Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమానవత్థు-అట్ఠకథా • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
౯. దీపవిమానవణ్ణనా
9. Dīpavimānavaṇṇanā
అభిక్కన్తేన వణ్ణేనాతి దీపవిమానం. తస్స కా ఉప్పత్తి? భగవతి సావత్థియం విహరన్తే ఉపోసథదివసే సమ్బహులా ఉపాసకా ఉపోసథికా హుత్వా పురేభత్తం యథావిభవం దానం దత్వా కాలస్సేవ భుఞ్జిత్వా సుద్ధవత్థనివత్థా సుద్ధుత్తరాసఙ్గా గన్ధమాలాదిహత్థా పచ్ఛాభత్తం విహారం గన్త్వా మనోభావనీయే భిక్ఖూ పయిరుపాసిత్వా సాయన్హే ధమ్మం సుణన్తి. విహారేయేవ వసితుకామానం తేసం ధమ్మం సుణన్తానంయేవ సూరియో అత్థఙ్గతో, అన్ధకారో జాతో. తత్థేకా అఞ్ఞతరా ఇత్థీ ‘‘ఇదాని దీపాలోకం కాతుం యుత్త’’న్తి చిన్తేత్వా అత్తనో గేహతో పదీపేయ్యం ఆహరాపేత్వా పదీపం ఉజ్జాలేత్వా ధమ్మాసనస్స పురతో ఠపేత్వా ధమ్మం సుణి. సా తేన పదీపదానేన అత్తమనా పీతిసోమనస్సజాతా హుత్వా వన్దిత్వా అత్తనో గేహం గతా. సా అపరభాగే కాలం కత్వా తావతింసభవనే జోతిరసవిమానే నిబ్బత్తి. సరీరసోభా పనస్సా అతివియ పభస్సరా అఞ్ఞే దేవే అభిభవిత్వా దస దిసా ఓభాసయమానా తిట్ఠతి. అథేకదివసం ఆయస్మా మహామోగ్గల్లానో దేవచారికం చరన్తోతి సబ్బం హేట్ఠా ఆగతనయేనేవ వేదితబ్బం. ఇధ పన –
Abhikkantenavaṇṇenāti dīpavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavati sāvatthiyaṃ viharante uposathadivase sambahulā upāsakā uposathikā hutvā purebhattaṃ yathāvibhavaṃ dānaṃ datvā kālasseva bhuñjitvā suddhavatthanivatthā suddhuttarāsaṅgā gandhamālādihatthā pacchābhattaṃ vihāraṃ gantvā manobhāvanīye bhikkhū payirupāsitvā sāyanhe dhammaṃ suṇanti. Vihāreyeva vasitukāmānaṃ tesaṃ dhammaṃ suṇantānaṃyeva sūriyo atthaṅgato, andhakāro jāto. Tatthekā aññatarā itthī ‘‘idāni dīpālokaṃ kātuṃ yutta’’nti cintetvā attano gehato padīpeyyaṃ āharāpetvā padīpaṃ ujjāletvā dhammāsanassa purato ṭhapetvā dhammaṃ suṇi. Sā tena padīpadānena attamanā pītisomanassajātā hutvā vanditvā attano gehaṃ gatā. Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane jotirasavimāne nibbatti. Sarīrasobhā panassā ativiya pabhassarā aññe deve abhibhavitvā dasa disā obhāsayamānā tiṭṭhati. Athekadivasaṃ āyasmā mahāmoggallāno devacārikaṃ carantoti sabbaṃ heṭṭhā āgatanayeneva veditabbaṃ. Idha pana –
౭౫.
75.
‘‘అభిక్కన్తేన వణ్ణేన, యా త్వం తిట్ఠసి దేవతే;
‘‘Abhikkantena vaṇṇena, yā tvaṃ tiṭṭhasi devate;
ఓభాసేన్తీ దిసా సబ్బా, ఓసధీ వియ తారకా.
Obhāsentī disā sabbā, osadhī viya tārakā.
౭౬.
76.
‘‘కేన తేతాదిసో వణ్ణో, కేన తే ఇధ మిజ్ఝతి;
‘‘Kena tetādiso vaṇṇo, kena te idha mijjhati;
ఉప్పజ్జన్తి చ తే భోగా, యే కేచి మనసో పియా.
Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manaso piyā.
౭౭.
77.
‘‘కేన త్వం విమలోభాసా, అతిరోచసి దేవతా;
‘‘Kena tvaṃ vimalobhāsā, atirocasi devatā;
కేన తే సబ్బగత్తేహి, సబ్బా ఓభాసతే దిసా.
Kena te sabbagattehi, sabbā obhāsate disā.
౭౮.
78.
