| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga |
१२. दुब्बचसिक्खापदं
12. Dubbacasikkhāpadaṃ
४२४. तेन समयेन बुद्धो भगवा कोसम्बियं विहरति घोसितारामे। तेन खो पन समयेन आयस्मा छन्नो अनाचरं आचरति। भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘मावुसो, छन्न, एवरूपं अकासि। नेतं कप्पती’’ति। सो एवं वदेति – ‘‘किं नु खो नाम तुम्हे, आवुसो, मं वत्तब्बं मञ्ञथ? अहं खो नाम तुम्हे वदेय्यं। अम्हाकं बुद्धो अम्हाकं धम्मो अम्हाकं अय्यपुत्तेन धम्मो अभिसमितो। सेय्यथापि नाम महावातो वायन्तो तिणकट्ठपण्णसटं 1 एकतो उस्सारेय्य, सेय्यथा वा पन नदी पब्बतेय्या सङ्खसेवालपणकं एकतो उस्सारेय्य, एवमेव तुम्हे नानानामा नानागोत्ता नानाजच्चा नानाकुला पब्बजिता एकतो उस्सरिता। किं नु खो नाम तुम्हे, आवुसो, मं वत्तब्बं मञ्ञथ? अहं खो नाम तुम्हे वदेय्यं! अम्हाकं बुद्धो अम्हाकं धम्मो अम्हाकं अय्यपुत्तेन धम्मो अभिसमितो’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम आयस्मा छन्नो भिक्खूहि सहधम्मिकं वुच्चमानो अत्तानं अवचनीयं करिस्सती’’ति! अथ खो ते भिक्खू आयस्मन्तं छन्नं अनेकपरियायेन विगरहित्वा भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘सच्चं किर त्वं, छन्न, भिक्खूहि सहधम्मिकं वुच्चमानो अत्तानं अवचनीयं करोसी’’ति? ‘‘सच्चं भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… ‘‘कथञ्हि नाम त्वं, मोघपुरिस, भिक्खूहि सहधम्मिकं वुच्चमानो अत्तानं अवचनीयं करिस्ससि! नेतं, मोघपुरिस , अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
424. Tena samayena buddho bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Tena kho pana samayena āyasmā channo anācaraṃ ācarati. Bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘māvuso, channa, evarūpaṃ akāsi. Netaṃ kappatī’’ti. So evaṃ vadeti – ‘‘kiṃ nu kho nāma tumhe, āvuso, maṃ vattabbaṃ maññatha? Ahaṃ kho nāma tumhe vadeyyaṃ. Amhākaṃ buddho amhākaṃ dhammo amhākaṃ ayyaputtena dhammo abhisamito. Seyyathāpi nāma mahāvāto vāyanto tiṇakaṭṭhapaṇṇasaṭaṃ 2 ekato ussāreyya, seyyathā vā pana nadī pabbateyyā saṅkhasevālapaṇakaṃ ekato ussāreyya, evameva tumhe nānānāmā nānāgottā nānājaccā nānākulā pabbajitā ekato ussaritā. Kiṃ nu kho nāma tumhe, āvuso, maṃ vattabbaṃ maññatha? Ahaṃ kho nāma tumhe vadeyyaṃ! Amhākaṃ buddho amhākaṃ dhammo amhākaṃ ayyaputtena dhammo abhisamito’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma āyasmā channo bhikkhūhi sahadhammikaṃ vuccamāno attānaṃ avacanīyaṃ karissatī’’ti! Atha kho te bhikkhū āyasmantaṃ channaṃ anekapariyāyena vigarahitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, channa, bhikkhūhi sahadhammikaṃ vuccamāno attānaṃ avacanīyaṃ karosī’’ti? ‘‘Saccaṃ bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… ‘‘kathañhi nāma tvaṃ, moghapurisa, bhikkhūhi sahadhammikaṃ vuccamāno attānaṃ avacanīyaṃ karissasi! Netaṃ, moghapurisa , appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४२५. ‘‘भिक्खु पनेव दुब्बचजातिको होति उद्देसपरियापन्नेसु सिक्खापदेसु भिक्खूहि सहधम्मिकं वुच्चमानो अत्तानं अवचनीयं करोति – ‘मा मं आयस्मन्तो किञ्चि अवचुत्थ कल्याणं वा पापकं वा, अहंपायस्मन्ते न किञ्चि वक्खामि कल्याणं वा पापकं वा, विरमथायस्मन्तो मम वचनाया’ति, सो भिक्खु भिक्खूहि एवमस्स वचनीयो – ‘मायस्मा अत्तानं अवचनीयं अकासि, वचनीयमेवायस्मा अत्तानं करोतु, आयस्मापि भिक्खू वदेतु सहधम्मेन, भिक्खूपि आयस्मन्तं वक्खन्ति सहधम्मेन। एवं संवद्धा हि तस्स भगवतो परिसा यदिदं अञ्ञमञ्ञवचनेन अञ्ञमञ्ञवुट्ठापनेनाति। एवञ्च सो भिक्खुं भिक्खूहि वुच्चमानो तथेव पग्गण्हेय्य, सो भिक्खु भिक्खूहि यावततियं समनुभासितब्बो तस्स पटिनिस्सग्गाय। यावततियञ्चे समनुभासीयमानो तं पटिनिस्सज्जेय्य, इच्चेतं कुसलं; नो चे पटिनिस्सज्जेय्य, सङ्घादिसेसो’’ति।
425.‘‘Bhikkhu paneva dubbacajātiko hoti uddesapariyāpannesu sikkhāpadesu bhikkhūhi sahadhammikaṃ vuccamāno attānaṃ avacanīyaṃ karoti – ‘mā maṃ āyasmanto kiñci avacuttha kalyāṇaṃ vā pāpakaṃ vā, ahaṃpāyasmante na kiñci vakkhāmi kalyāṇaṃ vā pāpakaṃ vā, viramathāyasmanto mama vacanāyā’ti, so bhikkhu bhikkhūhi evamassa vacanīyo – ‘māyasmā attānaṃ avacanīyaṃ akāsi, vacanīyamevāyasmā attānaṃ karotu, āyasmāpi bhikkhū vadetu sahadhammena, bhikkhūpi āyasmantaṃ vakkhanti sahadhammena. Evaṃ saṃvaddhā hi tassa bhagavato parisā yadidaṃ aññamaññavacanenaaññamaññavuṭṭhāpanenāti. Evañca so bhikkhuṃ bhikkhūhi vuccamāno tatheva paggaṇheyya, so bhikkhu bhikkhūhi yāvatatiyaṃ samanubhāsitabbo tassa paṭinissaggāya. Yāvatatiyañce samanubhāsīyamāno taṃ paṭinissajjeyya, iccetaṃ kusalaṃ; no ce paṭinissajjeyya, saṅghādiseso’’ti.
४२६. भिक्खू पनेव दुब्बचजातिको होतीति दुब्बचो होति दोवचस्सकरणेहि धम्मेहि समन्नागतो अक्खमो अप्पदक्खिणग्गाही अनुसासनिं।
426.Bhikkhū paneva dubbacajātiko hotīti dubbaco hoti dovacassakaraṇehi dhammehi samannāgato akkhamo appadakkhiṇaggāhī anusāsaniṃ.
उद्देसपरियापन्नेसु सिक्खापदेसूति पातिमोक्खपरियापन्नेसु सिक्खापदेसु।
Uddesapariyāpannesu sikkhāpadesūti pātimokkhapariyāpannesu sikkhāpadesu.
भिक्खूहीति अञ्ञेहि भिक्खूहि।
Bhikkhūhīti aññehi bhikkhūhi.
सहधम्मिकं नाम यं भगवता पञ्ञत्तं सिक्खापदं, एतं सहधम्मिकं नाम।
Sahadhammikaṃ nāma yaṃ bhagavatā paññattaṃ sikkhāpadaṃ, etaṃ sahadhammikaṃ nāma.
तेन वुच्चमानो अत्तानं अवचनीयं करोति – ‘‘मा मं आयस्मन्तो किञ्चि अवचुत्थ कल्याणं वा पापकं वा, अहंपायस्मन्ते न किञ्चि वक्खामि कल्याणं वा पापकं वा। विरमथायस्मन्तो मम वचनाया’’ति।
Tena vuccamāno attānaṃ avacanīyaṃ karoti – ‘‘mā maṃ āyasmanto kiñci avacuttha kalyāṇaṃ vā pāpakaṃ vā, ahaṃpāyasmante na kiñci vakkhāmi kalyāṇaṃ vā pāpakaṃ vā. Viramathāyasmanto mama vacanāyā’’ti.
