| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಬುದ್ಧವಂಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
೩. ದೀಪಙ್ಕರಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾ
3. Dīpaṅkarabuddhavaṃsavaṇṇanā
ರಮ್ಮನಗರವಾಸಿನೋಪಿ ತೇ ಉಪಾಸಕಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ಭಗವನ್ತಂ ಭುತ್ತಾವಿಂ ಓನೀತಪತ್ತಪಾಣಿಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ದಾನಾನುಮೋದನಂ ಸೋತುಕಾಮಾ ಉಪನಿಸೀದಿಂಸು। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಪರಮಮಧುರಂ ಹದಯಙ್ಗಮಂ ದಾನಾನುಮೋದನಮಕಾಸಿ –
Rammanagaravāsinopi te upāsakā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā puna bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ mālāgandhādīhi pūjetvā vanditvā dānānumodanaṃ sotukāmā upanisīdiṃsu. Atha satthā tesaṃ paramamadhuraṃ hadayaṅgamaṃ dānānumodanamakāsi –
‘‘ದಾನಂ ನಾಮ ಸುಖಾದೀನಂ, ನಿದಾನಂ ಪರಮಂ ಮತಂ।
‘‘Dānaṃ nāma sukhādīnaṃ, nidānaṃ paramaṃ mataṃ;
ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪನ ಸೋಪಾನಂ, ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ॥
Nibbānaṃ pana sopānaṃ, patiṭṭhāti pavuccati.
‘‘ದಾನಂ ತಾಣಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ದಾನಂ ಬನ್ಧು ಪರಾಯನಂ।
‘‘Dānaṃ tāṇaṃ manussānaṃ, dānaṃ bandhu parāyanaṃ;
ದಾನಂ ದುಕ್ಖಾಧಿಪನ್ನಾನಂ, ಸತ್ತಾನಂ ಪರಮಾ ಗತಿ॥
Dānaṃ dukkhādhipannānaṃ, sattānaṃ paramā gati.
‘‘ದುಕ್ಖನಿತ್ಥರಣಟ್ಠೇನ , ದಾನಂ ನಾವಾತಿ ದೀಪಿತಂ।
‘‘Dukkhanittharaṇaṭṭhena , dānaṃ nāvāti dīpitaṃ;
ಭಯರಕ್ಖಣತೋ ದಾನಂ, ನಗರನ್ತಿ ಚ ವಣ್ಣಿತಂ॥
Bhayarakkhaṇato dānaṃ, nagaranti ca vaṇṇitaṃ.
‘‘ದಾನಂ ದುರಾಸದಟ್ಠೇನ, ವುತ್ತಮಾಸಿವಿಸೋತಿ ಚ।
‘‘Dānaṃ durāsadaṭṭhena, vuttamāsivisoti ca;
ದಾನಂ ಲೋಭಮಲಾದೀಹಿ, ಪದುಮಂ ಅನುಪಲಿತ್ತತೋ॥
Dānaṃ lobhamalādīhi, padumaṃ anupalittato.
‘‘ನತ್ಥಿ ದಾನಸಮೋ ಲೋಕೇ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅವಸ್ಸಯೋ।
‘‘Natthi dānasamo loke, purisassa avassayo;
ಪಟಿಪಜ್ಜಥ ತಸ್ಮಾ ತಂ, ಕಿರಿಯಾಜ್ಝಾಸಯೇನ ಚ॥
Paṭipajjatha tasmā taṃ, kiriyājjhāsayena ca.
‘‘ಸಗ್ಗಲೋಕನಿದಾನಾನಿ, ದಾನಾನಿ ಮತಿಮಾ ಇಧ।
‘‘Saggalokanidānāni, dānāni matimā idha;
ಕೋ ಹಿ ನಾಮ ನರೋ ಲೋಕೇ, ನ ದದೇಯ್ಯ ಹಿತೇ ರತೋ॥
Ko hi nāma naro loke, na dadeyya hite rato.
‘‘ಸುತ್ವಾ ದೇವೇಸು ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ಕೋ ನರೋ ದಾನಸಮ್ಭವಂ।
‘‘Sutvā devesu sampattiṃ, ko naro dānasambhavaṃ;
ನ ದಜ್ಜಾ ಸುಖಪ್ಪದಂ ದಾನಂ, ದಾನಂ ಚಿತ್ತಪ್ಪಮೋದನಂ॥
Na dajjā sukhappadaṃ dānaṃ, dānaṃ cittappamodanaṃ.
‘‘ದಾನೇನ ಪಟಿಪನ್ನೇನ, ಅಚ್ಛರಾಪರಿವಾರಿತೋ।
‘‘Dānena paṭipannena, accharāparivārito;
ರಮತೇ ಸುಚಿರಂ ಕಾಲಂ, ನನ್ದನೇ ಸುರನನ್ದನೇ॥
Ramate suciraṃ kālaṃ, nandane suranandane.
‘‘ಪೀತಿಮುಳಾರಂ ವಿನ್ದತಿ ದಾತಾ, ಗಾರವಮಸ್ಮಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ಲೋಕೇ।
‘‘Pītimuḷāraṃ vindati dātā, gāravamasmiṃ gacchati loke;
ಕಿತ್ತಿಮನನ್ತಂ ಯಾತಿ ಚ ದಾತಾ, ವಿಸ್ಸಸನೀಯೋ ಹೋತಿ ಚ ದಾತಾ॥
Kittimanantaṃ yāti ca dātā, vissasanīyo hoti ca dātā.
‘‘ದತ್ವಾ ದಾನಂ ಯಾತಿ ನರೋ ಸೋ, ಭೋಗಸಮಿದ್ಧಿಂ ದೀಘಞ್ಚಾಯು।
‘‘Datvā dānaṃ yāti naro so, bhogasamiddhiṃ dīghañcāyu;
ಸುಸ್ಸರತಮ್ಪಿ ಚ ವಿನ್ದತಿ ರೂಪಂ, ಸಗ್ಗೇ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳತಿ ದೇವೇಹಿ।
Sussaratampi ca vindati rūpaṃ, sagge saddhiṃ kīḷati devehi;
ವಿಮಾನೇಸು ಠತ್ವಾ ನಾನಾ, ಮತ್ತಮಯೂರಾಭಿರುತೇಸು॥
Vimānesu ṭhatvā nānā, mattamayūrābhirutesu.
‘‘ಚೋರಾರಿರಾಜೋದಕಪಾವಕಾನಂ, ಧನಂ ಅಸಾಧಾರಣಮೇವ ದಾನಂ।
‘‘Corārirājodakapāvakānaṃ, dhanaṃ asādhāraṇameva dānaṃ;
ದದಾತಿ ತಂ ಸಾವಕಞಾಣಭೂಮಿಂ, ಪಚ್ಚೇಕಭೂಮಿಂ ಪನ ಬುದ್ಧಭೂಮಿ’’ನ್ತಿ॥ –
Dadāti taṃ sāvakañāṇabhūmiṃ, paccekabhūmiṃ pana buddhabhūmi’’nti. –
ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ದಾನಾನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಾನಿಸಂಸಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ತದನನ್ತರಂ ಸೀಲಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಸೀಲಂ ನಾಮೇತಂ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಮೂಲಂ।
Evamādinā nayena dānānumodanaṃ katvā dānānisaṃsaṃ pakāsetvā tadanantaraṃ sīlakathaṃ kathesi. Sīlaṃ nāmetaṃ idhalokaparalokasampattīnaṃ mūlaṃ.
‘‘ಸೀಲಂ ಸುಖಾನಂ ಪರಮಂ ನಿದಾನಂ, ಸೀಲೇನ ಸೀಲೀ ತಿದಿವಂ ಪಯಾತಿ।
‘‘Sīlaṃ sukhānaṃ paramaṃ nidānaṃ, sīlena sīlī tidivaṃ payāti;
ಸೀಲಞ್ಹಿ ಸಂಸಾರಮುಪಾಗತಸ್ಸ, ತಾಣಞ್ಚ ಲೇಣಞ್ಚ ಪರಾಯನಞ್ಚ॥
Sīlañhi saṃsāramupāgatassa, tāṇañca leṇañca parāyanañca.
‘‘ಅವಸ್ಸಯೋ ಸೀಲಸಮೋ ಜನಾನಂ, ಕುತೋ ಪನಞ್ಞೋ ಇಧ ವಾ ಪರತ್ಥ।
‘‘Avassayo sīlasamo janānaṃ, kuto panañño idha vā parattha;
ಸೀಲಂ ಗುಣಾನಂ ಪರಮಾ ಪತಿಟ್ಠಾ, ಯಥಾ ಧರಾ ಥಾವರಜಙ್ಗಮಾನಂ॥
Sīlaṃ guṇānaṃ paramā patiṭṭhā, yathā dharā thāvarajaṅgamānaṃ.
‘‘ಸೀಲಂ ಕಿರೇವ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಸೀಲಂ ಲೋಕೇ ಅನುತ್ತರಂ।
‘‘Sīlaṃ kireva kalyāṇaṃ, sīlaṃ loke anuttaraṃ;
ಅರಿಯವುತ್ತಿಸಮಾಚಾರೋ, ಯೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಸೀಲವಾ’’॥ (ಜಾ॰ ೧.೩.೧೧೮)।
Ariyavuttisamācāro, yena vuccati sīlavā’’. (jā. 1.3.118);
ಸೀಲಾಲಙ್ಕಾರಸಮೋ ಅಲಙ್ಕಾರೋ ನತ್ಥಿ, ಸೀಲಗನ್ಧಸಮೋ ಗನ್ಧೋ ನತ್ಥಿ, ಸೀಲಸಮಂ ಕಿಲೇಸಮಲವಿಸೋಧನಂ ನತ್ಥಿ, ಸೀಲಸಮಂ ಪರಿಳಾಹೂಪಸಮಂ ನತ್ಥಿ, ಸೀಲಸಮಂ ಕಿತ್ತಿಜನನಂ ನತ್ಥಿ, ಸೀಲಸಮಂ ಸಗ್ಗಾರೋಹಣಸೋಪಾನಂ ನತ್ಥಿ, ನಿಬ್ಬಾನನಗರಪ್ಪವೇಸನೇ ಚ ಸೀಲಸಮಂ ದ್ವಾರಂ ನತ್ಥಿ। ಯಥಾಹ –
Sīlālaṅkārasamo alaṅkāro natthi, sīlagandhasamo gandho natthi, sīlasamaṃ kilesamalavisodhanaṃ natthi, sīlasamaṃ pariḷāhūpasamaṃ natthi, sīlasamaṃ kittijananaṃ natthi, sīlasamaṃ saggārohaṇasopānaṃ natthi, nibbānanagarappavesane ca sīlasamaṃ dvāraṃ natthi. Yathāha –
‘‘ಸೋಭನ್ತೇವಂ ನ ರಾಜಾನೋ, ಮುತ್ತಾಮಣಿವಿಭೂಸಿತಾ।
‘‘Sobhantevaṃ na rājāno, muttāmaṇivibhūsitā;
ಯಥಾ ಸೋಭನ್ತಿ ಯತಿನೋ, ಸೀಲಭೂಸನಭೂಸಿತಾ॥
Yathā sobhanti yatino, sīlabhūsanabhūsitā.
‘‘ಸೀಲಗನ್ಧಸಮೋ ಗನ್ಧೋ, ಕುತೋ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Sīlagandhasamo gandho, kuto nāma bhavissati;
ಯೋ ಸಮಂ ಅನುವಾತೇ ಚ, ಪಟಿವಾತೇ ಚ ವಾಯತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೯)।
Yo samaṃ anuvāte ca, paṭivāte ca vāyati. (visuddhi. 1.9);
‘‘ನ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತಮೇತಿ, ನ ಚನ್ದನಂ ತಗ್ಗರಮಲ್ಲಿಕಾ ವಾ।
‘‘Na pupphagandho paṭivātameti, na candanaṃ taggaramallikā vā;
ಸತಞ್ಚ ಗನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತಮೇತಿ, ಸಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಪವಾಯತಿ॥
Satañca gandho paṭivātameti, sabbā disā sappuriso pavāyati.
