Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්ගුත්තරනිකාය (අට්ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
6. දොණසුත්තවණ්ණනා
6. Doṇasuttavaṇṇanā
36. ඡට්ඨෙ අන්තරා ච උක්කට්ඨං අන්තරා ච සෙතබ්යන්ති එත්ථ උක්කට්ඨාති උක්කාහි ධාරීයමානාහි මාපිතත්තා එවංලද්ධවොහාරං නගරං. සෙතබ්යන්ති අතීතෙ කස්සපසම්මාසම්බුද්ධස්ස ජාතනගරං. අන්තරාසද්දො පන කාරණඛණචිත්තවෙමජ්ඣවිවරාදීසු වත්තති. ‘‘තදන්තරං කො ජානෙය්ය අඤ්ඤත්ර තථාගතා’’ති (අ. නි. 6.44; 10.75) ච, ‘‘ජනා සඞ්ගම්ම මන්තෙන්ති, මඤ්ච තඤ්ච කිමන්තර’’න්ති ච ආදීසු (සං. නි. 1.228) කාරණෙ. ‘‘අද්දසා මං, භන්තෙ, අඤ්ඤතරා ඉත්ථී විජ්ජන්තරිකාය භාජනං ධොවන්තී’’තිආදීසු (ම. නි. 2.149) ඛණෙ. ‘‘යස්සන්තරතො න සන්ති කොපා’’තිආදීසු (උදා. 20) චිත්තෙ. ‘‘අන්තරාවොසානමාපාදී’’තිආදීසු වෙමජ්ඣෙ. ‘‘අපිචායං තපොදා ද්වින්නං මහානිරයානං අන්තරිකාය ආගච්ඡතී’’තිආදීසු (පාරා. 231) විවරෙ. ස්වායමිධ විවරෙ වත්තති. තස්මා උක්කට්ඨාය ච සෙතබ්යස්ස ච විවරෙති එවමෙත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො. අන්තරාසද්දෙන පන යුත්තත්තා උපයොගවචනං කතං. ඊදිසෙසු ච ඨානෙසු අක්ඛරචින්තකා ‘‘අන්තරා ගාමඤ්ච නදිඤ්ච යාතී’’ති එවං එකමෙව අන්තරාසද්දං පයුඤ්ජන්ති, සො දුතියපදෙනපි යොජෙතබ්බො හොති, අයොජියමානෙ උපයොගවචනං න පාපුණාති. ඉධ පන යොජෙත්වා එව වුත්තො.
36. Chaṭṭhe antarā ca ukkaṭṭhaṃ antarā ca setabyanti ettha ukkaṭṭhāti ukkāhi dhārīyamānāhi māpitattā evaṃladdhavohāraṃ nagaraṃ. Setabyanti atīte kassapasammāsambuddhassa jātanagaraṃ. Antarāsaddo pana kāraṇakhaṇacittavemajjhavivarādīsu vattati. ‘‘Tadantaraṃ ko jāneyya aññatra tathāgatā’’ti (a. ni. 6.44; 10.75) ca, ‘‘janā saṅgamma mantenti, mañca tañca kimantara’’nti ca ādīsu (saṃ. ni. 1.228) kāraṇe. ‘‘Addasā maṃ, bhante, aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) khaṇe. ‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) citte. ‘‘Antarāvosānamāpādī’’tiādīsu vemajjhe. ‘‘Apicāyaṃ tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchatī’’tiādīsu (pārā. 231) vivare. Svāyamidha vivare vattati. Tasmā ukkaṭṭhāya ca setabyassa ca vivareti evamettha attho daṭṭhabbo. Antarāsaddena pana yuttattā upayogavacanaṃ kataṃ. Īdisesu ca ṭhānesu akkharacintakā ‘‘antarā gāmañca nadiñca yātī’’ti evaṃ ekameva antarāsaddaṃ payuñjanti, so dutiyapadenapi yojetabbo hoti, ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇāti. Idha pana yojetvā eva vutto.
අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නො හොතීති අද්ධානසඞ්ඛාතං මග්ගං පටිපන්නො හොති, දීඝමග්ගන්ති අත්ථො. කස්මා පටිපන්නොති? තං දිවසං කිර භගවා ඉදං අද්දස ‘‘මයි තං මග්ගං පටිපන්නෙ දොණො බ්රාහ්මණො මම පදචෙතියානි පස්සිත්වා පදානුපදිකො හුත්වා මම නිසින්නට්ඨානං ආගන්ත්වා පඤ්හං පුච්ඡිස්සති. අථස්සාහං එකං සච්චධම්මං දෙසෙස්සාමි . බ්රාහ්මණො තීණි සාමඤ්ඤඵලානි පටිවිජ්ඣිත්වා ද්වාදසපදසහස්සපරිමාණං දොණගජ්ජිතං නාම වණ්ණං වත්වා මයි පරිනිබ්බුතෙ සකලජම්බුදීපෙ උප්පන්නං මහාකලහං වූපසමෙත්වා ධාතුයො භාජෙස්සතී’’ති. ඉමිනා කාරණෙන පටිපන්නො. දොණොපි සුදං බ්රාහ්මණොති දොණො බ්රාහ්මණොපි තයො වෙදෙ පගුණෙ කත්වා පඤ්චසතෙ මාණවකෙ සිප්පං වාචෙන්තො තංදිවසං පාතොව උට්ඨාය සරීරපටිජග්ගනං කත්වා සතග්ඝනකං නිවාසෙත්වා පඤ්චසතග්ඝනකං එකංසවරගතං කත්වා ආමුත්තයඤ්ඤසුත්තො රත්තවට්ටිකා උපාහනා ආරොහිත්වා පඤ්චසතමාණවකපරිවාරො තමෙව මග්ගං පටිපජ්ජි. තං සන්ධායෙතං වුත්තං.
Addhānamaggappaṭipanno hotīti addhānasaṅkhātaṃ maggaṃ paṭipanno hoti, dīghamagganti attho. Kasmā paṭipannoti? Taṃ divasaṃ kira bhagavā idaṃ addasa ‘‘mayi taṃ maggaṃ paṭipanne doṇo brāhmaṇo mama padacetiyāni passitvā padānupadiko hutvā mama nisinnaṭṭhānaṃ āgantvā pañhaṃ pucchissati. Athassāhaṃ ekaṃ saccadhammaṃ desessāmi . Brāhmaṇo tīṇi sāmaññaphalāni paṭivijjhitvā dvādasapadasahassaparimāṇaṃ doṇagajjitaṃ nāma vaṇṇaṃ vatvā mayi parinibbute sakalajambudīpe uppannaṃ mahākalahaṃ vūpasametvā dhātuyo bhājessatī’’ti. Iminā kāraṇena paṭipanno. Doṇopi sudaṃ brāhmaṇoti doṇo brāhmaṇopi tayo vede paguṇe katvā pañcasate māṇavake sippaṃ vācento taṃdivasaṃ pātova uṭṭhāya sarīrapaṭijagganaṃ katvā satagghanakaṃ nivāsetvā pañcasatagghanakaṃ ekaṃsavaragataṃ katvā āmuttayaññasutto rattavaṭṭikā upāhanā ārohitvā pañcasatamāṇavakaparivāro tameva maggaṃ paṭipajji. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
පාදෙසූති පාදෙහි අක්කන්තට්ඨානෙසු. චක්කානීති ලක්ඛණචක්කානි. කිං පන භගවතො ගච්ඡන්තස්ස අක්කන්තට්ඨානෙ පදං පඤ්ඤායතීති? න පඤ්ඤායති . කස්මා? සුඛුමත්තා මහාබලත්තා මහාජනානුග්ගහෙන ච. බුද්ධානඤ්හි සුඛුමච්ඡවිතාය අක්කන්තට්ඨානං තූලපිචුනො පතිට්ඨිතට්ඨානං විය හොති, පදවළඤ්ජො න පඤ්ඤායති. යථා ච බලවතො වාතජවසින්ධවස්ස පදුමිනිපත්තෙපි අක්කන්තමත්තමෙව හොති, එවං මහාබලතාය තථාගතෙන අක්කන්තට්ඨානං අක්කන්තමත්තමෙව හොති, න තත්ථ පදවළඤ්ජො පඤ්ඤායති. බුද්ධානඤ්ච අනුපදං මහාජනකායො ගච්ඡති, තස්ස සත්ථු පදවළඤ්ජං දිස්වා මද්දිතුං අවිසහන්තස්ස ගමනවිච්ඡෙදො භවෙය්ය. තස්මා අක්කන්තඅක්කන්තට්ඨානෙ යොපි පදවළඤ්ජො භවෙය්ය, සො අන්තරධායතෙව. දොණො පන බ්රාහ්මණො තථාගතස්ස අධිට්ඨානවසෙන පස්සි. භගවා හි යස්ස පදචෙතියං දස්සෙතුකාමො හොති, තං ආරබ්භ ‘‘අසුකො නාම පස්සතූ’’ති අධිට්ඨාති. තස්මා මාගණ්ඩියබ්රාහ්මණො විය අයම්පි බ්රාහ්මණො තථාගතස්ස අධිට්ඨානවසෙන අද්දස.