सो भिक्खूति यो सो दुब्बचजातिको भिक्खु।
So bhikkhūti yo so dubbacajātiko bhikkhu.
भिक्खूहीति अञ्ञेहि भिक्खूहि। ये पस्सन्ति ये सुणन्ति तेहि वत्तब्बो – ‘‘मायस्मा अत्तानं अवचनीयं अकासि। वचनीयमेव आयस्मा अत्तानं करोतु। आयस्मापि भिक्खू वदेतु सहधम्मेन, भिक्खूपि आयस्मन्तं वक्खन्ति सहधम्मेन। एवं संवद्धा हि तस्स भगवतो परिसा यदिदं अञ्ञमञ्ञवचनेन अञ्ञमञ्ञवुट्ठापनेना’’ति। दुतियम्पि वत्तब्बो। ततियम्पि वत्तब्बो। सचे पटिनिस्सज्जति , इच्चेतं कुसलं; नो चे पटिनिस्सज्जति, आपत्ति दुक्कटस्स। सुत्वा न वदन्ति, आपत्ति दुक्कटस्स। सो भिक्खु सङ्घमज्झम्पि आकड्ढित्वा वत्तब्बो – ‘‘मायस्मा अत्तानं अवचनीयं अकासि…पे॰… अञ्ञमञ्ञवुट्ठापनेना’’ति। दुतियम्पि वत्तब्बो। ततियम्पि वत्तब्बो। सचे पटिनिस्सज्जति, इच्चेतं कुसलं; नो चे पटिनिस्सज्जति, आपत्ति दुक्कटस्स। सो भिक्खु समनुभासितब्बो। एवञ्च पन, भिक्खवे, समनुभासितब्बो। ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो –
Bhikkhūhīti aññehi bhikkhūhi. Ye passanti ye suṇanti tehi vattabbo – ‘‘māyasmā attānaṃ avacanīyaṃ akāsi. Vacanīyameva āyasmā attānaṃ karotu. Āyasmāpi bhikkhū vadetu sahadhammena, bhikkhūpi āyasmantaṃ vakkhanti sahadhammena. Evaṃ saṃvaddhā hi tassa bhagavato parisā yadidaṃ aññamaññavacanena aññamaññavuṭṭhāpanenā’’ti. Dutiyampi vattabbo. Tatiyampi vattabbo. Sace paṭinissajjati , iccetaṃ kusalaṃ; no ce paṭinissajjati, āpatti dukkaṭassa. Sutvā na vadanti, āpatti dukkaṭassa. So bhikkhu saṅghamajjhampi ākaḍḍhitvā vattabbo – ‘‘māyasmā attānaṃ avacanīyaṃ akāsi…pe… aññamaññavuṭṭhāpanenā’’ti. Dutiyampi vattabbo. Tatiyampi vattabbo. Sace paṭinissajjati, iccetaṃ kusalaṃ; no ce paṭinissajjati, āpatti dukkaṭassa. So bhikkhu samanubhāsitabbo. Evañca pana, bhikkhave, samanubhāsitabbo. Byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo –
४२७. ‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं इत्थन्नामो भिक्खु भिक्खूहि सहधम्मिकं वुच्चमानो अत्तानं अवचनीयं करोति। सो तं वत्थुं न पटिनिस्सज्जति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, सङ्घो इत्थन्नामं भिक्खुं समनुभासेय्य तस्स वत्थुस्स पटिनिस्सग्गाय। एसा ञत्ति।
427. ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ itthannāmo bhikkhu bhikkhūhi sahadhammikaṃ vuccamāno attānaṃ avacanīyaṃ karoti. So taṃ vatthuṃ na paṭinissajjati. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ samanubhāseyya tassa vatthussa paṭinissaggāya. Esā ñatti.
‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं इत्थन्नामो भिक्खु भिक्खूहि सहधम्मिकं वुच्चमानो अत्तानं अवचनीयं करोति। सो तं वत्थुं न पटिनिस्सज्जति। सङ्घो इत्थन्नामं भिक्खुं समनुभासति तस्स वत्थुस्स पटिनिस्सग्गाय। यस्सायस्मतो खमति इत्थन्नामस्स भिक्खुनो समनुभासना तस्स वत्थुस्स पटिनिस्सग्गाय, सो तुण्हस्स; यस्स नक्खमति, सो भासेय्य।
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ itthannāmo bhikkhu bhikkhūhi sahadhammikaṃ vuccamāno attānaṃ avacanīyaṃ karoti. So taṃ vatthuṃ na paṭinissajjati. Saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ samanubhāsati tassa vatthussa paṭinissaggāya. Yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno samanubhāsanā tassa vatthussa paṭinissaggāya, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.