‘‘ಚನ್ದನಂ ತಗರಂ ವಾಪಿ, ಉಪ್ಪಲಂ ಅಥ ವಸ್ಸಿಕೀ।
‘‘Candanaṃ tagaraṃ vāpi, uppalaṃ atha vassikī;
ಏತೇಸಂ ಗನ್ಧಜಾತಾನಂ, ಸೀಲಗನ್ಧೋ ಅನುತ್ತರೋ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೫೪-೫೫; ಮಿ॰ ಪ॰ ೫.೪.೧)।
Etesaṃ gandhajātānaṃ, sīlagandho anuttaro. (dha. pa. 54-55; mi. pa. 5.4.1);
‘‘ನ ಗಙ್ಗಾ ಯಮುನಾ ಚಾಪಿ, ಸರಭೂ ವಾ ಸರಸ್ವತೀ।
‘‘Na gaṅgā yamunā cāpi, sarabhū vā sarasvatī;
ನಿನ್ನಗಾ ವಾಚಿರವತೀ, ಮಹೀ ವಾಪಿ ಮಹಾನದೀ॥
Ninnagā vāciravatī, mahī vāpi mahānadī.
‘‘ಸಕ್ಕುಣನ್ತಿ ವಿಸೋಧೇತುಂ, ತಂ ಮಲಂ ಇಧ ಪಾಣಿನಂ।
‘‘Sakkuṇanti visodhetuṃ, taṃ malaṃ idha pāṇinaṃ;
ವಿಸೋಧಯತಿ ಸತ್ತಾನಂ, ಯಂ ವೇ ಸೀಲಜಲಂ ಮಲಂ॥
Visodhayati sattānaṃ, yaṃ ve sīlajalaṃ malaṃ.
‘‘ನ ತಂ ಸಜಲದಾ ವಾತಾ, ನ ಚಾಪಿ ಹರಿಚನ್ದನಂ।
‘‘Na taṃ sajaladā vātā, na cāpi haricandanaṃ;
ನೇವ ಹಾರಾ ನ ಮಣಯೋ, ನ ಚನ್ದಕಿರಣಙ್ಕುರಾ॥
Neva hārā na maṇayo, na candakiraṇaṅkurā.
‘‘ಸಮಯನ್ತೀಧ ಸತ್ತಾನಂ, ಪರಿಳಾಹಂ ಸುರಕ್ಖಿತಂ।
‘‘Samayantīdha sattānaṃ, pariḷāhaṃ surakkhitaṃ;
ಯಂ ಸಮೇತಿ ಇದಂ ಅರಿಯಂ, ಸೀಲಂ ಅಚ್ಚನ್ತಸೀತಲಂ॥
Yaṃ sameti idaṃ ariyaṃ, sīlaṃ accantasītalaṃ.
‘‘ಅತ್ತಾನುವಾದಾದಿಭಯಂ, ವಿದ್ಧಂಸಯತಿ ಸಬ್ಬದಾ।
‘‘Attānuvādādibhayaṃ, viddhaṃsayati sabbadā;
ಜನೇತಿ ಕಿತ್ತಿಹಾಸಞ್ಚ, ಸೀಲಂ ಸೀಲವತೋ ಸದಾ॥
Janeti kittihāsañca, sīlaṃ sīlavato sadā.
‘‘ಸಗ್ಗಾರೋಹಣಸೋಪಾನಂ, ಅಞ್ಞಂ ಸೀಲಸಮಂ ಕುತೋ।
‘‘Saggārohaṇasopānaṃ, aññaṃ sīlasamaṃ kuto;
ದ್ವಾರಂ ವಾ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನ, ನಗರಸ್ಸ ಪವೇಸನೇ॥
Dvāraṃ vā pana nibbāna, nagarassa pavesane.
‘‘ಗುಣಾನಂ ಮೂಲಭೂತಸ್ಸ, ದೋಸಾನಂ ಬಲಘಾತಿನೋ।
‘‘Guṇānaṃ mūlabhūtassa, dosānaṃ balaghātino;
ಇತಿ ಸೀಲಸ್ಸ ಜಾನಾಥ, ಆನಿಸಂಸಮನುತ್ತರ’’ನ್ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೯)।
Iti sīlassa jānātha, ānisaṃsamanuttara’’nti. (visuddhi. 1.9);
ಏವಂ ಭಗವಾ ಸೀಲಾನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ – ‘‘ಇದಂ ಪನ ಸೀಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಯಂ ಸಗ್ಗೋ ಲಭತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತದನನ್ತರಂ ಸಗ್ಗಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಅಯಂ ಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ಇಟ್ಠೋ ಕನ್ತೋ ಮನಾಪೋ ಏಕನ್ತಸುಖೋ ನಿಚ್ಚಮೇತ್ಥ ಕೀಳಾ ನಿಚ್ಚಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಲಭನ್ತಿ। ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾ ದೇವಾ ನವುತಿವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಿಬ್ಬಸುಖಂ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಿ। ತಾವತಿಂಸಾ ತಿಸ್ಸೋ ವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ಸಟ್ಠಿ ಚ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ಏವಮಾದಿಸಗ್ಗಗುಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಏವಂ ಸಗ್ಗಕಥಾಯ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಪುನ – ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಸಗ್ಗೋ ಅನಿಚ್ಚೋ ಅಧುವೋ ನ ತತ್ಥ ಛನ್ದರಾಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವಂ ಓಕಾರಂ ಸಂಕಿಲೇಸಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸಞ್ಚ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಅಮತಪರಿಯೋಸಾನಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಏವಂ ತಸ್ಸ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇ ಸರಣೇಸು ಚ ಏಕಚ್ಚೇ ಪಞ್ಚಸೀಲೇಸು ಚ ಏಕಚ್ಚೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಚ ಏಕಚ್ಚೇ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಚತೂಸುಪಿ ಫಲೇಸು ಏಕಚ್ಚೇ ತೀಸು ವಿಜ್ಜಾಸು ಏಕಚ್ಚೇ ಛಸು ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ಏಕಚ್ಚೇ ಅಟ್ಠಸು ಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ರಮ್ಮನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸನಮಹಾವಿಹಾರಮೇವ ಪಾವಿಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Evaṃ bhagavā sīlānisaṃsaṃ dassetvā – ‘‘idaṃ pana sīlaṃ nissāya ayaṃ saggo labhatī’’ti dassanatthaṃ tadanantaraṃ saggakathaṃ kathesi. Ayaṃ saggo nāma iṭṭho kanto manāpo ekantasukho niccamettha kīḷā niccaṃ sampattiyo labhanti. Cātumahārājikā devā navutivassasatasahassāni dibbasukhaṃ dibbasampattiṃ paṭilabhanti. Tāvatiṃsā tisso vassakoṭiyo saṭṭhi ca vassasatasahassānīti evamādisaggaguṇapaṭisaṃyuttakathaṃ kathesi. Evaṃ saggakathāya palobhetvā puna – ‘‘ayampi saggo anicco adhuvo na tattha chandarāgo kātabbo’’ti kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsañca pakāsetvā amatapariyosānaṃ dhammakathaṃ kathesi. Evaṃ tassa mahājanassa dhammaṃ desetvā ekacce saraṇesu ca ekacce pañcasīlesu ca ekacce sotāpattiphale ca ekacce sakadāgāmiphale ekacce anāgāmiphale ekacce catūsupi phalesu ekacce tīsu vijjāsu ekacce chasu abhiññāsu ekacce aṭṭhasu samāpattīsu patiṭṭhāpetvā uṭṭhāyāsanā rammanagarato nikkhamitvā sudassanamahāvihārameva pāvisi. Tena vuttaṃ –
೧.
1.
‘‘ತದಾ ತೇ ಭೋಜಯಿತ್ವಾನ, ಸಸಙ್ಘಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ।
‘‘Tadā te bhojayitvāna, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;
ಉಪಗಚ್ಛುಂ ಸರಣಂ ತಸ್ಸ, ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ॥
Upagacchuṃ saraṇaṃ tassa, dīpaṅkarassa satthuno.
೨.
2.
‘‘ಸರಣಾಗಮನೇ ಕಞ್ಚಿ, ನಿವೇಸೇತಿ ತಥಾಗತೋ।
‘‘Saraṇāgamane kañci, niveseti tathāgato;
ಕಞ್ಚಿ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು, ಸೀಲೇ ದಸವಿಧೇ ಪರಂ॥
Kañci pañcasu sīlesu, sīle dasavidhe paraṃ.
೩.
3.
‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ದೇತಿ ಸಾಮಞ್ಞಂ, ಚತುರೋ ಫಲಮುತ್ತಮೇ।
‘‘Kassaci deti sāmaññaṃ, caturo phalamuttame;
ಕಸ್ಸಚಿ ಅಸಮೇ ಧಮ್ಮೇ, ದೇತಿ ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ॥
Kassaci asame dhamme, deti so paṭisambhidā.
೪.
4.
‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ವರಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ, ಅಟ್ಠ ದೇತಿ ನರಾಸಭೋ।
‘‘Kassaci varasamāpattiyo, aṭṭha deti narāsabho;
ತಿಸ್ಸೋ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿಜ್ಜಾಯೋ, ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಪವೇಚ್ಛತಿ॥
Tisso kassaci vijjāyo, chaḷabhiññā pavecchati.
೫.
5.
‘‘ತೇನ ಯೋಗೇನ ಜನಕಾಯಂ, ಓವದತಿ ಮಹಾಮುನಿ।
‘‘Tena yogena janakāyaṃ, ovadati mahāmuni;
ತೇನ ವಿತ್ಥಾರಿಕಂ ಆಸಿ, ಲೋಕನಾಥಸ್ಸ ಸಾಸನಂ॥
Tena vitthārikaṃ āsi, lokanāthassa sāsanaṃ.
೬.
6.
‘‘ಮಹಾಹನುಸಭಕ್ಖನ್ಧೋ , ದೀಪಙ್ಕರಸನಾಮಕೋ।
‘‘Mahāhanusabhakkhandho , dīpaṅkarasanāmako;
ಬಹೂ ಜನೇ ತಾರಯತಿ, ಪರಿಮೋಚೇತಿ ದುಗ್ಗತಿಂ॥
Bahū jane tārayati, parimoceti duggatiṃ.
೭.
7.
‘‘ಬೋಧನೇಯ್ಯಂ ಜನಂ ದಿಸ್ವಾ, ಸತಸಹಸ್ಸೇಪಿ ಯೋಜನೇ।
‘‘Bodhaneyyaṃ janaṃ disvā, satasahassepi yojane;
ಖಣೇನ ಉಪಗನ್ತ್ವಾನ, ಬೋಧೇತಿ ತಂ ಮಹಾಮುನೀ’’ತಿ॥
Khaṇena upagantvāna, bodheti taṃ mahāmunī’’ti.