Pādesūti pādehi akkantaṭṭhānesu. Cakkānīti lakkhaṇacakkāni. Kiṃ pana bhagavato gacchantassa akkantaṭṭhāne padaṃ paññāyatīti? Na paññāyati . Kasmā? Sukhumattā mahābalattā mahājanānuggahena ca. Buddhānañhi sukhumacchavitāya akkantaṭṭhānaṃ tūlapicuno patiṭṭhitaṭṭhānaṃ viya hoti, padavaḷañjo na paññāyati. Yathā ca balavato vātajavasindhavassa paduminipattepi akkantamattameva hoti, evaṃ mahābalatāya tathāgatena akkantaṭṭhānaṃ akkantamattameva hoti, na tattha padavaḷañjo paññāyati. Buddhānañca anupadaṃ mahājanakāyo gacchati, tassa satthu padavaḷañjaṃ disvā maddituṃ avisahantassa gamanavicchedo bhaveyya. Tasmā akkantaakkantaṭṭhāne yopi padavaḷañjo bhaveyya, so antaradhāyateva. Doṇo pana brāhmaṇo tathāgatassa adhiṭṭhānavasena passi. Bhagavā hi yassa padacetiyaṃ dassetukāmo hoti, taṃ ārabbha ‘‘asuko nāma passatū’’ti adhiṭṭhāti. Tasmā māgaṇḍiyabrāhmaṇo viya ayampi brāhmaṇo tathāgatassa adhiṭṭhānavasena addasa.
පාසාදිකන්ති පසාදජනකං. ඉතරං තස්සෙව වෙවචනං. උත්තමදමථසමථමනුප්පත්තන්ති එත්ථ උත්තමදමථො නාම අරහත්තමග්ගො, උත්තමසමථො නාම අරහත්තමග්ගසමාධි, තදුභයං පත්තන්ති අත්ථො . දන්තන්ති නිබ්බිසෙවනං. ගුත්තන්ති ගොපිතං. සංයතින්ද්රියන්ති රක්ඛිතින්ද්රියං. නාගන්ති ඡන්දාදීහි අගච්ඡනතො, පහීනකිලෙසෙ පුන අනාගච්ඡනතො, ආගුං අකරණතො, බලවන්තට්ඨෙනාති චතූහි කාරණෙහි නාගං.
Pāsādikanti pasādajanakaṃ. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Uttamadamathasamathamanuppattanti ettha uttamadamatho nāma arahattamaggo, uttamasamatho nāma arahattamaggasamādhi, tadubhayaṃ pattanti attho . Dantanti nibbisevanaṃ. Guttanti gopitaṃ. Saṃyatindriyanti rakkhitindriyaṃ. Nāganti chandādīhi agacchanato, pahīnakilese puna anāgacchanato, āguṃ akaraṇato, balavantaṭṭhenāti catūhi kāraṇehi nāgaṃ.
