| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
១២. ទិដ្ឋិគតសុត្តវណ្ណនា
12. Diṭṭhigatasuttavaṇṇanā
៤៩. ទ្វាទសមេ ទ្វីហិ ទិដ្ឋិគតេហីតិ ឯត្ថ ទិដ្ឋិយោវ ទិដ្ឋិគតានិ ‘‘គូថគតំ មុត្តគត’’ន្តិអាទីសុ (អ. និ. ៩.១១) វិយ។ គហិតាការសុញ្ញតាយ វា ទិដ្ឋីនំ គតមត្តានីតិ ទិដ្ឋិគតានិ, តេហិ ទិដ្ឋិគតេហិ។ បរិយុដ្ឋិតាតិ អភិភូតា បលិពុទ្ធា វា។ បលិពោធត្ថោ វាបិ ហិ បរិយុដ្ឋានសទ្ទោ ‘‘ចោរា មគ្គេ បរិយុដ្ឋិំសូ’’តិអាទីសុ (ចូឡវ. ៤៣០) វិយ។ ទេវាតិ ឧបបត្តិទេវា។ តេ ហិ ទិព្ពន្តិ ឧឡារតមេហិ កាមគុណេហិ ឈានាទីហិ ច កីឡន្តិ, ឥទ្ធានុភាវេន វា យថិច្ឆិតមត្ថំ គច្ឆន្តិ អធិគច្ឆន្តីតិ ច ទេវាតិ វុច្ចន្តិ។ មនស្ស ឧស្សន្នត្តា មនុស្សា, ឧក្កដ្ឋនិទ្ទេសវសេន ចេតំ វុត្តំ យថា ‘‘សត្ថា ទេវមនុស្សាន’’ន្តិ។ ឱលីយន្តិ ឯកេតិ ‘‘សស្សតោ អត្តា ច លោកោ ចា’’តិ ភវេសុ ឱលីយនាភិនិវេសភូតេន សស្សតភាវេន ឯកច្ចេ ទេវា មនុស្សា ច អវលីយន្តិ អល្លីយន្តិ សង្កោចំ អាបជ្ជន្តិ, ន តតោ និស្សរន្តិ។ អតិធាវន្តីតិ បរមត្ថតោ ភិន្នសភាវានម្បិ សភាវធម្មានំ យ្វាយំ ហេតុផលភាវេន សម្ពន្ធោ, តំ អគ្គហេត្វា នានត្តនយស្សបិ គហណេន តត្ថ តត្ថេវ ធាវន្តិ, តស្មា ‘‘ឧច្ឆិជ្ជតិ អត្តា ច លោកោ ច, ន ហោតិ បរំ មរណា’’តិ ឧច្ឆេទេ វា ភវនិរោធបដិបត្តិយា បដិក្ខេបធម្មតំ អតិធាវន្តិ អតិក្កមន្តិ។ ចក្ខុមន្តោ ច បស្សន្តីតិ ចសទ្ទោ ព្យតិរេកេ។ បុព្ពយោគសម្បត្តិយា ញាណបរិបាកេន បញ្ញាចក្ខុមន្តោ បន ទេវមនុស្សា តេនេវ បញ្ញាចក្ខុនា សស្សតំ ឧច្ឆេទញ្ច អន្តទ្វយំ អនុបគម្ម មជ្ឈិមបដិបត្តិទស្សនេន បច្ចក្ខំ ករោន្តិ។ តេ ហិ ‘‘នាមរូបមត្តមិទំ បដិច្ចសមុប្បន្នំ, តស្មា ន សស្សតំ, នាបិ ឧច្ឆិជ្ជតី’’តិ អវិបរីតតោ បស្សន្តិ។
49. Dvādasame dvīhi diṭṭhigatehīti ettha diṭṭhiyova diṭṭhigatāni ‘‘gūthagataṃ muttagata’’ntiādīsu (a. ni. 9.11) viya. Gahitākārasuññatāya vā diṭṭhīnaṃ gatamattānīti diṭṭhigatāni, tehi diṭṭhigatehi. Pariyuṭṭhitāti abhibhūtā palibuddhā vā. Palibodhattho vāpi hi pariyuṭṭhānasaddo ‘‘corā magge pariyuṭṭhiṃsū’’tiādīsu (cūḷava. 430) viya. Devāti upapattidevā. Te hi dibbanti uḷāratamehi kāmaguṇehi jhānādīhi ca kīḷanti, iddhānubhāvena vā yathicchitamatthaṃ gacchanti adhigacchantīti ca devāti vuccanti. Manassa ussannattā manussā, ukkaṭṭhaniddesavasena cetaṃ vuttaṃ yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti. Olīyanti eketi ‘‘sassato attā ca loko cā’’ti bhavesu olīyanābhinivesabhūtena sassatabhāvena ekacce devā manussā ca avalīyanti allīyanti saṅkocaṃ āpajjanti, na tato nissaranti. Atidhāvantīti paramatthato bhinnasabhāvānampi sabhāvadhammānaṃ yvāyaṃ hetuphalabhāvena sambandho, taṃ aggahetvā nānattanayassapi gahaṇena tattha tattheva dhāvanti, tasmā ‘‘ucchijjati attā ca loko ca, na hoti paraṃ maraṇā’’ti ucchede vā bhavanirodhapaṭipattiyā paṭikkhepadhammataṃ atidhāvanti atikkamanti. Cakkhumanto ca passantīti casaddo byatireke. Pubbayogasampattiyā ñāṇaparipākena paññācakkhumanto pana devamanussā teneva paññācakkhunā sassataṃ ucchedañca antadvayaṃ anupagamma majjhimapaṭipattidassanena paccakkhaṃ karonti. Te hi ‘‘nāmarūpamattamidaṃ paṭiccasamuppannaṃ, tasmā na sassataṃ, nāpi ucchijjatī’’ti aviparītato passanti.
ឯវំ ឱលីយនាទិកេ បុគ្គលាធិដ្ឋានេន ឧទ្ទិសិតុំ ‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ ភវាតិ កាមភវោ, រូបភវោ, អរូបភវោ។ អបរេបិ តយោ ភវា សញ្ញីភវោ, អសញ្ញីភវោ, នេវសញ្ញីនាសញ្ញីភវោ។ អបរេបិ តយោ ភវា ឯកវោការភវោ, ចតុវោការភវោ, បញ្ចវោការភវោតិ។ ឯតេហិ ភវេហិ អារមន្តិ អភិនន្ទន្តីតិ ភវារាមា។ ភវេសុ រតា អភិរតាតិ ភវរតា។ ភវេសុ សុដ្ឋុ មុទិតាតិ ភវសម្មុទិតា។ ភវនិរោធាយាតិ តេសំ ភវានំ អច្ចន្តនិរោធាយ អនុប្បាទនត្ថាយ។ ធម្មេ ទេសិយមានេតិ តថាគតប្បវេទិតេ និយ្យានិកធម្មេ វុច្ចមានេ។ ន បក្ខន្ទតីតិ សស្សតាភិនិវិដ្ឋត្តា សំខិត្តធម្មត្តា ន បវិសតិ ន ឱគាហតិ។ ន បសីទតីតិ បសាទំ នាបជ្ជតិ ន តំ សទ្ទហតិ។ ន សន្តិដ្ឋតីតិ តស្សំ ទេសនាយំ ន តិដ្ឋតិ នាធិមុច្ចតិ។ ឯវំ សស្សតតោ អភិនិវិសនេន ភវេសុ ឱលីយន្តិ។
Evaṃ olīyanādike puggalādhiṭṭhānena uddisituṃ ‘‘kathañca, bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Tattha bhavāti kāmabhavo, rūpabhavo, arūpabhavo. Aparepi tayo bhavā saññībhavo, asaññībhavo, nevasaññīnāsaññībhavo. Aparepi tayo bhavā ekavokārabhavo, catuvokārabhavo, pañcavokārabhavoti. Etehi bhavehi āramanti abhinandantīti bhavārāmā. Bhavesu ratā abhiratāti bhavaratā. Bhavesu suṭṭhu muditāti bhavasammuditā. Bhavanirodhāyāti tesaṃ bhavānaṃ accantanirodhāya anuppādanatthāya. Dhamme desiyamāneti tathāgatappavedite niyyānikadhamme vuccamāne. Na pakkhandatīti sassatābhiniviṭṭhattā saṃkhittadhammattā na pavisati na ogāhati. Na pasīdatīti pasādaṃ nāpajjati na taṃ saddahati. Na santiṭṭhatīti tassaṃ desanāyaṃ na tiṭṭhati nādhimuccati. Evaṃ sassatato abhinivisanena bhavesu olīyanti.
