Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
២. ទោសសុត្តវណ្ណនា
2. Dosasuttavaṇṇanā
២. វុត្តញ្ហេតំ …បេ.… ទោសន្តិ ទុតិយសុត្តំ។ តត្រាយំ អបុព្ពបទវណ្ណនា។ យថា ឯត្ថ, ឯវំ ឥតោ បរេសុបិ សព្ពត្ថ អបុព្ពបទវណ្ណនំយេវ ករិស្សាម។ យស្មា ឥទំ សុត្តំ ទោសពហុលានំ បុគ្គលានំ អជ្ឈាសយំ ឱលោកេត្វា ទោសវូបសមនត្ថំ ទេសិតំ, តស្មា ‘‘ទោសំ, ភិក្ខវេ, ឯកធម្មំ បជហថា’’តិ អាគតំ។ តត្ថ ទោសន្តិ ‘‘អនត្ថំ មេ អចរីតិ អាឃាតោ ជាយតី’’តិអាទិនា (វិភ. ៩៦០) នយេន សុត្តេ វុត្តានំ នវន្នំ, ‘‘អត្ថំ មេ នាចរី’’តិអាទីនញ្ច តប្បដិបក្ខតោ សិទ្ធានំ នវន្នមេវាតិ អដ្ឋារសន្នំ ខាណុកណ្ដកាទិនា អដ្ឋានេន សទ្ធិំ ឯកូនវីសតិយា អញ្ញតរាឃាតវត្ថុសម្ភវំ អាឃាតំ។ សោ ហិ ទុស្សន្តិ តេន, សយំ វា ទុស្សតិ, ទុស្សនមត្តមេវ វា តន្តិ ទោសោតិ វុច្ចតិ។ សោ ចណ្ឌិក្កលក្ខណោ បហដាសីវិសោ វិយ, វិសប្បនរសោ វិសនិបាតោ វិយ, អត្តនោ និស្សយទហនរសោ វា ទាវគ្គិ វិយ, ទុស្សនបច្ចុបដ្ឋានោ លទ្ធោកាសោ វិយ សបត្តោ, យថាវុត្តអាឃាតវត្ថុបទដ្ឋានោ វិសសំសដ្ឋបូតិមុត្តំ វិយ ទដ្ឋព្ពោ។ បជហថាតិ សមុច្ឆិន្ទថ។ តត្ថ យេ ឥមេ –
2.Vuttañhetaṃ…pe… dosanti dutiyasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Yathā ettha, evaṃ ito paresupi sabbattha apubbapadavaṇṇanaṃyeva karissāma. Yasmā idaṃ suttaṃ dosabahulānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā dosavūpasamanatthaṃ desitaṃ, tasmā ‘‘dosaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahathā’’ti āgataṃ. Tattha dosanti ‘‘anatthaṃ me acarīti āghāto jāyatī’’tiādinā (vibha. 960) nayena sutte vuttānaṃ navannaṃ, ‘‘atthaṃ me nācarī’’tiādīnañca tappaṭipakkhato siddhānaṃ navannamevāti aṭṭhārasannaṃ khāṇukaṇṭakādinā aṭṭhānena saddhiṃ ekūnavīsatiyā aññatarāghātavatthusambhavaṃ āghātaṃ. So hi dussanti tena, sayaṃ vā dussati, dussanamattameva vā tanti dosoti vuccati. So caṇḍikkalakkhaṇo pahaṭāsīviso viya, visappanaraso visanipāto viya, attano nissayadahanaraso vā dāvaggi viya, dussanapaccupaṭṭhāno laddhokāso viya sapatto, yathāvuttaāghātavatthupadaṭṭhāno visasaṃsaṭṭhapūtimuttaṃ viya daṭṭhabbo. Pajahathāti samucchindatha. Tattha ye ime –
‘‘បញ្ចិមេ, ភិក្ខវេ, អាឃាតបដិវិនយា, យត្ថ ភិក្ខុនោ ឧប្បន្នោ អាឃាតោ សព្ពសោ បដិវិនេតព្ពោ។ កតមេ បញ្ច? យស្មិំ, ភិក្ខវេ, បុគ្គលេ អាឃាតោ ជាយេថ, មេត្តា តស្មិំ បុគ្គលេ ភាវេតព្ពា…បេ.… ករុណា…បេ.… ឧបេក្ខា, អសតិអមនសិការោ តស្មិំ បុគ្គលេ អាបជ្ជិតព្ពោ, ឯវំ តស្មិំ បុគ្គលេ អាឃាតោ បដិវិនេតព្ពោ។ យស្មិំ, ភិក្ខវេ, បុគ្គលេ អាឃាតោ ជាយេថ, កម្មស្សកតា តស្មិំ បុគ្គលេ អធិដ្ឋាតព្ពា ‘កម្មស្សកោ អយមាយស្មា កម្មទាយាទោ…បេ.… ភវិស្សតី’’តិ (អ. និ. ៥.១៦១) –
‘‘Pañcime, bhikkhave, āghātapaṭivinayā, yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabbo. Katame pañca? Yasmiṃ, bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, mettā tasmiṃ puggale bhāvetabbā…pe… karuṇā…pe… upekkhā, asatiamanasikāro tasmiṃ puggale āpajjitabbo, evaṃ tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo. Yasmiṃ, bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, kammassakatā tasmiṃ puggale adhiṭṭhātabbā ‘kammassako ayamāyasmā kammadāyādo…pe… bhavissatī’’ti (a. ni. 5.161) –
ឯវំ បញ្ច អាឃាតប្បដិវិនយា វុត្តាយេវ។
Evaṃ pañca āghātappaṭivinayā vuttāyeva.