දෙවො නො භවං භවිස්සතීති එත්ථ ‘‘දෙවො නො භව’’න්ති එත්තාවතාපි පුච්ඡා නිට්ඨිතා භවෙය්ය, අයං පන බ්රාහ්මණො ‘‘අනාගතෙ මහෙසක්ඛො එකො දෙවරාජා භවිස්සතී’’ති අනාගතවසෙන පුච්ඡාසභාගෙනෙව කථෙන්තො එවමාහ. භගවාපිස්ස පුච්ඡාසභාගෙනෙව කථෙන්තො න ඛො අහං, බ්රාහ්මණ, දෙවො භවිස්සාමීති ආහ. එස නයො සබ්බත්ථ. ආසවානන්ති කාමාසවාදීනං චතුන්නං. පහීනාති බොධිපල්ලඞ්කෙ සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණාධිගමෙනෙව පහීනා. අනුපලිත්තො ලොකෙනාති තණ්හාදිට්ඨිලෙපානං පහීනත්තා සඞ්ඛාරලොකෙන අනුපලිත්තො. බුද්ධොති චතුන්නං සච්චානං බුද්ධත්තා බුද්ධො ඉති මං ධාරෙහි.
Devo no bhavaṃ bhavissatīti ettha ‘‘devo no bhava’’nti ettāvatāpi pucchā niṭṭhitā bhaveyya, ayaṃ pana brāhmaṇo ‘‘anāgate mahesakkho eko devarājā bhavissatī’’ti anāgatavasena pucchāsabhāgeneva kathento evamāha. Bhagavāpissa pucchāsabhāgeneva kathento na kho ahaṃ, brāhmaṇa, devo bhavissāmīti āha. Esa nayo sabbattha. Āsavānanti kāmāsavādīnaṃ catunnaṃ. Pahīnāti bodhipallaṅke sabbaññutaññāṇādhigameneva pahīnā. Anupalitto lokenāti taṇhādiṭṭhilepānaṃ pahīnattā saṅkhāralokena anupalitto. Buddhoti catunnaṃ saccānaṃ buddhattā buddho iti maṃ dhārehi.
යෙනාති යෙන ආසවෙන. දෙවූපපත්යස්සාති දෙවූපපත්ති අස්ස මය්හං භවෙය්ය. විහඞ්ගමොති ආකාසචරො ගන්ධබ්බකායිකදෙවො. විද්ධස්තාති විධමිතා. විනළීකතාති විගතනළා විගතබන්ධනා කතා. වග්ගූති සුන්දරං. තොයෙන නුපලිප්පතීති උදකතො රතනමත්තං අච්චුග්ගම්ම ඨිතං සරං සොභයමානං භමරගණං හාසයමානං තොයෙන න ලිප්පති. තස්මා බුද්ධොස්මි බ්රාහ්මණාති දෙසනාපරියොසානෙ තීණි මග්ගඵලානි පාපුණිත්වා ද්වාදසහි පදසහස්සෙහි දොණගජ්ජිතං නාම වණ්ණං කථෙසි, තථාගතෙ ච පරිනිබ්බුතෙ ජම්බුදීපතලෙ උප්පන්නං මහාකලහං වූපසමෙත්වා ධාතුයො භාජෙසීති.
Yenāti yena āsavena. Devūpapatyassāti devūpapatti assa mayhaṃ bhaveyya. Vihaṅgamoti ākāsacaro gandhabbakāyikadevo. Viddhastāti vidhamitā. Vinaḷīkatāti vigatanaḷā vigatabandhanā katā. Vaggūti sundaraṃ. Toyena nupalippatīti udakato ratanamattaṃ accuggamma ṭhitaṃ saraṃ sobhayamānaṃ bhamaragaṇaṃ hāsayamānaṃ toyena na lippati. Tasmā buddhosmi brāhmaṇāti desanāpariyosāne tīṇi maggaphalāni pāpuṇitvā dvādasahi padasahassehi doṇagajjitaṃ nāma vaṇṇaṃ kathesi, tathāgate ca parinibbute jambudīpatale uppannaṃ mahākalahaṃ vūpasametvā dhātuyo bhājesīti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්ගුත්තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 6. දොණසුත්තං • 6. Doṇasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්ගුත්තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 6. දොණසුත්තවණ්ණනා • 6. Doṇasuttavaṇṇanā