ತತ್ಥ ತೇತಿ ರಮ್ಮನಗರವಾಸಿನೋ ಉಪಾಸಕಾ। ಸರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸರಣಂ ಸರಣಗಮನಂ ಸರಣಸ್ಸ ಗನ್ತಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸರತಿ ಹಿಂಸತಿ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ಸರಣಂ, ಕಿಂ ತಂ? ರತನತ್ತಯಂ। ತಂ ಪನ ಸರಣಗತಾನಂ ತೇನೇವ ಸರಣಗಮನೇನ ಭಯಂ ಸನ್ತಾಸಂ ದುಕ್ಖಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ಪರಿಕ್ಕಿಲೇಸಂ ಹನತಿ ಹಿಂಸತಿ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ಸರಣನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –
Tattha teti rammanagaravāsino upāsakā. Saraṇanti ettha saraṇaṃ saraṇagamanaṃ saraṇassa gantā ca veditabbā. Sarati hiṃsati vināsetīti saraṇaṃ, kiṃ taṃ? Ratanattayaṃ. Taṃ pana saraṇagatānaṃ teneva saraṇagamanena bhayaṃ santāsaṃ dukkhaṃ duggatiṃ parikkilesaṃ hanati hiṃsati vināsetīti saraṇanti vuccatīti. Vuttañhetaṃ –
‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಗತಾಸೇ, ನ ತೇ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಪಾಯಭೂಮಿಂ।
‘‘Ye keci buddhaṃ saraṇaṃ gatāse, na te gamissanti apāyabhūmiṃ;
ಪಹಾಯ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ದೇವಕಾಯಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸನ್ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೩೨; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೩೭)।
Pahāya mānusaṃ dehaṃ, devakāyaṃ paripūressanti. (dī. ni. 2.332; saṃ. ni. 1.37);
‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಸರಣಂ ಗತಾಸೇ, ನ ತೇ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಪಾಯಭೂಮಿಂ।
‘‘Ye keci dhammaṃ saraṇaṃ gatāse, na te gamissanti apāyabhūmiṃ;
ಪಹಾಯ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ದೇವಕಾಯಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸನ್ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೩೨; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೩೭)।
Pahāya mānusaṃ dehaṃ, devakāyaṃ paripūressanti. (dī. ni. 2.332; saṃ. ni. 1.37);
‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಸಙ್ಘಂ ಸರಣಂ ಗತಾಸೇ, ನ ತೇ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಪಾಯಭೂಮಿಂ।
‘‘Ye keci saṅghaṃ saraṇaṃ gatāse, na te gamissanti apāyabhūmiṃ;
ಪಹಾಯ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ದೇವಕಾಯಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೩೨; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೩೭)।
Pahāya mānusaṃ dehaṃ, devakāyaṃ paripūressantī’’ti. (dī. ni. 2.332; saṃ. ni. 1.37);
ಸರಣಗಮನಂ ನಾಮ ರತನತ್ತಯಪರಾಯನಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ। ಸರಣಸ್ಸ ಗನ್ತಾ ನಾಮ ತಂಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ। ಏವಂ ತಾವ ಸರಣಂ ಸರಣಗಮನಂ ಸರಣಸ್ಸ ಗನ್ತಾ ಚಾತಿ ಇದಂ ತಯಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Saraṇagamanaṃ nāma ratanattayaparāyanākārappavatto cittuppādo. Saraṇassa gantā nāma taṃsamaṅgīpuggalo. Evaṃ tāva saraṇaṃ saraṇagamanaṃ saraṇassa gantā cāti idaṃ tayaṃ veditabbaṃ.
ತಸ್ಸಾತಿ ತಂ ದೀಪಙ್ಕರಂ, ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ‘‘ಉಪಗಚ್ಛುಂ ಸರಣಂ ತತ್ಥಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಸತ್ಥುನೋತಿ ಸತ್ಥಾರಂ। ಸರಣಾಗಮನೇ ಕಞ್ಚೀತಿ ಕಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸರಣಗಮನೇ ನಿವೇಸೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಅತೀತಕಾಲವಸೇನ ಪನ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ಸರಣಾಗಮನೇ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸಪಿ ಸೋಯೇವತ್ಥೋ। ಕಞ್ಚಿ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸೂತಿ ಕಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪಞ್ಚಸು ವಿರತಿಸೀಲೇಸು ನಿವೇಸೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸೂ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋ। ಸೀಲೇ ದಸವಿಧೇ ಪರನ್ತಿ ಅಪರಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ದಸವಿಧೇ ಸೀಲೇ ನಿವೇಸೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ಕುಸಲೇ ದಸಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸ ಕಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ದಸ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಸಮಾದಪೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಸ್ಸಚಿ ದೇತಿ ಸಾಮಞ್ಞನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪರಮತ್ಥತೋ ಸಾಮಞ್ಞನ್ತಿ ಮಗ್ಗೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾಹ –
Tassāti taṃ dīpaṅkaraṃ, upayogatthe sāmivacanaṃ daṭṭhabbaṃ. ‘‘Upagacchuṃ saraṇaṃ tatthā’’tipi pāṭho. Satthunoti satthāraṃ. Saraṇāgamane kañcīti kañci puggalaṃ saraṇagamane nivesetīti attho. Kiñcāpi paccuppannavasena vuttaṃ, atītakālavasena pana attho gahetabbo. Esa nayo sesesupi. ‘‘Kassaci saraṇāgamane’’tipi pāṭho, tassapi soyevattho. Kañci pañcasu sīlesūti kañci puggalaṃ pañcasu viratisīlesu nivesesīti attho. ‘‘Kassaci pañcasu sīlesū’’tipi pāṭho, soyevattho. Sīle dasavidhe paranti aparaṃ puggalaṃ dasavidhe sīle nivesesīti attho. ‘‘Kassaci kusale dasā’’tipi pāṭho, tassa kañci puggalaṃ dasa kusaladhamme samādapesīti attho. Kassaci deti sāmaññanti ettha paramatthato sāmaññanti maggo vuccati. Yathāha –
‘‘ಕತಮಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾಮಞ್ಞಂ? ಅಯಮೇವ ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೬)।
‘‘Katamañca, bhikkhave, sāmaññaṃ? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi. Idaṃ vuccati, bhikkhave, sāmañña’’nti (saṃ. ni. 5.36).
ಚತುರೋ ಫಲಮುತ್ತಮೇತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಉತ್ತಮಾನಿ ಫಲಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ಲಿಙ್ಗವಿಪರಿಯಾಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಯಥೋಪನಿಸ್ಸಯಂ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗೇ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಸ್ಸಚಿ ಅಸಮೇ ಧಮ್ಮೇತಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಸದಿಸೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಧಮ್ಮೇ ಅದಾಸಿ।
Caturo phalamuttameti cattāri uttamāni phalānīti attho. Ma-kāro padasandhikaro. Liṅgavipariyāsena vuttaṃ. Yathopanissayaṃ cattāro magge cattāri ca sāmaññaphalāni kassaci adāsīti attho. Kassaci asame dhammeti kassaci asadise cattāro paṭisambhidādhamme adāsi.
ಕಸ್ಸಚಿ ವರಸಮಾಪತ್ತಿಯೋತಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಪನ ನೀವರಣವಿಗಮೇನ ಪಧಾನಭೂತಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಅದಾಸಿ। ತಿಸ್ಸೋ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿಜ್ಜಾಯೋತಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣಾನಂ ವಸೇನ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾಯೋ। ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಪವೇಚ್ಛತೀತಿ ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಅದಾಸಿ।
Kassaci varasamāpattiyoti kassaci pana nīvaraṇavigamena padhānabhūtā aṭṭha samāpattiyo adāsi. Tisso kassaci vijjāyoti kassaci puggalassa upanissayavasena dibbacakkhuñāṇapubbenivāsānussatiñāṇaāsavakkhayañāṇānaṃ vasena tisso vijjāyo. Chaḷabhiññā pavecchatīti cha abhiññāyo kassaci adāsi.
ತೇನ ಯೋಗೇನಾತಿ ತೇನ ನಯೇನ ತೇನಾನುಕ್ಕಮೇನ ಚ। ಜನಕಾಯನ್ತಿ ಜನಸಮೂಹಂ। ಓವದತೀತಿ ಓವದಿ। ಕಾಲವಿಪರಿಯಾಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇತೋ ಉಪರಿಪಿ ಈದಿಸೇಸು ವಚನೇಸು ಅತೀತಕಾಲವಸೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ । ತೇನ ವಿತ್ಥಾರಿಕಂ ಆಸೀತಿ ತೇನ ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಓವಾದೇನ ಅನುಸಾಸನಿಯಾ ವಿತ್ಥಾರಿಕಂ ವಿತ್ಥತಂ ವಿಸಾಲೀಭೂತಂ ಸಾಸನಂ ಅಹೋಸಿ।
Tena yogenāti tena nayena tenānukkamena ca. Janakāyanti janasamūhaṃ. Ovadatīti ovadi. Kālavipariyāsena vuttanti veditabbaṃ. Ito uparipi īdisesu vacanesu atītakālavaseneva attho gahetabbo . Tena vitthārikaṃ āsīti tena dīpaṅkarassa bhagavato ovādena anusāsaniyā vitthārikaṃ vitthataṃ visālībhūtaṃ sāsanaṃ ahosi.
ಮಹಾಹನೂತಿ ಮಹಾಪುರಿಸಾನಂ ಕಿರ ದ್ವೇಪಿ ಹನೂನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ದ್ವಾದಸಿಯಾ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಚನ್ದಸದಿಸಾಕಾರಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ಹನೂನಿ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಮಹಾಹನು, ಸೀಹಹನೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಸಭಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಉಸಭಸ್ಸೇವ ಖನ್ಧೋ ಯಸ್ಸ ಭವತಿ, ಸೋ ಉಸಭಕ್ಖನ್ಧೋ। ಸುವಟ್ಟಿತಸುವಣ್ಣಾಲಿಙ್ಗಸದಿಸರುಚಿರಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಮವಟ್ಟಚಾರುಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ದೀಪಙ್ಕರಸನಾಮಕೋತಿ ದೀಪಙ್ಕರಸನಾಮೋ । ಬಹೂ ಜನೇ ತಾರಯತೀತಿ ಬಹೂ ಬುದ್ಧವೇನೇಯ್ಯೇ ಜನೇ ತಾರೇಸಿ। ಪರಿಮೋಚೇತೀತಿ ಪರಿಮೋಚೇಸಿ। ದುಗ್ಗತಿನ್ತಿ ದುಗ್ಗತಿತೋ। ನಿಸ್ಸಕ್ಕತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ।
Mahāhanūti mahāpurisānaṃ kira dvepi hanūni paripuṇṇāni dvādasiyā pakkhassa candasadisākārāni hontīti mahantāni hanūni yassa so mahāhanu, sīhahanūti vuttaṃ hoti. Usabhakkhandhoti usabhasseva khandho yassa bhavati, so usabhakkhandho. Suvaṭṭitasuvaṇṇāliṅgasadisarucirakkhandho samavaṭṭacārukkhandhoti attho. Dīpaṅkarasanāmakoti dīpaṅkarasanāmo . Bahū jane tārayatīti bahū buddhaveneyye jane tāresi. Parimocetīti parimocesi. Duggatinti duggatito. Nissakkatthe upayogavacanaṃ.
ಇದಾನಿ ತಾರಣಪರಿಮೋಚನಕರಣಾಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಬೋಧನೇಯ್ಯಂ ಜನ’’ನ್ತಿ ಗಾಥಾ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಬೋಧನೇಯ್ಯಂ ಜನನ್ತಿ ಬೋಧನೇಯ್ಯಂ ಪಜಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ದಿಸ್ವಾತಿ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುನಾ ವಾ ದಿಸ್ವಾ। ಸತಸಹಸ್ಸೇಪಿ ಯೋಜನೇತಿ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸೇಪಿ ಯೋಜನೇ ಠಿತಂ। ಇದಂ ಪನ ದಸಸಹಸ್ಸಿಯಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Idāni tāraṇaparimocanakaraṇākāradassanatthaṃ ‘‘bodhaneyyaṃ jana’’nti gāthā vuttā. Tattha bodhaneyyaṃ jananti bodhaneyyaṃ pajaṃ, ayameva vā pāṭho. Disvāti buddhacakkhunā vā samantacakkhunā vā disvā. Satasahassepi yojaneti anekasatasahassepi yojane ṭhitaṃ. Idaṃ pana dasasahassiyaṃyeva sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ.
