Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਪਦਾਨ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Apadāna-aṭṭhakathā

    ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਬੁਦ੍ਧੋ

    Dīpaṅkaro buddho

    ਏવਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲਂ ਪਤ੍વਾ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੇ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੁਖੇਨ વੀਤਿਨਾਮੇਨ੍ਤੇ ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਲੋਕੇ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਜਾਤਿਬੋਧਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨੇਸੁ ਸਕਲਾਪਿ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਿ, ਮਹਾવਿਰવਂ ਰવਿ, ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਾਤੁਰਹੇਸੁਂ। ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੁਖੇਨ વੀਤਿਨਾਮੇਨ੍ਤੋ ਨੇવ ਤਂ ਸਦ੍ਦਮਸ੍ਸੋਸਿ, ਨ ਚ ਤਾਨਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਅਦ੍ਦਸ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Evaṃ abhiññābalaṃ patvā sumedhatāpase samāpattisukhena vītināmente dīpaṅkaro nāma satthā loke udapādi. Tassa paṭisandhijātibodhi dhammacakkappavattanesu sakalāpi dasasahassilokadhātu saṅkampi sampakampi sampavedhi, mahāviravaṃ ravi, dvattiṃsa pubbanimittāni pāturahesuṃ. Sumedhatāpaso samāpattisukhena vītināmento neva taṃ saddamassosi, na ca tāni nimittāni addasa. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸਿਦ੍ਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ, વਸੀਭੂਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ।

    ‘‘Evaṃ me siddhippattassa, vasībhūtassa sāsane;

    ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਲੋਕਨਾਯਕੋ॥

    Dīpaṅkaro nāma jino, uppajji lokanāyako.

    ‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਚ ਜਾਯਨ੍ਤੇ, ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨੇ।

    ‘‘Uppajjante ca jāyante, bujjhante dhammadesane;

    ਚਤੁਰੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਨਾਦ੍ਦਸਂ, ਝਾਨਰਤਿਸਮਪ੍ਪਿਤੋ’’ਤਿ॥

    Caturo nimitte nāddasaṃ, jhānaratisamappito’’ti.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲੋ ਚਤੂਹਿ ਖੀਣਾਸવਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਰਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਪਤ੍વਾ ਸੁਦਸ੍ਸਨਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਪਟਿવਸਤਿ। ਰਮ੍ਮਨਗਰવਾਸਿਨੋ ‘‘ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਕਿਰ ਸਮਣਿਸ੍ਸਰੋ ਪਰਮਾਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਮ੍ਮਨਗਰਂ ਪਤ੍વਾ ਸੁਦਸ੍ਸਨਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਪਟਿવਸਤੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਿਨવਨੀਤਾਦੀਨਿ ਚੇવ ਭੇਸਜ੍ਜਾਨਿ વਤ੍ਥਚ੍ਛਾਦਨਾਨਿ ਚ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦਿਹਤ੍ਥਾ ਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਯੇਨ ਧਮ੍ਮੋ, ਯੇਨ ਸਙ੍ਘੋ, ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਾ ਤਪ੍ਪੋਣਾ ਤਪ੍ਪਬ੍ਭਾਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ।

    Tasmiṃ kāle dīpaṅkaradasabalo catūhi khīṇāsavasatasahassehi parivuto anupubbena cārikaṃ caramāno rammaṃ nāma nagaraṃ patvā sudassanamahāvihāre paṭivasati. Rammanagaravāsino ‘‘dīpaṅkaro kira samaṇissaro paramābhisambodhiṃ patvā pavattavaradhammacakko anupubbena cārikaṃ caramāno amhākaṃ rammanagaraṃ patvā sudassanamahāvihāre paṭivasatī’’ti sutvā sappinavanītādīni ceva bhesajjāni vatthacchādanāni ca gāhāpetvā gandhamālādihatthā yena buddho, yena dhammo, yena saṅgho, tanninnā tappoṇā tappabbhārā hutvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā gandhamālādīhi pūjetvā ekamantaṃ nisinnā dhammadesanaṃ sutvā svātanāya nimantetvā uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu.

    ਤੇ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਮਹਾਦਾਨਂ ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਆਗਮਨਮਗ੍ਗਂ ਅਲਙ੍ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਉਦਕਭਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਪਂਸੁਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸਮਂ ਭੂਮਿਤਲਂ ਕਤ੍વਾ ਰਜਤਪਟ੍ਟવਣ੍ਣਂ વਾਲੁਕਂ ਆਕਿਰਨ੍ਤਿ, ਲਾਜੇ ਚੇવ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਚ વਿਕਿਰਨ੍ਤਿ, ਨਾਨਾવਿਰਾਗੇਹਿ વਤ੍ਥੇਹਿ ਧਜਪਟਾਕੇ ਉਸ੍ਸਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਕਦਲਿਯੋ ਚੇવ ਪੁਣ੍ਣਘਟਪਨ੍ਤਿਯੋ ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਸ੍ਸਮਪਦਾ ਆਕਾਸਂ ਉਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਤੇਸਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪਰਿਭਾਗੇਨ ਆਕਾਸੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤੇ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਆਕਾਸਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਅਮ੍ਭੋ, ਕਸ੍ਸ ਤੁਮ੍ਹੇ ਇਧ વਿਸਮਂ ਮਗ੍ਗਂ ਅਲਙ੍ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ? ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Te punadivase mahādānaṃ sajjetvā nagaraṃ alaṅkaritvā dasabalassa āgamanamaggaṃ alaṅkarontā udakabhinnaṭṭhānesu paṃsuṃ pakkhipitvā samaṃ bhūmitalaṃ katvā rajatapaṭṭavaṇṇaṃ vālukaṃ ākiranti, lāje ceva pupphāni ca vikiranti, nānāvirāgehi vatthehi dhajapaṭāke ussāpenti, kadaliyo ceva puṇṇaghaṭapantiyo ca patiṭṭhāpenti. Tasmiṃ kāle sumedhatāpaso attano assamapadā ākāsaṃ uggantvā, tesaṃ manussānaṃ uparibhāgena ākāsena gacchanto te haṭṭhatuṭṭhe manusse disvā ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti ākāsato oruyha ekamantaṃ ṭhito manusse pucchi – ‘‘ambho, kassa tumhe idha visamaṃ maggaṃ alaṅkarothā’’ti? Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਦੇਸવਿਸਯੇ , ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਂ।

    ‘‘Paccantadesavisaye , nimantetvā tathāgataṃ;

    ਤਸ੍ਸ ਆਗਮਨਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਸੋਧੇਨ੍ਤਿ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸਾ॥

    Tassa āgamanaṃ maggaṃ, sodhenti tuṭṭhamānasā.

    ‘‘ਅਹਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ, ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਸਕਸ੍ਸਮਾ।

    ‘‘Ahaṃ tena samayena, nikkhamitvā sakassamā;

    ਧੁਨਨ੍ਤੋ વਾਕਚੀਰਾਨਿ, ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਅਮ੍ਬਰੇ ਤਦਾ॥

    Dhunanto vākacīrāni, gacchāmi ambare tadā.

    ‘‘વੇਦਜਾਤਂ ਜਨਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਤੁਟ੍ਠਹਟ੍ਠਂ ਪਮੋਦਿਤਂ।

    ‘‘Vedajātaṃ janaṃ disvā, tuṭṭhahaṭṭhaṃ pamoditaṃ;

    ਓਰੋਹਿਤ੍વਾਨ ਗਗਨਾ, ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਪੁਚ੍ਛਿ ਤਾવਦੇ॥

    Orohitvāna gaganā, manusse pucchi tāvade.

    ‘‘‘ਤੁਟ੍ਠਹਟ੍ਠੋ ਪਮੁਦਿਤੋ, વੇਦਜਾਤੋ ਮਹਾਜਨੋ।

    ‘‘‘Tuṭṭhahaṭṭho pamudito, vedajāto mahājano;

    ਕਸ੍ਸ ਸੋਧੀਯਤਿ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਞ੍ਜਸਂ વਟੁਮਾਯਨ’’’ਨ੍ਤਿ॥

    Kassa sodhīyati maggo, añjasaṃ vaṭumāyana’’’nti.

    ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਸੁਮੇਧ, ਨ ਤ੍વਂ ਜਾਨਾਸਿ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਦਸਬਲੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੋ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਨਗਰਂ ਪਤ੍વਾ ਸੁਦਸ੍ਸਨਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਪਟਿવਸਤਿ। ਮਯਂ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਨਿਮਨ੍ਤਯਿਮ੍ਹ, ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਆਗਮਨਮਗ੍ਗਂ ਅਲਙ੍ਕਰੋਮਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਖੋ ਘੋਸਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਲੋਕੇ ਦੁਲ੍ਲਭਂ, ਪਗੇવ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੋ, ਮਯਾਪਿ ਇਮੇਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਆਹ – ‘‘ਸਚੇ, ਭੋ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਏਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਲਙ੍ਕਰੋਥ, ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਏਕਂ ਓਕਾਸਂ ਦੇਥ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਗ੍ਗਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਤੇ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ ਇਦ੍ਧਿਮਾ’’ਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤਾ ਉਦਕਭਿਨ੍ਨੋਕਾਸਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ – ‘‘ਤ੍વਂ ਇਮਂ ਠਾਨਂ ਅਲਙ੍ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ ਅਦਂਸੁ। ਸੁਮੇਧੋ ਬੁਦ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪੀਤਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਹਂ ਇਮਂ ਓਕਾਸਂ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤੁਂ ਪਹੋਮਿ, ਏવਂ ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਨ ਮਂ ਪਰਿਤੋਸੇਸ੍ਸਤਿ, ਅਜ੍ਜ ਮਯਾ ਕਾਯવੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਪਂਸੁਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿ।

    Manussā āhaṃsu – ‘‘bhante sumedha, na tvaṃ jānāsi, dīpaṅkaro dasabalo sammāsambuddho sambodhiṃ patvā pavattavaradhammacakko cārikaṃ caramāno amhākaṃ nagaraṃ patvā sudassanamahāvihāre paṭivasati. Mayaṃ taṃ bhagavantaṃ nimantayimha, tassetaṃ buddhassa bhagavato āgamanamaggaṃ alaṅkaromā’’ti. Atha sumedhatāpaso cintesi – ‘‘buddhoti kho ghosamattakampi loke dullabhaṃ, pageva buddhuppādo, mayāpi imehi manussehi saddhiṃ dasabalassa maggaṃ alaṅkarituṃ vaṭṭatī’’ti. So te manusse āha – ‘‘sace, bho, tumhe etaṃ maggaṃ buddhassa alaṅkarotha, mayhampi ekaṃ okāsaṃ detha, ahampi tumhehi saddhiṃ maggaṃ alaṅkarissāmī’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ‘‘sumedhatāpaso iddhimā’’ti jānantā udakabhinnokāsaṃ sallakkhetvā – ‘‘tvaṃ imaṃ ṭhānaṃ alaṅkarohī’’ti adaṃsu. Sumedho buddhārammaṇaṃ pītiṃ gahetvā cintesi – ‘‘ahaṃ imaṃ okāsaṃ iddhiyā alaṅkarituṃ pahomi, evaṃ alaṅkato na maṃ paritosessati, ajja mayā kāyaveyyāvaccaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti paṃsuṃ āharitvā tasmiṃ padese pakkhipi.

    ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਅਨਿਟ੍ਠਿਤੇਯੇવ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲੋ ਮਹਾਨੁਭਾવਾਨਂ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਨਂ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਚਤੂਹਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਦੇવਤਾਸੁ ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਪੂਜਯਨ੍ਤਾਸੁ ਦਿਬ੍ਬਤੁਰਿਯੇਹਿ વਜ੍ਜਨ੍ਤਾਸੁ ਦਿਬ੍ਬਸਙ੍ਗੀਤੇਸੁ ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਮਾਨੁਸਕੇਹਿ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਚੇવ ਤੁਰਿਯੇਹਿ ਚ ਪੂਜਯਨ੍ਤੇਸੁ ਅਨੋਪਮਾਯ ਬੁਦ੍ਧਲੀਲਾਯ ਮਨੋਸਿਲਾਤਲੇ વਿਜਮ੍ਭਮਾਨੋ ਸੀਹੋ વਿਯ ਤਂ ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ। ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਮਗ੍ਗੇਨ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਅਸੀਤਿਯਾ ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਹਿ ਅਨੁਰਞ੍ਜਿਤਂ ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਭਾਯ ਸਮ੍ਪਰਿવਾਰਿਤਂ ਮਣਿવਣ੍ਣਗਗਨਤਲੇ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾ વਿਜ੍ਜੁਲਤਾ વਿਯ ਆવੇਲ਼ਾવੇਲ਼ਭੂਤਾ ਚੇવ ਯੁਗਲ਼ਯੁਗਲ਼ਭੂਤਾ ਚ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਘਨਬੁਦ੍ਧਰਸ੍ਮਿਯੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤਂ ਰੂਪਸੋਭਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ – ‘‘ਅਜ੍ਜ ਮਯਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਮਾ ਭਗવਾ ਕਲਲਂ ਅਕ੍ਕਮਿ, ਮਣਿਫਲਕਸੇਤੁਂ ਪਨ ਅਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ વਿਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਤੂਹਿ ਖੀਣਾਸવਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਮਮ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਮਦ੍ਦਮਾਨੋ ਗਚ੍ਛਤੁ, ਤਂ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾ’’ਤਿ ਕੇਸੇ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਅਜਿਨਚਮ੍ਮਜਟਾਮਣ੍ਡਲવਾਕਚੀਰਾਨਿ ਕਾਲ਼વਣ੍ਣੇ ਕਲਲੇ ਪਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਮਣਿਫਲਕਸੇਤੁ વਿਯ ਕਲਲਪਿਟ੍ਠੇ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Tassa tasmiṃ padese aniṭṭhiteyeva dīpaṅkaradasabalo mahānubhāvānaṃ chaḷabhiññānaṃ khīṇāsavānaṃ catūhi satasahassehi parivuto devatāsu dibbagandhamālādīhi pūjayantāsu dibbaturiyehi vajjantāsu dibbasaṅgītesu pavattentesu manussesu mānusakehi gandhamālādīhi ceva turiyehi ca pūjayantesu anopamāya buddhalīlāya manosilātale vijambhamāno sīho viya taṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ maggaṃ paṭipajji. Sumedhatāpaso akkhīni ummīletvā alaṅkatamaggena āgacchantassa dasabalassa dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ asītiyā anubyañjanehi anurañjitaṃ byāmappabhāya samparivāritaṃ maṇivaṇṇagaganatale nānappakārā vijjulatā viya āveḷāveḷabhūtā ceva yugaḷayugaḷabhūtā ca chabbaṇṇaghanabuddharasmiyo vissajjentaṃ rūpasobhaggappattaṃ attabhāvaṃ oloketvā – ‘‘ajja mayā dasabalassa jīvitapariccāgaṃ kātuṃ vaṭṭati, mā bhagavā kalalaṃ akkami, maṇiphalakasetuṃ pana akkamanto viya saddhiṃ catūhi khīṇāsavasatasahassehi mama piṭṭhiṃ maddamāno gacchatu, taṃ me bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti kese mocetvā ajinacammajaṭāmaṇḍalavākacīrāni kāḷavaṇṇe kalale pattharitvā maṇiphalakasetu viya kalalapiṭṭhe nipajji. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਤੇ ਮੇ ਪੁਟ੍ਠਾ વਿਯਾਕਂਸੁ, ‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ।

    ‘‘Te me puṭṭhā viyākaṃsu, ‘buddho loke anuttaro;

    ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਲੋਕਨਾਯਕੋ।

    Dīpaṅkaro nāma jino, uppajji lokanāyako;

    ਤਸ੍ਸ ਸੋਧੀਯਤਿ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਞ੍ਜਸਂ વਟੁਮਾਯਨਂ’॥

    Tassa sodhīyati maggo, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ’.

    ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋਤਿવਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾਨ, ਪੀਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Buddhotivacanaṃ sutvāna, pīti uppajji tāvade;

    ਬੁਦ੍ਧੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਕਥਯਨ੍ਤੋ, ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪવੇਦਯਿਂ॥

    Buddho buddhoti kathayanto, somanassaṃ pavedayiṃ.

    ‘‘ਤਤ੍ਥ ਠਤ੍વਾ વਿਚਿਨ੍ਤੇਸਿਂ, ਤੁਟ੍ਠੋ ਸਂવਿਗ੍ਗਮਾਨਸੋ।

    ‘‘Tattha ṭhatvā vicintesiṃ, tuṭṭho saṃviggamānaso;

    ‘ਇਧ ਬੀਜਾਨਿ ਰੋਪਿਸ੍ਸਂ, ਖਣੋ વੇ ਮਾ ਉਪਚ੍ਚਗਾ’॥

    ‘Idha bījāni ropissaṃ, khaṇo ve mā upaccagā’.

    ‘‘ਯਦਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸੋਧੇਥ, ਏਕੋਕਾਸਂ ਦਦਾਥ ਮੇ।

    ‘‘Yadi buddhassa sodhetha, ekokāsaṃ dadātha me;

    ਅਹਮ੍ਪਿ ਸੋਧਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਞ੍ਜਸਂ વਟੁਮਾਯਨਂ॥

    Ahampi sodhayissāmi, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ.

    ‘‘ਅਦਂਸੁ ਤੇ ਮਮੋਕਾਸਂ, ਸੋਧੇਤੁਂ ਅਞ੍ਜਸਂ ਤਦਾ।

    ‘‘Adaṃsu te mamokāsaṃ, sodhetuṃ añjasaṃ tadā;

    ਬੁਦ੍ਧੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ, ਮਗ੍ਗਂ ਸੋਧੇਮਹਂ ਤਦਾ॥

    Buddho buddhoti cintento, maggaṃ sodhemahaṃ tadā.

    ‘‘ਅਨਿਟ੍ਠਿਤੇ ਮਮੋਕਾਸੇ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।

    ‘‘Aniṭṭhite mamokāse, dīpaṅkaro mahāmuni;

    ਚਤੂਹਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿ, ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੇਹਿ ਤਾਦਿਹਿ।

    Catūhi satasahassehi, chaḷabhiññehi tādihi;

    ਖੀਣਾਸવੇਹਿ વਿਮਲੇਹਿ, ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ ਅਞ੍ਜਸਂ ਜਿਨੋ॥

    Khīṇāsavehi vimalehi, paṭipajji añjasaṃ jino.

    ‘‘ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਭੇਰਿਯੋ ਬਹੂ।

    ‘‘Paccuggamanā vattanti, vajjanti bheriyo bahū;

    ਆਮੋਦਿਤਾ ਨਰਮਰੂ, ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਪવਤ੍ਤਯੁਂ॥

    Āmoditā naramarū, sādhukāraṃ pavattayuṃ.

    ‘‘ਦੇવਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਪਿ ਚ ਦੇવਤਾ।

    ‘‘Devā manusse passanti, manussāpi ca devatā;

    ਉਭੋਪਿ ਤੇ ਪਞ੍ਜਲਿਕਾ, ਅਨੁਯਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਂ॥

    Ubhopi te pañjalikā, anuyanti tathāgataṃ.

    ‘‘ਦੇવਾ ਦਿਬ੍ਬੇਹਿ ਤੁਰਿਯੇਹਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਾਨੁਸੇਹਿ ਚ।

    ‘‘Devā dibbehi turiyehi, manussā mānusehi ca;

    ਉਭੋਪਿ ਤੇ વਜ੍ਜਯਨ੍ਤਾ, ਅਨੁਯਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਂ॥

    Ubhopi te vajjayantā, anuyanti tathāgataṃ.

    ‘‘ਦਿਬ੍ਬਂ ਮਨ੍ਦਾਰવਂ ਪੁਪ੍ਫਂ, ਪਦੁਮਂ ਪਾਰਿਛਤ੍ਤਕਂ।

    ‘‘Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pārichattakaṃ;

    ਦਿਸੋਦਿਸਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ, ਆਕਾਸਨਭਗਤਾ ਮਰੂ॥

    Disodisaṃ okiranti, ākāsanabhagatā marū.

    ‘‘ਦਿਬ੍ਬਂ ਚਨ੍ਦਨਚੁਣ੍ਣਞ੍ਚ, વਰਗਨ੍ਧਞ੍ਚ ਕੇવਲਂ।

    ‘‘Dibbaṃ candanacuṇṇañca, varagandhañca kevalaṃ;

    ਦਿਸੋਦਿਸਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ, ਆਕਾਸਨਭਗਤਾ ਮਰੂ॥

    Disodisaṃ okiranti, ākāsanabhagatā marū.

    ‘‘ਚਮ੍ਪਕਂ ਸਲਲਂ ਨੀਪਂ, ਨਾਗਪੁਨ੍ਨਾਗਕੇਤਕਂ।

    ‘‘Campakaṃ salalaṃ nīpaṃ, nāgapunnāgaketakaṃ;

    ਦਿਸੋਦਿਸਂ ਉਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਿ, ਭੂਮਿਤਲਗਤਾ ਨਰਾ॥

    Disodisaṃ ukkhipanti, bhūmitalagatā narā.

    ‘‘ਕੇਸੇ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾਹਂ ਤਤ੍ਥ, વਾਕਚੀਰਞ੍ਚ ਚਮ੍ਮਕਂ।

    ‘‘Kese muñcitvāhaṃ tattha, vākacīrañca cammakaṃ;

    ਕਲਲੇ ਪਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾਨ, ਅવਕੁਜ੍ਜੋ ਨਿਪਜ੍ਜਹਂ॥

    Kalale pattharitvāna, avakujjo nipajjahaṃ.

    ‘‘ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾਨ ਮਂ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਸਹ ਸਿਸ੍ਸੇਹਿ ਗਚ੍ਛਤੁ।

    ‘‘Akkamitvāna maṃ buddho, saha sissehi gacchatu;

    ਮਾ ਨਂ ਕਲਲੇ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍ਥ, ਹਿਤਾਯ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    Mā naṃ kalale akkamittha, hitāya me bhavissatī’’ti.

    ਸੋ ਪਨ ਕਲਲਪਿਟ੍ਠੇ ਨਿਪਨ੍ਨਕੋવ ਪੁਨ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸਿਰਿਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨੋ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਚੇ ਅਹਂ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ, ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇ ਝਾਪੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਨવਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਰਮ੍ਮਨਗਰਂ ਪવਿਸੇਯ੍ਯਂ, ਅਞ੍ਞਾਤਕવੇਸੇਨ ਪਨ ਮੇ ਕਿਲੇਸੇ ਝਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲੋ વਿਯ ਪਰਮਾਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਨਾવਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਂ ਸਂਸਾਰਸਾਗਰਾ ਉਤ੍ਤਾਰੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯਂ, ਇਦਂ ਮਯ੍ਹਂ ਪਤਿਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਅਟ੍ਠ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਾਯ ਅਭਿਨੀਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    So pana kalalapiṭṭhe nipannakova puna akkhīni ummīletvā dīpaṅkaradasabalassa buddhasiriṃ sampassamāno evaṃ cintesi – ‘‘sace ahaṃ iccheyyaṃ, sabbakilese jhāpetvā saṅghanavako hutvā rammanagaraṃ paviseyyaṃ, aññātakavesena pana me kilese jhāpetvā nibbānappattiyā kiccaṃ natthi, yaṃnūnāhaṃ dīpaṅkaradasabalo viya paramābhisambodhiṃ patvā dhammanāvaṃ āropetvā mahājanaṃ saṃsārasāgarā uttāretvā pacchā parinibbāyeyyaṃ, idaṃ mayhaṃ patirūpa’’nti. Tato aṭṭha dhamme samodhānetvā buddhabhāvāya abhinīhāraṃ katvā nipajji. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਪਥવਿਯਂ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ, ਏવਂ ਮੇ ਆਸਿ ਚੇਤਸੋ।

    ‘‘Pathaviyaṃ nipannassa, evaṃ me āsi cetaso;

    ‘ਇਚ੍ਛਮਾਨੋ ਅਹਂ ਅਜ੍ਜ, ਕਿਲੇਸੇ ਝਾਪਯੇ ਮਮ॥

    ‘Icchamāno ahaṃ ajja, kilese jhāpaye mama.

    ‘‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਅਞ੍ਞਾਤવੇਸੇਨ, ਧਮ੍ਮਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤੇਨਿਧ।

    ‘‘‘Kiṃ me aññātavesena, dhammaṃ sacchikatenidha;

    ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੇਸ੍ਸਂ ਸਦੇવਕੇ॥

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, buddho hessaṃ sadevake.

    ‘‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਏਕੇਨ ਤਿਣ੍ਣੇਨ, ਪੁਰਿਸੇਨ ਥਾਮਦਸ੍ਸਿਨਾ।

    ‘‘‘Kiṃ me ekena tiṇṇena, purisena thāmadassinā;

    ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ, ਸਨ੍ਤਾਰੇਸ੍ਸਂ ਸਦੇવਕਂ॥

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, santāressaṃ sadevakaṃ.

    ‘‘‘ਇਮਿਨਾ ਮੇ ਅਧਿਕਾਰੇਨ, ਕਤੇਨ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮੇ।

    ‘‘‘Iminā me adhikārena, katena purisuttame;

    ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ, ਤਾਰੇਮਿ ਜਨਤਂ ਬਹੁਂ॥

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, tāremi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘‘ਸਂਸਾਰਸੋਤਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, વਿਦ੍ਧਂਸੇਤ੍વਾ ਤਯੋ ਭવੇ।

    ‘‘‘Saṃsārasotaṃ chinditvā, viddhaṃsetvā tayo bhave;

    ਧਮ੍ਮਨਾવਂ ਸਮਾਰੁਯ੍ਹ, ਸਨ੍ਤਾਰੇਸ੍ਸਂ ਸਦੇવਕ’’’ਨ੍ਤਿ॥

    Dhammanāvaṃ samāruyha, santāressaṃ sadevaka’’’nti.

    ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ –

    Yasmā pana buddhattaṃ patthentassa –

    ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਂ ਲਿਙ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਹੇਤੁ ਸਤ੍ਥਾਰਦਸ੍ਸਨਂ।

    ‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;

    ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਅਧਿਕਾਰੋ ਚ ਛਨ੍ਦਤਾ।

    Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;

    ਅਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸਮੋਧਾਨਾ, ਅਭਿਨੀਹਾਰੋ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥

    Aṭṭhadhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhatī’’ti.

    ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਹਿ ਠਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਨਾਗਸ੍ਸ વਾ ਸੁਪਣ੍ਣਸ੍ਸ વਾ ਦੇવਤਾਯ વਾ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ વਾ ਪਤ੍ਥਨਾ ਨੋ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਭਾવੇਪਿ ਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗੇ ਠਿਤਸ੍ਸੇવ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਇਤ੍ਥਿਯਾ વਾ ਪਣ੍ਡਕਨਪੁਂਸਕਉਭਤੋਬ੍ਯਞ੍ਜਨਕਾਨਂ વਾ ਨੋ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ। ਪੁਰਿਸਸ੍ਸਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸੇવ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਨੋ ਇਤਰਸ੍ਸ। ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਪਿ ਜੀવਮਾਨਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸੇવ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਬੁਦ੍ਧੇ ਚੇਤਿਯਸਨ੍ਤਿਕੇ વਾ ਬੋਧਿਮੂਲੇ વਾ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਲਿਙ੍ਗੇ ਠਿਤਸ੍ਸੇવ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਨੋ ਗਿਹਿਲਿਙ੍ਗੇ ਠਿਤਸ੍ਸ। ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸਪਿ ਪਞ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭਿਨੋਯੇવ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਨ ਇਮਾਯ ਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਰਹਿਤਸ੍ਸ। ਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨਪਿ ਯੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸੇવ ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਕਾਰੇਨ ਅਧਿਕਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਨ ਇਤਰਸ੍ਸ। ਅਧਿਕਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਪਿ ਯਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਮਹਨ੍ਤੋ ਛਨ੍ਦੋ ਚ ਉਸ੍ਸਾਹੋ ਚ વਾਯਾਮੋ ਚ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿ ਚ, ਤਸ੍ਸੇવ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਨ ਇਤਰਸ੍ਸ।

    Manussattabhāvasmiṃyeva hi ṭhatvā buddhattaṃ patthentassa patthanā samijjhati, nāgassa vā supaṇṇassa vā devatāya vā sakkassa vā patthanā no samijjhati. Manussattabhāvepi purisaliṅge ṭhitasseva patthanā samijjhati, itthiyā vā paṇḍakanapuṃsakaubhatobyañjanakānaṃ vā no samijjhati. Purisassapi tasmiṃ attabhāve arahattappattiyā hetusampannasseva patthanā samijjhati, no itarassa. Hetusampannassāpi jīvamānabuddhasseva santike patthentasseva patthanā samijjhati, parinibbute buddhe cetiyasantike vā bodhimūle vā patthentassa na samijjhati. Buddhānaṃ santike patthentassapi pabbajjāliṅge ṭhitasseva samijjhati, no gihiliṅge ṭhitassa. Pabbajitassapi pañcābhiññāaṭṭhasamāpattilābhinoyeva samijjhati, na imāya guṇasampattiyā virahitassa. Guṇasampannenapi yena attano jīvitaṃ buddhānaṃ pariccattaṃ hoti, tasseva iminā adhikārena adhikārasampannassa samijjhati, na itarassa. Adhikārasampannassāpi yassa buddhakārakadhammānaṃ atthāya mahanto chando ca ussāho ca vāyāmo ca pariyeṭṭhi ca, tasseva samijjhati, na itarassa.

    ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਛਨ੍ਦਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਓਪਮ੍ਮਂ – ਸਚੇ ਹਿ ਏવਮਸ੍ਸ ਯੋ ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਗਬ੍ਭਂ ਏਕੋਦਕੀਭੂਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਾਹੁਬਲੇਨ ਉਤ੍ਤਰਿਤ੍વਾ ਪਾਰਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ, ਸੋ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਯੋ વਾ ਪਨ ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਗਬ੍ਭਂ વੇਲ਼ੁਗੁਮ੍ਬਸਞ੍ਛਨ੍ਨਂ વਿਯੂਹਿਤ੍વਾ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਦਸਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪਾਰਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ, ਸੋ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਯੋ વਾ ਪਨ ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਗਬ੍ਭਂ ਸਤ੍ਤਿਯੋ ਆਕੋਟੇਤ੍વਾ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਸਤ੍ਤਿਫਲਸਮਾਕਿਣ੍ਣਂ ਪਦਸਾ ਅਕ੍ਕਮਮਾਨੋ ਪਾਰਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ, ਸੋ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਯੋ વਾ ਪਨ ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਗਬ੍ਭਂ વੀਤਚ੍ਚਿਤਙ੍ਗਾਰਭਰਿਤਂ ਪਾਦੇਹਿ ਮਦ੍ਦਮਾਨੋ ਪਾਰਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ, ਸੋ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤੀਤਿ। ਯੋ ਏਤੇਸੁ ਏਕਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਨ ਮਞ੍ਞਤਿ, ‘‘ਅਹਂ ਏਤਮ੍ਪਿ ਤਰਿਤ੍વਾ વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਾ ਪਾਰਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਛਨ੍ਦੇਨ ਚ ਉਸ੍ਸਾਹੇਨ ਚ વਾਯਾਮੇਨ ਚ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਯਾ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਏਤਸ੍ਸੇવ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਨ ਇਤਰਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾવ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਾਯ ਅਭਿਨੀਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿ।

    Tatridaṃ chandamahantatāya opammaṃ – sace hi evamassa yo sakalacakkavāḷagabbhaṃ ekodakībhūtaṃ attano bāhubalena uttaritvā pāraṃ gantuṃ samattho, so buddhattaṃ pāpuṇāti. Yo vā pana sakalacakkavāḷagabbhaṃ veḷugumbasañchannaṃ viyūhitvā madditvā padasā gacchanto pāraṃ gantuṃ samattho, so buddhattaṃ pāpuṇāti. Yo vā pana sakalacakkavāḷagabbhaṃ sattiyo ākoṭetvā nirantaraṃ sattiphalasamākiṇṇaṃ padasā akkamamāno pāraṃ gantuṃ samattho, so buddhattaṃ pāpuṇāti. Yo vā pana sakalacakkavāḷagabbhaṃ vītaccitaṅgārabharitaṃ pādehi maddamāno pāraṃ gantuṃ samattho, so buddhattaṃ pāpuṇātīti. Yo etesu ekampi attano dukkaraṃ na maññati, ‘‘ahaṃ etampi taritvā vā gantvā vā pāraṃ gamissāmī’’ti evaṃ mahantena chandena ca ussāhena ca vāyāmena ca pariyeṭṭhiyā ca samannāgato hoti, etasseva patthanā samijjhati, na itarassa. Tasmā sumedhatāpaso ime aṭṭha dhamme samodhānetvāva buddhabhāvāya abhinīhāraṃ katvā nipajji.

    ਦੀਪਙ੍ਕਰੋਪਿ ਭਗવਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸਸ੍ਸ ਸੀਸਭਾਗੇ ਠਤ੍વਾ ਮਣਿਸੀਹਪਞ੍ਜਰਂ ਉਗ੍ਘਾਟੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣਪਸਾਦਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਿ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ ਕਲਲਪਿਟ੍ਠੇ ਨਿਪਨ੍ਨਂ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਤਾਪਸੋ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾਯ ਅਭਿਨੀਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨੋ, ਸਮਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ਨੁ ਖੋ ਏਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਨਾ, ਉਦਾਹੁ ਨੋ’’ਤਿ ਅਨਾਗਤਂਸਞਾਣਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ – ‘‘ਇਤੋ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਯਂ ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਠਿਤਕੋવ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ – ‘‘ਪਸ੍ਸਥ ਨੋ ਤੁਮ੍ਹੇ ਇਮਂ ਉਗ੍ਗਤਪਂ ਤਾਪਸਂ ਕਲਲਪਿਟ੍ਠੇ ਨਿਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾਯ ਅਭਿਨੀਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨੋ, ਸਮਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਨਾ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਸਙ੍ਖਯੇਯ੍ਯਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਨਿવਾਸੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਾਯਾ ਨਾਮ ਦੇવੀ ਮਾਤਾ, ਸੁਦ੍ਧੋਦਨੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਅਗ੍ਗਸਾવਕੋ ਉਪਤਿਸ੍ਸੋ ਨਾਮ ਥੇਰੋ, ਦੁਤਿਯਸਾવਕੋ ਕੋਲਿਤੋ ਨਾਮ, ਬੁਦ੍ਧੁਪਟ੍ਠਾਕੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਨਾਮ, ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ ਖੇਮਾ ਨਾਮ ਥੇਰੀ, ਦੁਤਿਯਸਾવਿਕਾ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾ ਨਾਮ ਥੇਰੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਯਂ ਪਰਿਪਕ੍ਕਞਾਣੋ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਕਤ੍વਾ ਮਹਾਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਤ੍વਾ ਨਿਗ੍ਰੋਧਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਪਾਯਾਸਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਨੇਰਞ੍ਜਰਾਯ ਤੀਰੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਅਸ੍ਸਤ੍ਥਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Dīpaṅkaropi bhagavā āgantvā sumedhatāpasassa sīsabhāge ṭhatvā maṇisīhapañjaraṃ ugghāṭento viya pañcavaṇṇapasādasampannāni akkhīni ummīletvā kalalapiṭṭhe nipannaṃ sumedhatāpasaṃ disvā ‘‘ayaṃ tāpaso buddhattāya abhinīhāraṃ katvā nipanno, samijjhissati nu kho etassa patthanā, udāhu no’’ti anāgataṃsañāṇaṃ pesetvā upadhārento – ‘‘ito kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni atikkamitvā ayaṃ gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti ñatvā ṭhitakova parisamajjhe byākāsi – ‘‘passatha no tumhe imaṃ uggatapaṃ tāpasaṃ kalalapiṭṭhe nipanna’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’ti. Ayaṃ buddhattāya abhinīhāraṃ katvā nipanno, samijjhissati imassa patthanā. Ayañhi ito kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhayeyyānaṃ matthake gotamo nāma buddho bhavissati. Tasmiṃ panassa attabhāve kapilavatthu nāma nagaraṃ nivāso bhavissati, māyā nāma devī mātā, suddhodano nāma rājā pitā, aggasāvako upatisso nāma thero, dutiyasāvako kolito nāma, buddhupaṭṭhāko ānando nāma, aggasāvikā khemā nāma therī, dutiyasāvikā uppalavaṇṇā nāma therī bhavissati. Ayaṃ paripakkañāṇo mahābhinikkhamanaṃ katvā mahāpadhānaṃ padahitvā nigrodharukkhamūle pāyāsaṃ paṭiggahetvā nerañjarāya tīre paribhuñjitvā bodhimaṇḍaṃ āruyha assattharukkhamūle abhisambujjhissatīti. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਲੋਕવਿਦੂ, ਆਹੁਤੀਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੋ।

    ‘‘Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    ਉਸ੍ਸੀਸਕੇ ਮਂ ਠਤ੍વਾਨ, ਇਦਂ વਚਨਮਬ੍ਰવਿ॥

    Ussīsake maṃ ṭhatvāna, idaṃ vacanamabravi.

    ‘‘‘ਪਸ੍ਸਥ ਇਮਂ ਤਾਪਸਂ, ਜਟਿਲਂ ਉਗ੍ਗਤਾਪਨਂ।

    ‘‘‘Passatha imaṃ tāpasaṃ, jaṭilaṃ uggatāpanaṃ;

    ਅਪਰਿਮੇਯ੍ਯੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥

    Aparimeyye ito kappe, buddho loke bhavissati.

    ‘‘‘ਅਹੁ ਕਪਿਲવ੍ਹਯਾ ਰਮ੍ਮਾ, ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋ।

    ‘‘‘Ahu kapilavhayā rammā, nikkhamitvā tathāgato;

    ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਤ੍વਾਨ, ਕਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਂ॥

    Padhānaṃ padahitvāna, katvā dukkarakārikaṃ.

    ‘‘‘ਅਜਪਾਲਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ, ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋ।

    ‘‘‘Ajapālarukkhamūle, nisīditvā tathāgato;

    ਤਤ੍ਥ ਪਾਯਾਸਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ, ਨੇਰਞ੍ਜਰਮੁਪੇਹਿਤਿ॥

    Tattha pāyāsaṃ paggayha, nerañjaramupehiti.

    ‘‘‘ਨੇਰਞ੍ਜਰਾਯ ਤੀਰਮ੍ਹਿ, ਪਾਯਾਸਂ ਅਦ ਸੋ ਜਿਨੋ।

    ‘‘‘Nerañjarāya tīramhi, pāyāsaṃ ada so jino;

    ਪਟਿਯਤ੍ਤવਰਮਗ੍ਗੇਨ, ਬੋਧਿਮੂਲਮੁਪੇਹਿਤਿ॥

    Paṭiyattavaramaggena, bodhimūlamupehiti.

    ‘‘‘ਤਤੋ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ, ਬੋਧਿਮਣ੍ਡਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ।

    ‘‘‘Tato padakkhiṇaṃ katvā, bodhimaṇḍaṃ anuttaro;

    ਅਸ੍ਸਤ੍ਥਰੁਕ੍ਖਮੂਲਮ੍ਹਿ, ਬੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ਮਹਾਯਸੋ॥

    Assattharukkhamūlamhi, bujjhissati mahāyaso.

    ‘‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਜਨਿਕਾ ਮਾਤਾ, ਮਾਯਾ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘‘Imassa janikā mātā, māyā nāma bhavissati;

    ਪਿਤਾ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨੋ ਨਾਮ, ਅਯਂ ਹੇਸ੍ਸਤਿ ਗੋਤਮੋ॥

    Pitā suddhodano nāma, ayaṃ hessati gotamo.

    ‘‘‘ਅਨਾਸવਾ વੀਤਰਾਗਾ, ਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ ਸਮਾਹਿਤਾ।

    ‘‘‘Anāsavā vītarāgā, santacittā samāhitā;

    ਕੋਲਿਤੋ ਉਪਤਿਸ੍ਸੋ ਚ, ਅਗ੍ਗਾ ਹੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਾવਕਾ।

    Kolito upatisso ca, aggā hessanti sāvakā;

    ਆਨਨ੍ਦੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਉਪਟ੍ਠਿਸ੍ਸਤਿ ਤਂ ਜਿਨਂ॥

    Ānando nāmupaṭṭhāko, upaṭṭhissati taṃ jinaṃ.

    ‘‘‘ਖੇਮਾ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾ ਚ, ਅਗ੍ਗਾ ਹੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਾવਿਕਾ।

    ‘‘‘Khemā uppalavaṇṇā ca, aggā hessanti sāvikā;

    ਅਨਾਸવਾ વੀਤਰਾਗਾ, ਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ ਸਮਾਹਿਤਾ।

    Anāsavā vītarāgā, santacittā samāhitā;

    ਬੋਧਿ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ, ਅਸ੍ਸਤ੍ਥੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੬੦-੬੮)।

    Bodhi tassa bhagavato, assatthoti pavuccatī’’’ti. (bu. vaṃ. 2.60-68);

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ – ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਕਿਰ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ ਕਿਰ ਬੁਦ੍ਧਬੀਜਂ ਬੁਦ੍ਧਙ੍ਕੁਰੋ’’ਤਿ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੋ ਅਹੋਸਿ। ਏવਞ੍ਚਸ੍ਸ ਅਹੋਸਿ – ‘‘ਯਥਾ ਨਾਮ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਦਿਂ ਤਰਨ੍ਤਾ ਉਜੁਕੇਨ ਤਿਤ੍ਥੇਨ ਉਤ੍ਤਰਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਹੇਟ੍ਠਾਤਿਤ੍ਥੇਨ ਉਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਮਯਮ੍ਪਿ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਮਗ੍ਗਫਲਂ ਅਲਭਮਾਨਾ ਅਨਾਗਤੇ ਯਦਾ ਤ੍વਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ, ਤਦਾ ਤવ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਮਗ੍ਗਫਲਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾ ਭવੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਠਪਯਿਂਸੁ। ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲੋਪਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪਸਂਸਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਪੁਪ੍ਫਮੁਟ੍ਠੀਹਿ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਤੇਪਿ ਚਤੁਸਤਸਹਸ੍ਸਸਙ੍ਖਾ ਖੀਣਾਸવਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਗਨ੍ਧੇਹਿ ਚ ਮਾਲਾਹਿ ਚ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਪਨ ਤਥੇવ ਪੂਜੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤਾ।

    Taṃ sutvā sumedhatāpaso – ‘‘mayhaṃ kira patthanā samijjhissatī’’ti somanassappatto ahosi. Mahājano dīpaṅkaradasabalassa vacanaṃ sutvā ‘‘sumedhatāpaso kira buddhabījaṃ buddhaṅkuro’’ti haṭṭhatuṭṭho ahosi. Evañcassa ahosi – ‘‘yathā nāma manussā nadiṃ tarantā ujukena titthena uttarituṃ asakkontā heṭṭhātitthena uttaranti, evameva mayampi dīpaṅkaradasabalassa sāsane maggaphalaṃ alabhamānā anāgate yadā tvaṃ buddho bhavissasi, tadā tava sammukhā maggaphalaṃ sacchikātuṃ samatthā bhaveyyāmā’’ti patthanaṃ ṭhapayiṃsu. Dīpaṅkaradasabalopi bodhisattaṃ pasaṃsitvā aṭṭhapupphamuṭṭhīhi pūjetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Tepi catusatasahassasaṅkhā khīṇāsavā bodhisattaṃ gandhehi ca mālāhi ca pūjetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. Devamanussā pana tatheva pūjetvā vanditvā pakkantā.

    ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਕਾਲੇ ਸਯਨਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਪਾਰਮਿਯੋ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪੁਪ੍ਫਰਾਸਿਮਤ੍ਥਕੇ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਏવਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇ ਸਕਲਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ ਦੇવਤਾ ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਅਯ੍ਯ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸ, ਪੋਰਾਣਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ‘ਪਾਰਮਿਯੋ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕਾਲੇ ਯਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਨਾਮ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਅਜ੍ਜ ਪਾਤੁਭੂਤਾਨਿ, ਨਿਸ੍ਸਂਸਯੇਨ ਤ੍વਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ। ਮਯਮੇਤਂ ਜਾਨਾਮ ‘ਯਸ੍ਸੇਤਾਨਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਸੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ’, ਤ੍વਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વੀਰਿਯਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾ’’ਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾਹਿ ਥੁਤੀਹਿ ਅਭਿਤ੍ਥવਿਂਸੁ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Bodhisatto sabbesaṃ paṭikkantakāle sayanā vuṭṭhāya ‘‘pāramiyo vicinissāmī’’ti puppharāsimatthake pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi. Evaṃ nisinne bodhisatte sakaladasasahassacakkavāḷe devatā sādhukāraṃ datvā ‘‘ayya sumedhatāpasa, porāṇakabodhisattānaṃ pallaṅkaṃ ābhujitvā ‘pāramiyo vicinissāmā’ti nisinnakāle yāni pubbanimittāni nāma paññāyanti, tāni sabbānipi ajja pātubhūtāni, nissaṃsayena tvaṃ buddho bhavissasi. Mayametaṃ jānāma ‘yassetāni nimittāni paññāyanti, ekantena so buddho hoti’, tvaṃ attano vīriyaṃ daḷhaṃ katvā paggaṇhā’’ti bodhisattaṃ nānappakārāhi thutīhi abhitthaviṃsu. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਇਦਂ ਸੁਤ੍વਾਨ વਚਨਂ, ਅਸਮਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ।

    ‘‘Idaṃ sutvāna vacanaṃ, asamassa mahesino;

    ਆਮੋਦਿਤਾ ਨਰਮਰੂ, ਬੁਦ੍ਧਬੀਜਂ ਕਿਰ ਅਯਂ॥

    Āmoditā naramarū, buddhabījaṃ kira ayaṃ.