‘‘បញ្ចិមេ, អាវុសោ, អាឃាតបដិវិនយា, យត្ថ ភិក្ខុនោ ឧប្បន្នោ អាឃាតោ សព្ពសោ បដិវិនេតព្ពោ។ កតមេ បញ្ច? ឥធាវុសោ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ អបរិសុទ្ធកាយសមាចារោ ហោតិ បរិសុទ្ធវចីសមាចារោ; ឯវរូបេបិ, អាវុសោ, បុគ្គលេ អាឃាតោ បដិវិនេតព្ពោ’’តិ (អ. និ. ៥.១៦២) –
‘‘Pañcime, āvuso, āghātapaṭivinayā, yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabbo. Katame pañca? Idhāvuso, ekacco puggalo aparisuddhakāyasamācāro hoti parisuddhavacīsamācāro; evarūpepi, āvuso, puggale āghāto paṭivinetabbo’’ti (a. ni. 5.162) –
ឯវមាទិនាបិ នយេន បញ្ច អាឃាតបដិវិនយា វុត្តា, តេសុ យេន កេនចិ អាឃាតបដិវិនយវិធិនា បច្ចវេក្ខិត្វា។ អបិច យោ –
Evamādināpi nayena pañca āghātapaṭivinayā vuttā, tesu yena kenaci āghātapaṭivinayavidhinā paccavekkhitvā. Apica yo –
‘‘ឧភតោទណ្ឌកេន ចេបិ, ភិក្ខវេ, កកចេន ចោរា ឱចរកា អង្គមង្គានិ ឱកន្តេយ្យុំ, តត្រាបិ យោ មនោ បទូសេយ្យ, ន មេ សោ តេន សាសនករោ’’តិ (ម. និ. ១.២៣២) សត្ថុ ឱវាទោ។
‘‘Ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ, tatrāpi yo mano padūseyya, na me so tena sāsanakaro’’ti (ma. ni. 1.232) satthu ovādo.
‘‘តស្សេវ តេន បាបិយោ, យោ កុទ្ធំ បដិកុជ្ឈតិ;
‘‘Tasseva tena pāpiyo, yo kuddhaṃ paṭikujjhati;
កុទ្ធំ អប្បដិកុជ្ឈន្តោ, សង្គាមំ ជេតិ ទុជ្ជយំ។
Kuddhaṃ appaṭikujjhanto, saṅgāmaṃ jeti dujjayaṃ.
‘‘ឧភិន្នមត្ថំ ចរតិ, អត្តនោ ច បរស្ស ច;
‘‘Ubhinnamatthaṃ carati, attano ca parassa ca;
បរំ សង្កុបិតំ ញត្វា, យោ សតោ ឧបសម្មតិ។ (សំ. និ. ១.១៨៨);
Paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā, yo sato upasammati. (saṃ. ni. 1.188);
‘‘សត្តិមេ , ភិក្ខវេ, ធម្មា សបត្តកន្តា សបត្តករណា កោធនំ អាគច្ឆន្តិ ឥត្ថិំ វា បុរិសំ វា។ កតមេ សត្ត? ឥធ, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស ឯវំ ឥច្ឆតិ, ‘អហោ វតាយំ ទុព្ពណ្ណោ អស្សា’តិ។ តំ កិស្ស ហេតុ? ន, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស វណ្ណវតាយ នន្ទតិ។ កោធនោយំ, ភិក្ខវេ, បុរិសបុគ្គលោ កោធាភិភូតោ កោធបរេតោ កិញ្ចាបិ សោ ហោតិ សុន្ហាតោ សុវិលិត្តោ កប្បិតកេសមស្សុ ឱទាតវត្ថវសនោ, អថ ខោ សោ ទុព្ពណ្ណោវ ហោតិ កោធាភិភូតោ។ អយំ, ភិក្ខវេ, បឋមោ ធម្មោ សបត្តកន្តោ សបត្តករណោ កោធនំ អាគច្ឆតិ ឥត្ថិំ វា បុរិសំ វា។
‘‘Sattime , bhikkhave, dhammā sapattakantā sapattakaraṇā kodhanaṃ āgacchanti itthiṃ vā purisaṃ vā. Katame satta? Idha, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati, ‘aho vatāyaṃ dubbaṇṇo assā’ti. Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa vaṇṇavatāya nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto kiñcāpi so hoti sunhāto suvilitto kappitakesamassu odātavatthavasano, atha kho so dubbaṇṇova hoti kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស ឯវំ ឥច្ឆតិ ‘អហោ វតាយំ ទុក្ខំ សយេយ្យា’តិ…បេ.… ន បចុរត្ថោ អស្សាតិ…បេ.… ន ភោគវា អស្សាតិ…បេ.… ន យសវា អស្សាតិ…បេ.… ន មិត្តវា អស្សាតិ…បេ.… កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជេយ្យាតិ។ តំ កិស្ស ហេតុ? ន, ភិក្ខវេ, សបត្តោ សបត្តស្ស សុគតិគមនេ នន្ទតិ។ កោធនោយំ, ភិក្ខវេ, បុរិសបុគ្គលោ កោធាភិភូតោ កោធបរេតោ កាយេន ទុច្ចរិតំ ចរតិ, វាចាយ ទុច្ចរិតំ ចរតិ, មនសា ទុច្ចរិតំ ចរតិ។ សោ កាយេន ទុច្ចរិតំ ចរិត្វា វាចាយ ទុច្ចរិតំ ចរិត្វា មនសា ទុច្ចរិតំ ចរិត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា…បេ.… និរយំ ឧបបជ្ជតិ កោធាភិភូតោ’’តិ (អ. និ. ៧.៦៤)។