‘‘పుచ్ఛామి తం దేవి మహానుభావే, మనుస్సభూతా కిమకాసి పుఞ్ఞం;
‘‘Pucchāmi taṃ devi mahānubhāve, manussabhūtā kimakāsi puññaṃ;
కేనాసి ఏవం జలితానుభావా, వణ్ణో చ తే సబ్బదిసా పభాసతీ’’తి. –
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
చతూహి గాథాహి పుచ్ఛి.
Catūhi gāthāhi pucchi.
౭౯.
79.
‘‘సా దేవతా అత్తమనా, మోగ్గల్లానేన పుచ్ఛితా;
‘‘Sā devatā attamanā, moggallānena pucchitā;
పఞ్హం పుట్ఠా వియాకాసి, యస్స కమ్మస్సిదం ఫలం’’.
Pañhaṃ puṭṭhā viyākāsi, yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
౮౦.
80.
‘‘అహం మనుస్సేసు మనుస్సభూతా, పురిమాయ జాతియా మనుస్సలోకే;
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, purimāya jātiyā manussaloke;
తమన్ధకారమ్హి తిమీసికాయం, పదీపకాలమ్హి అదాసి దీపం.
Tamandhakāramhi timīsikāyaṃ, padīpakālamhi adāsi dīpaṃ.
౮౧.
81.
‘‘యో అన్ధకారమ్హి తిమీసికాయం, పదీపకాలమ్హి దదాతి దీపం;
‘‘Yo andhakāramhi timīsikāyaṃ, padīpakālamhi dadāti dīpaṃ;
ఉప్పజ్జతి జోతిరసం విమానం, పహూతమల్యం బహుపుణ్డరీకం.
Uppajjati jotirasaṃ vimānaṃ, pahūtamalyaṃ bahupuṇḍarīkaṃ.
౮౨.
82.
‘‘తేన మేతాదిసో వణ్ణో, తేన మే ఇధ మిజ్ఝతి;
‘‘Tena metādiso vaṇṇo, tena me idha mijjhati;
ఉప్పజ్జన్తి చ మే భోగా, యే కేచి మనసో పియా.
Uppajjanti ca me bhogā, ye keci manaso piyā.
౮౩.
83.
‘‘తేనాహం విమలోభాసా, అతిరోచామి దేవతా;
‘‘Tenāhaṃ vimalobhāsā, atirocāmi devatā;
తేన మే సబ్బగత్తేహి, సబ్బా ఓభాసతే దిసా.
Tena me sabbagattehi, sabbā obhāsate disā.
౮౪.
84.
‘‘అక్ఖామి తే భిక్ఖు మహానుభావ, మనుస్సభూతా యమకాసి పుఞ్ఞం;
‘‘Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva, manussabhūtā yamakāsi puññaṃ;
తేనమ్హి ఏవం జలితానుభావా, వణ్ణో చ మే సబ్బదిసా పభాసతీ’’తి. –
Tenamhi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
విస్సజ్జేసి.
Vissajjesi.
౭౫. తత్థ అభిక్కన్తేన వణ్ణేనాతి ఏత్థ అభిక్కన్త-సద్దో ‘‘అభిక్కన్తా, భన్తే, రత్తి, నిక్ఖన్తో పఠమో యామో’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౮.౨౦; ఉదా॰ ౪౫; చూళవ॰ ౩౮౩) ఖయే ఆగతో. ‘‘అయం ఇమేసం చతున్నం పుగ్గలానం అభిక్కన్తతరో చ పణీతతరో చా’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౪.౧౦౦) సున్దరే. ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే, అభిక్కన్తం, భన్తే’’తిఆదీసు (దీ॰ ని॰ ౧.౨౫౦; పారా॰ ౧౫) అబ్భనుమోదనే. ‘‘అభిక్కన్తేన వణ్ణేన, సబ్బా ఓభాసయం దిసా’’తిఆదీసు (వి॰ వ॰ ౮౫౭) అభిరూపే. ఇధాపి అభిరూపే ఏవ దట్ఠబ్బో. తస్మా అభిక్కన్తేనాతి అతికన్తేన అతిమనాపేన, అభిరూపేనాతి అత్థో. వణ్ణేనాతి ఛవివణ్ణేన. ఓభాసేన్తీ దిసా సబ్బాతి సబ్బాపి దస దిసా జోతేన్తీ ఏకాలోకం కరోన్తీ. కిం వియాతి ఆహ ‘‘ఓసధీ వియ తారకా’’తి. ఉస్సన్నా పభా ఏతాయ ధీయతి, ఓసధీనం వా అనుబలప్పదాయికాతి కత్వా ‘‘ఓసధీ’’తి లద్ధనామా తారకా యథా సమన్తతో ఆలోకం కురుమానా తిట్ఠతి, ఏవమేవ త్వం సబ్బా దిసా ఓభాసయన్తీ తిట్ఠసీతి.
