Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-అభినవ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
౧౧. దుబ్బలసిక్ఖాపదవణ్ణనా
11. Dubbalasikkhāpadavaṇṇanā
యథాసన్థుతన్తి యథామిత్తం. తేనాహ ‘‘యో యో’’తి ఆది. తత్థ మిత్తసన్దిట్ఠసమ్భత్తవసేనాతి మిత్తసన్దిట్ఠసమ్భత్తానం వసేన. తత్థ మిత్తా మిత్తావ. సన్దిట్ఠా తత్థ తత్థ సఙ్గమ్మ దిట్ఠమత్తా నాతిదళ్హమిత్తా. సమ్భత్తా సుట్ఠు భత్తా సినేహవన్తో దళ్హమిత్తాతి దట్ఠబ్బా.
Yathāsanthutanti yathāmittaṃ. Tenāha ‘‘yo yo’’ti ādi. Tattha mittasandiṭṭhasambhattavasenāti mittasandiṭṭhasambhattānaṃ vasena. Tattha mittā mittāva. Sandiṭṭhā tattha tattha saṅgamma diṭṭhamattā nātidaḷhamittā. Sambhattā suṭṭhu bhattā sinehavanto daḷhamittāti daṭṭhabbā.
పఞ్చ గరుభణ్డానీతి రాసివసేన పఞ్చ గరుభణ్డాని, సరూపవసేన పనేతాని బహూని హోన్తి. తేనాహ ‘‘రాసివసేన పఞ్చ గరుభణ్డాని వుత్తానీ’’తి. ఆరామో (చూళవ॰ అట్ఠ॰ ౩౨౧; వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ ౨౨౭) నామ పుప్ఫారామో వా ఫలారామో వా. ఆరామవత్థు నామ తేసంయేవ ఆరామానం అత్థాయ పరిచ్ఛిన్దిత్వా ఠపితోకాసో, తేసు వా ఆరామేసు వినట్ఠేసు తేసం పోరాణకభూమిభాగో . విహారో నామ యం కిఞ్చి పాసాదాదిసేనాసనం. విహారవత్థు నామ తస్స పతిట్ఠానోకాసో. మఞ్చో నామ మసారకో బున్దికాబద్ధో, కుళీరపాదకో, ఆహచ్చపాదకోతి ఇమేసం పుబ్బే వుత్తానం చతున్నం మఞ్చానం అఞ్ఞతరో. పీఠం నామ మసారకాదీనంయేవ చతున్నం పీఠానం అఞ్ఞతరం. భిసి నామ ఉణ్ణభిసిఆదీనం పఞ్చన్నం భిసీనం అఞ్ఞతరా. బిబ్బోహనం నామ రుక్ఖతూలలతాతూలపోటకితూలానం అఞ్ఞతరేన పుణ్ణం. లోహకుమ్భీ నామ కాళలోహేన వా తమ్బలోహేన వా యేన కేనచి లోహేన కతా కుమ్భీ. లోహభాణకాదీసుపి ఏసేవ నయో. ఏత్థ పన భాణకన్తి అరఞ్జరో వుచ్చతి. వారకోతి ఘటో. కటాహం కటాహమేవ. వాసిఆదీసు, వల్లిఆదీసు చ దువిఞ్ఞేయ్యం నామ నత్థి. ఏవం –
Pañca garubhaṇḍānīti rāsivasena pañca garubhaṇḍāni, sarūpavasena panetāni bahūni honti. Tenāha ‘‘rāsivasena pañca garubhaṇḍāni vuttānī’’ti. Ārāmo (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 227) nāma pupphārāmo vā phalārāmo vā. Ārāmavatthu nāma tesaṃyeva ārāmānaṃ atthāya paricchinditvā ṭhapitokāso, tesu vā ārāmesu vinaṭṭhesu tesaṃ porāṇakabhūmibhāgo . Vihāro nāma yaṃ kiñci pāsādādisenāsanaṃ. Vihāravatthu nāma tassa patiṭṭhānokāso. Mañco nāma masārako bundikābaddho, kuḷīrapādako, āhaccapādakoti imesaṃ pubbe vuttānaṃ catunnaṃ mañcānaṃ aññataro. Pīṭhaṃ nāma masārakādīnaṃyeva catunnaṃ pīṭhānaṃ aññataraṃ. Bhisi nāma uṇṇabhisiādīnaṃ pañcannaṃ bhisīnaṃ aññatarā. Bibbohanaṃ nāma rukkhatūlalatātūlapoṭakitūlānaṃ aññatarena puṇṇaṃ. Lohakumbhī nāma kāḷalohena vā tambalohena vā yena kenaci lohena katā kumbhī. Lohabhāṇakādīsupi eseva nayo. Ettha pana bhāṇakanti arañjaro vuccati. Vārakoti ghaṭo. Kaṭāhaṃ kaṭāhameva. Vāsiādīsu, valliādīsu ca duviññeyyaṃ nāma natthi. Evaṃ –
ద్విసఙ్గహాని ద్వే హోన్తి, తతియం చతుసఙ్గహం;
Dvisaṅgahāni dve honti, tatiyaṃ catusaṅgahaṃ;
చతుత్థం నవకోట్ఠాసం, పఞ్చమం అట్ఠభేదనం.
Catutthaṃ navakoṭṭhāsaṃ, pañcamaṃ aṭṭhabhedanaṃ.
