Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೬. ದೋಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
6. Doṇasuttavaṇṇanā
೩೬. ಛಟ್ಠೇ ಉಕ್ಕಾಹಿ ಧಾರಿಯಮಾನಾಹೀತಿ ದೀಪಿಕಾಹಿ ಧಾರಿಯಮಾನಾಹಿ, ದಣ್ಡದೀಪಿಕಾಸು ಜಾಲೇತ್ವಾ ಧಾರಿಯಮಾನಾಸು ಮಾಪಿತತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತಞ್ಹಿ ನಗರಂ ‘‘ಮಙ್ಗಲದಿವಸೇ ಸುಖಣೇ ಸುನಕ್ಖತ್ತಂ ಮಾ ಅತಿಕ್ಕಮೀ’’ತಿ ರತ್ತಿಮ್ಪಿ ಉಕ್ಕಾಸು ಧಾರಿಯಮಾನಾಸು ಮಾಪಿತಂ। ಉಕ್ಕಾಸು ಠಾತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾ, ಉಕ್ಕಾಸು ವಿಜ್ಜೋತಯನ್ತೀಸು ಠಿತಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಾತಿ ಮೂಲವಿಭೂಜಾದಿಪಕ್ಖೇಪೇನ (ಪಾಣಿನಿ ೩.೨.೫) ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ವಾ ಉಕ್ಕಾಸು ಠಿತಾಸು ಠಿತಾ ಆಸೀತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾ। ಅಪರೇ ಪನ ಭಣನ್ತಿ ‘‘ಭೂಮಿಭಾಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಕರಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಸಾ ನಗರೀ ಉಕ್ಕಟ್ಠಗುಣಯೋಗತೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾತಿ ನಾಮಂ ಲಭತೀ’’ತಿ। ಸೇತಬ್ಯನ್ತಿ ತಸ್ಸ ನಗರಸ್ಸ ನಾಮಂ। ತಂ ಪನ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಜಾತನಗರನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅತೀತೇ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಜಾತನಗರ’’ನ್ತಿ।
36. Chaṭṭhe ukkāhi dhāriyamānāhīti dīpikāhi dhāriyamānāhi, daṇḍadīpikāsu jāletvā dhāriyamānāsu māpitattāti vuttaṃ hoti. Tañhi nagaraṃ ‘‘maṅgaladivase sukhaṇe sunakkhattaṃ mā atikkamī’’ti rattimpi ukkāsu dhāriyamānāsu māpitaṃ. Ukkāsu ṭhāti ukkaṭṭhā, ukkāsu vijjotayantīsu ṭhitā patiṭṭhitāti mūlavibhūjādipakkhepena (pāṇini 3.2.5) saddasiddhi veditabbā. Niruttinayena vā ukkāsu ṭhitāsu ṭhitā āsīti ukkaṭṭhā. Apare pana bhaṇanti ‘‘bhūmibhāgasampattiyā manussasampattiyā upakaraṇasampattiyā ca sā nagarī ukkaṭṭhaguṇayogato ukkaṭṭhāti nāmaṃ labhatī’’ti. Setabyanti tassa nagarassa nāmaṃ. Taṃ pana kassapadasabalassa jātanagaranti āha ‘‘atīte kassapasammāsambuddhassa jātanagara’’nti.
ವಿಜ್ಜನ್ತರಿಕಾಯಾತಿ ವಿಜ್ಜುನಿಚ್ಛರಣಕ್ಖಣೇ। ಅನ್ತರತೋತಿ ಹದಯೇ। ಅನ್ತರಾತಿ ಆರಮ್ಭನಿಬ್ಬತ್ತೀನಂ ವೇಮಜ್ಝೇ। ಅನ್ತರಿಕಾಯಾತಿ ಅನ್ತರಾಳೇ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ತದನ್ತರಂ ಕೋ ಜಾನೇಯ್ಯ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೪೪; ೧೦.೭೫), ಏತೇಸಂ ಅನ್ತರಾ ಕಪ್ಪಾ ಗಣನತೋ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾ (ಬು॰ ವಂ॰ ೨೮.೩), ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಥಂ ಓಪಪಾತೇತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೪೨೬) ಚ ಆದೀಸು ವಿಯ ಕಾರಣವೇಮಜ್ಝೇಸು ವತ್ತಮಾನಾ ಅನ್ತರಾಸದ್ದಾ ಏವ ಉದಾಹರಿತಬ್ಬಾ ಸಿಯುಂ, ನ ಪನ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣವಿವರೇಸು ವತ್ತಮಾನಾ ಅನ್ತರಅನ್ತರಿಕಸದ್ದಾ। ಅನ್ತರಾಸದ್ದಸ್ಸ ಹಿ ಅಯಮತ್ಥುದ್ಧಾರೋತಿ।
Vijjantarikāyāti vijjuniccharaṇakkhaṇe. Antaratoti hadaye. Antarāti ārambhanibbattīnaṃ vemajjhe. Antarikāyāti antarāḷe. Ettha ca ‘‘tadantaraṃ ko jāneyya (a. ni. 6.44; 10.75), etesaṃ antarā kappā gaṇanato asaṅkhyeyyā (bu. vaṃ. 28.3), antarantarā kathaṃ opapātetī’’ti (ma. ni. 2.426) ca ādīsu viya kāraṇavemajjhesu vattamānā antarāsaddā eva udāharitabbā siyuṃ, na pana cittakkhaṇavivaresu vattamānā antaraantarikasaddā. Antarāsaddassa hi ayamatthuddhāroti.
ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಸಿಯಾ – ಯೇಸು ಅನ್ತರಾಸದ್ದೋ ವತ್ತತಿ, ತೇಸು ಅನ್ತರಸದ್ದೋಪಿ ವತ್ತತೀತಿ ಸಮಾನತ್ಥತ್ತಾ ಅನ್ತರಾಸದ್ದತ್ಥೇ ವತ್ತಮಾನೋ ಅನ್ತರಸದ್ದೋ ಉದಾಹಟೋ। ಅನ್ತರಾಸದ್ದೋ ಏವ ವಾ ‘‘ಯಸ್ಸನ್ತರತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಗಾಥಾಸುಖತ್ಥಂ ರಸ್ಸಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅನ್ತರಾಸದ್ದೋ ಏವ ಪನ ಇಕಸದ್ದೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ‘‘ಅನ್ತರಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಉದಾಹರಣೋದಾಹರಿತಬ್ಬಾನಂ ವಿರೋಧಾಭಾವೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅಯೋಜಿಯಮಾನೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ ಸಾಮಿವಚನಸ್ಸ ಪಸಙ್ಗೇ ಅನ್ತರಾಸದ್ದಯೋಗೇನ ಉಪಯೋಗವಚನಸ್ಸ ಇಚ್ಛಿತತ್ತಾ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಅನ್ತರಾಸದ್ದೇನ ಪನ ಯುತ್ತತ್ತಾ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ಕತ’’ನ್ತಿ।
Ayaṃ panettha adhippāyo siyā – yesu antarāsaddo vattati, tesu antarasaddopi vattatīti samānatthattā antarāsaddatthe vattamāno antarasaddo udāhaṭo. Antarāsaddo eva vā ‘‘yassantarato’’ti ettha gāthāsukhatthaṃ rassaṃ katvā vuttoti daṭṭhabbaṃ. Antarāsaddo eva pana ikasaddena padaṃ vaḍḍhetvā ‘‘antarikā’’ti vuttoti evamettha udāharaṇodāharitabbānaṃ virodhābhāvo daṭṭhabbo. Ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇāti sāmivacanassa pasaṅge antarāsaddayogena upayogavacanassa icchitattā. Tenevāha ‘‘antarāsaddena pana yuttattā upayogavacanaṃ kata’’nti.
ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಮಹಾಕಲಹಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾತಿ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಭಗವತಿ ಧಾತೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕುಸಿನಾರನಗರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತೇಹಿ ಸೇಸರಾಜೂಹಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧಾತುಯೋ ವಾ ದೇನ್ತು ಯುದ್ಧಂ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಕೋಸಿನಾರಕೇಹಿ ಮಲ್ಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕತಂ ವಿವಾದಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ। ಸೋ ಕಿರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತೇಸಂ ವಿವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಏತೇ ರಾಜಾನೋ ಭಗವತೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಟ್ಠಾನೇ ವಿವಾದಂ ಕರೋನ್ತಿ, ನ ಖೋ ಪನೇತಂ ಪತಿರೂಪಂ, ಅಲಂ ಇಮಿನಾ ಕಲಹೇನ, ವೂಪಸಮೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಉನ್ನತೇ ಪದೇಸೇ ಠತ್ವಾ ದ್ವೇಭಾಣವಾರಪರಿಮಾಣಂ ದೋಣಗಜ್ಜಿತಂ ನಾಮ ಅವೋಚ। ತತ್ಥ ಪಠಮಭಾಣವಾರೇ ತಾವ ಏಕಪದಮ್ಪಿ ತೇ ನ ಜಾನಿಂಸು। ದುತಿಯಭಾಣವಾರಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚ ‘‘ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಿಯ ಭೋ ಸದ್ದೋ, ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಿಯ ಭೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇ ನಿರವಾ ಅಹೇಸುಂ। ಜಮ್ಬುದೀಪತಲೇ ಕಿರ ಕುಲಘರೇ ಜಾತೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ತಸ್ಸ ನ-ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ನಿರವೇ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇ ವಿದಿತ್ವಾ ಪುನ –