    ‘‘ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਸਦ੍ਦਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਫੋਟੇਨ੍ਤਿ ਹਸਨ੍ਤਿ ਚ।

    ‘‘Ukkuṭṭhisaddā vattanti, apphoṭenti hasanti ca;

    ਕਤਞ੍ਜਲੀ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਸਦੇવਕਾ॥

    Katañjalī namassanti, dasasahassī sadevakā.

    ‘‘ਯਦਿਮਸ੍ਸ ਲੋਕਨਾਥਸ੍ਸ, વਿਰਜ੍ਝਿਸ੍ਸਾਮ ਸਾਸਨਂ।

    ‘‘Yadimassa lokanāthassa, virajjhissāma sāsanaṃ;

    ਅਨਾਗਤਮ੍ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਨੇ, ਹੇਸ੍ਸਾਮ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਇਮਂ॥

    Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ.

    ‘‘ਯਥਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਦਿਂ ਤਰਨ੍ਤਾ, ਪਟਿਤਿਤ੍ਥਂ વਿਰਜ੍ਝਿਯ।

    ‘‘Yathā manussā nadiṃ tarantā, paṭititthaṃ virajjhiya;

    ਹੇਟ੍ਠਾ ਤਿਤ੍ਥੇ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਉਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਮਹਾਨਦਿਂ॥

    Heṭṭhā titthe gahetvāna, uttaranti mahānadiṃ.

    ‘‘ਏવਮੇવ ਮਯਂ ਸਬ੍ਬੇ, ਯਦਿ ਮੁਞ੍ਚਾਮਿਮਂ ਜਿਨਂ।

    ‘‘Evameva mayaṃ sabbe, yadi muñcāmimaṃ jinaṃ;

    ਅਨਾਗਤਮ੍ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਨੇ, ਹੇਸ੍ਸਾਮ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਇਮਂ॥

    Anāgatamhi addhāne, hessāma sammukhā imaṃ.

    ‘‘ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਲੋਕવਿਦੂ, ਆਹੁਤੀਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੋ।

    ‘‘Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    ਮਮ ਕਮ੍ਮਂ ਪਕਿਤ੍ਤੇਤ੍વਾ, ਦਕ੍ਖਿਣਂ ਪਾਦਮੁਦ੍ਧਰਿ॥

    Mama kammaṃ pakittetvā, dakkhiṇaṃ pādamuddhari.

    ‘‘ਯੇ ਤਤ੍ਥਾਸੁਂ ਜਿਨਪੁਤ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਪਦਕ੍ਖਿਣਮਕਂਸੁ ਮਂ।

    ‘‘Ye tatthāsuṃ jinaputtā, sabbe padakkhiṇamakaṃsu maṃ;

    ਨਰਾ ਨਾਗਾ ਚ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਾ, ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾਨ ਪਕ੍ਕਮੁਂ॥

    Narā nāgā ca gandhabbā, abhivādetvāna pakkamuṃ.

    ‘‘ਦਸ੍ਸਨਂ ਮੇ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ, ਸਸਙ੍ਘੇ ਲੋਕਨਾਯਕੇ।

    ‘‘Dassanaṃ me atikkante, sasaṅghe lokanāyake;

    ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ, ਆਸਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਂ ਤਦਾ॥

    Haṭṭhatuṭṭhena cittena, āsanā vuṭṭhahiṃ tadā.

    ‘‘ਸੁਖੇਨ ਸੁਖਿਤੋ ਹੋਮਿ, ਪਾਮੋਜ੍ਜੇਨ ਪਮੋਦਿਤੋ।

    ‘‘Sukhena sukhito homi, pāmojjena pamodito;

    ਪੀਤਿਯਾ ਚ ਅਭਿਸ੍ਸਨ੍ਨੋ, ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਂ ਤਦਾ॥

    Pītiyā ca abhissanno, pallaṅkaṃ ābhujiṃ tadā.

    ‘‘ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ, ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਹਂ ਤਦਾ।

    ‘‘Pallaṅkena nisīditvā, evaṃ cintesahaṃ tadā;

    ‘વਸੀਭੂਤੋ ਅਹਂ ਝਾਨੇ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਂ ਗਤੋ॥

    ‘Vasībhūto ahaṃ jhāne, abhiññāpāramiṃ gato.

    ‘‘‘ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਮ੍ਹਿ, ਇਸਯੋ ਨਤ੍ਥਿ ਮੇ ਸਮਾ।

    ‘‘‘Dasasahassilokamhi, isayo natthi me samā;

    ਅਸਮੋ ਇਦ੍ਧਿਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਅਲਭਿਂ ਈਦਿਸਂ ਸੁਖਂ’॥

    Asamo iddhidhammesu, alabhiṃ īdisaṃ sukhaṃ’.

    ‘‘ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਾਭੁਜਨੇ ਮਯ੍ਹਂ, ਦਸਸਹਸ੍ਸਾਧਿવਾਸਿਨੋ।

    ‘‘Pallaṅkābhujane mayhaṃ, dasasahassādhivāsino;

    ਮਹਾਨਾਦਂ ਪવਤ੍ਤੇਸੁਂ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Mahānādaṃ pavattesuṃ, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਪਲ੍ਲਙ੍ਕવਰਮਾਭੁਜੇ।

    ‘‘Yā pubbe bodhisattānaṃ, pallaṅkavaramābhuje;

    ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਰੇ॥

    Nimittāni padissanti, tāni ajja padissare.

    ‘‘ਸੀਤਂ ਬ੍ਯਾਪਗਤਂ ਹੋਤਿ, ਉਣ੍ਹਞ੍ਚ ਉਪਸਮ੍ਮਤਿ।

    ‘‘Sītaṃ byāpagataṃ hoti, uṇhañca upasammati;

    ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੂ, ਨਿਸ੍ਸਦ੍ਦਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨਿਰਾਕੁਲਾ।

    ‘‘Dasasahassī lokadhātū, nissaddā honti nirākulā;

    ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਮਹਾવਾਤਾ ਨ વਾਯਨ੍ਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਸવਨ੍ਤਿਯੋ।

    ‘‘Mahāvātā na vāyanti, na sandanti savantiyo;

    ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tāni ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਥਲਜਾ ਦਕਜਾ ਪੁਪ੍ਫਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਪੁਪ੍ਫਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Thalajā dakajā pupphā, sabbe pupphanti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਪੁਪ੍ਫਿਤਾ ਸਬ੍ਬੇ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja pupphitā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਲਤਾ વਾ ਯਦਿ વਾ ਰੁਕ੍ਖਾ, ਫਲਭਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Latā vā yadi vā rukkhā, phalabhārā honti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਫਲਿਤਾ ਸਬ੍ਬੇ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja phalitā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਆਕਾਸਟ੍ਠਾ ਚ ਭੂਮਟ੍ਠਾ, ਰਤਨਾ ਜੋਤਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā, ratanā jotanti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਰਤਨਾ ਜੋਤਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja ratanā jotanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਮਾਨੁਸਕਾ ਚ ਦਿਬ੍ਬਾ ਚ, ਤੁਰਿਯਾ વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Mānusakā ca dibbā ca, turiyā vajjanti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜੁਭੋ ਅਭਿਰવਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajjubho abhiravanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘વਿਚਿਤ੍ਤਪੁਪ੍ਫਾ ਗਗਨਾ, ਅਭਿવਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Vicittapupphā gaganā, abhivassanti tāvade;

    ਤੇਪਿ ਅਜ੍ਜ ਪવਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepi ajja pavassanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਆਭੁਜਤਿ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਪਕਮ੍ਪਤਿ।

    ‘‘Mahāsamuddo ābhujati, dasasahassī pakampati;

    ਤੇਪਜ੍ਜੁਭੋ ਅਭਿਰવਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajjubho abhiravanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਨਿਰਯੇਪਿ ਦਸਸਹਸ੍ਸੇ, ਅਗ੍ਗੀ ਨਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Nirayepi dasasahasse, aggī nibbanti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਅਗ੍ਗੀ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja nibbutā aggī, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘વਿਮਲੋ ਹੋਤਿ ਸੂਰਿਯੋ, ਸਬ੍ਬਾ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾਰਕਾ।

    ‘‘Vimalo hoti sūriyo, sabbā dissanti tārakā;

    ਤੇਪਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepi ajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਅਨੋવਟ੍ਠੇਨ ਉਦਕਂ, ਮਹਿਯਾ ਉਬ੍ਭਿਜ੍ਜਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Anovaṭṭhena udakaṃ, mahiyā ubbhijji tāvade;

    ਤਮ੍ਪਜ੍ਜੁਬ੍ਭਿਜ੍ਜਤੇ ਮਹਿਯਾ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tampajjubbhijjate mahiyā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਤਾਰਾਗਣਾ વਿਰੋਚਨ੍ਤਿ, ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਗਗਨਮਣ੍ਡਲੇ।

    ‘‘Tārāgaṇā virocanti, nakkhattā gaganamaṇḍale;

    વਿਸਾਖਾ ਚਨ੍ਦਿਮਾਯੁਤ੍ਤਾ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Visākhā candimāyuttā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਬਿਲਾਸਯਾ ਦਰੀਸਯਾ, ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ ਸਕਾਸਯਾ।

    ‘‘Bilāsayā darīsayā, nikkhamanti sakāsayā;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਆਸਯਾ ਛੁਦ੍ਧਾ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja āsayā chuddhā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਨ ਹੋਤਿ ਅਰਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Na hoti arati sattānaṃ, santuṭṭhā honti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਸਬ੍ਬੇ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja sabbe santuṭṭhā, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਰੋਗਾ ਤਦੁਪਸਮ੍ਮਨ੍ਤਿ, ਜਿਘਚ੍ਛਾ ਚ વਿਨਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Rogā tadupasammanti, jighacchā ca vinassati;

    ਤਾਨਿਪਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tānipajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਰਾਗੋ ਤਦਾ ਤਨੁ ਹੋਤਿ, ਦੋਸੋ ਮੋਹੋ વਿਨਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Rāgo tadā tanu hoti, doso moho vinassati;

    ਤੇਪਜ੍ਜ વਿਗਤਾ ਸਬ੍ਬੇ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja vigatā sabbe, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਭਯਂ ਤਦਾ ਨ ਭવਤਿ, ਅਜ੍ਜਪੇਤਂ ਪਦਿਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Bhayaṃ tadā na bhavati, ajjapetaṃ padissati;

    ਤੇਨ ਲਿਙ੍ਗੇਨ ਜਾਨਾਮ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tena liṅgena jānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਰਜੋ ਨੁਦ੍ਧਂਸਤਿ ਉਦ੍ਧਂ, ਅਜ੍ਜਪੇਤਂ ਪਦਿਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Rajo nuddhaṃsati uddhaṃ, ajjapetaṃ padissati;

    ਤੇਨ ਲਿਙ੍ਗੇਨ ਜਾਨਾਮ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tena liṅgena jānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਅਨਿਟ੍ਠਗਨ੍ਧੋ ਪਕ੍ਕਮਤਿ, ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧੋ ਪવਾਯਤਿ।

    ‘‘Aniṭṭhagandho pakkamati, dibbagandho pavāyati;

    ਸੋਪਜ੍ਜ વਾਯਤਿ ਗਨ੍ਧੋ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Sopajja vāyati gandho, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਦੇવਾ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਠਪਯਿਤ੍વਾ ਅਰੂਪਿਨੋ।

    ‘‘Sabbe devā padissanti, ṭhapayitvā arūpino;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਸਬ੍ਬੇ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja sabbe dissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਯਾવਤਾ ਨਿਰਯਾ ਨਾਮ, ਸਬ੍ਬੇ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Yāvatā nirayā nāma, sabbe dissanti tāvade;

    ਤੇਪਜ੍ਜ ਸਬ੍ਬੇ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tepajja sabbe dissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਕੁਟ੍ਟਾ ਕવਾਟਾ ਸੇਲਾ ਚ, ਨ ਹੋਨ੍ਤਾવਰਣਾ ਤਦਾ।

    ‘‘Kuṭṭā kavāṭā selā ca, na hontāvaraṇā tadā;

    ਆਕਾਸਭੂਤਾ ਤੇਪਜ੍ਜ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Ākāsabhūtā tepajja, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਚੁਤੀ ਚ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਚ, ਖਣੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।

    ‘‘Cutī ca upapatti ca, khaṇe tasmiṃ na vijjati;

    ਤਾਨਿਪਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tānipajja padissanti, dhuvaṃ buddho bhavissasi.

    ‘‘ਦਲ਼੍ਹਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹ વੀਰਿਯਂ, ਮਾ ਨਿવਤ੍ਤ ਅਭਿਕ੍ਕਮ।

    ‘‘Daḷhaṃ paggaṇha vīriyaṃ, mā nivatta abhikkama;

    ਮਯਮ੍ਪੇਤਂ વਿਜਾਨਾਮ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੭੦-੧੦੭)।

    Mayampetaṃ vijānāma, dhuvaṃ buddho bhavissasī’’ti. (bu. vaṃ. 2.70-107);

    ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲਸ੍ਸ ਚ ਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਦੇવਤਾਨਞ੍ਚ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋਮਤ੍ਤਾਯ ਸਞ੍ਜਾਤੁਸ੍ਸਾਹੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਅਮੋਘવਚਨਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਕਥਾਯ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਆਕਾਸੇ ਖਿਤ੍ਤਲੇਡ੍ਡੁਸ੍ਸ ਪਤਨਂ ਧੁવਂ, ਜਾਤਸ੍ਸ ਮਰਣਂ, ਰਤ੍ਤਿਕ੍ਖਯੇ ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਂ, ਆਸਯਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਸੀਹਸ੍ਸ ਸੀਹਨਾਦਨਦਨਂ, ਗਰੁਗਬ੍ਭਾਯ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਭਾਰਮੋਰੋਪਨਂ ਧੁવਂ ਅવਸ੍ਸਮ੍ਭਾવੀ, ਏવਮੇવ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ વਚਨਂ ਨਾਮ ਧੁવਂ ਅਮੋਘਂ, ਅਦ੍ਧਾ ਅਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Bodhisatto dīpaṅkaradasabalassa ca dasasahassacakkavāḷadevatānañca vacanaṃ sutvā bhiyyosomattāya sañjātussāho hutvā cintesi – ‘‘buddhā nāma amoghavacanā, natthi buddhānaṃ kathāya aññathattaṃ. Yathā hi ākāse khittaleḍḍussa patanaṃ dhuvaṃ, jātassa maraṇaṃ, rattikkhaye sūriyuggamanaṃ, āsayā nikkhantasīhassa sīhanādanadanaṃ, garugabbhāya itthiyā bhāramoropanaṃ dhuvaṃ avassambhāvī, evameva buddhānaṃ vacanaṃ nāma dhuvaṃ amoghaṃ, addhā ahaṃ buddho bhavissāmī’’ti. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀਨ ਚੂਭਯਂ।

    ‘‘Buddhassa vacanaṃ sutvā, dasasahassīna cūbhayaṃ;

    ਤੁਟ੍ਠਹਟ੍ਠੋ ਪਮੋਦਿਤੋ, ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਹਂ ਤਦਾ॥

    Tuṭṭhahaṭṭho pamodito, evaṃ cintesahaṃ tadā.