ఇతి పఞ్చహి రాసీహి, పఞ్చనిమ్మలలోచనో;
Iti pañcahi rāsīhi, pañcanimmalalocano;
పఞ్చవీసవిధం నాథో, గరుభణ్డం పకాసయి. (చూళవ॰ అట్ఠ॰ ౩౨౧; వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ ౨౨౭);
Pañcavīsavidhaṃ nātho, garubhaṇḍaṃ pakāsayi. (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 227);
విస్సజ్జేతుం వా విభజితుం వా న వట్టతీతి మూలచ్ఛేజ్జవసేన విస్సజ్జేతుం వా విభజితుం వా న వట్టన్తి. పరివత్తనవసేన పన విస్సజ్జన్తస్స, విభజన్తస్స చ అనాపత్తి. తేనాహ ‘‘థావరేనా’’తిఆది. తత్థ థావరేన థావరన్తి ఆరామఆరామవత్థువిహారవిహారవత్థునా ఆరామం ఆరామవత్థుం విహారం విహారవత్థుం. ఇతరేనాతి అథావరేన, పచ్ఛిమరాసిత్తయేనాతి వుత్తం హోతి. అకప్పియేనాతి సువణ్ణమయమఞ్చాదినా చేవ అకప్పియభిసిబిబ్బోహనేహి చ. మహగ్ఘకప్పియేనాతి దన్తమయమఞ్చాదినా చేవ పావారాదినా చ. ఇతరన్తి అథావరం. కప్పియపరివత్తనేన పరివత్తేతున్తి యథా అకప్పియం న హోతి, ఏవం పరివత్తేతుం.
Vissajjetuṃ vā vibhajituṃ vā na vaṭṭatīti mūlacchejjavasena vissajjetuṃ vā vibhajituṃ vā na vaṭṭanti. Parivattanavasena pana vissajjantassa, vibhajantassa ca anāpatti. Tenāha ‘‘thāvarenā’’tiādi. Tattha thāvarena thāvaranti ārāmaārāmavatthuvihāravihāravatthunā ārāmaṃ ārāmavatthuṃ vihāraṃ vihāravatthuṃ. Itarenāti athāvarena, pacchimarāsittayenāti vuttaṃ hoti. Akappiyenāti suvaṇṇamayamañcādinā ceva akappiyabhisibibbohanehi ca. Mahagghakappiyenāti dantamayamañcādinā ceva pāvārādinā ca. Itaranti athāvaraṃ. Kappiyaparivattanena parivattetunti yathā akappiyaṃ na hoti, evaṃ parivattetuṃ.
తత్రాయం పరివత్తననయో (చూళవ॰ అట్ఠ॰ ౩౨౧; వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ ౨౨౮) – సఙ్ఘస్స నాళికేరారామో దూరే హోతి, కప్పియకారకావ బహుతరం ఖాదన్తి, యమ్పి న ఖాదన్తి, తతో సకటవేతనం దత్వా అప్పమేవ ఆహరన్తి. అఞ్ఞేసం పన తస్సారామస్స అవిదూరే గామవాసీనం మనుస్సానం విహారస్స సమీపే ఆరామో హోతి, తే సఙ్ఘం ఉపసఙ్కమిత్వా సకేన ఆరామేన తం ఆరామం యాచన్తి, సఙ్ఘేన ‘‘రుచ్చతి సఙ్ఘస్సా’’తి అపలోకేత్వా సమ్పటిచ్ఛితబ్బో. సచేపి భిక్ఖూనం రుక్ఖసహస్సం హోతి, మనుస్సానం పఞ్చసతాని, ‘‘తుమ్హాకం ఆరామో ఖుద్దకో’’తి న వత్తబ్బం. కిఞ్చాపి అయం ఖుద్దకో, అథ ఖో ఇతరతో బహుతరం ఆయం దేతి. సచేపి సమకమేవ దేతి , ఏవమ్పి ఇచ్ఛితిచ్ఛితక్ఖణే పరిభుఞ్జితుం సక్కాతి గహేతబ్బమేవ. సచే పన మనుస్సానం బహుతరా రుక్ఖా హోన్తి, ‘‘నను తుమ్హాకం బహుతరా రుక్ఖా’’తి వత్తబ్బం. సచే ‘‘అతిరేకం అమ్హాకం పుఞ్ఞం హోతు, సఙ్ఘస్స దేమా’’తి వదన్తి, జానాపేత్వా సమ్పటిచ్ఛితుం వట్టతి. భిక్ఖూనం రుక్ఖా ఫలధారినో, మనుస్సానం రుక్ఖా న తావ ఫలం గణ్హన్తి. కిఞ్చాపి న గణ్హన్తి, న చిరేన గణ్హిస్సన్తీతి సమ్పటిచ్ఛితబ్బమేవ. మనుస్సానం రుక్ఖా ఫలధారినో, భిక్ఖూనం రుక్ఖా న తావ ఫలం గణ్హన్తి, ‘‘నను తుమ్హాకం రుక్ఖా ఫలధారినో’’తి వత్తబ్బం. సచే ‘‘గణ్హథ, భన్తే, అమ్హాకం పుఞ్ఞం భవిస్సతీ’’తి దేన్తి, జానాపేత్వా సమ్పటిచ్ఛితుం వట్టతి. ఏవం ఆరామేన ఆరామో పరివత్తేతబ్బో, ఏతేనేవ నయేన ఆరామవత్థుపి విహారోపి విహారవత్థుపి ఆరామేన పరివత్తేతబ్బం. ఆరామవత్థునా చ మహన్తేన వా ఖుద్దకేన వా ఆరామం ఆరామవత్థుం విహారం విహారవత్థున్తి.
