| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
२. दोणब्राह्मणसुत्तवण्णना
2. Doṇabrāhmaṇasuttavaṇṇanā
१९२. दुतिये पवत्तारोति (दी॰ नि॰ टी॰ १.२८५) पावचनभावेन वत्तारो। यस्मा ते तेसं मन्तानं पवत्तनका, तस्मा आह ‘‘पवत्तयितारो’’ति। सुद्दे बहि कत्वा रहोभासितब्बट्ठेन मन्ता एव तंतंअत्थप्पटिपत्तिहेतुताय मन्तपदं। अनुपनीतासाधारणताय रहस्सभावेन वत्तब्बकिरियाय अधिगमूपायं। सज्झायितन्ति गायनवसेन सज्झायितं। तं पन उदत्तानुदत्तादीनं सरानं सम्पदावसेनेव इच्छितन्ति आह ‘‘सरसम्पत्तिवसेना’’ति। अञ्ञेसं वुत्तन्ति पावचनभावेन अञ्ञेसं वुत्तं। समुपब्यूळ्हन्ति सङ्गहेत्वा उपरूपरि सञ्ञूळ्हं। रासिकतन्ति इरुवेदयजुवेदसामवेदादिवसेन, तत्थापि पच्चेकं मन्तब्रह्मादिवसेन, अज्झायानुवाकादिवसेन च रासिकतं। तेसन्ति मन्तानं कत्तूनं। दिब्बेन चक्खुना ओलोकेत्वाति दिब्बचक्खुपरिभण्डेन यथाकम्मूपगञाणेन सत्तानं कम्मस्सकतादिं, पच्चक्खतो दस्सनट्ठेन दिब्बचक्खुसदिसेन पुब्बेनिवासञाणेन अतीतकप्पे ब्राह्मणानं मन्तज्झेनविधिञ्च ओलोकेत्वा। पावचनेन सह संसन्देत्वाति कस्सपसम्मासम्बुद्धस्स यं वचनं वट्टसन्निस्सितं, तेन सह अविरुद्धं कत्वा। न हि तेसं विवट्टसन्निस्सितो अत्थो पच्चक्खो होति। अपरापरेति अट्ठकादीहि अपरापरे पच्छिमा ओक्काकराजकालादीसु उप्पन्ना। पक्खिपित्वाति अट्ठकादीहि गन्थितमन्तपदेसु किलेससन्निस्सितपदानं तत्थ तत्थ पदे पक्खिपनं कत्वा। विरुद्धे अकंसूति ब्राह्मणधम्मिकसुत्तादीसु (सु॰ नि॰ ब्राह्मणधम्मिकसुत्तं २८६ आदयो) आगतनयेन संकिलेसत्थदीपनतो पच्चनीकभूते अकंसु।
192. Dutiye pavattāroti (dī. ni. ṭī. 1.285) pāvacanabhāvena vattāro. Yasmā te tesaṃ mantānaṃ pavattanakā, tasmā āha ‘‘pavattayitāro’’ti. Sudde bahi katvā rahobhāsitabbaṭṭhena mantā eva taṃtaṃatthappaṭipattihetutāya mantapadaṃ. Anupanītāsādhāraṇatāya rahassabhāvena vattabbakiriyāya adhigamūpāyaṃ. Sajjhāyitanti gāyanavasena sajjhāyitaṃ. Taṃ pana udattānudattādīnaṃ sarānaṃ sampadāvaseneva icchitanti āha ‘‘sarasampattivasenā’’ti. Aññesaṃ vuttanti pāvacanabhāvena aññesaṃ vuttaṃ. Samupabyūḷhanti saṅgahetvā uparūpari saññūḷhaṃ. Rāsikatanti iruvedayajuvedasāmavedādivasena, tatthāpi paccekaṃ mantabrahmādivasena, ajjhāyānuvākādivasena ca rāsikataṃ. Tesanti mantānaṃ kattūnaṃ. Dibbena cakkhunā oloketvāti dibbacakkhuparibhaṇḍena yathākammūpagañāṇena sattānaṃ kammassakatādiṃ, paccakkhato dassanaṭṭhena dibbacakkhusadisena pubbenivāsañāṇena atītakappe brāhmaṇānaṃ mantajjhenavidhiñca oloketvā. Pāvacanena saha saṃsandetvāti kassapasammāsambuddhassa yaṃ vacanaṃ vaṭṭasannissitaṃ, tena saha aviruddhaṃ katvā. Na hi tesaṃ vivaṭṭasannissito attho paccakkho hoti. Aparāpareti aṭṭhakādīhi aparāpare pacchimā okkākarājakālādīsu uppannā. Pakkhipitvāti aṭṭhakādīhi ganthitamantapadesu kilesasannissitapadānaṃ tattha tattha pade pakkhipanaṃ katvā. Viruddhe akaṃsūti brāhmaṇadhammikasuttādīsu (su. ni. brāhmaṇadhammikasuttaṃ 286 ādayo) āgatanayena saṃkilesatthadīpanato paccanīkabhūte akaṃsu.