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati ‘aho vatāyaṃ dukkhaṃ sayeyyā’ti…pe… na pacurattho assāti…pe… na bhogavā assāti…pe… na yasavā assāti…pe… na mittavā assāti…pe… kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyāti. Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sugatigamane nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā…pe… nirayaṃ upapajjati kodhābhibhūto’’ti (a. ni. 7.64).
‘‘កុទ្ធោ អត្ថំ ន ជានាតិ, កុទ្ធោ ធម្មំ ន បស្សតិ…បេ.…។ (អ. និ. ៧.៦៤);
‘‘Kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passati…pe…. (a. ni. 7.64);
‘‘កោធំ ជហេ វិប្បជហេយ្យ មានំ, សំយោជនំ សព្ពមតិក្កមេយ្យ។ (ធ. ប. ២២១);
‘‘Kodhaṃ jahe vippajaheyya mānaṃ, saṃyojanaṃ sabbamatikkameyya. (dha. pa. 221);
‘‘អនត្ថជននោ កោធោ, កោធោ ចិត្តប្បកោបនោ…បេ.…។ (អ. និ. ៧.៦៤);
‘‘Anatthajanano kodho, kodho cittappakopano…pe…. (a. ni. 7.64);
‘‘កោធំ ឆេត្វា សុខំ សេតិ, កោធំ ឆេត្វា ន សោចតិ;
‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;
កោធស្ស វិសមូលស្ស, មធុរគ្គស្ស ព្រាហ្មណា’’តិ។ (សំ. និ. ១.១៨៧);
Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa brāhmaṇā’’ti. (saṃ. ni. 1.187);
‘‘ឯកាបរាធំ ខម ភូរិបញ្ញ,
‘‘Ekāparādhaṃ khama bhūripañña,
ន បណ្ឌិតា កោធពលា ភវន្តី’’តិ។ –
Na paṇḍitā kodhabalā bhavantī’’ti. –
ឯវមាទិនា នយេន ទោសេ អាទីនវេ វុត្តប្បដិបក្ខតោ ទោសប្បហានេ អានិសំសេ ច បច្ចវេក្ខិត្វា បុព្ពភាគេ ទោសំ តទង្គប្បហានាទិវសេន បជហិត្វា វិបស្សនំ ឧស្សុក្កាបេត្វា តតិយមគ្គេន សព្ពសោ ទោសំ សមុច្ឆិន្ទថ, បជហថាតិ តេសំ ភិក្ខូនំ តត្ថ និយោជនំ។ តេន វុត្តំ ‘‘ទោសំ, ភិក្ខវេ, ឯកធម្មំ បជហថា’’តិ។ ទុដ្ឋាសេតិ អាឃាតេន ទូសិតចិត្តតាយ បទុដ្ឋា។ សេសមេត្ថ យំ វត្តព្ពំ, តំ បឋមសុត្តវណ្ណនាយំ វុត្តនយមេវ។
Evamādinā nayena dose ādīnave vuttappaṭipakkhato dosappahāne ānisaṃse ca paccavekkhitvā pubbabhāge dosaṃ tadaṅgappahānādivasena pajahitvā vipassanaṃ ussukkāpetvā tatiyamaggena sabbaso dosaṃ samucchindatha, pajahathāti tesaṃ bhikkhūnaṃ tattha niyojanaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘dosaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahathā’’ti. Duṭṭhāseti āghātena dūsitacittatāya paduṭṭhā. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ paṭhamasuttavaṇṇanāyaṃ vuttanayameva.
ទុតិយសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dutiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ២. ទោសសុត្តំ • 2. Dosasuttaṃ