Tatrāyaṃ parivattananayo (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 228) – saṅghassa nāḷikerārāmo dūre hoti, kappiyakārakāva bahutaraṃ khādanti, yampi na khādanti, tato sakaṭavetanaṃ datvā appameva āharanti. Aññesaṃ pana tassārāmassa avidūre gāmavāsīnaṃ manussānaṃ vihārassa samīpe ārāmo hoti, te saṅghaṃ upasaṅkamitvā sakena ārāmena taṃ ārāmaṃ yācanti, saṅghena ‘‘ruccati saṅghassā’’ti apaloketvā sampaṭicchitabbo. Sacepi bhikkhūnaṃ rukkhasahassaṃ hoti, manussānaṃ pañcasatāni, ‘‘tumhākaṃ ārāmo khuddako’’ti na vattabbaṃ. Kiñcāpi ayaṃ khuddako, atha kho itarato bahutaraṃ āyaṃ deti. Sacepi samakameva deti , evampi icchiticchitakkhaṇe paribhuñjituṃ sakkāti gahetabbameva. Sace pana manussānaṃ bahutarā rukkhā honti, ‘‘nanu tumhākaṃ bahutarā rukkhā’’ti vattabbaṃ. Sace ‘‘atirekaṃ amhākaṃ puññaṃ hotu, saṅghassa demā’’ti vadanti, jānāpetvā sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Bhikkhūnaṃ rukkhā phaladhārino, manussānaṃ rukkhā na tāva phalaṃ gaṇhanti. Kiñcāpi na gaṇhanti, na cirena gaṇhissantīti sampaṭicchitabbameva. Manussānaṃ rukkhā phaladhārino, bhikkhūnaṃ rukkhā na tāva phalaṃ gaṇhanti, ‘‘nanu tumhākaṃ rukkhā phaladhārino’’ti vattabbaṃ. Sace ‘‘gaṇhatha, bhante, amhākaṃ puññaṃ bhavissatī’’ti denti, jānāpetvā sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Evaṃ ārāmena ārāmo parivattetabbo, eteneva nayena ārāmavatthupi vihāropi vihāravatthupi ārāmena parivattetabbaṃ. Ārāmavatthunā ca mahantena vā khuddakena vā ārāmaṃ ārāmavatthuṃ vihāraṃ vihāravatthunti.
కథం విహారేన (చూళవ॰ అట్ఠ॰ ౩౨౧; వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ ౨౨౮) విహారో పరివత్తేతబ్బో? సఙ్ఘస్స అన్తోగామే గేహం హోతి, మనుస్సానం విహారమజ్ఝే పాసాదో, ఉభోపి అగ్ఘేన సమకా. సచే మనుస్సా తేన పాసాదేన తం గేహం యాచన్తి, సమ్పటిచ్ఛితుం వట్టతి. భిక్ఖూనం చే మహగ్ఘతరం గేహం హోతి, ‘‘మహగ్ఘతరం అమ్హాకం గేహ’’న్తి వుత్తే ‘‘కిఞ్చాపి మహగ్ఘతరం పబ్బజితానం అసారుప్పం, న సక్కా తత్థ పబ్బజితేహి వసితుం, ఇదం పన సారుప్పం, గణ్హథా’’తి వదన్తి, ఏవమ్పి సమ్పటిచ్ఛితుం వట్టతి. సచే పన మనుస్సానం మహగ్ఘం హోతి ‘‘నను తుమ్హాకం గేహం మహగ్ఘ’’న్తి వత్తబ్బం. ‘‘హోతు, భన్తే, అమ్హాకం పుఞ్ఞం భవిస్సతి, గణ్హథా’’తి వుత్తే పన సమ్పటిచ్ఛితుం వట్టతి. ఏవం విహారేన విహారో పరివత్తేతబ్బో. ఏతేనేవ నయేన విహారవత్థుపి ఆరామోపి ఆరామవత్థుపి విహారేన పరివత్తేతబ్బం. విహారవత్థునా చ మహగ్ఘేన వా అప్పగ్ఘేన వా విహారం విహారవత్థుం ఆరామం ఆరామవత్థుం. ఏవం తావ థావరేన థావరపరివత్తనం వేదితబ్బం.
Kathaṃ vihārena (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 228) vihāro parivattetabbo? Saṅghassa antogāme gehaṃ hoti, manussānaṃ vihāramajjhe pāsādo, ubhopi agghena samakā. Sace manussā tena pāsādena taṃ gehaṃ yācanti, sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Bhikkhūnaṃ ce mahagghataraṃ gehaṃ hoti, ‘‘mahagghataraṃ amhākaṃ geha’’nti vutte ‘‘kiñcāpi mahagghataraṃ pabbajitānaṃ asāruppaṃ, na sakkā tattha pabbajitehi vasituṃ, idaṃ pana sāruppaṃ, gaṇhathā’’ti vadanti, evampi sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Sace pana manussānaṃ mahagghaṃ hoti ‘‘nanu tumhākaṃ gehaṃ mahaggha’’nti vattabbaṃ. ‘‘Hotu, bhante, amhākaṃ puññaṃ bhavissati, gaṇhathā’’ti vutte pana sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Evaṃ vihārena vihāro parivattetabbo. Eteneva nayena vihāravatthupi ārāmopi ārāmavatthupi vihārena parivattetabbaṃ. Vihāravatthunā ca mahagghena vā appagghena vā vihāraṃ vihāravatthuṃ ārāmaṃ ārāmavatthuṃ. Evaṃ tāva thāvarena thāvaraparivattanaṃ veditabbaṃ.