ದೀಪಙ್ಕರೋ ಕಿರ ಸತ್ಥಾ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ಸತ್ತಾಹೇ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಧಮ್ಮಜ್ಝೇಸನಂ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಸುನನ್ದಾರಾಮೇ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಕೋಟಿಸತಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಮತಂ ಪಾಯೇಸಿ। ಅಯಂ ಪಠಮೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ।
Dīpaṅkaro kira satthā buddhattaṃ patvā bodhimūle sattasattāhaṃ vītināmetvā aṭṭhame sattāhe mahābrahmuno dhammajjhesanaṃ paṭiññāya sunandārāme dhammacakkaṃ pavattetvā koṭisataṃ devamanussānaṃ dhammāmataṃ pāyesi. Ayaṃ paṭhamo abhisamayo ahosi.
ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಮವಟ್ಟಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉಸಭಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ನಾಮ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಂ ಞತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ರಜಂ ಪಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ರಾಹುಲೋವಾದಸದಿಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ನವುತಿಕೋಟಿಯೋ ಧಮ್ಮಾಮತಂ ಪಾಯೇಸಿ। ಅಯಂ ದುತಿಯೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ।
Atha satthā attano puttassa samavaṭṭakkhandhassa usabhakkhandhassa nāma ñāṇaparipākaṃ ñatvā taṃ atrajaṃ pamukhaṃ katvā rāhulovādasadisaṃ dhammaṃ desetvā devamanussānaṃ navutikoṭiyo dhammāmataṃ pāyesi. Ayaṃ dutiyo abhisamayo ahosi.
ಪುನ ಭಗವಾ ಅಮರವತೀನಗರದ್ವಾರೇ ಮಹಾಸಿರೀಸರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಬನ್ಧನಾಮೋಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಗಣಪರಿವುತೋ ದಿವಸಕರಾತಿರೇಕಜುತಿವಿಸರಭವನೇ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಮೂಲೇ ಪರಮಸೀತಲೇ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾತಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬದೇವಗಣಪೀತಿಸಞ್ಜನನಿಂ ಅತ್ತನೋ ಜನನಿಂ ಸುಮೇಧಾದೇವಿಂ ಪಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಲೋಕವಿದಿತವಿಸುದ್ಧಿದೇವೋ ದೇವದೇವೋ ದೀಪಙ್ಕರೋ ಭಗವಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತಹಿತಕರಂ ಪರಮಾತಿರೇಕಗಮ್ಭೀರಸುಖುಮಂ ಬುದ್ಧಿವಿಸದಕರಂ ಸತ್ತಪ್ಪಕರಣಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ನವುತಿದೇವಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಮತಂ ಪಾಯೇಸಿ। ಅಯಂ ತತಿಯೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Puna bhagavā amaravatīnagaradvāre mahāsirīsarukkhamūle yamakapāṭihāriyaṃ katvā mahājanassa bandhanāmokkhaṃ katvā devagaṇaparivuto divasakarātirekajutivisarabhavane tāvatiṃsabhavane pāricchattakamūle paramasītale paṇḍukambalasilātale nisīditvā sabbadevagaṇapītisañjananiṃ attano jananiṃ sumedhādeviṃ pamukhaṃ katvā sabbalokaviditavisuddhidevo devadevo dīpaṅkaro bhagavā sabbasattahitakaraṃ paramātirekagambhīrasukhumaṃ buddhivisadakaraṃ sattappakaraṇaṃ abhidhammapiṭakaṃ desetvā navutidevakoṭisahassānaṃ dhammāmataṃ pāyesi. Ayaṃ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
೮.
8.
‘‘ಪಠಮಾಭಿಸಮಯೇ ಬುದ್ಧೋ, ಕೋಟಿಸತಮಬೋಧಯಿ।
‘‘Paṭhamābhisamaye buddho, koṭisatamabodhayi;
ದುತಿಯಾಭಿಸಮಯೇ ನಾಥೋ, ನವುತಿಕೋಟಿಮಬೋಧಯಿ॥
Dutiyābhisamaye nātho, navutikoṭimabodhayi.
೯.
9.
‘‘ಯದಾ ಚ ದೇವಭವನಮ್ಹಿ, ಬುದ್ಧೋ ಧಮ್ಮಮದೇಸಯಿ।
‘‘Yadā ca devabhavanamhi, buddho dhammamadesayi;
ನವುತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ, ತತಿಯಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೂ’’ತಿ॥
Navutikoṭisahassānaṃ, tatiyābhisamayo ahū’’ti.
ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ತಯೋ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತಾ ಅಹೇಸುಂ। ತತ್ಥ ಸುನನ್ದಾರಾಮೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಪಠಮೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Dīpaṅkarassa pana bhagavato tayo sāvakasannipātā ahesuṃ. Tattha sunandārāme koṭisatasahassānaṃ paṭhamo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –
೧೦.
10.
‘‘ಸನ್ನಿಪಾತಾ ತಯೋ ಆಸುಂ, ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ।
‘‘Sannipātā tayo āsuṃ, dīpaṅkarassa satthuno;
ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ, ಪಠಮೋ ಆಸಿ ಸಮಾಗಮೋ’’ತಿ॥
Koṭisatasahassānaṃ, paṭhamo āsi samāgamo’’ti.
ಅಥಾಪರೇನ ಸಮಯೇನ ದಸಬಲೋ ಚತೂಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಗಾಮನಿಗಮನಗರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಮಹಾಜನಾನುಗ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಮಹಾಜನಕತಸಕ್ಕಾರಂ ಸಬ್ಬಲೋಕವಿಸ್ಸುತಂ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ ಅತಿಭಯಾನಕಂ ಓಲಮ್ಬಾಮ್ಬುಧರಪರಿಚುಮ್ಬಿತಕೂಟಂ ವಿವಿಧಸುರಭಿತರುಕುಸುಮವಾಸಿತಕೂಟಂ ನಾನಾಮಿಗಗಣವಿಚರಿತಕೂಟಂ ನಾರದಕೂಟಂ ನಾಮ ಪರಮರಮಣೀಯಂ ಪಬ್ಬತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ಕಿರ ಪಬ್ಬತೋ ನಾರದೇನ ನಾಮ ಯಕ್ಖೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ ಅಹೋಸಿ। ತತ್ಥ ಪನ ತಸ್ಸ ಯಕ್ಖಸ್ಸ ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ಮಹಾಜನೋ ಮನುಸ್ಸಬಲಿಂ ಉಪಸಂಹರತಿ।
Athāparena samayena dasabalo catūhi bhikkhusatasahassehi parivuto gāmanigamanagarapaṭipāṭiyā mahājanānuggahaṃ karonto cārikaṃ caramāno anukkamena ekasmiṃ padese mahājanakatasakkāraṃ sabbalokavissutaṃ amanussapariggahitaṃ atibhayānakaṃ olambāmbudharaparicumbitakūṭaṃ vividhasurabhitarukusumavāsitakūṭaṃ nānāmigagaṇavicaritakūṭaṃ nāradakūṭaṃ nāma paramaramaṇīyaṃ pabbataṃ sampāpuṇi. So kira pabbato nāradena nāma yakkhena pariggahito ahosi. Tattha pana tassa yakkhassa anusaṃvaccharaṃ mahājano manussabaliṃ upasaṃharati.
ಅಥ ದೀಪಙ್ಕರೋ ಕಿರ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಚಾತುದ್ದಿಸಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅದುತಿಯೋ ಅಸಹಾಯೋ ಮಹಾಕರುಣಾಬಲವಸಙ್ಗತಹದಯೋ ತಞ್ಚ ಯಕ್ಖಂ ವಿನೇತುಂ ತಂ ನಾರದಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಅಥ ಸೋ ಮನುಸ್ಸಭಕ್ಖೋ ಸಕಹಿತನಿರಪೇಕ್ಖೋ ಪರವಧದಕ್ಖೋ ಯಕ್ಖೋ ಮಕ್ಖಂ ಅಸಹಮಾನೋ ಕೋಧಪರೇತಮಾನಸೋ ದಸಬಲಂ ಭಿಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತುಕಾಮೋ ತಂ ಪಬ್ಬತಂ ಚಾಲೇಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಪಬ್ಬತೋ ತೇನ ಚಾಲಿಯಮಾನೋ ಭಗವತೋ ಆನುಭಾವೇನ ತಸ್ಸೇವ ಮತ್ಥಕೇ ಪತಮಾನೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ।
Atha dīpaṅkaro kira bhagavā tassa mahājanassa upanissayasampattiṃ disvā tato bhikkhusaṅghaṃ cātuddisaṃ pesetvā adutiyo asahāyo mahākaruṇābalavasaṅgatahadayo tañca yakkhaṃ vinetuṃ taṃ nāradapabbataṃ abhiruhi. Atha so manussabhakkho sakahitanirapekkho paravadhadakkho yakkho makkhaṃ asahamāno kodhaparetamānaso dasabalaṃ bhiṃsāpetvā palāpetukāmo taṃ pabbataṃ cālesi. So kira pabbato tena cāliyamāno bhagavato ānubhāvena tasseva matthake patamāno viya ahosi.
ತತೋ ಸೋ ಭೀತೋ – ‘‘ಹನ್ದ ನಂ ಅಗ್ಗಿನಾ ಝಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಅತಿಭೀಮದಸ್ಸನಂ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ। ಸೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಪಟಿವಾತೇ ಖಿತ್ತೋ ವಿಯ ಅತ್ತನೋವ ದುಕ್ಖಂ ಜನೇಸಿ, ನ ಪನ ಭಗವತೋ ಚೀವರೇ ಅಂಸುಮತ್ತಮ್ಪಿ ದಡ್ಢುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಅಹೋಸಿ। ಯಕ್ಖೋ ಪನ ‘‘ಸಮಣೋ ದಡ್ಢೋ, ನ ದಡ್ಢೋ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ದಸಬಲಂ ಸರದಸಮಯವಿಮಲಕರನಿಕರಂ ಸಬ್ಬಜನರತಿಕರಂ ರಜನಿಕರಮಿವ ಸೀತಲಜಲತಲಗತಕಮಲಕಣ್ಣಿಕಾಯ ನಿಸಿನ್ನಂ ವಿಯ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಯಂ ಯಂ ಇಮಸ್ಸಾಹಂ ಅನತ್ಥಂ ಕರೋಮಿ, ಸೋ ಸೋ ಮಮೂಪರಿಯೇವ ಪತತಿ, ಇಮಂ ಪನ ಸಮಣಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಮೇ ಪಟಿಸರಣಂ ಪರಾಯನಂ ನತ್ಥಿ, ಪಥವಿಯಂ ಉಪಕ್ಖಲಿತಾ ಪಥವಿಂಯೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಹನ್ದಾಹಂ ಇಮಂಯೇವ ಸಮಣಂ ಸರಣಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।
Tato so bhīto – ‘‘handa naṃ agginā jhāpessāmī’’ti mahantaṃ atibhīmadassanaṃ aggikkhandhaṃ nibbattesi. So aggikkhandho paṭivāte khitto viya attanova dukkhaṃ janesi, na pana bhagavato cīvare aṃsumattampi daḍḍhuṃ samattho ahosi. Yakkho pana ‘‘samaṇo daḍḍho, na daḍḍho’’ti olokento dasabalaṃ saradasamayavimalakaranikaraṃ sabbajanaratikaraṃ rajanikaramiva sītalajalatalagatakamalakaṇṇikāya nisinnaṃ viya bhagavantaṃ disvā cintesi – ‘‘aho ayaṃ samaṇo mahānubhāvo, yaṃ yaṃ imassāhaṃ anatthaṃ karomi, so so mamūpariyeva patati, imaṃ pana samaṇaṃ muñcitvā aññaṃ me paṭisaraṇaṃ parāyanaṃ natthi, pathaviyaṃ upakkhalitā pathaviṃyeva nissāya uṭṭhahanti, handāhaṃ imaṃyeva samaṇaṃ saraṇaṃ gamissāmī’’ti.