អដ្ដីយមានាតិ ភវេ ជរារោគមរណាទីនិ វធពន្ធនច្ឆេទនាទីនិ ច ទិស្វា សំវិជ្ជនេន តេហិ សមង្គិភាវេន ភវេន បីឡិយមានា ទុក្ខាបិយមានា។ ហរាយមានាតិ លជ្ជមានា ជិគុច្ឆមានាតិ បដិកូលតោ ទហន្តា។ វិភវន្តិ ឧច្ឆេទំ។ អភិនន្ទន្តីតិ តណ្ហាទិដ្ឋាភិនន្ទនាហិ អជ្ឈោសាយ នន្ទន្តិ។ យតោ កិរ ភោតិអាទិ តេសំ អភិនន្ទនាការទស្សនំ។ តត្ថ យតោតិ យទា។ ភោតិ អាលបនំ។ អយំ អត្តាតិ ការកាទិភាវេន អត្តនា បរិកប្បិតំ សន្ធាយ វទតិ។ ឧច្ឆិជ្ជតីតិ ឧបច្ឆិជ្ជតិ។ វិនស្សតីតិ ន ទិស្សតិ, វិនាសំ អភាវំ គច្ឆតិ។ ន ហោតិ បរំ មរណាតិ មរណេន ឧទ្ធំ ន ភវតិ។ ឯតំ សន្តន្តិ យទេតំ អត្តនោ ឧច្ឆេទាទិ, ឯតំ សព្ពភវវូបសមតោ សព្ពសន្តាបវូបសមតោ ច សន្តំ, សន្តត្តា ឯវ បណីតំ, តច្ឆាវិបរីតភាវតោ យាថាវំ។ តត្ថ ‘‘សន្តំ បណីត’’ន្តិ ឥទំ ទ្វយំ តណ្ហាភិនន្ទនាយ វទន្តិ, ‘‘យាថាវ’’ន្តិ ទិដ្ឋាភិនន្ទនាយ។ ឯវន្តិ ឯវំ យថាវុត្តឧច្ឆេទាភិនិវេសនេន។
Aṭṭīyamānāti bhave jarārogamaraṇādīni vadhabandhanacchedanādīni ca disvā saṃvijjanena tehi samaṅgibhāvena bhavena pīḷiyamānā dukkhāpiyamānā. Harāyamānāti lajjamānā jigucchamānāti paṭikūlato dahantā. Vibhavanti ucchedaṃ. Abhinandantīti taṇhādiṭṭhābhinandanāhi ajjhosāya nandanti. Yatokirabhotiādi tesaṃ abhinandanākāradassanaṃ. Tattha yatoti yadā. Bhoti ālapanaṃ. Ayaṃ attāti kārakādibhāvena attanā parikappitaṃ sandhāya vadati. Ucchijjatīti upacchijjati. Vinassatīti na dissati, vināsaṃ abhāvaṃ gacchati. Na hoti paraṃ maraṇāti maraṇena uddhaṃ na bhavati. Etaṃ santanti yadetaṃ attano ucchedādi, etaṃ sabbabhavavūpasamato sabbasantāpavūpasamato ca santaṃ, santattā eva paṇītaṃ, tacchāviparītabhāvato yāthāvaṃ. Tattha ‘‘santaṃ paṇīta’’nti idaṃ dvayaṃ taṇhābhinandanāya vadanti, ‘‘yāthāva’’nti diṭṭhābhinandanāya. Evanti evaṃ yathāvuttaucchedābhinivesanena.