ఇతరేన ఇతరపరివత్తనే పన మఞ్చపీఠం మహన్తం వా హోతు, ఖుద్దకం వా (చూళవ॰ అట్ఠ॰ ౩౨౧; వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ ౨౨౮), అన్తమసో చతురఙ్గులపాదకం గామదారకేహి పంస్వాగారకేసు కీళన్తేహి కతమ్పి సఙ్ఘస్స దిన్నకాలతో పట్ఠాయ గరుభణ్డం హోతి. సచేపి రాజా వా రాజమహామత్తాదయో వా ఏకప్పహారేనేవ మఞ్చసతం వా మఞ్చసహస్సం వా దేన్తి, సబ్బే కప్పియమఞ్చా సమ్పటిచ్ఛితబ్బా, సమ్పటిచ్ఛిత్వా వుడ్ఢప్పటిపాటియా ‘‘సఙ్ఘికపరిభోగేన పరిభుఞ్జథా’’తి దాతబ్బా, న పుగ్గలికపరిభోగేన దాతబ్బా. అతిరేకమఞ్చే భణ్డాగారాదీసు పఞ్ఞపేత్వా పత్తచీవరం నిక్ఖిపిత్వా పరిభుఞ్జితుమ్పి వట్టతి. బహిసీమాయ ‘‘సఙ్ఘస్స దేమా’’తి దిన్నమఞ్చో సఙ్ఘత్థేరస్స వసనట్ఠానే దాతబ్బో. తత్థ చే బహూ మఞ్చా హోన్తి, మఞ్చేన కమ్మం నత్థి. యస్స వసనట్ఠానే కమ్మం అత్థి, తత్థ ‘‘సఙ్ఘికపరిభోగేన పరిభుఞ్జథా’’తి దాతబ్బో, న పుగ్గలికభోగేన. మహగ్ఘేన సతగ్ఘనకేన వా సహస్సగ్ఘనకేన వా మఞ్చేన అఞ్ఞం మఞ్చసతం లభతి, పరివత్తేత్వా గహేతబ్బం. న కేవలం మఞ్చేన మఞ్చోయేవ, ఆరామఆరామవత్థువిహారవిహారవత్థుపీఠభిసిబిబ్బోహనానిపి పరివత్తేతుం వట్టతి. ఏసేవ నయో పీఠభిసిబిబ్బోహనేసుపి. వరసేనాసనాదీనం సంరక్ఖణత్థన్తి సచే దుబ్భిక్ఖం హోతి, భిక్ఖూ పిణ్డపాతేన న యాపేన్తి, ఏత్థ రాజరోగచోరభయాని, అఞ్ఞత్థ గచ్ఛన్తానం విహారా పలుజ్జన్తి, తాలనాళికేరాదికే వినాసేన్తి, సేనాసనపచ్చయం సన్ధాయ యాపేతుం సక్కా హోతి, ఏవరూపే కాలే వరసేనాసనాదీనం సంరక్ఖణత్థం. లామకాని విస్సజ్జేతున్తి లామకం లామకం విస్సజ్జేతుం, లామకకోటియా విస్సజ్జేతున్తి అధిప్పాయో. విస్సజ్జేత్వా పరిభుఞ్జితుం వట్టతీతి విస్సజ్జేత్వా తతో లద్ధయాగుభత్తచీవరాదీని పరిభుఞ్జితుం వట్టతి. కాళలోహతమ్బలోహకంసలోహవట్టలోహానన్తి ఏత్థ కంసలోహం, వట్టలోహఞ్చ కిత్తిమలోహం. తీణి హి కిత్తిమలోహాని కంసలోహం, వట్టలోహం, ఆరకూటన్తి. తత్థ తిపుతమ్బే మిస్సేత్వా కతం కంసలోహం, సీతతమ్బే మిస్సేత్వా కతం వట్టలోహం, రసకతమ్బే మిస్సేత్వా కతం ఆరకూటం. తేన వుత్తం ‘‘కంసలోహం, వట్టలోహఞ్చ కిత్తిమలోహ’’న్తి. తతో అతిరేకన్తి తతో అతిరేకగ్గణ్హనకో.
Itarena itaraparivattane pana mañcapīṭhaṃ mahantaṃ vā hotu, khuddakaṃ vā (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 228), antamaso caturaṅgulapādakaṃ gāmadārakehi paṃsvāgārakesu kīḷantehi katampi saṅghassa dinnakālato paṭṭhāya garubhaṇḍaṃ hoti. Sacepi rājā vā rājamahāmattādayo vā ekappahāreneva mañcasataṃ vā mañcasahassaṃ vā denti, sabbe kappiyamañcā sampaṭicchitabbā, sampaṭicchitvā vuḍḍhappaṭipāṭiyā ‘‘saṅghikaparibhogena paribhuñjathā’’ti dātabbā, na puggalikaparibhogena dātabbā. Atirekamañce bhaṇḍāgārādīsu paññapetvā pattacīvaraṃ nikkhipitvā paribhuñjitumpi vaṭṭati. Bahisīmāya ‘‘saṅghassa demā’’ti dinnamañco saṅghattherassa vasanaṭṭhāne dātabbo. Tattha ce bahū mañcā honti, mañcena kammaṃ natthi. Yassa vasanaṭṭhāne kammaṃ atthi, tattha ‘‘saṅghikaparibhogena paribhuñjathā’’ti dātabbo, na puggalikabhogena. Mahagghena satagghanakena vā sahassagghanakena vā mañcena aññaṃ mañcasataṃ labhati, parivattetvā gahetabbaṃ. Na kevalaṃ mañcena mañcoyeva, ārāmaārāmavatthuvihāravihāravatthupīṭhabhisibibbohanānipi parivattetuṃ vaṭṭati. Eseva nayo pīṭhabhisibibbohanesupi. Varasenāsanādīnaṃ saṃrakkhaṇatthanti sace dubbhikkhaṃ hoti, bhikkhū piṇḍapātena na yāpenti, ettha rājarogacorabhayāni, aññattha gacchantānaṃ vihārā palujjanti, tālanāḷikerādike vināsenti, senāsanapaccayaṃ sandhāya yāpetuṃ sakkā hoti, evarūpe kāle varasenāsanādīnaṃ saṃrakkhaṇatthaṃ. Lāmakāni vissajjetunti lāmakaṃ lāmakaṃ vissajjetuṃ, lāmakakoṭiyā vissajjetunti adhippāyo. Vissajjetvā paribhuñjituṃ vaṭṭatīti vissajjetvā tato laddhayāgubhattacīvarādīni paribhuñjituṃ vaṭṭati. Kāḷalohatambalohakaṃsalohavaṭṭalohānanti ettha kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohañca kittimalohaṃ. Tīṇi hi kittimalohāni kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohaṃ, ārakūṭanti. Tattha tiputambe missetvā kataṃ kaṃsalohaṃ, sītatambe missetvā kataṃ vaṭṭalohaṃ, rasakatambe missetvā kataṃ ārakūṭaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohañca kittimaloha’’nti. Tato atirekanti tato atirekaggaṇhanako.