Sakalajambudīpe uppannaṃ mahākalahaṃ vūpasametvāti parinibbute bhagavati dhātūnaṃ atthāya kusināranagaraṃ parivāretvā ṭhitehi sesarājūhi ‘‘amhākaṃ dhātuyo vā dentu yuddhaṃ vā’’tiādinā kosinārakehi mallehi saddhiṃ kataṃ vivādaṃ vūpasametvā. So kira brāhmaṇo tesaṃ vivādaṃ sutvā ‘‘ete rājāno bhagavato parinibbutaṭṭhāne vivādaṃ karonti, na kho panetaṃ patirūpaṃ, alaṃ iminā kalahena, vūpasamessāmi na’’nti gantvā unnate padese ṭhatvā dvebhāṇavāraparimāṇaṃ doṇagajjitaṃ nāma avoca. Tattha paṭhamabhāṇavāre tāva ekapadampi te na jāniṃsu. Dutiyabhāṇavārapariyosāne ca ‘‘ācariyassa viya bho saddo, ācariyassa viya bho saddo’’ti sabbe niravā ahesuṃ. Jambudīpatale kira kulaghare jāto yebhuyyena tassa na-antevāsiko nāma natthi, atha kho so attano vacanaṃ sutvā nirave tuṇhībhūte viditvā puna –
‘‘ಸುಣನ್ತು ಭೋನ್ತೋ ಮಮ ಏಕವಾಚಂ,
‘‘Suṇantu bhonto mama ekavācaṃ,
ಅಮ್ಹಾಕ ಬುದ್ಧೋ ಅಹು ಖನ್ತಿವಾದೋ।
Amhāka buddho ahu khantivādo;
ನ ಹಿ ಸಾಧುಯಂ ಉತ್ತಮಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ,
Na hi sādhuyaṃ uttamapuggalassa,
ಸರೀರಭಾಗೇ ಸಿಯಾ ಸಮ್ಪಹಾರೋ॥
Sarīrabhāge siyā sampahāro.
‘‘ಸಬ್ಬೇವ ಭೋನ್ತೋ ಸಹಿತಾ ಸಮಗ್ಗಾ,
‘‘Sabbeva bhonto sahitā samaggā,
ಸಮ್ಮೋದಮಾನಾ ಕರೋಮಟ್ಠಭಾಗೇ।
Sammodamānā karomaṭṭhabhāge;
ವಿತ್ಥಾರಿಕಾ ಹೋನ್ತು ದಿಸಾಸು ಥೂಪಾ,
Vitthārikā hontu disāsu thūpā,
ಬಹೂ ಜನಾ ಚಕ್ಖುಮತೋ ಪಸನ್ನಾ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೩೭) –
Bahū janā cakkhumato pasannā’’ti. (dī. ni. 2.237) –
ಇಮಂ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ವತ್ವಾ ತಂ ಕಲಹಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಧಾತುಯೋ ಅಟ್ಠಧಾ ಭಾಜೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಮಹಾಕಲಹಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಧಾತುಯೋ ಭಾಜೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಲಕ್ಖಣಚಕ್ಕಾನೀತಿ ದ್ವೀಸು ಪಾದತಲೇಸು ದ್ವೇ ಲಕ್ಖಣಚಕ್ಕಾನಿ।
Imaṃ gāthādvayaṃ vatvā taṃ kalahaṃ vūpasametvā dhātuyo aṭṭhadhā bhājetvā adāsi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘sakalajambudīpe uppannaṃ mahākalahaṃ vūpasametvā dhātuyo bhājessatī’’ti. Lakkhaṇacakkānīti dvīsu pādatalesu dve lakkhaṇacakkāni.
ಆಸವೇನಾತಿ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸಕಾರಣೇನ ಆಸವೇನ। ಏತ್ಥ ಹಿ ತೇಭೂಮಕಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ, ಅವಸೇಸಾ ಚ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ‘‘ಆಸವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ದೇವೂಪಪತ್ತೀತಿ ದೇವೇಸು ಉಪ್ಪತ್ತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಕ್ಖಗನ್ಧಬ್ಬತಾಯ ವಿನಿಮುತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ದೇವಾ ದೇವಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತಾ। ಗನ್ಧಬ್ಬೋ ವಾ ವಿಹಙ್ಗಮೋ ಆಕಾಸಚಾರೀ। ಅಹನ್ತಿ ವಿಭತ್ತಿವಿಪರಿಣಾಮೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
Āsavenāti kammakilesakāraṇena āsavena. Ettha hi tebhūmakañca kammaṃ, avasesā ca akusalā dhammā ‘‘āsavā’’ti vuttā. Devūpapattīti devesu uppatti nibbatti. Ettha ca yakkhagandhabbatāya vinimuttā sabbe devā devaggahaṇena gahitā. Gandhabbo vā vihaṅgamo ākāsacārī. Ahanti vibhattivipariṇāmena yojetabbaṃ.
ದೋಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Doṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೬. ದೋಣಸುತ್ತಂ • 6. Doṇasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೬. ದೋಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 6. Doṇasuttavaṇṇanā