ភូតន្តិ ខន្ធបញ្ចកំ។ តញ្ហិ បច្ចយសម្ភូតត្តា បរមត្ថតោ វិជ្ជមានត្តា ច ភូតន្តិ វុច្ចតិ។ តេនាហ ‘‘ភូតមិទំ, ភិក្ខវេ, សមនុបស្សថា’’តិ (ម. និ. ១.៤០១)។ ភូតតោ អវិបរីតសភាវតោ សលក្ខណតោ សាមញ្ញលក្ខណតោ ច បស្សតិ។ ឥទញ្ហិ ខន្ធបញ្ចកំ នាមរូបមត្តំ។ តត្ថ ‘‘ឥមេ បថវីអាទយោ ធម្មា រូបំ, ឥមេ ផស្សាទយោ ធម្មា នាមំ, ឥមានិ នេសំ លក្ខណាទីនិ, ឥមេ នេសំ អវិជ្ជាទយោ បច្ចយា’’តិ ឯវំ សបច្ចយនាមរូបទស្សនវសេន ចេវ, ‘‘សព្ពេបិមេ ធម្មា អហុត្វា សម្ភោន្តិ, ហុត្វា បដិវេន្តិ, តស្មា អនិច្ចា, អនិច្ចត្តា ទុក្ខា, ទុក្ខត្តា អនត្តា’’តិ ឯវំ អនិច្ចានុបស្សនាទិវសេន ច បស្សតីតិ អត្ថោ។ ឯត្តាវតា តរុណវិបស្សនាបរិយោសានា វិបស្សនាភូមិ ទស្សិតា។ និព្ពិទាយាតិ ភូតសង្ខាតស្ស តេភូមកធម្មជាតស្ស និព្ពិន្ទនត្ថាយ, ឯតេន ពលវវិបស្សនំ ទស្សេតិ។ វិរាគាយាតិ វិរាគត្ថំ វិរជ្ជនត្ថំ, ឥមិនា មគ្គំ ទស្សេតិ។ និរោធាយាតិ និរុជ្ឈនត្ថំ, ឥមិនាបិ មគ្គមេវ ទស្សេតិ។ និរោធាយាតិ វា បដិប្បស្សទ្ធិនិរោធេន សទ្ធិំ អនុបាទិសេសនិព្ពានំ ទស្សេតិ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ចក្ខុមន្តោ បស្សន្តីតិ ឯវំ បញ្ញាចក្ខុមន្តោ សបុព្ពភាគេន មគ្គបញ្ញាចក្ខុនា ចតុសច្ចធម្មំ បស្សន្តិ។
Bhūtanti khandhapañcakaṃ. Tañhi paccayasambhūtattā paramatthato vijjamānattā ca bhūtanti vuccati. Tenāha ‘‘bhūtamidaṃ, bhikkhave, samanupassathā’’ti (ma. ni. 1.401). Bhūtato aviparītasabhāvato salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca passati. Idañhi khandhapañcakaṃ nāmarūpamattaṃ. Tattha ‘‘ime pathavīādayo dhammā rūpaṃ, ime phassādayo dhammā nāmaṃ, imāni nesaṃ lakkhaṇādīni, ime nesaṃ avijjādayo paccayā’’ti evaṃ sapaccayanāmarūpadassanavasena ceva, ‘‘sabbepime dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventi, tasmā aniccā, aniccattā dukkhā, dukkhattā anattā’’ti evaṃ aniccānupassanādivasena ca passatīti attho. Ettāvatā taruṇavipassanāpariyosānā vipassanābhūmi dassitā. Nibbidāyāti bhūtasaṅkhātassa tebhūmakadhammajātassa nibbindanatthāya, etena balavavipassanaṃ dasseti. Virāgāyāti virāgatthaṃ virajjanatthaṃ, iminā maggaṃ dasseti. Nirodhāyāti nirujjhanatthaṃ, imināpi maggameva dasseti. Nirodhāyāti vā paṭippassaddhinirodhena saddhiṃ anupādisesanibbānaṃ dasseti. Evaṃ kho, bhikkhave, cakkhumanto passantīti evaṃ paññācakkhumanto sapubbabhāgena maggapaññācakkhunā catusaccadhammaṃ passanti.