ಅಥೇವಂ ಪನ ಸೋ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಚಕ್ಕಾಲಙ್ಕತತಲೇಸು ಪಾದೇಸು ಸಿರಸಾ ನಿಪತಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಚ್ಚಯೋ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಚ್ಚಗಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಸರಣಮಗಮಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ದಸಹಿ ಯಕ್ಖಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ದಿವಸೇ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪತಲವಾಸಿನೋ ಮನುಸ್ಸಾ ತಸ್ಸ ಬಲಿಕಮ್ಮತ್ಥಂ ಏಕೇಕಗಾಮತೋ ಏಕೇಕಂ ಪುರಿಸಂ ಆಹರಿಂಸು। ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಬಹುತಿಲತಣ್ಡುಲಕುಲತ್ಥಮುಗ್ಗಮಾಸಾದಿಂ ಸಪ್ಪಿನವನೀತತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದಿಞ್ಚ ಆಹರಿಂಸು। ಅಥ ಸೋ ಯಕ್ಖೋ ತಂ ದಿವಸಂ ಆಭತತಣ್ಡುಲಾದಿಕಂ ಸಬ್ಬಂ ತೇಸಂಯೇವ ದತ್ವಾ ತೇ ಬಲಿಕಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಆನೀತಮನುಸ್ಸೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ।
Athevaṃ pana so cintetvā bhagavato cakkālaṅkatatalesu pādesu sirasā nipatitvā – ‘‘accayo maṃ, bhante, accagamā’’ti vatvā bhagavantaṃ saraṇamagamāsi. Athassa bhagavā anupubbikathaṃ kathesi. So desanāpariyosāne dasahi yakkhasahassehi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tasmiṃ kira divase sakalajambudīpatalavāsino manussā tassa balikammatthaṃ ekekagāmato ekekaṃ purisaṃ āhariṃsu. Aññañca bahutilataṇḍulakulatthamuggamāsādiṃ sappinavanītatelamadhuphāṇitādiñca āhariṃsu. Atha so yakkho taṃ divasaṃ ābhatataṇḍulādikaṃ sabbaṃ tesaṃyeva datvā te balikammatthāya ānītamanusse dasabalassa niyyātesi.
ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಸತ್ತಾಹೇಯೇವ ಸಬ್ಬೇ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಮಾಘಪುಣ್ಣಮಾಯ ಕೋಟಿಸತಭಿಕ್ಖುಮಜ್ಝಗತೋ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಮುದ್ದಿಸಿ। ಚತುರಙ್ಗಾನಿ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇವ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂ ಹೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಅನಾಮನ್ತಿತಾವ ಆಗತಾ, ಪನ್ನರಸೂಪೋಸಥದಿವಸೋ ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ನಾಮ। ಅಯಂ ದುತಿಯೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Atha satthā te manusse ehibhikkhupabbajjāya pabbājetvā antosattāheyeva sabbe arahatte patiṭṭhāpetvā māghapuṇṇamāya koṭisatabhikkhumajjhagato caturaṅgasamannāgate sannipāte pātimokkhamuddisi. Caturaṅgāni nāma sabbeva ehibhikkhū honti, sabbe chaḷabhiññā honti, sabbe anāmantitāva āgatā, pannarasūposathadivaso cāti imāni cattāri aṅgāni nāma. Ayaṃ dutiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –
೧೧.
11.
‘‘ಪುನ ನಾರದಕೂಟಮ್ಹಿ, ಪವಿವೇಕಗತೇ ಜಿನೇ।
‘‘Puna nāradakūṭamhi, pavivekagate jine;
ಖೀಣಾಸವಾ ವೀತಮಲಾ, ಸಮಿಂಸು ಸತಕೋಟಿಯೋ’’ತಿ॥
Khīṇāsavā vītamalā, samiṃsu satakoṭiyo’’ti.
ತತ್ಥ ಪವಿವೇಕಗತೇತಿ ಗಣಂ ಪಹಾಯ ಗತೇ। ಸಮಿಂಸೂತಿ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು।
Tattha pavivekagateti gaṇaṃ pahāya gate. Samiṃsūti sannipatiṃsu.
ಯದಾ ಪನ ದೀಪಙ್ಕರೋ ಲೋಕನಾಯಕೋ ಸುದಸ್ಸನನಾಮಕೇ ಪಬ್ಬತೇ ವಸ್ಸಾವಾಸಮುಪಗಞ್ಛಿ, ತದಾ ಕಿರ ಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ಮನುಸ್ಸಾ ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಸಮಜ್ಜೇ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ದಸಬಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ರ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ಮಹಾಪವಾರಣದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುಕೂಲಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾನುಪುಬ್ಬೇನ ಮಗ್ಗಾನುಪುಬ್ಬೇನ ಚ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ನವುತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪವಾರೇಸಿ। ಅಯಂ ತತಿಯೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Yadā pana dīpaṅkaro lokanāyako sudassananāmake pabbate vassāvāsamupagañchi, tadā kira jambudīpavāsino manussā anusaṃvaccharaṃ giraggasamajjaṃ karonti. Tasmiṃ kira samajje sannipatitā manussā dasabalaṃ disvā dhammakathaṃ sutvā tatra pasīditvā pabbajiṃsu. Mahāpavāraṇadivase satthā tesaṃ ajjhāsayānukūlaṃ vipassanākathaṃ kathesi. Taṃ sutvā te sabbe saṅkhāre sammasitvā vipassanānupubbena maggānupubbena ca arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Atha satthā navutikoṭisahassehi saddhiṃ pavāresi. Ayaṃ tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –
೧೨.
12.
‘‘ಯಮ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಮಹಾವೀರೋ, ಸುದಸ್ಸನಸಿಲುಚ್ಚಯೇ।
‘‘Yamhi kāle mahāvīro, sudassanasiluccaye;
ನವುತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸೇಹಿ, ಪವಾರೇಸಿ ಮಹಾಮುನಿ॥
Navutikoṭisahassehi, pavāresi mahāmuni.
‘‘ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ, ಜಟಿಲೋ ಉಗ್ಗತಾಪನೋ।
‘‘Ahaṃ tena samayena, jaṭilo uggatāpano;
ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಮ್ಹಿ ಚರಣೋ, ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾಸು ಪಾರಗೂ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ)।
Antalikkhamhi caraṇo, pañcābhiññāsu pāragū’’ti. (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā);
ಅಯಂ ಗಾಥಾ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಟ್ಠಕಥಾಯ ನಿದಾನವಣ್ಣನಾಯ ದೀಪಙ್ಕರಬುದ್ಧವಂಸೇ ಲಿಖಿತಾ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಬುದ್ಧವಂಸೇ ನತ್ಥಿ। ನತ್ಥಿಭಾವೋಯೇವ ಪನಸ್ಸಾ ಯುತ್ತತರೋ। ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಹೇಟ್ಠಾ ಸುಮೇಧಕಥಾಸು ಕಥಿತತ್ತಾತಿ।
Ayaṃ gāthā aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaṭṭhakathāya nidānavaṇṇanāya dīpaṅkarabuddhavaṃse likhitā. Imasmiṃ pana buddhavaṃse natthi. Natthibhāvoyeva panassā yuttataro. Kasmāti ce? Heṭṭhā sumedhakathāsu kathitattāti.
ದೀಪಙ್ಕರೇ ಕಿರ ಭಗವತಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ದಸಸಹಸ್ಸಾನಞ್ಚ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿಯೇವ। ಏಕಸ್ಸ ಪನ ದ್ವಿನ್ನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಚತುನ್ನನ್ತಿ ಚ ಆದಿವಸೇನ ಅಭಿಸಮಯಾನಂ ಅನ್ತೋ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ವಿತ್ಥಾರಿಕಂ ಬಾಹುಜಞ್ಞಂ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Dīpaṅkare kira bhagavati dhammaṃ desente dasasahassānañca vīsatisahassānañca dhammābhisamayo ahosiyeva. Ekassa pana dvinnaṃ tiṇṇaṃ catunnanti ca ādivasena abhisamayānaṃ anto natthi. Tasmā dīpaṅkarassa bhagavato sāsanaṃ vitthārikaṃ bāhujaññaṃ ahosi. Tena vuttaṃ –
೧೩.
13.
‘‘ದಸವೀಸಸಹಸ್ಸಾನಂ , ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹು।
‘‘Dasavīsasahassānaṃ , dhammābhisamayo ahu;
ಏಕದ್ವಿನ್ನಂ ಅಭಿಸಮಯಾ, ಗಣನಾತೋ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ’’ತಿ॥
Ekadvinnaṃ abhisamayā, gaṇanāto asaṅkhiyā’’ti.
ತತ್ಥ ದಸವೀಸಸಹಸ್ಸಾನನ್ತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಾನಂ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಾನಞ್ಚ। ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿವೇಧೋ। ಏಕದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ಏಕಸ್ಸ ಚೇವ ದ್ವಿನ್ನಞ್ಚ , ತಿಣ್ಣಂ ಚತುನ್ನಂ…ಪೇ॰… ದಸನ್ನನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾಭಿಸಮಯತ್ತಾ ಚ ವಿತ್ಥಾರಿಕಂ ಮಹನ್ತಪ್ಪತ್ತಂ ಬಹೂಹಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಹಿ ನಿಯ್ಯಾನಿಕನ್ತಿ ಜಞ್ಞಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾದೀಹಿ ಇದ್ಧಞ್ಚ ಸಮಾಧಿಆದೀಹಿ ಫೀತಞ್ಚ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Tattha dasavīsasahassānanti dasasahassānaṃ vīsatisahassānañca. Dhammābhisamayoti catusaccadhammappaṭivedho. Ekadvinnanti ekassa ceva dvinnañca , tiṇṇaṃ catunnaṃ…pe… dasannantiādinā nayena asaṅkhyeyyāti attho. Evaṃ asaṅkhyeyyābhisamayattā ca vitthārikaṃ mahantappattaṃ bahūhi paṇḍitehi devamanussehi niyyānikanti jaññaṃ jānitabbaṃ adhisīlasikkhādīhi iddhañca samādhiādīhi phītañca ahosi. Tena vuttaṃ –
೧೪.
14.
‘‘ವಿತ್ಥಾರಿಕಂ ಬಾಹುಜಞ್ಞಂ, ಇದ್ಧಂ ಫೀತಂ ಅಹೂ ತದಾ।
‘‘Vitthārikaṃ bāhujaññaṃ, iddhaṃ phītaṃ ahū tadā;
ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಸಾಸನಂ ಸುವಿಸೋಧಿತ’’ನ್ತಿ॥
Dīpaṅkarassa bhagavato, sāsanaṃ suvisodhita’’nti.
ತತ್ಥ ಸುವಿಸೋಧಿತನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ಭಗವತಾ ಸೋಧಿತಂ ವಿಸುದ್ಧಂ ಕತಂ। ದೀಪಙ್ಕರಂ ಕಿರ ಸತ್ಥಾರಂ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಛಳಭಿಞ್ಞಾನಂ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚತ್ತಾರಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ। ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಯೇ ಸೇಕ್ಖಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇ ಗರಹಿತಾ ಭವನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಖೀಣಾಸವಾ ಹುತ್ವಾವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಸ್ಮಾ ಹಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಸುಪುಪ್ಫಿತಂ ಸುಸಮಿದ್ಧಂ ಖೀಣಾಸವೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅತಿವಿಯ ಸೋಭಿತ್ಥ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Tattha suvisodhitanti suṭṭhu bhagavatā sodhitaṃ visuddhaṃ kataṃ. Dīpaṅkaraṃ kira satthāraṃ sabbakālaṃ chaḷabhiññānaṃ mahiddhikānaṃ bhikkhūnaṃ cattāri satasahassāni parivārenti. Tena ca samayena ye sekkhā kālakiriyaṃ karonti, te garahitā bhavanti, sabbe khīṇāsavā hutvāva parinibbāyantīti adhippāyo. Tasmā hi tassa bhagavato sāsanaṃ supupphitaṃ susamiddhaṃ khīṇāsavehi bhikkhūhi ativiya sobhittha. Tena vuttaṃ –
೧೫.