75. Tattha abhikkantena vaṇṇenāti ettha abhikkanta-saddo ‘‘abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo’’tiādīsu (a. ni. 8.20; udā. 45; cūḷava. 383) khaye āgato. ‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’tiādīsu (a. ni. 4.100) sundare. ‘‘Abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante’’tiādīsu (dī. ni. 1.250; pārā. 15) abbhanumodane. ‘‘Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’tiādīsu (vi. va. 857) abhirūpe. Idhāpi abhirūpe eva daṭṭhabbo. Tasmā abhikkantenāti atikantena atimanāpena, abhirūpenāti attho. Vaṇṇenāti chavivaṇṇena. Obhāsentī disā sabbāti sabbāpi dasa disā jotentī ekālokaṃ karontī. Kiṃ viyāti āha ‘‘osadhī viya tārakā’’ti. Ussannā pabhā etāya dhīyati, osadhīnaṃ vā anubalappadāyikāti katvā ‘‘osadhī’’ti laddhanāmā tārakā yathā samantato ālokaṃ kurumānā tiṭṭhati, evameva tvaṃ sabbā disā obhāsayantī tiṭṭhasīti.
౭౭. సబ్బగత్తేహీతి సబ్బేహి సరీరావయవేహి, సకలేహి అఙ్గపచ్చఙ్గేహి ఓభాసతీతి అధిప్పాయో, హేతుమ్హి చేతం కరణవచనం. సబ్బా ఓభాసతే దిసాతి సబ్బాపి దసదిసా విజ్జోతతి. ‘‘ఓభాసరే’’తిపి పఠన్తి, తేసం సబ్బా దిసాతి బహువచనమేవ దట్ఠబ్బం.
77.Sabbagattehīti sabbehi sarīrāvayavehi, sakalehi aṅgapaccaṅgehi obhāsatīti adhippāyo, hetumhi cetaṃ karaṇavacanaṃ. Sabbā obhāsate disāti sabbāpi dasadisā vijjotati. ‘‘Obhāsare’’tipi paṭhanti, tesaṃ sabbā disāti bahuvacanameva daṭṭhabbaṃ.
౮౧. పదీపకాలమ్హీతి పదీపకరణకాలే, పదీపుజ్జలనయోగ్గే అన్ధకారేతి అత్థో. తేనాహ ‘‘యో అన్ధకారమ్హి తిమీసికాయ’’న్తి, బహలే మహన్ధకారేతి అత్థో. దదాతి దీపన్తి పదీపం ఉజ్జాలేన్తో వా అనుజ్జాలేన్తో వా పదీపదానం దదాతి, పదీపోపకరణాని దక్ఖిణేయ్యే ఉద్దిస్స పరిచ్చజతి. ఉపపజ్జతి జోతిరసం విమానన్తి పటిసన్ధిగ్గహణవసేన జోతిరసం విమానం ఉపగచ్ఛతీతి. సేసం వుత్తనయమేవ.
81.Padīpakālamhīti padīpakaraṇakāle, padīpujjalanayogge andhakāreti attho. Tenāha ‘‘yo andhakāramhi timīsikāya’’nti, bahale mahandhakāreti attho. Dadāti dīpanti padīpaṃ ujjālento vā anujjālento vā padīpadānaṃ dadāti, padīpopakaraṇāni dakkhiṇeyye uddissa pariccajati. Upapajjati jotirasaṃ vimānanti paṭisandhiggahaṇavasena jotirasaṃ vimānaṃ upagacchatīti. Sesaṃ vuttanayameva.
అథ యథాపుచ్ఛితే అత్థే దేవతాయ కథితే థేరో తమేవ కథం అట్ఠుప్పత్తిం కత్వా దానాదికథాయ తస్సా కల్లచిత్తాదిభావం ఞత్వా సచ్చాని పకాసేసి, సచ్చపరియోసానే సపరివారా సా దేవతా సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి. థేరో తతో ఆగన్త్వా తం పవత్తిం భగవతో ఆరోచేసి, భగవా తస్మిం వత్థుస్మిం సమ్పత్తపరిసాయ విత్థారేన ధమ్మం దేసేసి . సా దేసనా మహాజనస్స సాత్థికా జాతా, మహాజనో విసేసతో దీపదానే సక్కచ్చకారీ అహోసీతి.
Atha yathāpucchite atthe devatāya kathite thero tameva kathaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā dānādikathāya tassā kallacittādibhāvaṃ ñatvā saccāni pakāsesi, saccapariyosāne saparivārā sā devatā sotāpattiphale patiṭṭhahi. Thero tato āgantvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi, bhagavā tasmiṃ vatthusmiṃ sampattaparisāya vitthārena dhammaṃ desesi . Sā desanā mahājanassa sātthikā jātā, mahājano visesato dīpadāne sakkaccakārī ahosīti.
దీపవిమానవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dīpavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / విమానవత్థుపాళి • Vimānavatthupāḷi / ౯. దీపవిమానవత్థు • 9. Dīpavimānavatthu