    ‘‘ਅਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨਾ ਬੁਦ੍ਧਾ, ਅਮੋਘવਚਨਾ ਜਿਨਾ।

    ‘‘Advejjhavacanā buddhā, amoghavacanā jinā;

    વਿਤਥਂ ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਾਮਹਂ॥

    Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.

    ‘‘ਯਥਾ ਖਿਤ੍ਤਂ ਨਭੇ ਲੇਡ੍ਡੁ, ਧੁવਂ ਪਤਤਿ ਭੂਮਿਯਂ।

    ‘‘Yathā khittaṃ nabhe leḍḍu, dhuvaṃ patati bhūmiyaṃ;

    ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ।

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ;

    વਿਤਥਂ ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਾਮਹਂ॥

    Vitathaṃ natthi buddhānaṃ, dhuvaṃ buddho bhavāmahaṃ.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਮਰਣਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ।

    ‘‘Yathāpi sabbasattānaṃ, maraṇaṃ dhuvasassataṃ;

    ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ॥

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

    ‘‘ਯਥਾ ਰਤ੍ਤਿਕ੍ਖਯੇ ਪਤ੍ਤੇ, ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਂ ਧੁવਂ।

    ‘‘Yathā rattikkhaye patte, sūriyuggamanaṃ dhuvaṃ;

    ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ॥

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

    ‘‘ਯਥਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਸਯਨਸ੍ਸ, ਸੀਹਸ੍ਸ ਨਦਨਂ ਧੁવਂ।

    ‘‘Yathā nikkhantasayanassa, sīhassa nadanaṃ dhuvaṃ;

    ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ॥

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassataṃ.

    ‘‘ਯਥਾ ਆਪਨ੍ਨਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਭਾਰਮੋਰੋਪਨਂ ਧੁવਂ।

    ‘‘Yathā āpannasattānaṃ, bhāramoropanaṃ dhuvaṃ;

    ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੦੮-੧੧੪)।

    Tatheva buddhaseṭṭhānaṃ, vacanaṃ dhuvasassata’’nti. (bu. vaṃ. 2.108-114);

    ਸੋ ‘‘ਧੁવਾਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਕਤਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨੋ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕੇ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪਧਾਰੇਤੁਂ – ‘‘ਕਹਂ ਨੁ ਖੋ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਕਿਂ ਉਦ੍ਧਂ, ਉਦਾਹੁ ਅਧੋ, ਦਿਸਾવਿਦਿਸਾਸੂ’’ਤਿ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਸਕਲਂ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁਂ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਪੋਰਾਣਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਹਿ ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ ਪਠਮਂ ਦਾਨਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਓવਦਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਠਮਂ ਦਾਨਪਾਰਮਿਂ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤੋ ਉਦਕਕੁਮ੍ਭੋ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ ਕਤ੍વਾ ਉਦਕਂ વਮਤਿਯੇવ, ਨ ਪਚ੍ਚਾਹਰਤਿ, ਏવਮੇવ ਧਨਂ વਾ ਯਸਂ વਾ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਂ વਾ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਂ વਾ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਯਾਚਕਾਨਂ ਸਬ੍ਬਂ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ ਕਤ੍વਾ ਦਦਮਾਨੋ ਬੋਧਿਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਪਠਮਂ ਦਾਨਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    So ‘‘dhuvāhaṃ buddho bhavissāmī’’ti evaṃ katasanniṭṭhāno buddhakārake dhamme upadhāretuṃ – ‘‘kahaṃ nu kho buddhakārakā dhammā, kiṃ uddhaṃ, udāhu adho, disāvidisāsū’’ti anukkamena sakalaṃ dhammadhātuṃ vicinanto porāṇakabodhisattehi āsevitanisevitaṃ paṭhamaṃ dānapāramiṃ disvā evaṃ attānaṃ ovadi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya paṭhamaṃ dānapāramiṃ pūreyyāsi. Yathā hi nikkujjito udakakumbho nissesaṃ katvā udakaṃ vamatiyeva, na paccāharati, evameva dhanaṃ vā yasaṃ vā puttadāraṃ vā aṅgapaccaṅgaṃ vā anoloketvā sampattayācakānaṃ sabbaṃ icchiticchitaṃ nissesaṃ katvā dadamāno bodhimūle nisīditvā buddho bhavissasī’’ti paṭhamaṃ dānapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਹਨ੍ਦ ਬੁਦ੍ਧਕਰੇ ਧਮ੍ਮੇ, વਿਚਿਨਾਮਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ।

    ‘‘Handa buddhakare dhamme, vicināmi ito cito;

    ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਦਸ ਦਿਸਾ, ਯਾવਤਾ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁਯਾ॥

    Uddhaṃ adho dasa disā, yāvatā dhammadhātuyā.

    ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਪਠਮਂ ਦਾਨਪਾਰਮਿਂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, paṭhamaṃ dānapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਅਨੁਚਿਣ੍ਣਂ ਮਹਾਪਥਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, anuciṇṇaṃ mahāpathaṃ.

    ‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਪਠਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ paṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਦਾਨਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Dānapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਕੁਮ੍ਭੋ ਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣੋ, ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਧੋਕਤੋ।

    ‘‘Yathāpi kumbho sampuṇṇo, yassa kassaci adhokato;

    વਮਤੇવੁਦਕਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਰਕ੍ਖਤਿ॥

    Vamatevudakaṃ nissesaṃ, na tattha parirakkhati.

    ‘‘ਤਥੇવ ਯਾਚਕੇ ਦਿਸ੍વਾ, ਹੀਨਮੁਕ੍ਕਟ੍ਠਮਜ੍ਝਿਮੇ।

    ‘‘Tatheva yācake disvā, hīnamukkaṭṭhamajjhime;

    ਦਦਾਹਿ ਦਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ, ਕੁਮ੍ਭੋ વਿਯ ਅਧੋਕਤੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੧੫-੧੧੯)।

    Dadāhi dānaṃ nissesaṃ, kumbho viya adhokato’’ti. (bu. vaṃ. 2.115-119);

    ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਦੁਤਿਯਂ ਸੀਲਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸੀਲਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਮਰੀ ਮਿਗੋ ਨਾਮ ਜੀવਿਤਂ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾਲਮੇવ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਏવਂ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਜੀવਿਤਮ੍ਪਿ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸੀਲਮੇવ ਰਕ੍ਖਮਾਨੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਦੁਤਿਯਂ ਸੀਲਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato dutiyaṃ sīlapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya sīlapāramimpi pūreyyāsi. Yathā hi camarī migo nāma jīvitaṃ anoloketvā attano vālameva rakkhati, evaṃ tvampi ito paṭṭhāya jīvitampi anoloketvā sīlameva rakkhamāno buddho bhavissasī’’ti dutiyaṃ sīlapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਸੀਲਪਾਰਮਿਂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, dutiyaṃ sīlapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਦੁਤਿਯਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ dutiyaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਸੀਲਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Sīlapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਚਮਰੀ વਾਲਂ, ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਪਟਿਲਗ੍ਗਿਤਂ।

    ‘‘Yathāpi camarī vālaṃ, kismiñci paṭilaggitaṃ;

    ਉਪੇਤਿ ਮਰਣਂ ਤਤ੍ਥ, ਨ વਿਕੋਪੇਤਿ વਾਲਧਿਂ॥

    Upeti maraṇaṃ tattha, na vikopeti vāladhiṃ.

    ‘‘ਤਥੇવ ਚਤੂਸੁ ਭੂਮੀਸੁ, ਸੀਲਾਨਿ ਪਰਿਪੂਰਯ।

    ‘‘Tatheva catūsu bhūmīsu, sīlāni paripūraya;

    ਪਰਿਰਕ੍ਖ ਸਦਾ ਸੀਲਂ, ਚਮਰੀ વਿਯ વਾਲਧਿ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੨੦-੧੨੪)।

    Parirakkha sadā sīlaṃ, camarī viya vāladhi’’nti. (bu. vaṃ. 2.120-124);

    ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਤਤਿਯਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਿਰਂ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰੇ વਸਮਾਨੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨ ਤਤ੍ਥ ਸਿਨੇਹਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਤਿਯੇવ, ਅવਸਿਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਭવੇ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਸਦਿਸੇ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਭવੇਹਿ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਭਿਮੁਖੋવ ਹੋਹਿ। ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਤਤਿਯਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya nekkhammapāramimpi pūreyyāsi. Yathā hi ciraṃ bandhanāgāre vasamāno puriso na tattha sinehaṃ karoti, atha kho ukkaṇṭhatiyeva, avasitukāmo hoti, evameva tvampi sabbabhave bandhanāgārasadise katvā sabbabhavehi ukkaṇṭhito muccitukāmo hutvā nekkhammābhimukhova hohi. Evaṃ buddho bhavissasī’’ti tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਤਤਿਯਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, tatiyaṃ nekkhammapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਤਤਿਯਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ tatiyaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Nekkhammapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ‘‘ਯਥਾ ਅਨ੍ਦੁਘਰੇ ਪੁਰਿਸੋ, ਚਿਰવੁਤ੍ਥੋ ਦੁਖਟ੍ਟਿਤੋ।

    ‘‘Yathā andughare puriso, ciravuttho dukhaṭṭito;

    ਨ ਤਤ੍ਥ ਰਾਗਂ ਜਨੇਤਿ, ਮੁਤ੍ਤਿਮੇવ ਗવੇਸਤਿ॥

    Na tattha rāgaṃ janeti, muttimeva gavesati.

    ‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਸਬ੍ਬਭવੇ, ਪਸ੍ਸ ਅਨ੍ਦੁਘਰਂ વਿਯ।

    ‘‘Tatheva tvaṃ sabbabhave, passa andugharaṃ viya;

    ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਭਿਮੁਖੋ ਹੋਹਿ, ਭવਤੋ ਪਰਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੨੫-੧੨੯)।

    Nekkhammābhimukho hohi, bhavato parimuttiyā’’ti. (bu. vaṃ. 2.125-129);

    ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਹੀਨਮਜ੍ਝਿਮੁਕ੍ਕਟ੍ਠੇਸੁ ਕਞ੍ਚਿ ਅવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਪਣ੍ਡਿਤੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੀਨਾਦਿਭੇਦੇਸੁ ਕੁਲੇਸੁ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤੋ ਖਿਪ੍ਪਂ ਯਾਪਨਂ ਲਭਤਿ, ਏવਂ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਪਣ੍ਡਿਤੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato catutthaṃ paññāpāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya paññāpāramimpi pūreyyāsi. Hīnamajjhimukkaṭṭhesu kañci avajjetvā sabbepi paṇḍite upasaṅkamitvā pañhaṃ puccheyyāsi. Yathā hi piṇḍapātiko bhikkhu hīnādibhedesu kulesu kiñci avajjetvā paṭipāṭiyā piṇḍāya caranto khippaṃ yāpanaṃ labhati, evaṃ tvampi sabbapaṇḍite upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanto buddho bhavissasī’’ti catutthaṃ paññāpāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, catutthaṃ paññāpāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ catutthaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Paññāpāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਹੀਨਮੁਕ੍ਕਟ੍ਠਮਜ੍ਝਿਮੇ।

    ‘‘Yathāpi bhikkhu bhikkhanto, hīnamukkaṭṭhamajjhime;

    ਕੁਲਾਨਿ ਨ વਿવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ, ਏવਂ ਲਭਤਿ ਯਾਪਨਂ॥

    Kulāni na vivajjento, evaṃ labhati yāpanaṃ.

    ‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ, ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਂ ਬੁਧਂ ਜਨਂ।

    ‘‘Tatheva tvaṃ sabbakālaṃ, paripucchaṃ budhaṃ janaṃ;

    ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੩੦-੧੩੪)।

    Paññāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti. (bu. vaṃ. 2.130-134);

    ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਪਞ੍ਚਮਂ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਯਥਾ ਹਿ ਸੀਹੋ ਮਿਗਰਾਜਾ ਸਬ੍ਬਿਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਦਲ਼੍ਹવੀਰਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਭવੇਸੁ ਸਬ੍ਬਿਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਦਲ਼੍ਹવੀਰਿਯੋ ਅਨੋਲੀਨવੀਰਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਪਞ੍ਚਮਂ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato pañcamaṃ vīriyapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya vīriyapāramimpi pūreyyāsi, yathā hi sīho migarājā sabbiriyāpathesu daḷhavīriyo hoti, evaṃ tvampi sabbabhavesu sabbiriyāpathesu daḷhavīriyo anolīnavīriyo samāno buddho bhavissasī’’ti pañcamaṃ vīriyapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਪਞ੍ਚਮਂ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, pañcamaṃ vīriyapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਪਞ੍ਚਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ pañcamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Vīriyapāramitaṃ gaccha, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਸੀਹੋ ਮਿਗਰਾਜਾ, ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਚਙ੍ਕਮੇ।

    ‘‘Yathāpi sīho migarājā, nisajjaṭṭhānacaṅkame;

    ਅਲੀਨવੀਰਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਪਗ੍ਗਹਿਤਮਨੋ ਸਦਾ॥

    Alīnavīriyo hoti, paggahitamano sadā.

    ‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਸਬ੍ਬਭવੇ, ਪਗ੍ਗਣ੍ਹ વੀਰਿਯਂ ਦਲ਼੍ਹਂ।

    ‘‘Tatheva tvaṃ sabbabhave, paggaṇha vīriyaṃ daḷhaṃ;

    વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੩੫-੧੩੯)।

    Vīriyapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti. (bu. vaṃ. 2.135-139);

    ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਛਟ੍ਠਂ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਸਮ੍ਮਾਨਨੇਪਿ ਅવਮਾਨਨੇਪਿ ਖਮੋવ ਭવੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਥવਿਯਂ ਨਾਮ ਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਿ ਅਸੁਚਿਮ੍ਪਿ, ਨ ਤੇਨ ਪਥવੀ ਸਿਨੇਹਂ ਪਟਿਘਂ ਕਰੋਤਿ, ਖਮਤਿ ਸਹਤਿ ਅਧਿવਾਸੇਤਿਯੇવ, ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਮਾਨਨੇਪਿ ਅવਮਾਨਨੇਪਿ ਖਮੋવ ਸਮਾਨੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਛਟ੍ਠਂ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato chaṭṭhaṃ khantipāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya khantipāramimpi pūreyyāsi, sammānanepi avamānanepi khamova bhaveyyāsi. Yathā hi pathaviyaṃ nāma sucimpi nikkhipanti asucimpi, na tena pathavī sinehaṃ paṭighaṃ karoti, khamati sahati adhivāsetiyeva, evameva tvampi sammānanepi avamānanepi khamova samāno buddho bhavissasī’’ti chaṭṭhaṃ khantipāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਛਟ੍ਠਮਂ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, chaṭṭhamaṃ khantipāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਛਟ੍ਠਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ chaṭṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍વੇਜ੍ਝਮਾਨਸੋ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tattha advejjhamānaso, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਪਥવੀ ਨਾਮ, ਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਅਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਚ।

    ‘‘Yathāpi pathavī nāma, sucimpi asucimpi ca;

    ਸਬ੍ਬਂ ਸਹਤਿ ਨਿਕ੍ਖੇਪਂ, ਨ ਕਰੋਤਿ ਪਟਿਘਂ ਤਯਾ॥

    Sabbaṃ sahati nikkhepaṃ, na karoti paṭighaṃ tayā.

    ‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ, ਸਮ੍ਮਾਨਾવਮਾਨਕ੍ਖਮੋ।

    ‘‘Tatheva tvampi sabbesaṃ, sammānāvamānakkhamo;

    ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੪੦-੧੪੪)।

    Khantipāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti. (bu. vaṃ. 2.140-144);

    ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਸਤ੍ਤਮਂ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਅਸਨਿਯਾ ਮਤ੍ਥਕੇ ਪਤਮਾਨਾਯਪਿ ਧਨਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਛਨ੍ਦਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾવਾਦਂ ਨਾਮ ਮਾ ਭਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਓਸਧੀ ਤਾਰਕਾ ਨਾਮ ਸਬ੍ਬਉਤੂਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਮਨવੀਥਿਂ ਜਹਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਾਯ વੀਥਿਯਾ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਸਕવੀਥਿਯਾવ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਚ੍ਚਂ ਪਹਾਯ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਨਾਮ ਅવਦਨ੍ਤੋਯੇવ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤਮਂ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato sattamaṃ saccapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya saccapāramimpi pūreyyāsi, asaniyā matthake patamānāyapi dhanādīnaṃ atthāya chandādīnaṃ vasena sampajānamusāvādaṃ nāma mā bhāsi. Yathā hi osadhī tārakā nāma sabbautūsu attano gamanavīthiṃ jahitvā aññāya vīthiyā na gacchati, sakavīthiyāva gacchati, evameva tvampi saccaṃ pahāya musāvādaṃ nāma avadantoyeva buddho bhavissasī’’ti sattamaṃ saccapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਸਤ੍ਤਮਂ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, sattamaṃ saccapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ sattamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨੋ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tattha advejjhavacano, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਓਸਧੀ ਨਾਮ, ਤੁਲਾਭੂਤਾ ਸਦੇવਕੇ।

    ‘‘Yathāpi osadhī nāma, tulābhūtā sadevake;

    ਸਮਯੇ ਉਤੁવਸ੍ਸੇ વਾ, ਨ વੋਕ੍ਕਮਤਿ વੀਥਿਤੋ॥

    Samaye utuvasse vā, na vokkamati vīthito.

    ‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਚ੍ਚੇਸੁ, ਮਾ વੋਕ੍ਕਮਸਿ વੀਥਿਤੋ।

    ‘‘Tatheva tvampi saccesu, mā vokkamasi vīthito;

    ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੪੫-੧੪੯)।

    Saccapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti. (bu. vaṃ. 2.145-149);

    ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਅਟ੍ਠਮਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਯਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਭવੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਬ੍ਬਤੋ ਨਾਮ ਸਬ੍ਬਾਸੁ ਦਿਸਾਸੁ વਾਤੇਹਿ ਪਹਟੋ ਨ ਕਮ੍ਪਤਿ ਨ ਚਲਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਠਾਨੇਯੇવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਚ੍ਚਲੋ ਹੋਨ੍ਤੋવ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਅਟ੍ਠਮਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato aṭṭhamaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya adhiṭṭhānapāramimpi pūreyyāsi, yaṃ adhiṭṭhāsi, tasmiṃ adhiṭṭhāne niccalova bhaveyyāsi. Yathā hi pabbato nāma sabbāsu disāsu vātehi pahaṭo na kampati na calati, attano ṭhāneyeva tiṭṭhati, evameva tvampi attano adhiṭṭhāne niccalo hontova buddho bhavissasī’’ti aṭṭhamaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਅਟ੍ਠਮਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, aṭṭhamaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਅਟ੍ਠਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ aṭṭhamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਤਤ੍ਥ ਤ੍વਂ ਅਚਲੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tattha tvaṃ acalo hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਪਬ੍ਬਤੋ ਸੇਲੋ, ਅਚਲੋ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ।

    ‘‘Yathāpi pabbato selo, acalo suppatiṭṭhito;

    ਨ ਕਮ੍ਪਤਿ ਭੁਸવਾਤੇਹਿ, ਸਕਟ੍ਠਾਨੇવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥

    Na kampati bhusavātehi, sakaṭṭhāneva tiṭṭhati.

    ‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇ, ਸਬ੍ਬਦਾ ਅਚਲੋ ਭવ।

    ‘‘Tatheva tvampi adhiṭṭhāne, sabbadā acalo bhava;

    ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੫੦-੧੫੪)।

    Adhiṭṭhānapāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti. (bu. vaṃ. 2.150-154);

    ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਨવਮਂ ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਹਿਤੇਸੁਪਿ ਅਹਿਤੇਸੁਪਿ ਏਕਚਿਤ੍ਤੋ ਭવੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਉਦਕਂ ਨਾਮ ਪਾਪਜਨਸ੍ਸਪਿ ਕਲ੍ਯਾਣਜਨਸ੍ਸਪਿ ਸੀਤਭਾવਂ ਏਕਸਦਿਸਂ ਕਤ੍વਾ ਫਰਤਿ, ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਏਕਚਿਤ੍ਤੋવ ਹੋਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਨવਮਂ ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato navamaṃ mettāpāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya mettāpāramimpi pūreyyāsi, hitesupi ahitesupi ekacitto bhaveyyāsi. Yathā hi udakaṃ nāma pāpajanassapi kalyāṇajanassapi sītabhāvaṃ ekasadisaṃ katvā pharati, evameva tvampi sabbesu sattesu mettacittena ekacittova honto buddho bhavissasī’’ti navamaṃ mettāpāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਨવਮਂ ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, navamaṃ mettāpāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਨવਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ navamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਅਸਮੋ ਹੋਹਿ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥

    Mettāya asamo hohi, yadi bodhiṃ pattumicchasi.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਉਦਕਂ ਨਾਮ, ਕਲ੍ਯਾਣੇ ਪਾਪਕੇ ਜਨੇ।

    ‘‘Yathāpi udakaṃ nāma, kalyāṇe pāpake jane;

    ਸਮਂ ਫਰਤਿ ਸੀਤੇਨ, ਪવਾਹੇਤਿ ਰਜੋਮਲਂ॥

    Samaṃ pharati sītena, pavāheti rajomalaṃ.

    ‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਹਿਤਾਹਿਤੇ, ਸਮਂ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਭਾવਯ।

    ‘‘Tatheva tvampi hitāhite, samaṃ mettāya bhāvaya;

    ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੫੫-੧੫੯)।

    Mettāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti. (bu. vaṃ. 2.155-159);

    ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਦਸਮਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਸੁਖੇਪਿ ਦੁਕ੍ਖੇਪਿ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋવ ਭવੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਥવੀ ਨਾਮ ਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਅਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਪਕ੍ਖਿਪਮਾਨੇ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਾવ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖੇਸੁ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋવ ਹੋਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਦਸਮਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Athassa ‘‘na ettakeheva buddhakārakadhammehi bhavitabba’’nti uttarimpi upadhārayato dasamaṃ upekkhāpāramiṃ disvā etadahosi – ‘‘sumedhapaṇḍita, tvaṃ ito paṭṭhāya upekkhāpāramimpi pūreyyāsi, sukhepi dukkhepi majjhattova bhaveyyāsi. Yathā hi pathavī nāma sucimpi asucimpi pakkhipamāne majjhattāva hoti, evameva tvampi sukhadukkhesu majjhattova honto buddho bhavissasī’’ti dasamaṃ upekkhāpāramiṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।

    ‘‘Na hete ettakāyeva, buddhadhammā bhavissare;

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥

    Aññepi vicinissāmi, ye dhammā bodhipācanā.

    ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਦਸਮਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਂ।

    ‘‘Vicinanto tadā dakkhiṃ, dasamaṃ upekkhāpāramiṃ;

    ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥

    Pubbakehi mahesīhi, āsevitanisevitaṃ.

    ‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਦਸਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।

    ‘‘Imaṃ tvaṃ dasamaṃ tāva, daḷhaṃ katvā samādiya;

    ਤੁਲਾਭੂਤੋ ਦਲ਼੍ਹੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tulābhūto daḷho hutvā, sambodhiṃ pāpuṇissasi.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਪਥવੀ ਨਾਮ, ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਅਸੁਚਿਂ ਸੁਚਿਂ।

    ‘‘Yathāpi pathavī nāma, nikkhittaṃ asuciṃ suciṃ;

    ਉਪੇਕ੍ਖਤਿ ਉਭੋਪੇਤੇ, ਕੋਪਾਨੁਨਯવਜ੍ਜਿਤਾ॥

    Upekkhati ubhopete, kopānunayavajjitā.

    ‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖੇ, ਤੁਲਾਭੂਤੋ ਸਦਾ ਭવ।

    ‘‘Tatheva tvampi sukhadukkhe, tulābhūto sadā bhava;

    ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੬੦-੧੬੪)।

    Upekkhāpāramitaṃ gantvā, sambodhiṃ pāpuṇissasī’’ti. (bu. vaṃ. 2.160-164);

    ਤਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਹਿ ਪੂਰੇਤਬ੍ਬਾ ਬੋਧਿਪਰਿਪਾਚਨਾ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮਾ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ , ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਮਾਪਿ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਉਦ੍ਧਂ ਆਕਾਸੇਪਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਥવਿਯਮ੍ਪਿ, ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਦੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁਪਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਯ੍ਹਂਯੇવ ਪਨ ਹਦਯਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ’’ਤਿ। ਏવਂ ਤਾਸਂ ਹਦਯੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਭਾવਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਤਾ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੋ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਂ ਸਮ੍ਮਸਤਿ, ਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਦਿਂ ਪਾਪੇਤਿ, ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਪਾਪੇਤਿ, ਮਜ੍ਝੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਭਤੋ ਕੋਟਿਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਓਸਾਪੇਤਿ, ਉਭਤੋ ਕੋਟੀਸੁ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਓਸਾਪੇਤਿ। ਬਾਹਿਰਕਭਣ੍ਡਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਦਾਨਪਾਰਮੀ ਨਾਮ, ਅਙ੍ਗਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਦਾਨਉਪਪਾਰਮੀ ਨਾਮ, ਜੀવਿਤਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਦਾਨਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਦਸ ਉਪਪਾਰਮਿਯੋ ਦਸ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮਿਯੋਤਿ ਸਮਤ੍ਤਿਂਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਤੇਲਯਨ੍ਤਂ વਿਨਿવਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਮਹਾਮੇਰੁਂ ਮਤ੍ਥਂ ਕਤ੍વਾ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਆਲੁਲ਼ੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਚ ਸਮ੍ਮਸਤਿ। ਤਸ੍ਸੇવਂ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਤੇਜੇਨ ਚਤੁਨਹੁਤਾਧਿਕਦ੍વਿਯੋਜਨਸਤਸਹਸ੍ਸਬਹਲਾ ਅਯਂ ਮਹਾਪਥવੀ ਹਤ੍ਥਿਨਾ ਅਕ੍ਕਨ੍ਤਨਲ਼ਕਲਾਪੋ વਿਯ, ਪੀਲ਼ਿਯਮਾਨਂ ਉਚ੍ਛੁਯਨ੍ਤਂ વਿਯ ਚ ਮਹਾવਿਰવਂ વਿਰવਮਾਨਾ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਿ। ਕੁਲਾਲਚਕ੍ਕਂ વਿਯ ਤੇਲਯਨ੍ਤਚਕ੍ਕਂ વਿਯ ਚ ਪਰਿਬ੍ਭਮਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Tato cintesi – ‘‘imasmiṃ loke bodhisattehi pūretabbā bodhiparipācanā buddhakārakadhammā ettakāyeva , dasa pāramiyo ṭhapetvā aññe natthi. Imāpi dasa pāramiyo uddhaṃ ākāsepi natthi, heṭṭhā pathaviyampi, puratthimādīsu disāsupi natthi, mayhaṃyeva pana hadayabbhantare patiṭṭhitā’’ti. Evaṃ tāsaṃ hadaye patiṭṭhitabhāvaṃ disvā sabbāpi tā daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāya punappunaṃ sammasanto anulomapaṭilomaṃ sammasati, pariyante gahetvā ādiṃ pāpeti, ādimhi gahetvā pariyantaṃ pāpeti, majjhe gahetvā ubhato koṭiṃ pāpetvā osāpeti, ubhato koṭīsu gahetvā majjhaṃ pāpetvā osāpeti. Bāhirakabhaṇḍapariccāgo dānapāramī nāma, aṅgapariccāgo dānaupapāramī nāma, jīvitapariccāgo dānaparamatthapāramī nāmāti dasa pāramiyo dasa upapāramiyo dasa paramatthapāramiyoti samattiṃsa pāramiyo telayantaṃ vinivaṭṭento viya mahāmeruṃ matthaṃ katvā cakkavāḷamahāsamuddaṃ āluḷento viya ca sammasati. Tassevaṃ dasa pāramiyo sammasantassa dhammatejena catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā ayaṃ mahāpathavī hatthinā akkantanaḷakalāpo viya, pīḷiyamānaṃ ucchuyantaṃ viya ca mahāviravaṃ viravamānā saṅkampi sampakampi sampavedhi. Kulālacakkaṃ viya telayantacakkaṃ viya ca paribbhami. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ ਤੇ ਲੋਕੇ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ।

    ‘‘Ettakāyeva te loke, ye dhammā bodhipācanā;

    ਤਦੁਦ੍ਧਂ ਨਤ੍ਥਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਹ॥

    Taduddhaṃ natthi aññatra, daḷhaṃ tattha patiṭṭhaha.

    ‘‘ਇਮੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਮਸਤੋ, ਸਭਾવਰਸਲਕ੍ਖਣੇ।

    ‘‘Ime dhamme sammasato, sabhāvarasalakkhaṇe;

    ਧਮ੍ਮਤੇਜੇਨ વਸੁਧਾ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਪਕਮ੍ਪਥ॥

    Dhammatejena vasudhā, dasasahassī pakampatha.