సరకోతి మజ్ఝే మకుళం దస్సేత్వా ముఖవట్టివిత్థతం కత్వా పిట్ఠితో నామేత్వా కాతబ్బం ఏకం భాజనం. ‘‘సరావ’’న్తిపి వదన్తి. ఆదిసద్దేన కఞ్చనకాదీనం గిహిఉపకరణానం గహణం. తాని హి ఖుద్దకానిపి గరుభణ్డానేవ గిహిఉపకరణత్తాతి. పి-సద్దేన పగేవ మహన్తానీతి దస్సేతి. ఇమాని పన భాజనీయాని భిక్ఖూపకరణత్తాతి అధిప్పాయో. యథా చ ఏతాని, ఏవం కుణ్డికాపి భాజనీయా. వక్ఖతి హి ‘‘యథా చ మత్తికాభణ్డే, ఏవం లోహభణ్డేపి కుణ్డికా భాజనీయకోట్ఠాసమేవ భజతీ’’తి (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ దుబ్బలసిక్ఖాపదవణ్ణనా). సఙ్ఘికపరిభోగేనాతి ఆగన్తుకానం వుడ్ఢతరానం దత్వా పరిభోగేన. గిహివికటాతి గిహీహి వికతా పఞ్ఞత్తా, అత్తనో వా సన్తకకరణేన విరూపం కతా. పుగ్గలికపరిభోగేన న వట్టతీతి ఆగన్తుకానం అదత్వా అత్తనో సన్తకం వియ గహేత్వా పరిహరిత్వా పరిభుఞ్జితుం న వట్టతి. పిప్ఫలికోతి కత్తరి. ఆరకణ్టకం సూచివేధకం. తాళం యన్తం. కత్తరయట్ఠివేధకో కత్తరయట్ఠివలయం. యథా తథా ఘనకతం లోహన్తి లోహవట్టి లోహగుళో లోహపిణ్డి లోహచక్కలికన్తి ఏవం ఘనకతం లోహం. ఖీరపాసాణమయానీతి ముదుకఖీరవణ్ణపాసాణమయాని.
Sarakoti majjhe makuḷaṃ dassetvā mukhavaṭṭivitthataṃ katvā piṭṭhito nāmetvā kātabbaṃ ekaṃ bhājanaṃ. ‘‘Sarāva’’ntipi vadanti. Ādisaddena kañcanakādīnaṃ gihiupakaraṇānaṃ gahaṇaṃ. Tāni hi khuddakānipi garubhaṇḍāneva gihiupakaraṇattāti. Pi-saddena pageva mahantānīti dasseti. Imāni pana bhājanīyāni bhikkhūpakaraṇattāti adhippāyo. Yathā ca etāni, evaṃ kuṇḍikāpi bhājanīyā. Vakkhati hi ‘‘yathā ca mattikābhaṇḍe, evaṃ lohabhaṇḍepi kuṇḍikā bhājanīyakoṭṭhāsameva bhajatī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. dubbalasikkhāpadavaṇṇanā). Saṅghikaparibhogenāti āgantukānaṃ vuḍḍhatarānaṃ datvā paribhogena. Gihivikaṭāti gihīhi vikatā paññattā, attano vā santakakaraṇena virūpaṃ katā. Puggalikaparibhogena na vaṭṭatīti āgantukānaṃ adatvā attano santakaṃ viya gahetvā pariharitvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati. Pipphalikoti kattari. Ārakaṇṭakaṃ sūcivedhakaṃ. Tāḷaṃ yantaṃ. Kattarayaṭṭhivedhako kattarayaṭṭhivalayaṃ. Yathā tathā ghanakataṃ lohanti lohavaṭṭi lohaguḷo lohapiṇḍi lohacakkalikanti evaṃ ghanakataṃ lohaṃ. Khīrapāsāṇamayānīti mudukakhīravaṇṇapāsāṇamayāni.
గిహివికటానిపి న వట్టన్తి అనామాసత్తా. పి-సద్దేన పగేవ సఙ్ఘికపరిభోగేన వా పుగ్గలికపరిభోగేన వాతి దస్సేతి. సేనాసనపరిభోగో పన సబ్బకప్పియో. తస్మా జాతరూపాదిమయా సబ్బేపి సేనాసనపరిక్ఖారా ఆమాసా. తేనాహ ‘‘సేనాసనపరిభోగే పనా’’తిఆది.