15.
‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾ।
‘‘Cattāri satasahassāni, chaḷabhiññā mahiddhikā;
ದೀಪಙ್ಕರಂ ಲೋಕವಿದುಂ, ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ ಸಬ್ಬದಾ॥
Dīpaṅkaraṃ lokaviduṃ, parivārenti sabbadā.
೧೬.
16.
‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ತೇನ ಸಮಯೇನ, ಜಹನ್ತಿ ಮಾನುಸಂ ಭವಂ।
‘‘Ye keci tena samayena, jahanti mānusaṃ bhavaṃ;
ಅಪ್ಪತ್ತಮಾನಸಾ ಸೇಖಾ, ಗರಹಿತಾ ಭವನ್ತಿ ತೇ॥
Appattamānasā sekhā, garahitā bhavanti te.
೧೭.
17.
‘‘ಸುಪುಪ್ಫಿತಂ ಪಾವಚನಂ, ಅರಹನ್ತೇಹಿ ತಾದಿಹಿ।
‘‘Supupphitaṃ pāvacanaṃ, arahantehi tādihi;
ಖೀಣಾಸವೇಹಿ ವಿಮಲೇಹಿ, ಉಪಸೋಭತಿ ಸಬ್ಬದಾ’’ತಿ॥
Khīṇāsavehi vimalehi, upasobhati sabbadā’’ti.
ತತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನೀತಿ ಗಣನಾಯ ದಸ್ಸಿತಾ ಏವಂ ದಸ್ಸಿತಗಣನಾ ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಅಥ ವಾ ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾತಿ ಛಳಭಿಞ್ಞಾನಂ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾನನ್ತಿ ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ ಸಬ್ಬದಾತಿ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ದಸಬಲಂ ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ, ಭಗವನ್ತಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಕತ್ಥಚಿ ನ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನ ಸಮಯೇನಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ। ಅಯಂ ಪನ ಸಮಯ-ಸದ್ದೋ ಸಮವಾಯಾದೀಸು ನವಸು ಅತ್ಥೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ಯಥಾಹ –
Tattha cattāri satasahassānīti gaṇanāya dassitā evaṃ dassitagaṇanā ime bhikkhūti dassanatthaṃ ‘‘chaḷabhiññā mahiddhikā’’ti vuttanti evamattho gahetabbo. Atha vā chaḷabhiññā mahiddhikāti chaḷabhiññānaṃ mahiddhikānanti sāmiatthe paccattavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Parivārenti sabbadāti niccakālaṃ dasabalaṃ parivārenti, bhagavantaṃ muñcitvā katthaci na gacchantīti adhippāyo. Tena samayenāti tasmiṃ samaye. Ayaṃ pana samaya-saddo samavāyādīsu navasu atthesu dissati. Yathāha –
‘‘ಸಮವಾಯೇ ಖಣೇ ಕಾಲೇ, ಸಮೂಹೇ ಹೇತುದಿಟ್ಠಿಸು।
‘‘Samavāye khaṇe kāle, samūhe hetudiṭṭhisu;
ಪಟಿಲಾಭೇ ಪಹಾನೇ ಚ, ಪಟಿವೇಧೇ ಚ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಮೂಲಪರಿಯಾಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೧; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೧; ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಪದಭಾಜನೀಯ; ಖು॰ ಪಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಮಂಗಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ, ಏವಮಿಚ್ಚಾದಿಪಾಠವಣ್ಣನಾ; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧.೧೮೪)।
Paṭilābhe pahāne ca, paṭivedhe ca dissatī’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.1; ma. ni. aṭṭha. 1.mūlapariyāyasuttavaṇṇanā; saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.1; a. ni. aṭṭha. 1.1.1; dha. sa. aṭṭha. 1 kāmāvacarakusalapadabhājanīya; khu. pā. aṭṭha. maṃgalasuttavaṇṇanā, evamiccādipāṭhavaṇṇanā; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.184);
ಇಧ ಸೋ ಕಾಲೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ; ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಾನುಸಂ ಭವನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಭಾವಂ। ಅಪ್ಪತ್ತಮಾನಸಾತಿ ಅಪ್ಪತ್ತಂ ಅನಧಿಗತಂ ಮಾನಸಂ ಯೇಹಿ ತೇ ಅಪ್ಪತ್ತಮಾನಸಾ। ಮಾನಸನ್ತಿ ರಾಗಸ್ಸ ಚ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಧಿವಚನಂ। ‘‘ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಚರೋ ಪಾಸೋ, ಯ್ವಾಯಂ ಚರತಿ ಮಾನಸೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೧; ಮಹಾವ॰ ೩೩) ಹಿ ಏತ್ಥ ಪನ ರಾಗೋ ‘‘ಮಾನಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಚಿತ್ತಂ ಮನೋ ಮಾನಸಂ ಹದಯಂ ಪಣ್ಡರ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೬; ವಿಭ॰ ೧೮೪; ಮಹಾನಿ॰ ೧; ಚೂಳನಿ॰ ಪಾರಾಯನಾನುಗೀತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸ ೧೧೪) ಏತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ। ‘‘ಅಪ್ಪತ್ತಮಾನಸೋ ಸೇಖೋ, ಕಾಲಂ ಕಯಿರಾ ಜನೇಸುತಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೯) ಏತ್ಥ ಅರಹತ್ತಂ। ಇಧಾಪಿ ಅರಹತ್ತಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲನಿದ್ದೇಸವಾರಕಥಾ; ಮಹಾನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧)। ತಸ್ಮಾ ಅಪ್ಪತ್ತಅರಹತ್ತಫಲಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಖಾತಿ ಕೇನಟ್ಠೇನ ಸೇಖಾ? ಸೇಖಧಮ್ಮಪಟಿಲಾಭಟ್ಠೇನ ಸೇಖಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಕಿತ್ತಾವತಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸೇಖೋ ಹೋತೀತಿ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಸೇಖಾಯ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ…ಪೇ॰… ಸೇಖೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿನಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಸೇಖೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೩)। ಅಪಿ ಚ ಸಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಸೇಖಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಸಿಕ್ಖತಿ, ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಮಾ ಸೇಖೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖತಿ? ಅಧಿಸೀಲಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ ಅಧಿಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಅಧಿಪಞ್ಞಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಮಾ ಸೇಖೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೮೬)।
Idha so kāle daṭṭhabbo; tasmiṃ kāleti attho. Mānusaṃ bhavanti manussabhāvaṃ. Appattamānasāti appattaṃ anadhigataṃ mānasaṃ yehi te appattamānasā. Mānasanti rāgassa ca cittassa ca arahattassa ca adhivacanaṃ. ‘‘Antalikkhacaro pāso, yvāyaṃ carati mānaso’’ti (saṃ. ni. 1.151; mahāva. 33) hi ettha pana rāgo ‘‘mānaso’’ti vutto. ‘‘Cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍara’’nti (dha. sa. 6; vibha. 184; mahāni. 1; cūḷani. pārāyanānugītigāthāniddesa 114) ettha cittaṃ. ‘‘Appattamānaso sekho, kālaṃ kayirā janesutā’’ti (saṃ. ni. 1.159) ettha arahattaṃ. Idhāpi arahattameva adhippetaṃ (dha. sa. aṭṭha. 5 kāmāvacarakusalaniddesavārakathā; mahāni. aṭṭha. 1). Tasmā appattaarahattaphalāti attho. Sekhāti kenaṭṭhena sekhā? Sekhadhammapaṭilābhaṭṭhena sekhā. Vuttañhetaṃ – ‘‘kittāvatā nu kho, bhante, sekho hotīti? Idha, bhikkhave, bhikkhu sekhāya sammādiṭṭhiyā samannāgato hoti…pe… sekhena sammāsamādhinā samannāgato hoti. Ettāvatā kho, bhikkhave, bhikkhu sekho hotī’’ti (saṃ. ni. 5.13). Api ca sikkhantīti sekhā. Vuttañhetaṃ – ‘‘sikkhati, sikkhatīti kho, bhikkhu, tasmā sekhoti vuccati. Kiñca sikkhati? Adhisīlampi sikkhati adhicittampi adhipaññampi sikkhatīti kho, bhikkhu, tasmā sekhoti vuccatī’’ti (a. ni. 3.86).
ಸುಪುಪ್ಫಿತನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ವಿಕಸಿತಂ। ಪಾವಚನನ್ತಿ ಪಸತ್ಥಂ ವಚನಂ, ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಂ ವಾ ವಚನಂ ಪವಚನಂ, ಪವಚನಮೇವ ಪಾವಚನಂ, ಸಾಸನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪಸೋಭತೀತಿ ಅಭಿರಾಜತಿ ಅತಿವಿರೋಚತಿ। ಸಬ್ಬದಾತಿ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ। ‘‘ಉಪಸೋಭತಿ ಸದೇವಕೇ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।
Supupphitanti suṭṭhu vikasitaṃ. Pāvacananti pasatthaṃ vacanaṃ, vuddhippattaṃ vā vacanaṃ pavacanaṃ, pavacanameva pāvacanaṃ, sāsananti attho. Upasobhatīti abhirājati ativirocati. Sabbadāti sabbakālaṃ. ‘‘Upasobhati sadevake’’tipi pāṭho.
ತಸ್ಸ ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ರಮ್ಮವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ಸುದೇವೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ ಪಿತಾ, ಸುಮೇಧಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಮಾತಾ, ಸುಮಙ್ಗಲೋ ಚ ತಿಸ್ಸೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಸಾಗತೋ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ, ನನ್ದಾ ಚ ಸುನನ್ದಾ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಬೋಧಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಿಪ್ಫಲಿರುಕ್ಖೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೋ, ಸತಸಹಸ್ಸವಸ್ಸಾನಿ ಆಯೂತಿ। ಕಿಂ ಪನಿಮೇಸಂ ಜಾತನಗರಾದೀನಂ ದಸ್ಸನೇ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ಚೇ? ವುಚ್ಚತೇ – ಯಸ್ಸ ಯದಿ ನೇವ ಜಾತನಗರಂ ನ ಪಿತಾ ನ ಮಾತಾ ಪಞ್ಞಾಯೇಯ್ಯ, ಇಮಸ್ಸ ಪನ ನೇವ ಜಾತನಗರಂ ನ ಪಿತಾ ನ ಮಾತಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ದೇವೋ ವಾ ಸಕ್ಕೋ ವಾ ಯಕ್ಖೋ ವಾ ಮಾರೋ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಾ ಏಸ ಮಞ್ಞೇ, ದೇವಾನಮ್ಪಿ ಈದಿಸಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಅನಚ್ಛರಿಯನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ನ ಸೋತಬ್ಬಂ ನ ಸದ್ದಹಿತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯುಂ, ತತೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಸತಿ ಅಭಿಸಮಯೇ ನಿರತ್ಥಕೋ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಸಾಸನಂ। ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಜಾತನಗರಾದಿಕೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Tassa dīpaṅkarassa bhagavato rammavatī nāma nagaraṃ ahosi, sudevo nāma khattiyo pitā, sumedhā nāma devī mātā, sumaṅgalo ca tisso cāti dve aggasāvakā, sāgato nāma upaṭṭhāko, nandā ca sunandā cāti dve aggasāvikā, bodhi tassa bhagavato pipphalirukkho ahosi, asītihatthubbedho, satasahassavassāni āyūti. Kiṃ panimesaṃ jātanagarādīnaṃ dassane payojananti ce? Vuccate – yassa yadi neva jātanagaraṃ na pitā na mātā paññāyeyya, imassa pana neva jātanagaraṃ na pitā na mātā paññāyati, devo vā sakko vā yakkho vā māro vā brahmā vā esa maññe, devānampi īdisaṃ pāṭihāriyaṃ anacchariyanti maññamānā na sotabbaṃ na saddahitabbaṃ maññeyyuṃ, tato abhisamayo na bhaveyya, asati abhisamaye niratthako buddhuppādo bhaveyya, aniyyānikaṃ sāsanaṃ. Tasmā sabbabuddhānaṃ jātanagarādiko paricchedo dassetabbo. Tena vuttaṃ –
೧೮.