    ‘‘ਚਲਤਿ ਰવਤਿ ਪਥવੀ, ਉਚ੍ਛੁਯਨ੍ਤਂવ ਪੀਲ਼ਿਤਂ।

    ‘‘Calati ravati pathavī, ucchuyantaṃva pīḷitaṃ;

    ਤੇਲਯਨ੍ਤੇ ਯਥਾ ਚਕ੍ਕਂ, ਏવਂ ਕਮ੍ਪਤਿ ਮੇਦਨੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੬੫-੧੬੭)।

    Telayante yathā cakkaṃ, evaṃ kampati medanī’’ti. (bu. vaṃ. 2.165-167);

    ਮਹਾਪਥવਿਯਾ ਕਮ੍ਪਮਾਨਾਯ ਰਮ੍ਮਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਯੁਗਨ੍ਤવਾਤਬ੍ਭਾਹਤਾ ਮਹਾਸਾਲਾ વਿਯ ਮੁਚ੍ਛਿਤਾ ਪਪਤਿਂਸੁ। ਘਟਾਦੀਨਿ ਕੁਲਾਲਭਾਜਨਾਨਿ ਪવਟ੍ਟਨ੍ਤਾਨਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਹਰਨ੍ਤਾਨਿ ਚੁਣ੍ਣવਿਚੁਣ੍ਣਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਮਹਾਜਨੋ ਭੀਤਤਸਿਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਭਗવਾ ਨਾਗਾવਟ੍ਟੋ ਅਯਂ, ਭੂਤਯਕ੍ਖਦੇવਤਾਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਾવਟ੍ਟੋ વਾਤਿ ਨ ਹਿ ਮਯਂ ਏਤਂ ਜਾਨਾਮ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਅਯਂ ਮਹਾਜਨੋ ਉਪਦ੍ਦੁਤੋ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਇਮਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਪਾਪਕਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਕਥੇਥ ਨੋ ਏਤਂ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਅਥ ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਾ ਭਾਯਥ, ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥ, ਨਤ੍ਥਿ વੋ ਇਤੋਨਿਦਾਨਂ ਭਯਂ। ਯੋ ਸੋ ਮਯਾ ਅਜ੍ਜ ‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ਅਨਾਗਤੇ ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਤੋ, ਸੋ ਇਦਾਨਿ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਸਮ੍ਮਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਲੋਲ਼ੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਤੇਜੇਨ ਸਕਲਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨ ਕਮ੍ਪਤਿ ਚੇવ ਰવਤਿ ਚਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Mahāpathaviyā kampamānāya rammanagaravāsino saṇṭhātuṃ asakkontā yugantavātabbhāhatā mahāsālā viya mucchitā papatiṃsu. Ghaṭādīni kulālabhājanāni pavaṭṭantāni aññamaññaṃ paharantāni cuṇṇavicuṇṇāni ahesuṃ. Mahājano bhītatasito satthāraṃ upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ nu kho bhagavā nāgāvaṭṭo ayaṃ, bhūtayakkhadevatāsu aññatarāvaṭṭo vāti na hi mayaṃ etaṃ jānāma, apica kho sabbopi ayaṃ mahājano upadduto, kiṃ nu kho imassa lokassa pāpakaṃ bhavissati, udāhu kalyāṇaṃ, kathetha no etaṃ kāraṇa’’nti āha. Atha satthā tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘tumhe mā bhāyatha, mā cintayittha, natthi vo itonidānaṃ bhayaṃ. Yo so mayā ajja ‘sumedhapaṇḍito anāgate gotamo nāma buddho bhavissatī’ti byākato, so idāni dasa pāramiyo sammasati, tassa sammasantassa viloḷentassa dhammatejena sakaladasasahassī lokadhātu ekappahārena kampati ceva ravati cā’’ti āha. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਯਾવਤਾ ਪਰਿਸਾ ਆਸਿ, ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਰਿવੇਸਨੇ।

    ‘‘Yāvatā parisā āsi, buddhassa parivesane;

    ਪવੇਧਮਾਨਾ ਸਾ ਤਤ੍ਥ, ਮੁਚ੍ਛਿਤਾ ਸੇਸਿ ਭੂਮਿਯਾ॥

    Pavedhamānā sā tattha, mucchitā sesi bhūmiyā.

    ‘‘ਘਟਾਨੇਕਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਕੁਮ੍ਭੀਨਞ੍ਚ ਸਤਾ ਬਹੂ।

    ‘‘Ghaṭānekasahassāni, kumbhīnañca satā bahū;

    ਸਞ੍ਚੁਣ੍ਣਮਥਿਤਾ ਤਤ੍ਥ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਘਟ੍ਟਿਤਾ॥

    Sañcuṇṇamathitā tattha, aññamaññaṃ paghaṭṭitā.

    ‘‘ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗਾ ਤਸਿਤਾ ਭੀਤਾ, ਭਨ੍ਤਾ ਬ੍ਯਥਿਤਮਾਨਸਾ।

    ‘‘Ubbiggā tasitā bhītā, bhantā byathitamānasā;

    ਮਹਾਜਨਾ ਸਮਾਗਮ੍ਮ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਮੁਪਾਗਮੁਂ॥

    Mahājanā samāgamma, dīpaṅkaramupāgamuṃ.

    ‘‘ਕਿਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਲੋਕਸ੍ਸ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਥ ਪਾਪਕਂ।

    ‘‘Kiṃ bhavissati lokassa, kalyāṇamatha pāpakaṃ;

    ਸਬ੍ਬੋ ਉਪਦ੍ਦੁਤੋ ਲੋਕੋ, ਤਂ વਿਨੋਦੇਹਿ ਚਕ੍ਖੁਮ॥

    Sabbo upadduto loko, taṃ vinodehi cakkhuma.

    ‘‘ਤੇਸਂ ਤਦਾ ਸਞ੍ਞਾਪੇਸਿ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।

    ‘‘Tesaṃ tadā saññāpesi, dīpaṅkaro mahāmuni;

    વਿਸ੍ਸਤ੍ਥਾ ਹੋਥ ਮਾ ਭਾਥ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਥવਿਕਮ੍ਪਨੇ॥

    Vissatthā hotha mā bhātha, imasmiṃ pathavikampane.

    ‘‘ਯਮਹਂ ਅਜ੍ਜ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿਂ, ‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ’।

    ‘‘Yamahaṃ ajja byākāsiṃ, ‘buddho loke bhavissati’;

    ਏਸੋ ਸਮ੍ਮਸਤਿ ਧਮ੍ਮਂ, ਪੁਬ੍ਬਕਂ ਜਿਨਸੇવਿਤਂ॥

    Eso sammasati dhammaṃ, pubbakaṃ jinasevitaṃ.

    ‘‘ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਸਤੋ ਧਮ੍ਮਂ, ਬੁਦ੍ਧਭੂਮਿਂ ਅਸੇਸਤੋ।

    ‘‘Tassa sammasato dhammaṃ, buddhabhūmiṃ asesato;

    ਤੇਨਾਯਂ ਕਮ੍ਪਿਤਾ ਪਥવੀ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਸਦੇવਕੇ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੬੮-੧੭੪)।

    Tenāyaṃ kampitā pathavī, dasasahassī sadevake’’ti. (bu. vaṃ. 2.168-174);

    ਮਹਾਜਨੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੋ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਂ ਆਦਾਯ ਰਮ੍ਮਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧਾਦੀਹਿ ਪੂਜੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਰਮ੍ਮਨਗਰਮੇવ ਪਾવਿਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਸਮ੍ਮਸਿਤ੍વਾ વੀਰਿਯਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਸਨਾ વੁਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Mahājano tathāgatassa vacanaṃ sutvā haṭṭhatuṭṭho mālāgandhavilepanaṃ ādāya rammanagarā nikkhamitvā bodhisattaṃ upasaṅkamitvā mālāgandhādīhi pūjetvā vanditvā padakkhiṇaṃ katvā rammanagarameva pāvisi. Bodhisattopi dasa pāramiyo sammasitvā vīriyaṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāya nisinnāsanā vuṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ, ਮਨੋ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿ ਤਾવਦੇ।

    ‘‘Buddhassa vacanaṃ sutvā, mano nibbāyi tāvade;

    ਸਬ੍ਬੇ ਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮ੍ਮ, ਪੁਨਾਪਿ ਅਭਿવਨ੍ਦਿਸੁਂ॥

    Sabbe maṃ upasaṅkamma, punāpi abhivandisuṃ.

    ‘‘ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਂ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾਨ ਮਾਨਸਂ।

    ‘‘Samādiyitvā buddhaguṇaṃ, daḷhaṃ katvāna mānasaṃ;

    ਦੀਪਙ੍ਕਰਂ ਨਮਸ੍ਸਿਤ੍વਾ, ਆਸਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਂ ਤਦਾ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੭੫-੧੭੬)।

    Dīpaṅkaraṃ namassitvā, āsanā vuṭṭhahiṃ tadā’’ti. (bu. vaṃ. 2.175-176);

    ਅਥ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਆਸਨਾ વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਂ ਸਕਲਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਦੇવਤਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬੇਹਿ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧੇਹਿ ਪੂਜੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਯ੍ਯ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸ, ਤਯਾ ਅਜ੍ਜ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਮਹਤੀ ਪਤ੍ਥਨਾ ਪਤ੍ਥਿਤਾ, ਸਾ ਤੇ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯੇਨ ਸਮਿਜ੍ਝਤੁ, ਮਾ ਤੇ ਭਯਂ વਾ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ વਾ ਅਹੋਸਿ, ਸਰੀਰੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੋਪਿ ਰੋਗੋ ਮਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੁ, ਖਿਪ੍ਪਂ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝ। ਯਥਾ ਪੁਪ੍ਫੂਪਗਫਲੂਪਗਰੁਕ੍ਖਾ ਸਮਯੇ ਪੁਪ੍ਫਨ੍ਤਿ ਚੇવ ਫਲਨ੍ਤਿ ਚ, ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਤਂ ਸਮਯਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਖਿਪ੍ਪਂ ਸਮ੍ਬੋਧਿਮੁਤ੍ਤਮਂ ਫੁਸਸ੍ਸੂ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਥੁਤਿਮਙ੍ਗਲਾਨਿ ਪਯਿਰੁਦਾਹਂਸੁ। ਏવਞ੍ਚ ਪਯਿਰੁਦਾਹਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੇવਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਅਗਮਂਸੁ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਦੇવਤਾਹਿ ਅਭਿਤ੍ਥવਿਤੋ – ‘‘ਅਹਂ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੀਰਿਯਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਨਭਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਮੇવ ਅਗਮਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Atha bodhisattaṃ āsanā vuṭṭhahantaṃ sakaladasasahassacakkavāḷadevatā sannipatitvā dibbehi mālāgandhehi pūjetvā vanditvā ‘‘ayya sumedhatāpasa, tayā ajja dīpaṅkaradasabalassa pādamūle mahatī patthanā patthitā, sā te anantarāyena samijjhatu, mā te bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā ahosi, sarīre appamattakopi rogo mā uppajjatu, khippaṃ pāramiyo pūretvā sammāsambodhiṃ paṭivijjha. Yathā pupphūpagaphalūpagarukkhā samaye pupphanti ceva phalanti ca, tatheva tvampi taṃ samayaṃ anatikkamitvā khippaṃ sambodhimuttamaṃ phusassū’’tiādīni thutimaṅgalāni payirudāhaṃsu. Evañca payirudāhitvā attano attano devaṭṭhānameva agamaṃsu. Bodhisattopi devatāhi abhitthavito – ‘‘ahaṃ dasa pāramiyo pūretvā kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake buddho bhavissāmī’’ti vīriyaṃ daḷhaṃ katvā adhiṭṭhāya nabhaṃ abbhuggantvā himavantameva agamāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਦਿਬ੍ਬਂ ਮਾਨੁਸਕਂ ਪੁਪ੍ਫਂ, ਦੇવਾ ਮਾਨੁਸਕਾ ਉਭੋ।

    ‘‘Dibbaṃ mānusakaṃ pupphaṃ, devā mānusakā ubho;

    ਸਮੋਕਿਰਨ੍ਤਿ ਪੁਪ੍ਫੇਹਿ, વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਸਨਾ॥

    Samokiranti pupphehi, vuṭṭhahantassa āsanā.

    ‘‘વੇਦਯਨ੍ਤਿ ਚ ਤੇ ਸੋਤ੍ਥਿਂ, ਦੇવਾ ਮਾਨੁਸਕਾ ਉਭੋ।

    ‘‘Vedayanti ca te sotthiṃ, devā mānusakā ubho;

    ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥਿਤਂ ਤੁਯ੍ਹਂ, ਤਂ ਲਭਸ੍ਸੁ ਯਥਿਚ੍ਛਿਤਂ॥

    Mahantaṃ patthitaṃ tuyhaṃ, taṃ labhassu yathicchitaṃ.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੀਤਿਯੋ વਿવਜ੍ਜਨ੍ਤੁ, ਸੋਕੋ ਰੋਗੋ વਿਨਸ੍ਸਤੁ।

    ‘‘Sabbītiyo vivajjantu, soko rogo vinassatu;

    ਮਾ ਤੇ ਭવਨ੍ਤ੍વਨ੍ਤਰਾਯਾ, ਫੁਸ ਖਿਪ੍ਪਂ ਬੋਧਿਮੁਤ੍ਤਮਂ॥

    Mā te bhavantvantarāyā, phusa khippaṃ bodhimuttamaṃ.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਸਮਯੇ ਪਤ੍ਤੇ, ਪੁਪ੍ਫਨ੍ਤਿ ਪੁਪ੍ਫਿਨੋ ਦੁਮਾ।

    ‘‘Yathāpi samaye patte, pupphanti pupphino dumā;

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਬੁਦ੍ਧਞਾਣੇਨ ਪੁਪ੍ਫਸੁ॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, buddhañāṇena pupphasu.

    ‘‘ਯਥਾ ਯੇ ਕੇਚਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਪੂਰਯੁਂ ਦਸ ਪਾਰਮੀ।

    ‘‘Yathā ye keci sambuddhā, pūrayuṃ dasa pāramī;

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਪੂਰਯ ਦਸ ਪਾਰਮੀ॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, pūraya dasa pāramī.

    ‘‘ਯਥਾ ਯੇ ਕੇਚਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਬੋਧਿਮਣ੍ਡਮ੍ਹਿ ਬੁਜ੍ਝਰੇ।

    ‘‘Yathā ye keci sambuddhā, bodhimaṇḍamhi bujjhare;

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਬੁਜ੍ਝਸ੍ਸੁ ਜਿਨਬੋਧਿਯਂ॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, bujjhassu jinabodhiyaṃ.

    ‘‘ਯਥਾ ਯੇ ਕੇਚਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਯੁਂ।

    ‘‘Yathā ye keci sambuddhā, dhammacakkaṃ pavattayuṃ;

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਯ॥

    Tatheva tvaṃ mahāvīra, dhammacakkaṃ pavattaya.

    ‘‘ਪੁਣ੍ਣਮਾਯੇ ਯਥਾ ਚਨ੍ਦੋ, ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ વਿਰੋਚਤਿ।

    ‘‘Puṇṇamāye yathā cando, parisuddho virocati;

    ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਪੁਣ੍ਣਮਨੋ, વਿਰੋਚ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਯਂ॥

    Tatheva tvaṃ puṇṇamano, viroca dasasahassiyaṃ.

    ‘‘ਰਾਹੁਮੁਤ੍ਤੋ ਯਥਾ ਸੂਰਿਯੋ, ਤਾਪੇਨ ਅਤਿਰੋਚਤਿ।

    ‘‘Rāhumutto yathā sūriyo, tāpena atirocati;

    ਤਥੇવ ਲੋਕਾ ਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾ, વਿਰੋਚ ਸਿਰਿਯਾ ਤੁવਂ॥

    Tatheva lokā muccitvā, viroca siriyā tuvaṃ.

    ‘‘ਯਥਾ ਯਾ ਕਾਚਿ ਨਦਿਯੋ, ਓਸਰਨ੍ਤਿ ਮਹੋਦਧਿਂ।

    ‘‘Yathā yā kāci nadiyo, osaranti mahodadhiṃ;

    ਏવਂ ਸਦੇવਕਾ ਲੋਕਾ, ਓਸਰਨ੍ਤੁ ਤવਨ੍ਤਿਕੇ॥

    Evaṃ sadevakā lokā, osarantu tavantike.