Gihivikaṭānipi na vaṭṭanti anāmāsattā. Pi-saddena pageva saṅghikaparibhogena vā puggalikaparibhogena vāti dasseti. Senāsanaparibhogo pana sabbakappiyo. Tasmā jātarūpādimayā sabbepi senāsanaparikkhārā āmāsā. Tenāha ‘‘senāsanaparibhoge panā’’tiādi.
సేసాతి తతో మహత్తరీ వాసి. యా పనాతి యా కుదారీ పన. కుదాలో అన్తమసో చతురఙ్గులమత్తోపి గరుభణ్డమేవ. నిఖాదనం చతురస్సముఖం వా హోతు, దోణిముఖం వా వఙ్కం వా ఉజుకం వా, అన్తమసో సమ్ముఞ్జనిదణ్డకవేధనమ్పి దణ్డబన్ధం చే, గరుభణ్డమేవ. తేనాహ ‘‘కుదాలో దణ్డబన్ధనిఖాదనం వా అగరుభణ్డం నామ నత్థీ’’తి. సిపాటికా నామ ఖురకోసో. సిఖరం పన దణ్డబన్ధనిఖాదనం అనులోమేతీతి ఆహ ‘‘సిఖరమ్పి నిఖాదనేనేవ సఙ్గహిత’’న్తి. సచే తమ్పి పన అదణ్డకం ఫలమత్తం, భాజనీయం. ఉపక్ఖరేతి వాసిఆదిభణ్డాని.
Sesāti tato mahattarī vāsi. Yā panāti yā kudārī pana. Kudālo antamaso caturaṅgulamattopi garubhaṇḍameva. Nikhādanaṃ caturassamukhaṃ vā hotu, doṇimukhaṃ vā vaṅkaṃ vā ujukaṃ vā, antamaso sammuñjanidaṇḍakavedhanampi daṇḍabandhaṃ ce, garubhaṇḍameva. Tenāha ‘‘kudālo daṇḍabandhanikhādanaṃ vā agarubhaṇḍaṃ nāma natthī’’ti. Sipāṭikā nāma khurakoso. Sikharaṃ pana daṇḍabandhanikhādanaṃ anulometīti āha ‘‘sikharampi nikhādaneneva saṅgahita’’nti. Sace tampi pana adaṇḍakaṃ phalamattaṃ, bhājanīyaṃ. Upakkhareti vāsiādibhaṇḍāni.
పత్తబన్ధకో నామ పత్తస్స గణ్ఠికాదికారకో. ‘‘పటిమాసువణ్ణాదిపత్తకారకో’’తిపి వదన్తి. తిపుచ్ఛేదనకసత్థం, సువణ్ణచ్ఛేదనకసత్థం, కతపరికమ్మచమ్మచ్ఛిన్దనకఖుద్దకసత్థన్తి ఇమాని చేత్థ తీణి పిప్ఫలికం అనులోమేన్తీతి ఆహ ‘‘అయం పన విసేసో’’తిఆది. ఇతరానీతి మహాకత్తరిఆదీని.
Pattabandhako nāma pattassa gaṇṭhikādikārako. ‘‘Paṭimāsuvaṇṇādipattakārako’’tipi vadanti. Tipucchedanakasatthaṃ, suvaṇṇacchedanakasatthaṃ, kataparikammacammacchindanakakhuddakasatthanti imāni cettha tīṇi pipphalikaṃ anulomentīti āha ‘‘ayaṃ pana viseso’’tiādi. Itarānīti mahākattariādīni.
అడ్ఢబాహుప్పమాణాతి (సారత్థ॰ టీ॰ చూళవగ్గ ౩.౩౨౧) కప్పరతో పట్ఠాయ యావ అంసకూటప్పమాణా, విదత్థిచతురఙ్గులప్పమాణాతి వుత్తం హోతి. తత్థజాతకాతి సఙ్ఘికభూమియం జాతా. ఆరక్ఖసంవిధానేన రక్ఖితత్తా రక్ఖితా చ సా మఞ్జూసాదీసు పక్ఖిత్తం వియ యథా తం న నస్సతి, ఏవం గోపనతో గోపితా చాతి రక్ఖితగోపితా. తత్థజాతకాపి పన అరక్ఖితా గరుభణ్డమేవ న హోతి. ‘‘సఙ్ఘకమ్మే చ చేతియకమ్మే చ కతే’’తి ఇమినా సఙ్ఘసన్తకేన చేతియసన్తకం రక్ఖితుం, పరివత్తితుఞ్చ వట్టతీతి దీపేతి. సుత్తం పనాతి వట్టితఞ్చేవ అవట్టితఞ్చ సుత్తం.
Aḍḍhabāhuppamāṇāti (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.321) kapparato paṭṭhāya yāva aṃsakūṭappamāṇā, vidatthicaturaṅgulappamāṇāti vuttaṃ hoti. Tatthajātakāti saṅghikabhūmiyaṃ jātā. Ārakkhasaṃvidhānena rakkhitattā rakkhitā ca sā mañjūsādīsu pakkhittaṃ viya yathā taṃ na nassati, evaṃ gopanato gopitā cāti rakkhitagopitā. Tatthajātakāpi pana arakkhitā garubhaṇḍameva na hoti. ‘‘Saṅghakamme ca cetiyakamme ca kate’’ti iminā saṅghasantakena cetiyasantakaṃ rakkhituṃ, parivattituñca vaṭṭatīti dīpeti. Suttaṃ panāti vaṭṭitañceva avaṭṭitañca suttaṃ.