उसूनं असनकम्मं इस्सत्थं, धनुसिप्पेन जीविका। इध पन इस्सत्थं वियाति इस्सत्थं, सब्बआवुधजीविकाति आह ‘‘योधाजीवकम्मेना’’ति, आवुधं गहेत्वा उपट्ठानकम्मेनाति अत्थो। राजपोरिसं नाम विना आवुधेन पोरोहेच्चामच्चकम्मादिराजकम्मं कत्वा राजुपट्ठानं। सिप्पञ्ञतरेनाति गहितावसेसेन हत्थिअस्ससिप्पादिना। कुमारभावतो पभुति चरणेन कोमारब्रह्मचरियं।
Usūnaṃ asanakammaṃ issatthaṃ, dhanusippena jīvikā. Idha pana issatthaṃ viyāti issatthaṃ, sabbaāvudhajīvikāti āha ‘‘yodhājīvakammenā’’ti, āvudhaṃ gahetvā upaṭṭhānakammenāti attho. Rājaporisaṃ nāma vinā āvudhena poroheccāmaccakammādirājakammaṃ katvā rājupaṭṭhānaṃ. Sippaññatarenāti gahitāvasesena hatthiassasippādinā. Kumārabhāvato pabhuti caraṇena komārabrahmacariyaṃ.
उदकं पातेत्वा देन्तीति द्वारे ठितस्सेव ब्राह्मणस्स हत्थे उदकं आसिञ्चन्ता ‘‘इदं ते, ब्राह्मण, भरियं पोसापनत्थाय देमा’’ति वत्वा देन्ति। कस्मा पन ते एवं ब्रह्मचरियं चरित्वापि दारं परियेसन्ति, न यावजीवं ब्रह्मचारिनो होन्तीति? मिच्छादिट्ठिवसेन। तेसञ्ही एवं दिट्ठि होति ‘‘यो पुत्तं न उप्पादेति, सो कुलवंसच्छेदकरो होति, ततो निरये पच्चती’’ति। चत्तारो किर अभायितब्बं भायन्ति गण्डुप्पादको, किकी, कोन्तिनी, ब्राह्मणोति। गण्डुप्पादा किर महापथविया खयनभयेन मत्तभोजना होन्ति, न बहुं मत्तिकं खादन्ति। किकी सकुणिका आकासपतनभयेन अण्डस्स उपरि उत्ताना सेति। कोन्तिनी सकुणी पथवीकम्पनभयेन पादेहि भूमिं न सुट्ठु अक्कमति। ब्राह्मणा कुलवंसूपच्छेदभयेन दारं परियेसन्ति। आहु चेत्थ –
Udakaṃ pātetvā dentīti dvāre ṭhitasseva brāhmaṇassa hatthe udakaṃ āsiñcantā ‘‘idaṃ te, brāhmaṇa, bhariyaṃ posāpanatthāya demā’’ti vatvā denti. Kasmā pana te evaṃ brahmacariyaṃ caritvāpi dāraṃ pariyesanti, na yāvajīvaṃ brahmacārino hontīti? Micchādiṭṭhivasena. Tesañhī evaṃ diṭṭhi hoti ‘‘yo puttaṃ na uppādeti, so kulavaṃsacchedakaro hoti, tato niraye paccatī’’ti. Cattāro kira abhāyitabbaṃ bhāyanti gaṇḍuppādako, kikī, kontinī, brāhmaṇoti. Gaṇḍuppādā kira mahāpathaviyā khayanabhayena mattabhojanā honti, na bahuṃ mattikaṃ khādanti. Kikī sakuṇikā ākāsapatanabhayena aṇḍassa upari uttānā seti. Kontinī sakuṇī pathavīkampanabhayena pādehi bhūmiṃ na suṭṭhu akkamati. Brāhmaṇā kulavaṃsūpacchedabhayena dāraṃ pariyesanti. Āhu cettha –
‘‘गण्डुप्पादो किकी चेव, कोन्ती ब्राह्मणधम्मिको।
‘‘Gaṇḍuppādo kikī ceva, kontī brāhmaṇadhammiko;
एते अभयं भायन्ति, सम्मूळ्हा चतुरो जना’’ति॥ (सु॰ नि॰ अट्ठ॰ २.२९३)।
Ete abhayaṃ bhāyanti, sammūḷhā caturo janā’’ti. (su. ni. aṭṭha. 2.293);
सेसमेत्थ उत्तानमेव।
Sesamettha uttānameva.
दोणब्राह्मणसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Doṇabrāhmaṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / २. दोणब्राह्मणसुत्तं • 2. Doṇabrāhmaṇasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / २. दोणब्राह्मणसुत्तवण्णना • 2. Doṇabrāhmaṇasuttavaṇṇanā