18.
‘‘ನಗರಂ ರಮ್ಮವತೀ ನಾಮ, ಸುದೇವೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ।
‘‘Nagaraṃ rammavatī nāma, sudevo nāma khattiyo;
ಸುಮೇಧಾ ನಾಮ ಜನಿಕಾ, ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ॥
Sumedhā nāma janikā, dīpaṅkarassa satthuno.
೨೪.
24.
‘‘ಸುಮಙ್ಗಲೋ ಚ ತಿಸ್ಸೋ ಚ, ಅಹೇಸುಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ।
‘‘Sumaṅgalo ca tisso ca, ahesuṃ aggasāvakā;
ಸಾಗತೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ॥
Sāgato nāmupaṭṭhāko, dīpaṅkarassa satthuno.
೨೫.
25.
‘‘ನನ್ದಾ ಚೇವ ಸುನನ್ದಾ ಚ, ಅಹೇಸುಂ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ।
‘‘Nandā ceva sunandā ca, ahesuṃ aggasāvikā;
ಬೋಧಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಪಿಪ್ಫಲೀತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ॥
Bodhi tassa bhagavato, pipphalīti pavuccati.
೨೭.
27.
‘‘ಅಸೀತಿಹತ್ಥಮುಬ್ಬೇಧೋ, ದೀಪಙ್ಕರೋ ಮಹಾಮುನಿ।
‘‘Asītihatthamubbedho, dīpaṅkaro mahāmuni;
ಸೋಭತಿ ದೀಪರುಕ್ಖೋವ, ಸಾಲರಾಜಾವ ಫುಲ್ಲಿತೋ॥
Sobhati dīparukkhova, sālarājāva phullito.
೨೮.
28.
‘‘ಸತಸಹಸ್ಸವಸ್ಸಾನಿ, ಆಯು ತಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ।
‘‘Satasahassavassāni, āyu tassa mahesino;
ತಾವತಾ ತಿಟ್ಠಮಾನೋ ಸೋ, ತಾರೇಸಿ ಜನತಂ ಬಹುಂ॥
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
೨೯.
29.
‘‘ಜೋತಯಿತ್ವಾನ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ, ಸನ್ತಾರೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ।
‘‘Jotayitvāna saddhammaṃ, santāretvā mahājanaṃ;
ಜಲಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋವ, ನಿಬ್ಬುತೋ ಸೋ ಸಸಾವಕೋ॥
Jalitvā aggikkhandhova, nibbuto so sasāvako.
೩೦.
30.
‘‘ಸಾ ಚ ಇದ್ಧಿ ಸೋ ಚ ಯಸೋ, ತಾನಿ ಚ ಪಾದೇಸು ಚಕ್ಕರತನಾನಿ।
‘‘Sā ca iddhi so ca yaso, tāni ca pādesu cakkaratanāni;
ಸಬ್ಬಂ ತಮನ್ತರಹಿತಂ, ನನು ರಿತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ॥
Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā’’ti.
ತತ್ಥ ಸುದೇವೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋತಿ ಸುದೇವೋ ನಾಮಸ್ಸ ಖತ್ತಿಯೋ ಪಿತಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜನಿಕಾತಿ ಜನೇತ್ತಿ। ಪಿಪ್ಫಲೀತಿ ಪಿಲಕ್ಖಕಪೀತನರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ। ಅಸೀತಿಹತ್ಥಮುಬ್ಬೇಧೋತಿ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಂ ಉಚ್ಚಗ್ಗತೋ। ದೀಪರುಕ್ಖೋ ವಾತಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತದೀಪಮಾಲಾಕುಲೋ ದೀಪರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ಆರೋಹಪರಿಣಾಹಸಣ್ಠಾನಪಾರಿಪೂರಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸವರಲಕ್ಖಣಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಸಮಲಙ್ಕತಸರೀರೋ ವಿಪ್ಫುರಿತರಂಸಿಜಾಲಾವಿಸರತಾರಾಗಣಸಮುಜ್ಜಲಮಿವ ಗಗನತಲಂ ಭಗವಾ ಧರಮಾನಕಾಲೇ ಸೋಭತೀತಿ ಸೋಭಿತ್ಥ। ಸಾಲರಾಜಾವ ಫುಲ್ಲಿತೋತಿ ಪುಪ್ಫಿತೋ ಸಬ್ಬಫಾಲಿಫುಲ್ಲೋ ಸಾಲರಾಜರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ಚ ಸಬ್ಬಫಾಲಿಫುಲ್ಲೋ ಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧೋ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಅಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೋ ಭಗವಾ ಅತಿವಿಯ ಸೋಭತಿ।
Tattha sudevo nāma khattiyoti sudevo nāmassa khattiyo pitā ahosīti attho. Janikāti janetti. Pipphalīti pilakkhakapītanarukkho bodhi. Asītihatthamubbedhoti asītihatthaṃ uccaggato. Dīparukkho vāti sampajjalitadīpamālākulo dīparukkho viya ārohapariṇāhasaṇṭhānapāripūrisampanno dvattiṃsavaralakkhaṇānubyañjanasamalaṅkatasarīro vipphuritaraṃsijālāvisaratārāgaṇasamujjalamiva gaganatalaṃ bhagavā dharamānakāle sobhatīti sobhittha. Sālarājāva phullitoti pupphito sabbaphāliphullo sālarājarukkho viya ca sabbaphāliphullo yojanasatubbedho pāricchatto viya ca asītihatthubbedho bhagavā ativiya sobhati.
ಸತಸಹಸ್ಸವಸ್ಸಾನೀತಿ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ತಸ್ಸ ಆಯೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾವತಾ ತಿಟ್ಠಮಾನೋತಿ ತಾವತಕಂ ಕಾಲಂ ತಿಟ್ಠಮಾನೋ। ಜನತನ್ತಿ ಜನಸಮೂಹಂ। ಸನ್ತಾರೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನನ್ತಿ ತಾರಯಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ। ‘‘ಸನ್ತಾರೇತ್ವಾ ಸದೇವಕ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸ ಸದೇವಕಂ ಲೋಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾ ಚ ಇದ್ಧೀತಿ ಸಾ ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಆನುಭಾವೋ। ಸೋ ಚ ಯಸೋತಿ ಸೋ ಚ ಪರಿವಾರೋ। ಸಬ್ಬಂ ತಮನ್ತರಹಿತನ್ತಿ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಜಾತಂ ಅನ್ತರಹಿತಂ ಅಪಗತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನನು ರಿತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಸಬ್ಬೇ ಪನ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾ ನನು ರಿತ್ತಾ ತುಚ್ಛಾ, ನಿಚ್ಚಸಾರಾದಿರಹಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Satasahassavassānīti vassasatasahassāni tassa āyūti attho. Tāvatā tiṭṭhamānoti tāvatakaṃ kālaṃ tiṭṭhamāno. Janatanti janasamūhaṃ. Santāretvā mahājananti tārayitvā mahājanaṃ. ‘‘Santāretvā sadevaka’’ntipi pāṭho, tassa sadevakaṃ lokanti attho. Sā ca iddhīti sā ca sampatti ānubhāvo. So ca yasoti so ca parivāro. Sabbaṃ tamantarahitanti taṃ sabbaṃ vuttappakāraṃ sampattijātaṃ antarahitaṃ apagatanti attho. Nanu rittā sabbasaṅkhārāti sabbe pana saṅkhatadhammā nanu rittā tucchā, niccasārādirahitāti attho.
ಏತ್ಥ ಪನ ನಗರಾದಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪಾಳಿಯಮಾಗತೋವ। ಸಮ್ಬಹುಲವಾರೋ ಪನ ನಾಗತೋ, ಸೋ ಆನೇತ್ವಾ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಪುತ್ತಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಭರಿಯಾಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಪಾಸಾದಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಅಗಾರವಾಸಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ನಾಟಕಿತ್ಥಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಪಧಾನಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ವಿಹಾರಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಉಪಟ್ಠಾಕಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ। ಏತೇಸಮ್ಪಿ ದೀಪನೇ ಕಾರಣಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ। ತಸ್ಸ ಪನ ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಭರಿಯಾನಂ ತಿಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಪದುಮಾ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಪನ ಪುತ್ತೋ ಉಸಭಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Ettha pana nagarādiparicchedo pāḷiyamāgatova. Sambahulavāro pana nāgato, so ānetvā dīpetabbo. Seyyathidaṃ – puttaparicchedo, bhariyāparicchedo, pāsādaparicchedo, agāravāsaparicchedo, nāṭakitthiparicchedo, abhinikkhamanaparicchedo, padhānaparicchedo, vihāraparicchedo, upaṭṭhākaparicchedoti. Etesampi dīpane kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva. Tassa pana dīpaṅkarassa bhariyānaṃ tisatasahassaṃ ahosi. Tassa aggamahesī padumā nāma, tassa pana putto usabhakkhandho nāma. Tena vuttaṃ –
‘‘ಭರಿಯಾ ಪದುಮಾ ನಾಮ, ವಿಬುದ್ಧಪದುಮಾನನಾ।
‘‘Bhariyā padumā nāma, vibuddhapadumānanā;
ಅತ್ರಜೋ ಉಸಭಕ್ಖನ್ಧೋ, ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ॥
Atrajo usabhakkhandho, dīpaṅkarassa satthuno.
‘‘ಹಂಸಾ ಕೋಞ್ಚಾ ಮಯೂರಾಖ್ಯಾ, ಪಾಸಾದಾಪಿ ತಯೋ ಮತಾ।
‘‘Haṃsā koñcā mayūrākhyā, pāsādāpi tayo matā;
ದಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಅಗಾರಂ ಅವಸೀ ಕಿರ॥
Dasavassasahassāni, agāraṃ avasī kira.
‘‘ಹತ್ಥಿಯಾನೇನ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ನನ್ದಾರಾಮೇ ಜಿನೋ ವಸೀ।
‘‘Hatthiyānena nikkhanto, nandārāme jino vasī;
ನನ್ದೋ ನಾಮಸ್ಸುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಲೋಕಾನನ್ದಕರೋ ಕಿರಾ’’ತಿ॥
Nando nāmassupaṭṭhāko, lokānandakaro kirā’’ti.
ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಪಞ್ಚ ವೇಮತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಆಯುವೇಮತ್ತಂ ಪಮಾಣವೇಮತ್ತಂ ಕುಲವೇಮತ್ತಂ ಪಧಾನವೇಮತ್ತಂ ರಸ್ಮಿವೇಮತ್ತನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಆಯುವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ಕೇಚಿ ದೀಘಾಯುಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಕೇಚಿ ಅಪ್ಪಾಯುಕಾ। ತಥಾ ಹಿ ದೀಪಙ್ಕರಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ವಸ್ಸಸತಂ।
Sabbabuddhānaṃ pana pañca vemattāni honti āyuvemattaṃ pamāṇavemattaṃ kulavemattaṃ padhānavemattaṃ rasmivemattanti. Tattha āyuvemattaṃ nāma keci dīghāyukā honti keci appāyukā. Tathā hi dīpaṅkarassa pana bhagavato vassasatasahassaṃ āyuppamāṇaṃ ahosi, amhākaṃ bhagavato vassasataṃ.
ಪಮಾಣವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ಕೇಚಿ ದೀಘಾ ಹೋನ್ತಿ ಕೇಚಿ ರಸ್ಸಾ। ತಥಾ ಹಿ ದೀಪಙ್ಕರೋ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಭಗವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೋ।
Pamāṇavemattaṃ nāma keci dīghā honti keci rassā. Tathā hi dīpaṅkaro asītihatthappamāṇo ahosi, amhākaṃ pana bhagavā aṭṭhārasahatthappamāṇo.
ಕುಲವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ಕೇಚಿ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ ಕೇಚಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ। ತಥಾ ಹಿ ದೀಪಙ್ಕರಾದಯೋ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು, ಕಕುಸನ್ಧಕೋಣಾಗಮನಾದಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ।
Kulavemattaṃ nāma keci khattiyakule nibbattanti keci brāhmaṇakule. Tathā hi dīpaṅkarādayo khattiyakule nibbattiṃsu, kakusandhakoṇāgamanādayo brāhmaṇakule.
ಪಧಾನವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪಧಾನಂ ಇತ್ತರಮೇವ ಹೋತಿ ಯಥಾ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ , ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅದ್ಧನಿಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ವಿಯ।
Padhānavemattaṃ nāma kesañci padhānaṃ ittarameva hoti yathā kassapassa bhagavato , kesañci addhaniyaṃ amhākaṃ bhagavato viya.
ರಸ್ಮಿವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸರೀರಸ್ಮಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಬ್ಯಾಮಮತ್ತಂ। ತತ್ರ ರಸ್ಮಿವೇಮತ್ತಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ಹೋತಿ। ಯೋ ಯತ್ತಕಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಸ್ಸ ತತ್ತಕಂ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ಫರತಿ। ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ‘‘ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರತೂ’’ತಿ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಅಹೋಸಿ। ಪಟಿವಿದ್ಧಗುಣೇಸು ಪನ ಕಸ್ಸಚಿ ವೇಮತ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೨ ಆದಯೋ)।
Rasmivemattaṃ nāma maṅgalassa bhagavato sarīrasmi dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi, amhākaṃ bhagavato byāmamattaṃ. Tatra rasmivemattaṃ ajjhāsayapaṭibaddhaṃ hoti. Yo yattakaṃ icchasi, tassa tattakaṃ sarīrappabhā pharati. Maṅgalassa pana ‘‘dasasahassilokadhātuṃ pharatū’’ti ajjhāsayo ahosi. Paṭividdhaguṇesu pana kassaci vemattaṃ nāma natthi (dī. ni. aṭṭha. 2.12 ādayo).
ತಥಾ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಚತ್ತಾರಿ ಅವಿಜಹಿತಟ್ಠಾನಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಅವಿಜಹಿತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಹೋತಿ। ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಟ್ಠಾನಂ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ ಅವಿಜಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ದೇವೋರೋಹಣಕಾಲೇ ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರದ್ವಾರೇ ಪಠಮಪಾದಕ್ಕಮೋ ಅವಿಜಹಿತೋವ ಹೋತಿ। ಜೇತವನೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ಚತ್ತಾರಿ ಮಞ್ಚಪಾದಟ್ಠಾನಾನಿ ಅವಿಜಹಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ। ವಿಹಾರೋಪಿ ಅವಿಜಹಿತೋವ। ಸೋ ಪನ ಖುದ್ದಕೋ ವಾ ಮಹನ್ತೋ ವಾ ಹೋತಿ।
Tathā sabbabuddhānaṃ cattāri avijahitaṭṭhānāni nāma honti. Bodhipallaṅko avijahito ekasmiṃyeva ṭhāne hoti. Dhammacakkappavattanaṭṭhānaṃ isipatane migadāye avijahitameva hoti. Devorohaṇakāle saṅkassanagaradvāre paṭhamapādakkamo avijahitova hoti. Jetavane gandhakuṭiyā cattāri mañcapādaṭṭhānāni avijahitāneva honti. Vihāropi avijahitova. So pana khuddako vā mahanto vā hoti.
ಅಪರಂ ಪನ ಅಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಭಗವತೋ ಸಹಜಾತಪರಿಚ್ಛೇದಞ್ಚ ನಕ್ಖತ್ತಪರಿಚ್ಛೇದಞ್ಚ ವಿಸೇಸಂ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಕಿರ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಹುಲಮಾತಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಛನ್ನೋ ಕಣ್ಡಕೋ ಅಸ್ಸರಾಜಾ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಾ ಮಹಾಬೋಧಿರುಕ್ಖೋ ಕಾಳುದಾಯೀತಿ ಇಮಾನಿ ಸತ ಸಹಜಾತಾನಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಕಿರ ಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹನಕ್ಖತ್ತೇನೇವ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮಿ, ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿ , ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸಿ, ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಅಕಾಸಿ। ವಿಸಾಖನಕ್ಖತ್ತೇನ ಜಾತೋ ಚ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಚ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಚ, ಮಾಘನಕ್ಖತ್ತೇನ ತಸ್ಸ ಸಾವಕಸನ್ನಿಪಾತೋ ಚೇವ ಆಯುಸಙ್ಖಾರವೋಸಜ್ಜನಞ್ಚ ಅಹೋಸಿ, ಅಸ್ಸಯುಜನಕ್ಖತ್ತೇನ ದೇವೋರೋಹಣನ್ತಿ ಏತ್ತಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದೀಪೇತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಸಮ್ಬಹುಲವಾರಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ಸೇಸಗಾಥಾ ಸಉತ್ತಾನಾ ಏವಾತಿ।
Aparaṃ pana amhākaṃyeva bhagavato sahajātaparicchedañca nakkhattaparicchedañca visesaṃ. Amhākaṃ sabbaññubodhisattena kira saddhiṃ rāhulamātā ānandatthero channo kaṇḍako assarājā nidhikumbhā mahābodhirukkho kāḷudāyīti imāni sata sahajātāni. Mahāpuriso kira uttarāsāḷhanakkhatteneva mātukucchiṃ okkami, mahābhinikkhamanaṃ nikkhami , dhammacakkaṃ pavattesi, yamakapāṭihāriyaṃ akāsi. Visākhanakkhattena jāto ca abhisambuddho ca parinibbuto ca, māghanakkhattena tassa sāvakasannipāto ceva āyusaṅkhāravosajjanañca ahosi, assayujanakkhattena devorohaṇanti ettakaṃ āharitvā dīpetabbaṃ. Ayaṃ sambahulavāraparicchedo. Sesagāthā sauttānā evāti.
ಇತಿ ಭಗವಾ ದೀಪಙ್ಕರೋ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ।
Iti bhagavā dīpaṅkaro yāvatāyukaṃ ṭhatvā sabbabuddhakiccaṃ katvā anukkamena anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.
ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಕಪ್ಪೇ ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲೋ ಉದಪಾದಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಞ್ಞೇಪಿ ತಣ್ಹಙ್ಕರೋ, ಮೇಧಙ್ಕರೋ, ಸರಣಙ್ಕರೋತಿ ತಯೋ ಬುದ್ಧಾ ಅಹೇಸುಂ। ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ತೇ ಇಧ ನ ದಸ್ಸಿತಾ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ತಮ್ಹಾ ಕಪ್ಪಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯುಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನೇ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇದಂ ವುತ್ತಂ –
Yasmiṃ kira kappe dīpaṅkaradasabalo udapādi, tasmiṃ aññepi taṇhaṅkaro, medhaṅkaro, saraṇaṅkaroti tayo buddhā ahesuṃ. Tesaṃ santike bodhisattassa byākaraṇaṃ natthi. Tasmā te idha na dassitā. Aṭṭhakathāyaṃ pana tamhā kappā ādito paṭṭhāyuppannuppanne sabbabuddhe dassetuṃ idaṃ vuttaṃ –
‘‘ತಣ್ಹಙ್ಕರೋ ಮೇಧಙ್ಕರೋ, ಅಥೋಪಿ ಸರಣಙ್ಕರೋ।
‘‘Taṇhaṅkaro medhaṅkaro, athopi saraṇaṅkaro;
ದೀಪಙ್ಕರೋ ಚ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ॥
Dīpaṅkaro ca sambuddho, koṇḍañño dvipaduttamo.
‘‘ಮಙ್ಗಲೋ ಚ ಸುಮನೋ ಚ, ರೇವತೋ ಸೋಭಿತೋ ಮುನಿ।
‘‘Maṅgalo ca sumano ca, revato sobhito muni;
ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಪದುಮೋ, ನಾರದೋ ಪದುಮುತ್ತರೋ॥
Anomadassī padumo, nārado padumuttaro.
‘‘ಸುಮೇಧೋ ಚ ಸುಜಾತೋ ಚ, ಪಿಯದಸ್ಸೀ ಮಹಾಯಸೋ।
‘‘Sumedho ca sujāto ca, piyadassī mahāyaso;
ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಧಮ್ಮದಸ್ಸೀ, ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ ಲೋಕನಾಯಕೋ॥
Atthadassī dhammadassī, siddhattho lokanāyako.
‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಫುಸ್ಸೋ ಚ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ವಿಪಸ್ಸೀ ಸಿಖಿ ವೇಸ್ಸಭೂ।
‘‘Tisso phusso ca sambuddho, vipassī sikhi vessabhū;
ಕಕುಸನ್ಧೋ ಕೋಣಾಗಮನೋ, ಕಸ್ಸಪೋ ಚಾಪಿ ನಾಯಕೋ॥
Kakusandho koṇāgamano, kassapo cāpi nāyako.
‘‘ಏತೇ ಅಹೇಸುಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ವೀತರಾಗಾ ಸಮಾಹಿತಾ।
‘‘Ete ahesuṃ sambuddhā, vītarāgā samāhitā;
ಸತರಂಸೀವ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಮಹಾತಮವಿನೋದನಾ।
Sataraṃsīva uppannā, mahātamavinodanā;
ಜಲಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಾವ, ನಿಬ್ಬುತಾ ತೇ ಸಸಾವಕಾ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ; ಚರಿಯಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ; ಜಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ದೂರೇನಿದಾನಕಥಾ)।
Jalitvā aggikkhandhāva, nibbutā te sasāvakā’’ti. (apa. aṭṭha. 1.dūrenidānakathā; cariyā. aṭṭha. nidānakathā; jā. aṭṭha. 1.dūrenidānakathā);
ಏತ್ತಾವತಾ ನಾತಿಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರವಸೇನ ಕತಾಯ
Ettāvatā nātisaṅkhepavitthāravasena katāya
ಮಧುರತ್ಥವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ಬುದ್ಧವಂಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ
Madhuratthavilāsiniyā buddhavaṃsa-aṭṭhakathāya
ದೀಪಙ್ಕರಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dīpaṅkarabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
ನಿಟ್ಠಿತೋ ಪಠಮೋ ಬುದ್ಧವಂಸೋ।
Niṭṭhito paṭhamo buddhavaṃso.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಬುದ್ಧವಂಸಪಾಳಿ • Buddhavaṃsapāḷi / ೩. ದೀಪಙ್ಕರಬುದ್ಧವಂಸೋ • 3. Dīpaṅkarabuddhavaṃso