అట్ఠఙ్గులసూచిదణ్డమత్తోతి అన్తమసో దీఘసో అట్ఠఙ్గులమత్తో, పరిణాహతో సీహళపణ్ణసూచిదణ్డమత్తో. ఏత్థాతి వేళుభణ్డే. దడ్ఢం గేహం యేసం తేతి దడ్ఢగేహా. న వారేతబ్బాతి ‘‘మా గణ్హిత్వా గచ్ఛథా’’తి న నిసేధేతబ్బా. దేసన్తరగతేన సమ్పత్తవిహారే సఙ్ఘికావాసే ఠపేతబ్బా.
Aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattoti antamaso dīghaso aṭṭhaṅgulamatto, pariṇāhato sīhaḷapaṇṇasūcidaṇḍamatto. Etthāti veḷubhaṇḍe. Daḍḍhaṃ gehaṃ yesaṃ teti daḍḍhagehā. Na vāretabbāti ‘‘mā gaṇhitvā gacchathā’’ti na nisedhetabbā. Desantaragatena sampattavihāre saṅghikāvāse ṭhapetabbā.
అవసేసఞ్చ ఛదనతిణన్తి ముఞ్జపబ్బజేహి అవసేసం యం కిఞ్చి ఛదనతిణం. యత్థ పన తిణం నత్థి, తత్థ పణ్ణేహి ఛాదేన్తి (చూళవ॰ అట్ఠ॰ ౩౨౧). తస్మా పణ్ణమ్పి తిణేనేవ సఙ్గహితన్తి ఆహ ‘‘ఛదనతిణసఙ్ఖేపగతేసూ’’తిఆది. అట్ఠఙ్గులప్పమాణోపీతి విత్థారతో అట్ఠఙ్గులప్పమాణో. లిఖితపోత్థకో పన గరుభణ్డం న హోతి.
Avasesañca chadanatiṇanti muñjapabbajehi avasesaṃ yaṃ kiñci chadanatiṇaṃ. Yattha pana tiṇaṃ natthi, tattha paṇṇehi chādenti (cūḷava. aṭṭha. 321). Tasmā paṇṇampi tiṇeneva saṅgahitanti āha ‘‘chadanatiṇasaṅkhepagatesū’’tiādi. Aṭṭhaṅgulappamāṇopīti vitthārato aṭṭhaṅgulappamāṇo. Likhitapotthako pana garubhaṇḍaṃ na hoti.
వేళుమ్హి వుత్తప్పమాణోతి ‘‘అట్ఠఙ్గులసూచిదణ్డకమత్తోపీ’’తి వేళుభణ్డే వుత్తప్పమాణో. సఙ్ఘస్స దిన్నో వాతి దారుదుల్లభట్ఠానే సఙ్ఘస్స దిన్నో వా. కురున్దియం వుత్తక్కమేన దారుభణ్డవినిచ్ఛయం వత్వా ఇదాని మహాఅట్ఠకథాయం వుత్తక్కమేన వత్తుం ‘‘అపిచా’’తిఆదిమాహ. ఆసన్దికాదీనీతి ఏత్థ ఆసన్దికోతి చతురస్సపీఠం వుచ్చతి. ‘‘ఉచ్చకమ్పి ఆసన్దిక’’న్తి వచనతో ఏకతోభాగేన దీఘపీఠమేవ హి అట్ఠఙ్గులపాదకం వట్టతి. చతురస్సాసన్దికో పన పమాణాతిక్కన్తోపి వట్ఠతీతి వేదితబ్బో. ఆదిసద్దేన ‘‘సత్తఙ్గో, భద్దపీఠకం, ఏళకపాదకపీఠం, ఆమలకవట్టకపీఠం, ఫలకం, కోచ్ఛం, పలాలపీఠక’’న్తి (చూళవ॰ అట్ఠ॰ ౩౨౧) ఇమే సఙ్గణ్హన్తీతి వేదితబ్బం. తేనాహ ‘‘అన్తమసో’’తిఆది. పణ్ణేహి వాతి కదలిపణ్ణాదీహి వా. బ్యగ్ఘచమ్మోనద్ధమ్పి వాళరూపపరిక్ఖిత్తం రతనపరిసిబ్బితం కోచ్ఛకం గరుభణ్డమేవ.
Veḷumhi vuttappamāṇoti ‘‘aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍakamattopī’’ti veḷubhaṇḍe vuttappamāṇo. Saṅghassa dinno vāti dārudullabhaṭṭhāne saṅghassa dinno vā. Kurundiyaṃ vuttakkamena dārubhaṇḍavinicchayaṃ vatvā idāni mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttakkamena vattuṃ ‘‘apicā’’tiādimāha. Āsandikādīnīti ettha āsandikoti caturassapīṭhaṃ vuccati. ‘‘Uccakampi āsandika’’nti vacanato ekatobhāgena dīghapīṭhameva hi aṭṭhaṅgulapādakaṃ vaṭṭati. Caturassāsandiko pana pamāṇātikkantopi vaṭṭhatīti veditabbo. Ādisaddena ‘‘sattaṅgo, bhaddapīṭhakaṃ, eḷakapādakapīṭhaṃ, āmalakavaṭṭakapīṭhaṃ, phalakaṃ, kocchaṃ, palālapīṭhaka’’nti (cūḷava. aṭṭha. 321) ime saṅgaṇhantīti veditabbaṃ. Tenāha ‘‘antamaso’’tiādi. Paṇṇehi vāti kadalipaṇṇādīhi vā. Byagghacammonaddhampi vāḷarūpaparikkhittaṃ ratanaparisibbitaṃ kocchakaṃ garubhaṇḍameva.
