| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
दिट्ठाविकम्मवग्गवण्णना
Diṭṭhāvikammavaggavaṇṇanā
४२५. दिट्ठाविकम्मवग्गे दिट्ठाविकम्माति एत्थ आवि करीयते आविकम्मं, दिट्ठीनं आविकम्मं दिट्ठाविकम्मन्ति दस्सेन्तो आह ‘‘दिट्ठीनं आविकम्मानी’’ति। ‘‘लद्धिपकासनान’’न्ति इमिना दिट्ठिसद्दो लद्धिपरियायो, आविकम्मसद्दो पकासनपरियायोति दस्सेति। एतन्ति ‘‘दिट्ठाविकम्मा’’ति नामं। अदेसनागामिनी नाम अत्थतो गरुकन्ति आह ‘‘गरुकापत्तिया’’ति। लहुकायपीति पिसद्दो गरहत्थो। लहुकायपि देसिताय दिट्ठाविकम्मं अधम्मिकं होति, पगेव गरुकायाति अत्थो।
425. Diṭṭhāvikammavagge diṭṭhāvikammāti ettha āvi karīyate āvikammaṃ, diṭṭhīnaṃ āvikammaṃ diṭṭhāvikammanti dassento āha ‘‘diṭṭhīnaṃ āvikammānī’’ti. ‘‘Laddhipakāsanāna’’nti iminā diṭṭhisaddo laddhipariyāyo, āvikammasaddo pakāsanapariyāyoti dasseti. Etanti ‘‘diṭṭhāvikammā’’ti nāmaṃ. Adesanāgāminī nāma atthato garukanti āha ‘‘garukāpattiyā’’ti. Lahukāyapīti pisaddo garahattho. Lahukāyapi desitāya diṭṭhāvikammaṃ adhammikaṃ hoti, pageva garukāyāti attho.
यथा …पे॰… होतीति यथा आविकते चतूहि पञ्चहि एकीभूतेहि आविकता होतीति योजना। चतूहि पञ्चहीति अन्तिमपरिच्छेददस्सनं। ततो अतिरेकेहिपि एकतो देसेतुं न वट्टति, देसिता च आपत्ति न वुट्ठाति, देसनापच्चया दुक्कटञ्च होति। ‘‘चतूहि पञ्चही’’ति अन्तिमपरिच्छेदस्स दस्सितत्ता द्वीहि तीहि पन एकतो देसेतुं वट्टतीति दट्ठब्बं। मनोमानसेनाति एत्थ मनोसद्देन मानससद्दस्स रागअरहत्तेसुपि पवत्तनतो तदत्थे पटिक्खिपित्वा चित्ते एव वत्ततीति दस्सेति। तेन वुत्तं ‘‘मनसङ्खातेन मानसेना’’ति। इमिना मनभूतं मानसं मनोमानसन्ति वचनत्थं दस्सेति।
Yathā…pe… hotīti yathā āvikate catūhi pañcahi ekībhūtehi āvikatā hotīti yojanā. Catūhi pañcahīti antimaparicchedadassanaṃ. Tato atirekehipi ekato desetuṃ na vaṭṭati, desitā ca āpatti na vuṭṭhāti, desanāpaccayā dukkaṭañca hoti. ‘‘Catūhi pañcahī’’ti antimaparicchedassa dassitattā dvīhi tīhi pana ekato desetuṃ vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ. Manomānasenāti ettha manosaddena mānasasaddassa rāgaarahattesupi pavattanato tadatthe paṭikkhipitvā citte eva vattatīti dasseti. Tena vuttaṃ ‘‘manasaṅkhātena mānasenā’’ti. Iminā manabhūtaṃ mānasaṃ manomānasanti vacanatthaṃ dasseti.
समानसंवासकस्सापीति पिसद्दो समानसंवासकस्सपि नानासीमाय ठितस्स सन्तिके आविकम्मं अधम्मिकं होति, पगेव नानासंवासकस्साति दस्सेति। माळकसीमायाति खण्डसीमाय अङ्गणे। अविप्पवाससीमायाति महासीमाय, ठितस्सापि सन्तिकेति सम्बन्धो। पिसद्देन ‘‘खण्डसीमाय ठितस्सपी’’ति अत्थं सम्पिण्डेति।
Samānasaṃvāsakassāpīti pisaddo samānasaṃvāsakassapi nānāsīmāya ṭhitassa santike āvikammaṃ adhammikaṃ hoti, pageva nānāsaṃvāsakassāti dasseti. Māḷakasīmāyāti khaṇḍasīmāya aṅgaṇe. Avippavāsasīmāyāti mahāsīmāya, ṭhitassāpi santiketi sambandho. Pisaddena ‘‘khaṇḍasīmāya ṭhitassapī’’ti atthaṃ sampiṇḍeti.
४३०. न परियत्तन्ति न समत्थं। इमिना नालन्ति एत्थ अलंसद्दो परियत्तत्थोव, नारहभूसनवारणत्थोति दस्सेति। इधापीति पञ्चकेपि। पिसद्देन पुरिमपञ्चकं अपेक्खति। ‘‘सासनतो’’ति इमिना चुधातुया अपादानं दस्सेति। ‘‘कामो’’ति इमिना अधिप्पायसद्दो कामपरियायोति दस्सेति।
430.Na pariyattanti na samatthaṃ. Iminā nālanti ettha alaṃsaddo pariyattatthova, nārahabhūsanavāraṇatthoti dasseti. Idhāpīti pañcakepi. Pisaddena purimapañcakaṃ apekkhati. ‘‘Sāsanato’’ti iminā cudhātuyā apādānaṃ dasseti. ‘‘Kāmo’’ti iminā adhippāyasaddo kāmapariyāyoti dasseti.
४३२. मन्दत्ता मोमूहत्ताति एत्थ त्तपच्चयस्स भावत्थे, पञ्चमीविभत्तिया च कारणत्थे पवत्तभावं दस्सेन्तो आह ‘‘मन्दभावेन मोमूहभावेना’’ति। परिभवाति एत्थ परिभवकामाति अत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘परिभवं आरोपेतुकामो हुत्वा’’ति। अञ्ञब्याकरणेसुपीति अरहत्तब्याकरणेसुपि। सब्बत्थाति दिट्ठाविकम्मवग्गे। यन्ति वचनं।
432.Mandattā momūhattāti ettha ttapaccayassa bhāvatthe, pañcamīvibhattiyā ca kāraṇatthe pavattabhāvaṃ dassento āha ‘‘mandabhāvena momūhabhāvenā’’ti. Paribhavāti ettha paribhavakāmāti atthaṃ dassento āha ‘‘paribhavaṃ āropetukāmo hutvā’’ti. Aññabyākaraṇesupīti arahattabyākaraṇesupi. Sabbatthāti diṭṭhāvikammavagge. Yanti vacanaṃ.
इति दिट्ठाविकम्मवग्गवण्णनाय योजना समत्ता।
Iti diṭṭhāvikammavaggavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / ४. दिट्ठाविकम्मवग्गो • 4. Diṭṭhāvikammavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā / दिट्ठाविकम्मवग्गवण्णना • Diṭṭhāvikammavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / दिट्ठाविकम्मवग्गवण्णना • Diṭṭhāvikammavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / दिट्ठाविकम्मवग्गवण्णना • Diṭṭhāvikammavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / वोहारवग्गादिवण्णना • Vohāravaggādivaṇṇanā