‘‘दुतियम्पि एतमत्थं वदामि…पे॰… ततियम्पि एतमत्थं वदामि – ‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं इत्थन्नामो भिक्खु भिक्खूहि सहधम्मिकं वुच्चमानो अत्तानं अवचनीयं करोति। सो तं वत्थुं न पटिनिस्सज्जति। सङ्घो इत्थन्नामं भिक्खुं समनुभासति तस्स वत्थुस्स पटिनिस्सग्गाय। यस्सायस्मतो खमति इत्थन्नामस्स भिक्खुनो समनुभासना तस्स वत्थुस्स पटिनिस्सग्गाय, सो तुण्हस्स; यस्स नक्खमति, सो भासेय्य।
‘‘Dutiyampi etamatthaṃ vadāmi…pe… tatiyampi etamatthaṃ vadāmi – ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ itthannāmo bhikkhu bhikkhūhi sahadhammikaṃ vuccamāno attānaṃ avacanīyaṃ karoti. So taṃ vatthuṃ na paṭinissajjati. Saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ samanubhāsati tassa vatthussa paṭinissaggāya. Yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno samanubhāsanā tassa vatthussa paṭinissaggāya, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.
‘‘समनुभट्ठो सङ्घेन इत्थन्नामो भिक्खु तस्स वत्थुस्स पटिनिस्सग्गाय। खमति सङ्घस्स, तस्मा तुण्ही, एवमेतं धारयामी’’ति।
‘‘Samanubhaṭṭho saṅghena itthannāmo bhikkhu tassa vatthussa paṭinissaggāya. Khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti.
४२८. ञत्तिया दुक्कटं, द्वीहि कम्मवाचाहि थुल्लच्चया, कम्मवाचापरियोसाने आपत्ति सङ्घादिसेसस्स। सङ्घादिसेसं अज्झापज्जन्तस्स ञत्तिया दुक्कटं, द्वीहि कम्मवाचाहि थुल्लच्चया पटिप्पस्सम्भन्ति।
428. Ñattiyā dukkaṭaṃ, dvīhi kammavācāhi thullaccayā, kammavācāpariyosāne āpatti saṅghādisesassa. Saṅghādisesaṃ ajjhāpajjantassa ñattiyā dukkaṭaṃ, dvīhi kammavācāhi thullaccayā paṭippassambhanti.
सङ्घादिसेसोति…पे॰… तेनपि वुच्चति सङ्घादिसेसोति।
Saṅghādisesoti…pe… tenapi vuccati saṅghādisesoti.
४२९. धम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी न पटिनिस्सज्जति, आपत्ति सङ्घादिसेसस्स।
429. Dhammakamme dhammakammasaññī na paṭinissajjati, āpatti saṅghādisesassa.
धम्मकम्मे वेमतिको न पटिनिस्सज्जति, आपत्ति सङ्घादिसेसस्स।
Dhammakamme vematiko na paṭinissajjati, āpatti saṅghādisesassa.
धम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी न पटिनिस्सज्जति, आपत्ति सङ्घादिसेसस्स।
Dhammakamme adhammakammasaññī na paṭinissajjati, āpatti saṅghādisesassa.
अधम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स।
Adhammakamme dhammakammasaññī, āpatti dukkaṭassa.
अधम्मकम्मे वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स।
Adhammakamme vematiko, āpatti dukkaṭassa.
अधम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स।
Adhammakamme adhammakammasaññī, āpatti dukkaṭassa.
४३०. अनापत्ति असमनुभासन्तस्स, पटिनिस्सज्जन्तस्स, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
430. Anāpatti asamanubhāsantassa, paṭinissajjantassa, ummattakassa, ādikammikassāti.
दुब्बचसिक्खापदं निट्ठितं द्वादसमं।
Dubbacasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ dvādasamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / १२. दुब्बचसिक्खापदवण्णना • 12. Dubbacasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १२. दुब्बचसिक्खापदवण्णना • 12. Dubbacasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / १२. दुब्बचसिक्खापदवण्णना • 12. Dubbacasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १२. दुब्बचसिक्खापदवण्णना • 12. Dubbacasikkhāpadavaṇṇanā