ఘట్టనఫలకం నామ యత్థ ఠపేత్వా రజితచీవరం హత్థేన ఘట్టేన్తి. ఘట్టనముగ్గరో నామ అనువాతాదిఘట్టనకోతి వదన్తి. దణ్డముగ్గరో నామ యేన రజితచీవరం పోథేన్తి. అమ్బణన్తి ఫలకేహి పోక్ఖరణీ వియ కతం పానీయభాజనం. రజనదోణీతి పక్కరజనం ఆకిరిత్వా ఠపనభాజనం.
Ghaṭṭanaphalakaṃ nāma yattha ṭhapetvā rajitacīvaraṃ hatthena ghaṭṭenti. Ghaṭṭanamuggaro nāma anuvātādighaṭṭanakoti vadanti. Daṇḍamuggaro nāma yena rajitacīvaraṃ pothenti. Ambaṇanti phalakehi pokkharaṇī viya kataṃ pānīyabhājanaṃ. Rajanadoṇīti pakkarajanaṃ ākiritvā ṭhapanabhājanaṃ.
అకప్పియచమ్మన్తి సీహాదీనం చమ్మం. ‘‘భూమత్థరణం కాతుం వట్టతీ’’తి ఇదం అకప్పియచమ్మం సన్ధాయ వుత్తం. ‘‘పచ్చత్థరణగతిక’’న్తి ఇమినా మఞ్చపీఠేపి అత్థరితుం వట్టతీతి దీపేతి. పావారాదిపచ్చత్థరణమ్పి గరుభణ్డన్తి ఏకే. నోతి అపరే. వీమంసిత్వా గహేతబ్బం. కప్పియచమ్మానీతి మిగాదీనం చమ్మాని.
Akappiyacammanti sīhādīnaṃ cammaṃ. ‘‘Bhūmattharaṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ akappiyacammaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Paccattharaṇagatika’’nti iminā mañcapīṭhepi attharituṃ vaṭṭatīti dīpeti. Pāvārādipaccattharaṇampi garubhaṇḍanti eke. Noti apare. Vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Kappiyacammānīti migādīnaṃ cammāni.
సబ్బం చక్కయుత్తయానన్తి రథసకటాదికం సబ్బచక్కయుత్తయానం. విసఙ్ఖరితచక్కం పన యానం భాజనీయం. అనుఞ్ఞాతవాసి నామ యా సిపాటికాయ పక్ఖిపిత్వా పరిహరితుం సక్కాతి వుత్తా. ముట్ఠిపణ్ణన్తి తాలపత్తం. తఞ్హి ముట్ఠినా గహేత్వా పరిహరన్తీతి ‘‘ముట్ఠిపణ్ణ’’న్తి వుచ్చతి. ముట్ఠిపణ్ణన్తి ఛత్తచ్ఛదనపణ్ణమేవాతి కేచి. అరణిసహితన్తి అరణియుగళం, ఉత్తరారణీ, అధరారణీతి అరణిద్వయన్తి అత్థో.
Sabbaṃ cakkayuttayānanti rathasakaṭādikaṃ sabbacakkayuttayānaṃ. Visaṅkharitacakkaṃ pana yānaṃ bhājanīyaṃ. Anuññātavāsi nāma yā sipāṭikāya pakkhipitvā pariharituṃ sakkāti vuttā. Muṭṭhipaṇṇanti tālapattaṃ. Tañhi muṭṭhinā gahetvā pariharantīti ‘‘muṭṭhipaṇṇa’’nti vuccati. Muṭṭhipaṇṇanti chattacchadanapaṇṇamevāti keci. Araṇisahitanti araṇiyugaḷaṃ, uttarāraṇī, adharāraṇīti araṇidvayanti attho.
ఫాతికమ్మం కత్వాతి అన్తమసో తంఅగ్ఘనకవాలికాయపి థావరం వడ్ఢికమ్మం కత్వా. ఫాతికమ్మం అకత్వా గణ్హన్తేన తత్థేవ వలఞ్జేతబ్బో. గమనకాలే సఙ్ఘికే ఆవాసే ఠపేత్వా గన్తబ్బం. అసతియా గహేత్వా గతేన పహిణిత్వా దాతబ్బో. దేసన్తరగతేన సమ్పత్తవిహారే సఙ్ఘికావాసే ఠపేతబ్బో. ఏత్థాతి మత్తికాభణ్డే. కుణ్డికాతి అయోకుణ్డికా చేవ తమ్బలోహకుణ్డికా చ. భాజనీయకోట్ఠాసమేవ భజతీతి భాజనీయపక్ఖమేవ సేవతి, న తు గరుభణ్డన్తి అత్థో. కఞ్చనకో పన గరుభణ్డమేవాతి అధిప్పాయో. ఇతరన్తి గరుభణ్డం.
Phātikammaṃkatvāti antamaso taṃagghanakavālikāyapi thāvaraṃ vaḍḍhikammaṃ katvā. Phātikammaṃ akatvā gaṇhantena tattheva valañjetabbo. Gamanakāle saṅghike āvāse ṭhapetvā gantabbaṃ. Asatiyā gahetvā gatena pahiṇitvā dātabbo. Desantaragatena sampattavihāre saṅghikāvāse ṭhapetabbo. Etthāti mattikābhaṇḍe. Kuṇḍikāti ayokuṇḍikā ceva tambalohakuṇḍikā ca. Bhājanīyakoṭṭhāsameva bhajatīti bhājanīyapakkhameva sevati, na tu garubhaṇḍanti attho. Kañcanako pana garubhaṇḍamevāti adhippāyo. Itaranti garubhaṇḍaṃ.
దుబ్బలసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dubbalasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.