គាថាសុ យេ ភូតំ ភូតតោ ទិស្វាតិ យេ អរិយសាវកា ភូតំ ខន្ធបញ្ចកំ ភូតតោ អវិបរីតសភាវតោ វិបស្សនាបញ្ញាសហិតាយ មគ្គបញ្ញាយ ទិស្វា។ ឯតេន បរិញ្ញាភិសមយំ ទស្សេតិ។ ភូតស្ស ច អតិក្កមន្តិ ភាវនាភិសមយំ។ អរិយមគ្គោ ហិ ភូតំ អតិក្កមតិ ឯតេនាតិ ‘‘ភូតស្ស អតិក្កមោ’’តិ វុត្តោ។ យថាភូតេតិ អវិបរីតសច្ចសភាវេ និព្ពានេ។ វិមុច្ចន្តិ អធិមុច្ចន្តិ, ឯតេន សច្ឆិកិរិយាភិសមយំ ទស្សេតិ។ ភវតណ្ហាបរិក្ខយាតិ ភវតណ្ហាយ សព្ពសោ ខេបនា សមុច្ឆិន្ទនតោ, ឯតេន សមុទយប្បហានំ ទស្សេតិ។
Gāthāsu ye bhūtaṃ bhūtato disvāti ye ariyasāvakā bhūtaṃ khandhapañcakaṃ bhūtato aviparītasabhāvato vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya disvā. Etena pariññābhisamayaṃ dasseti. Bhūtassa ca atikkamanti bhāvanābhisamayaṃ. Ariyamaggo hi bhūtaṃ atikkamati etenāti ‘‘bhūtassa atikkamo’’ti vutto. Yathābhūteti aviparītasaccasabhāve nibbāne. Vimuccanti adhimuccanti, etena sacchikiriyābhisamayaṃ dasseti. Bhavataṇhāparikkhayāti bhavataṇhāya sabbaso khepanā samucchindanato, etena samudayappahānaṃ dasseti.
សវេ ភូតបរិញ្ញោ សោតិ ឯត្ថ បន សវេតិ និបាតមត្តំ។ សោ ភូតបរិញ្ញោ ភូតស្ស អតិក្កមនូបាយេន មគ្គេន ភវតណ្ហាបរិក្ខយា បរិញ្ញាតក្ខន្ធោ តតោ ឯវ យថាភូតេ និព្ពានេ អធិមុត្តោ។ ភវាភវេតិ ខុទ្ទកេ ចេវ មហន្តេ ច, ឧច្ឆេទាទិទស្សនេ វា វីតតណ្ហោ ភិន្នកិលេសោ។ ភិក្ខុ ភូតស្ស ឧបាទានក្ខន្ធសង្ខាតស្ស អត្តភាវស្ស វិភវា, អាយតិំ អនុប្បាទា បុនព្ភវំ នាគច្ឆតិ, អបញ្ញត្តិកភាវមេវ គច្ឆតីតិ អនុបាទិសេសាយ និព្ពានធាតុយា ទេសនំ និដ្ឋាបេសិ។
Save bhūtapariñño soti ettha pana saveti nipātamattaṃ. So bhūtapariñño bhūtassa atikkamanūpāyena maggena bhavataṇhāparikkhayā pariññātakkhandho tato eva yathābhūte nibbāne adhimutto. Bhavābhaveti khuddake ceva mahante ca, ucchedādidassane vā vītataṇho bhinnakileso. Bhikkhu bhūtassa upādānakkhandhasaṅkhātassa attabhāvassa vibhavā, āyatiṃ anuppādā punabbhavaṃ nāgacchati, apaññattikabhāvameva gacchatīti anupādisesāya nibbānadhātuyā desanaṃ niṭṭhāpesi.
ឥតិ ឥមស្មិំ វគ្គេ ឯកាទសមេ វដ្ដំ កថិតំ, តតិយចតុត្ថបញ្ចមេសុ បរិយោសានសុត្តេ ច វដ្ដវិវដ្ដំ កថិតំ, សេសេសុ វិវដ្ដមេវាតិ វេទិតព្ពំ។
Iti imasmiṃ vagge ekādasame vaṭṭaṃ kathitaṃ, tatiyacatutthapañcamesu pariyosānasutte ca vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ, sesesu vivaṭṭamevāti veditabbaṃ.
ទ្វាទសមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dvādasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
បរមត្ថទីបនិយា ខុទ្ទកនិកាយ-អដ្ឋកថាយ
Paramatthadīpaniyā khuddakanikāya-aṭṭhakathāya
ឥតិវុត្តកស្ស ទុកនិបាតវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Itivuttakassa dukanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ១២. ទិដ្ឋិគតសុត្តំ • 12. Diṭṭhigatasuttaṃ