    ‘‘ਤੇਹਿ ਥੁਤਪ੍ਪਸਤ੍ਥੋ ਸੋ, ਦਸ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਿਯ।

    ‘‘Tehi thutappasattho so, dasa dhamme samādiya;

    ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋ, ਪવਨਂ ਪਾવਿਸੀ ਤਦਾ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੭੭-੧੮੭)।

    Te dhamme paripūrento, pavanaṃ pāvisī tadā’’ti. (bu. vaṃ. 2.177-187);

    ਸੁਮੇਧਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Sumedhakathā niṭṭhitā.

    ਰਮ੍ਮਨਗਰવਾਸਿਨੋਪਿ ਖੋ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਂ ਸਰਣਾਦੀਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਰਮ੍ਮਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਤਤੋ ਉਦ੍ਧਮ੍ਪਿ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਬੁਦ੍ਧਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਬੁਦ੍ਧવਂਸੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਤਤ੍ਥ –

    Rammanagaravāsinopi kho nagaraṃ pavisitvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ adaṃsu. Satthā tesaṃ dhammaṃ desetvā mahājanaṃ saraṇādīsu patiṭṭhapetvā rammanagarā nikkhami. Tato uddhampi yāvatāyukaṃ tiṭṭhanto sabbaṃ buddhakiccaṃ katvā anukkamena anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi. Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ buddhavaṃse vuttanayeneva vitthāretabbaṃ. Vuttañhi tattha –

    ‘‘ਤਦਾ ਤੇ ਭੋਜਯਿਤ੍વਾਨ, ਸਸਙ੍ਘਂ ਲੋਕਨਾਯਕਂ।

    ‘‘Tadā te bhojayitvāna, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ;

    ਉਪਗਚ੍ਛੁਂ ਸਰਣਂ ਤਸ੍ਸ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥

    Upagacchuṃ saraṇaṃ tassa, dīpaṅkarassa satthuno.

    ‘‘ਸਰਣਗਮਨੇ ਕਞ੍ਚਿ, ਨਿવੇਸੇਸਿ ਤਥਾਗਤੋ।

    ‘‘Saraṇagamane kañci, nivesesi tathāgato;

    ਕਞ੍ਚਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਸੀਲੇਸੁ, ਸੀਲੇ ਦਸવਿਧੇ ਪਰਂ॥

    Kañci pañcasu sīlesu, sīle dasavidhe paraṃ.

    ‘‘ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੇਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਂ, ਚਤੁਰੋ ਫਲਮੁਤ੍ਤਮੇ।

    ‘‘Kassaci deti sāmaññaṃ, caturo phalamuttame;

    ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਸਮੇ ਧਮ੍ਮੇ, ਦੇਤਿ ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ॥

    Kassaci asame dhamme, deti so paṭisambhidā.

    ‘‘ਕਸ੍ਸਚਿ વਰਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ, ਅਟ੍ਠ ਦੇਤਿ ਨਰਾਸਭੋ।

    ‘‘Kassaci varasamāpattiyo, aṭṭha deti narāsabho;

    ਤਿਸ੍ਸੋ ਕਸ੍ਸਚਿ વਿਜ੍ਜਾਯੋ, ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾ ਪવੇਚ੍ਛਤਿ॥

    Tisso kassaci vijjāyo, chaḷabhiññā pavecchati.

    ‘‘ਤੇਨ ਯੋਗੇਨ ਜਨਕਾਯਂ, ਓવਦਤਿ ਮਹਾਮੁਨਿ।

    ‘‘Tena yogena janakāyaṃ, ovadati mahāmuni;

    ਤੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਆਸਿ, ਲੋਕਨਾਥਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ॥

    Tena vitthārikaṃ āsi, lokanāthassa sāsanaṃ.

    ‘‘ਮਹਾਹਨੂਸਭਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸਨਾਮਕੋ।

    ‘‘Mahāhanūsabhakkhandho, dīpaṅkarasanāmako;

    ਬਹੂ ਜਨੇ ਤਾਰਯਤਿ, ਪਰਿਮੋਚੇਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ॥

    Bahū jane tārayati, parimoceti duggatiṃ.

    ‘‘ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਂ ਜਨਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਪਿ ਯੋਜਨੇ।

    ‘‘Bodhaneyyaṃ janaṃ disvā, satasahassepi yojane;

    ਖਣੇਨ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾਨ, ਬੋਧੇਤਿ ਤਂ ਮਹਾਮੁਨਿ॥

    Khaṇena upagantvāna, bodheti taṃ mahāmuni.

    ‘‘ਪਠਮਾਭਿਸਮਯੇ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਕੋਟਿਸਤਮਬੋਧਯਿ।

    ‘‘Paṭhamābhisamaye buddho, koṭisatamabodhayi;

    ਦੁਤਿਯਾਭਿਸਮਯੇ ਨਾਥੋ, ਨવੁਤਿਕੋਟਿਮਬੋਧਯਿ॥

    Dutiyābhisamaye nātho, navutikoṭimabodhayi.

    ‘‘ਯਦਾ ਚ ਦੇવਭવਨਮ੍ਹਿ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸਯਿ।

    ‘‘Yadā ca devabhavanamhi, buddho dhammamadesayi;

    ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਤਤਿਯਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੁ॥

    Navutikoṭisahassānaṃ, tatiyābhisamayo ahu.

    ‘‘ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਤਯੋ ਆਸੁਂ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ।

    ‘‘Sannipātā tayo āsuṃ, dīpaṅkarassa satthuno;

    ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਪਠਮੋ ਆਸਿ ਸਮਾਗਮੋ॥

    Koṭisatasahassānaṃ, paṭhamo āsi samāgamo.

    ‘‘ਪੁਨ ਨਾਰਦਕੂਟਮ੍ਹਿ, ਪવਿવੇਕਗਤੇ ਜਿਨੇ।

    ‘‘Puna nāradakūṭamhi, pavivekagate jine;

    ਖੀਣਾਸવਾ વੀਤਮਲਾ, ਸਮਿਂਸੁ ਸਤਕੋਟਿਯੋ॥

    Khīṇāsavā vītamalā, samiṃsu satakoṭiyo.

    ‘‘ਯਮ੍ਹਿ ਕਾਲੇ ਮਹਾવੀਰੋ, ਸੁਦਸ੍ਸਨਸਿਲੁਚ੍ਚਯੇ।

    ‘‘Yamhi kāle mahāvīro, sudassanasiluccaye;

    ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸੇਹਿ, ਪવਾਰੇਸਿ ਮਹਾਮੁਨਿ॥

    Navutikoṭisahassehi, pavāresi mahāmuni.

    ‘‘ਅਹਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ, ਜਟਿਲੋ ਉਗ੍ਗਤਾਪਨੋ।

    ‘‘Ahaṃ tena samayena, jaṭilo uggatāpano;

    ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖਮ੍ਹਿ ਚਰਣੋ, ਪਞ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾਸੁ ਪਾਰਗੂ॥

    Antalikkhamhi caraṇo, pañcābhiññāsu pāragū.

    ‘‘ਦਸવੀਸਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੁ।

    ‘‘Dasavīsasahassānaṃ, dhammābhisamayo ahu;

    ਏਕਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਭਿਸਮਯਾ, ਗਣਨਤੋ ਅਸਙ੍ਖਿਯਾ॥

    Ekadvinnaṃ abhisamayā, gaṇanato asaṅkhiyā.

    ‘‘વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਬਾਹੁਜਞ੍ਞਂ, ਇਦ੍ਧਂ ਫੀਤਂ ਅਹੂ ਤਦਾ।

    ‘‘Vitthārikaṃ bāhujaññaṃ, iddhaṃ phītaṃ ahū tadā;

    ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ, ਸਾਸਰਂ ਸੁવਿਸੋਧਿਤਂ॥

    Dīpaṅkarassa bhagavato, sāsaraṃ suvisodhitaṃ.

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਾ।

    ‘‘Cattāri satasahassāni, chaḷabhiññā mahiddhikā;

    ਦੀਪਙ੍ਕਰਂ ਲੋਕવਿਦੁਂ ਪਰਿવਾਰੇਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਦਾ॥

    Dīpaṅkaraṃ lokaviduṃ parivārenti sabbadā.

    ‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ, ਜਹਨ੍ਤਿ ਮਾਨੁਸਂ ਭવਂ।

    ‘‘Ye keci tena samayena, jahanti mānusaṃ bhavaṃ;

    ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮਾਨਸਾ ਸੇਖਾ, ਗਰਹਿਤਾ ਭવਨ੍ਤਿ ਤੇ॥

    Appattamānasā sekhā, garahitā bhavanti te.

    ‘‘ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਪਾવਚਨਂ, ਅਰਹਨ੍ਤੇਹਿ ਤਾਦਿਭਿ।

    ‘‘Supupphitaṃ pāvacanaṃ, arahantehi tādibhi;

    ਖੀਣਾਸવੇਹਿ વਿਮਲੇਹਿ, ਉਪਸੋਭਤਿ ਸਬ੍ਬਦਾ॥

    Khīṇāsavehi vimalehi, upasobhati sabbadā.

    ‘‘ਨਗਰਂ ਰਮ੍ਮવਤੀ ਨਾਮ, ਸੁਦੇવੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ।

    ‘‘Nagaraṃ rammavatī nāma, sudevo nāma khattiyo;

    ਸੁਮੇਧਾ ਨਾਮ ਜਨਿਕਾ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥

    Sumedhā nāma janikā, dīpaṅkarassa satthuno.

    ‘‘ਦਸવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝ ਸੋ વਸਿ।

    ‘‘Dasavassasahassāni, agāraṃ ajjha so vasi;

    ਹਂਸਾ ਕੋਞ੍ਚਾ ਮਯੂਰਾ ਚ, ਤਯੋ ਪਾਸਾਦਮੁਤ੍ਤਮਾ॥

    Haṃsā koñcā mayūrā ca, tayo pāsādamuttamā.

    ‘‘ਤੀਣਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਨਾਰਿਯੋ ਸਮਲਙ੍ਕਤਾ।

    ‘‘Tīṇi satasahassāni, nāriyo samalaṅkatā;

    ਪਦੁਮਾ ਨਾਮ ਸਾ ਨਾਰੀ, ਉਸਭਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਅਤ੍ਰਜੋ॥

    Padumā nāma sā nārī, usabhakkhandho atrajo.

    ‘‘ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਚਤੁਰੋ ਦਿਸ੍વਾ, ਹਤ੍ਥਿਯਾਨੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿ।

    ‘‘Nimitte caturo disvā, hatthiyānena nikkhami;

    ਅਨੂਨਦਸਮਾਸਾਨਿ, ਪਧਾਨੇ ਪਦਹੀ ਜਿਨੋ॥

    Anūnadasamāsāni, padhāne padahī jino.

    ‘‘ਪਧਾਨਚਾਰਂ ਚਰਿਤ੍વਾਨ, ਅਬੁਜ੍ਝਿ ਮਾਨਸਂ ਮੁਨਿ।

    ‘‘Padhānacāraṃ caritvāna, abujjhi mānasaṃ muni;

    ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਯਾਚਿਤੋ ਸਨ੍ਤੋ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ॥

    Brahmunā yācito santo, dīpaṅkaro mahāmuni.

    ‘‘વਤ੍ਤਿ ਚਕ੍ਕਂ ਮਹਾવੀਰੋ, ਨਨ੍ਦਾਰਾਮੇ ਸਿਰੀਘਰੇ।

    ‘‘Vatti cakkaṃ mahāvīro, nandārāme sirīghare;

    ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਿਰੀਸਮੂਲਮ੍ਹਿ, ਅਕਾਸਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਮਦ੍ਦਨਂ॥

    Nisinno sirīsamūlamhi, akāsi titthiyamaddanaṃ.

    ‘‘ਸੁਮਙ੍ਗਲੋ ਚ ਤਿਸ੍ਸੋ ਚ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ।

    ‘‘Sumaṅgalo ca tisso ca, ahesuṃ aggasāvakā;

    ਸਾਗਤੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥

    Sāgato nāmupaṭṭhāko, dīpaṅkarassa satthuno.

    ਸੁਨਨ੍ਦਾ ਚ‘‘ਨਨ੍ਦਾ ਚੇવ ਸੁਨਨ੍ਦਾ ਚ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ।

    Sunandā ca‘‘nandā ceva sunandā ca, ahesuṃ aggasāvikā;

    ਬੋਧਿ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ, ਪਿਪ੍ਫਲੀਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥

    Bodhi tassa bhagavato, pipphalīti pavuccati.

    ‘‘ਤਪੁਸ੍ਸਭਲ੍ਲਿਕਾ ਨਾਮ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਕਾ।

    ‘‘Tapussabhallikā nāma, ahesuṃ aggupaṭṭhakā;

    ਸਿਰਿਮਾ ਕੋਣਾ ਉਪਟ੍ਠਿਕਾ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥

    Sirimā koṇā upaṭṭhikā, dīpaṅkarassa satthuno.

    ‘‘ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥਮੁਬ੍ਬੇਧੋ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।

    ‘‘Asītihatthamubbedho, dīpaṅkaro mahāmuni;

    ਸੋਭਤਿ ਦੀਪਰੁਕ੍ਖੋવ, ਸਾਲਰਾਜਾવ ਫੁਲ੍ਲਿਤੋ॥

    Sobhati dīparukkhova, sālarājāva phullito.

    ‘‘ਪਭਾ વਿਧਾવਤਿ ਤਸ੍ਸ, ਸਮਨ੍ਤਾ ਦ੍વਾਦਸ ਯੋਜਨੇ।

    ‘‘Pabhā vidhāvati tassa, samantā dvādasa yojane;

    ਸਤਸਹਸ੍ਸવਸ੍ਸਾਨਿ, ਆਯੁ ਤਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ।

    Satasahassavassāni, āyu tassa mahesino;

    ਤਾવਤਾ ਤਿਟ੍ਠਮਾਨੋ ਸੋ, ਤਾਰੇਸਿ ਜਨਤਂ ਬਹੁਂ॥

    Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘ਜੋਤਯਿਤ੍વਾਨ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ, ਸਨ੍ਤਾਰੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਂ।

    ‘‘Jotayitvāna saddhammaṃ, santāretvā mahājanaṃ;

    ਜਲਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਖਨ੍ਧੋવ, ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੋ ਸਸਾવਕੋ॥

    Jalitvā aggikhandhova, nibbuto so sasāvako.

    ‘‘ਸਾ ਚ ਇਦ੍ਧਿ ਸੋ ਚ ਯਸੋ, ਤਾਨਿ ਚ ਪਾਦੇਸੁ ਚਕ੍ਕਰਤਨਾਨਿ।

    ‘‘Sā ca iddhi so ca yaso, tāni ca pādesu cakkaratanāni;

    ਸਬ੍ਬਂ ਤਮਨ੍ਤਰਹਿਤਂ, ਨਨੁ ਰਿਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ॥

    Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārāti.

    ‘‘ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਜਿਨੋ ਸਤ੍ਥਾ, ਨਨ੍ਦਾਰਾਮਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ।

    ‘‘Dīpaṅkaro jino satthā, nandārāmamhi nibbuto;

    ਤਤ੍ਥੇਤਸ੍ਸ ਜਿਨਥੂਪੋ, ਛਤ੍ਤਿਂਸੁਬ੍ਬੇਧਯੋਜਨੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੩.੧-੩੧)।

    Tatthetassa jinathūpo, chattiṃsubbedhayojano’’ti. (bu. vaṃ. 3.1-31);





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact