| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
५. दीपिकङ्गपञ्हो
5. Dīpikaṅgapañho
५. ‘‘भन्ते नागसेन, ‘दीपिकस्स द्वे अङ्गानि गहेतब्बानी’ति यं वदेसि, कतमानि तानि द्वे अङ्गानि गहेतब्बानी’’ति? ‘‘यथा, महाराज, दीपिको अरञ्ञे तिणगहनं वा वनगहनं वा पब्बतगहनं वा निस्साय निलीयित्वा मिगे गण्हाति, एवमेव खो, महाराज, योगिना योगावचरेन विवेकं सेवितब्बं अरञ्ञं रुक्खमूलं पब्बतं कन्दरं गिरिगुहं सुसानं वनपत्थं अब्भोकासं पलालपुञ्जं अप्पसद्दं अप्पनिग्घोसं विजनवातं मनुस्सराहसेय्यकं पटिसल्लानसारुप्पं; विवेकं सेवमानो हि, महाराज, योगी योगावचरो नचिरस्सेव छळभिञ्ञासु च वसिभावं पापुणाति। इदं, महाराज, दीपिकस्स पठमं अङ्गं गहेतब्बं। भासितम्पेतं, महाराज, थेरेहि धम्मसङ्गाहकेहि –
5. ‘‘Bhante nāgasena, ‘dīpikassa dve aṅgāni gahetabbānī’ti yaṃ vadesi, katamāni tāni dve aṅgāni gahetabbānī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja, dīpiko araññe tiṇagahanaṃ vā vanagahanaṃ vā pabbatagahanaṃ vā nissāya nilīyitvā mige gaṇhāti, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena vivekaṃ sevitabbaṃ araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ appasaddaṃ appanigghosaṃ vijanavātaṃ manussarāhaseyyakaṃ paṭisallānasāruppaṃ; vivekaṃ sevamāno hi, mahārāja, yogī yogāvacaro nacirasseva chaḷabhiññāsu ca vasibhāvaṃ pāpuṇāti. Idaṃ, mahārāja, dīpikassa paṭhamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therehi dhammasaṅgāhakehi –
तथेवायं बुद्धपुत्तो, युत्तयोगो विपस्सको।
Tathevāyaṃ buddhaputto, yuttayogo vipassako;
अरञ्ञं पविसित्वान, गण्हाति फलमुत्तम’न्ति॥
Araññaṃ pavisitvāna, gaṇhāti phalamuttama’nti.
‘‘पुन चपरं, महाराज, दीपिको यं किञ्चि पसुं वधित्वा वामेन पस्सेन पतितं न भक्खेति। एवमेव खो, महाराज, योगिना योगावचरेन वेळुदानेन वा पत्तदानेन वा पुप्फदानेन वा फलदानेन वा सिनानदानेन वा मत्तिकादानेन वा चुण्णदानेन वा दन्तकट्ठदानेन वा मुखोदकदानेन वा चातुकम्यताय वा मुग्गसुप्यताय 3 वा पारिभट 4 यताय वा जङ्घपेसनीयेन वा वेज्जकम्मेन वा दूतकम्मेन वा पहिणगमनेन वा पिण्डपटिपिण्डेन वा दानानुप्पदानेन वा वत्थुविज्जाय वा नक्खत्तविज्जाय वा अङ्गविज्जाय 5 वा अञ्ञतरञ्ञतरेन वा बुद्धप्पटिकुट्ठेन मिच्छाजीवेन निप्फादितं भोजनं न भुञ्जितब्बं 6 वामेन पस्सेन पतितं पसुं विय दीपिको। इदं, महाराज, दीपिकस्स दुतियं अङ्गं गहेतब्बं। भासितम्पेतं, महाराज, थेरेन सारिपुत्तेन धम्मसेनापतिना –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, dīpiko yaṃ kiñci pasuṃ vadhitvā vāmena passena patitaṃ na bhakkheti. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena veḷudānena vā pattadānena vā pupphadānena vā phaladānena vā sinānadānena vā mattikādānena vā cuṇṇadānena vā dantakaṭṭhadānena vā mukhodakadānena vā cātukamyatāya vā muggasupyatāya 7 vā pāribhaṭa 8 yatāya vā jaṅghapesanīyena vā vejjakammena vā dūtakammena vā pahiṇagamanena vā piṇḍapaṭipiṇḍena vā dānānuppadānena vā vatthuvijjāya vā nakkhattavijjāya vā aṅgavijjāya 9 vā aññataraññatarena vā buddhappaṭikuṭṭhena micchājīvena nipphāditaṃ bhojanaṃ na bhuñjitabbaṃ 10 vāmena passena patitaṃ pasuṃ viya dīpiko. Idaṃ, mahārāja, dīpikassa dutiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena sāriputtena dhammasenāpatinā –
‘‘‘वचीविञ्ञत्तिविप्फारा, उप्पन्नं मधुपायसं।
‘‘‘Vacīviññattivipphārā, uppannaṃ madhupāyasaṃ;
सचे भुत्तो भवेय्याहं, साजीवो गरहितो मम॥
Sace bhutto bhaveyyāhaṃ, sājīvo garahito mama.
‘‘‘यदिपि मे अन्तगुणं, निक्खमित्वा बही चरे।
‘‘‘Yadipi me antaguṇaṃ, nikkhamitvā bahī care;
नेव भिन्देय्यमाजीवं, चजमानोपि जीवित’’’न्ति॥
Neva bhindeyyamājīvaṃ, cajamānopi jīvita’’’nti.
दीपिकङ्गपञ्हो पञ्चमो।
Dīpikaṅgapañho pañcamo.
Footnotes:
