| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๑๔๘. ทิคุณาทิอุปาหนปฎิเกฺขปกถา
148. Diguṇādiupāhanapaṭikkhepakathā
๒๔๕. อญฺญํ พฺยากโรนฺตีติ เอตฺถ อญฺญสโทฺท สพฺพนามสุทฺธนามวเสน ทุวิโธฯ เตสุ อิธ สุทฺธนามํ, ตํ ปน พาเล จ ทารเก จ อรหเตฺต จ ปวตฺตติ, อิธ ปน อรหเตฺตติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อรหตฺตํ พฺยากโรนฺตี’’ติฯ เยนาติ สภาเวนฯ อรหาติ ญายตีติ อรหาอิติ อโตฺถ ญายติฯ โสติ สภาโวฯ สุตฺตวณฺณนาโตเยวาติ องฺคุตฺตรฎฺฐกถาโต เอวฯ น อุปนีโตติ น อุปริ นีโตฯ เอกเจฺจ โมฆปุริสาติ เอกเจฺจสโทฺท อเญฺญปริยาโย, โมฆสโทฺท ตุจฺฉเววจโนติ อาห ‘‘อเญฺญ ปน ตุจฺฉปุริสา’’ติฯ ‘‘หสมานา วิยา’’ติ อิมินา หสมานกํ มเญฺญติ เอตฺถ มเญฺญสโทฺท วิยโตฺถติ ทเสฺสติฯ อสนฺตเมวาติ อวิชฺชมานํเยวฯ เอกปลาสิกนฺติ เอตฺถ ปลาสสโทฺท ปณฺณวาจโกฯ ปฎลํ นาม ปณฺณํ วิย โหติ, ตสฺมา ‘‘เอกปฎล’’นฺติ วุตฺตํฯ อสีติสกฎวาเหติ เอตฺถ อสีติ ปทํ สกฎปเทน สมฺพนฺธํ กตฺวา อสีติสกเฎหิ วหิตเพฺพติ อโตฺถ ทฎฺฐโพฺพฯ ‘‘เทฺว สกฎภารา เอโก วาโห’’ติ อิมินา วาหานํ จตฺตาลีสภาวํ ทเสฺสติฯ สตฺตหตฺถิกญฺจ อนีกนฺติ เอตฺถ อนีกสฺส สรูปํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ฉ หตฺถินิโย จา’’ติอาทิฯ สตฺตนฺนํ หตฺถีนํ สมูโห สตฺตหตฺถิกํฯ สตฺตอนีกตฺตา เอกูนปญฺญาสหตฺถิโน โหนฺติฯ เตสุ สตฺต หตฺถิโน, ทฺวาจตฺตาลีส หตฺถินิโย โหนฺติฯ ทฺวิคุณาติ เอตฺถ คุณสโทฺท ปฎลโตฺถติ อาห ‘‘ทฺวิปฎลา’’ติฯ คุณงฺคุณูปาหนาติ เอตฺถ ทฺวิคุณติคุณานํ วิสุํ คหิตตฺตา ปาริเสสโต คุณงฺคุณภาวํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘จตุปฎลโต ปฎฺฐาย วุจฺจตี’’ติฯ คุณงฺคุณูปาหนาติ ปฎลปฎลา อุปาหนา, พหุปฎลา อุปาหนาติ อโตฺถฯ อุกาเรน สห โยเชตฺวา คกาโร สชฺฌายิตโพฺพ จ ลิขิตโพฺพ จฯ อิทานิ โปตฺถเกสุ ปน อุกาโร น ทิสฺสติฯ
245.Aññaṃ byākarontīti ettha aññasaddo sabbanāmasuddhanāmavasena duvidho. Tesu idha suddhanāmaṃ, taṃ pana bāle ca dārake ca arahatte ca pavattati, idha pana arahatteti dassento āha ‘‘arahattaṃ byākarontī’’ti. Yenāti sabhāvena. Arahāti ñāyatīti arahāiti attho ñāyati. Soti sabhāvo. Suttavaṇṇanātoyevāti aṅguttaraṭṭhakathāto eva. Na upanītoti na upari nīto. Ekacce moghapurisāti ekaccesaddo aññepariyāyo, moghasaddo tucchavevacanoti āha ‘‘aññe pana tucchapurisā’’ti. ‘‘Hasamānā viyā’’ti iminā hasamānakaṃ maññeti ettha maññesaddo viyatthoti dasseti. Asantamevāti avijjamānaṃyeva. Ekapalāsikanti ettha palāsasaddo paṇṇavācako. Paṭalaṃ nāma paṇṇaṃ viya hoti, tasmā ‘‘ekapaṭala’’nti vuttaṃ. Asītisakaṭavāheti ettha asīti padaṃ sakaṭapadena sambandhaṃ katvā asītisakaṭehi vahitabbeti attho daṭṭhabbo. ‘‘Dve sakaṭabhārā eko vāho’’ti iminā vāhānaṃ cattālīsabhāvaṃ dasseti. Sattahatthikañca anīkanti ettha anīkassa sarūpaṃ dassento āha ‘‘cha hatthiniyo cā’’tiādi. Sattannaṃ hatthīnaṃ samūho sattahatthikaṃ. Sattaanīkattā ekūnapaññāsahatthino honti. Tesu satta hatthino, dvācattālīsa hatthiniyo honti. Dviguṇāti ettha guṇasaddo paṭalatthoti āha ‘‘dvipaṭalā’’ti. Guṇaṅguṇūpāhanāti ettha dviguṇatiguṇānaṃ visuṃ gahitattā pārisesato guṇaṅguṇabhāvaṃ dassento āha ‘‘catupaṭalato paṭṭhāya vuccatī’’ti. Guṇaṅguṇūpāhanāti paṭalapaṭalā upāhanā, bahupaṭalā upāhanāti attho. Ukārena saha yojetvā gakāro sajjhāyitabbo ca likhitabbo ca. Idāni potthakesu pana ukāro na dissati.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๔๘. ทิคุณาทิอุปาหนปฎิเกฺขโป • 148. Diguṇādiupāhanapaṭikkhepo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ทิคุณาทิอุปาหนปฎิเกฺขปกถา • Diguṇādiupāhanapaṭikkhepakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ทิคุณาทิอุปาหนปฎิเกฺขปกถาวณฺณนา • Diguṇādiupāhanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā
