Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೧೧. ದುಬ್ಬಲಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
11. Dubbalasikkhāpadavaṇṇanā
ಯಥಾಸನ್ಥುತನ್ತಿ ಯಥಾಮಿತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯೋ ಯೋ’’ತಿ ಆದಿ। ತತ್ಥ ಮಿತ್ತಸನ್ದಿಟ್ಠಸಮ್ಭತ್ತವಸೇನಾತಿ ಮಿತ್ತಸನ್ದಿಟ್ಠಸಮ್ಭತ್ತಾನಂ ವಸೇನ। ತತ್ಥ ಮಿತ್ತಾ ಮಿತ್ತಾವ। ಸನ್ದಿಟ್ಠಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಙ್ಗಮ್ಮ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಾ ನಾತಿದಳ್ಹಮಿತ್ತಾ। ಸಮ್ಭತ್ತಾ ಸುಟ್ಠು ಭತ್ತಾ ಸಿನೇಹವನ್ತೋ ದಳ್ಹಮಿತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
Yathāsanthutanti yathāmittaṃ. Tenāha ‘‘yo yo’’ti ādi. Tattha mittasandiṭṭhasambhattavasenāti mittasandiṭṭhasambhattānaṃ vasena. Tattha mittā mittāva. Sandiṭṭhā tattha tattha saṅgamma diṭṭhamattā nātidaḷhamittā. Sambhattā suṭṭhu bhattā sinehavanto daḷhamittāti daṭṭhabbā.
ಪಞ್ಚ ಗರುಭಣ್ಡಾನೀತಿ ರಾಸಿವಸೇನ ಪಞ್ಚ ಗರುಭಣ್ಡಾನಿ, ಸರೂಪವಸೇನ ಪನೇತಾನಿ ಬಹೂನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ರಾಸಿವಸೇನ ಪಞ್ಚ ಗರುಭಣ್ಡಾನಿ ವುತ್ತಾನೀ’’ತಿ। ಆರಾಮೋ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೨೧; ವಿ॰ ಸಙ್ಗ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೨೭) ನಾಮ ಪುಪ್ಫಾರಾಮೋ ವಾ ಫಲಾರಾಮೋ ವಾ। ಆರಾಮವತ್ಥು ನಾಮ ತೇಸಂಯೇವ ಆರಾಮಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಠಪಿತೋಕಾಸೋ, ತೇಸು ವಾ ಆರಾಮೇಸು ವಿನಟ್ಠೇಸು ತೇಸಂ ಪೋರಾಣಕಭೂಮಿಭಾಗೋ । ವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾಸಾದಾದಿಸೇನಾಸನಂ। ವಿಹಾರವತ್ಥು ನಾಮ ತಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾನೋಕಾಸೋ। ಮಞ್ಚೋ ನಾಮ ಮಸಾರಕೋ ಬುನ್ದಿಕಾಬದ್ಧೋ, ಕುಳೀರಪಾದಕೋ, ಆಹಚ್ಚಪಾದಕೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಮಞ್ಚಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ। ಪೀಠಂ ನಾಮ ಮಸಾರಕಾದೀನಂಯೇವ ಚತುನ್ನಂ ಪೀಠಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ। ಭಿಸಿ ನಾಮ ಉಣ್ಣಭಿಸಿಆದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಸೀನಂ ಅಞ್ಞತರಾ। ಬಿಬ್ಬೋಹನಂ ನಾಮ ರುಕ್ಖತೂಲಲತಾತೂಲಪೋಟಕಿತೂಲಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಪುಣ್ಣಂ। ಲೋಹಕುಮ್ಭೀ ನಾಮ ಕಾಳಲೋಹೇನ ವಾ ತಮ್ಬಲೋಹೇನ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಲೋಹೇನ ಕತಾ ಕುಮ್ಭೀ। ಲೋಹಭಾಣಕಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಪನ ಭಾಣಕನ್ತಿ ಅರಞ್ಜರೋ ವುಚ್ಚತಿ। ವಾರಕೋತಿ ಘಟೋ। ಕಟಾಹಂ ಕಟಾಹಮೇವ। ವಾಸಿಆದೀಸು, ವಲ್ಲಿಆದೀಸು ಚ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಏವಂ –
Pañca garubhaṇḍānīti rāsivasena pañca garubhaṇḍāni, sarūpavasena panetāni bahūni honti. Tenāha ‘‘rāsivasena pañca garubhaṇḍāni vuttānī’’ti. Ārāmo (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 227) nāma pupphārāmo vā phalārāmo vā. Ārāmavatthu nāma tesaṃyeva ārāmānaṃ atthāya paricchinditvā ṭhapitokāso, tesu vā ārāmesu vinaṭṭhesu tesaṃ porāṇakabhūmibhāgo . Vihāro nāma yaṃ kiñci pāsādādisenāsanaṃ. Vihāravatthu nāma tassa patiṭṭhānokāso. Mañco nāma masārako bundikābaddho, kuḷīrapādako, āhaccapādakoti imesaṃ pubbe vuttānaṃ catunnaṃ mañcānaṃ aññataro. Pīṭhaṃ nāma masārakādīnaṃyeva catunnaṃ pīṭhānaṃ aññataraṃ. Bhisi nāma uṇṇabhisiādīnaṃ pañcannaṃ bhisīnaṃ aññatarā. Bibbohanaṃ nāma rukkhatūlalatātūlapoṭakitūlānaṃ aññatarena puṇṇaṃ. Lohakumbhī nāma kāḷalohena vā tambalohena vā yena kenaci lohena katā kumbhī. Lohabhāṇakādīsupi eseva nayo. Ettha pana bhāṇakanti arañjaro vuccati. Vārakoti ghaṭo. Kaṭāhaṃ kaṭāhameva. Vāsiādīsu, valliādīsu ca duviññeyyaṃ nāma natthi. Evaṃ –
ದ್ವಿಸಙ್ಗಹಾನಿ ದ್ವೇ ಹೋನ್ತಿ, ತತಿಯಂ ಚತುಸಙ್ಗಹಂ।
Dvisaṅgahāni dve honti, tatiyaṃ catusaṅgahaṃ;
ಚತುತ್ಥಂ ನವಕೋಟ್ಠಾಸಂ, ಪಞ್ಚಮಂ ಅಟ್ಠಭೇದನಂ॥
Catutthaṃ navakoṭṭhāsaṃ, pañcamaṃ aṭṭhabhedanaṃ.
ಇತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ರಾಸೀಹಿ, ಪಞ್ಚನಿಮ್ಮಲಲೋಚನೋ।
Iti pañcahi rāsīhi, pañcanimmalalocano;
ಪಞ್ಚವೀಸವಿಧಂ ನಾಥೋ, ಗರುಭಣ್ಡಂ ಪಕಾಸಯಿ॥ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೨೧; ವಿ॰ ಸಙ್ಗ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೨೭)।
Pañcavīsavidhaṃ nātho, garubhaṇḍaṃ pakāsayi. (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 227);
ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ವಾ ವಿಭಜಿತುಂ ವಾ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ವಾ ವಿಭಜಿತುಂ ವಾ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ಪರಿವತ್ತನವಸೇನ ಪನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ, ವಿಭಜನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನಾಪತ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಥಾವರೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಥಾವರೇನ ಥಾವರನ್ತಿ ಆರಾಮಆರಾಮವತ್ಥುವಿಹಾರವಿಹಾರವತ್ಥುನಾ ಆರಾಮಂ ಆರಾಮವತ್ಥುಂ ವಿಹಾರಂ ವಿಹಾರವತ್ಥುಂ। ಇತರೇನಾತಿ ಅಥಾವರೇನ, ಪಚ್ಛಿಮರಾಸಿತ್ತಯೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಕಪ್ಪಿಯೇನಾತಿ ಸುವಣ್ಣಮಯಮಞ್ಚಾದಿನಾ ಚೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಿಸಿಬಿಬ್ಬೋಹನೇಹಿ ಚ। ಮಹಗ್ಘಕಪ್ಪಿಯೇನಾತಿ ದನ್ತಮಯಮಞ್ಚಾದಿನಾ ಚೇವ ಪಾವಾರಾದಿನಾ ಚ। ಇತರನ್ತಿ ಅಥಾವರಂ। ಕಪ್ಪಿಯಪರಿವತ್ತನೇನ ಪರಿವತ್ತೇತುನ್ತಿ ಯಥಾ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ।
Vissajjetuṃ vā vibhajituṃ vā na vaṭṭatīti mūlacchejjavasena vissajjetuṃ vā vibhajituṃ vā na vaṭṭanti. Parivattanavasena pana vissajjantassa, vibhajantassa ca anāpatti. Tenāha ‘‘thāvarenā’’tiādi. Tattha thāvarena thāvaranti ārāmaārāmavatthuvihāravihāravatthunā ārāmaṃ ārāmavatthuṃ vihāraṃ vihāravatthuṃ. Itarenāti athāvarena, pacchimarāsittayenāti vuttaṃ hoti. Akappiyenāti suvaṇṇamayamañcādinā ceva akappiyabhisibibbohanehi ca. Mahagghakappiyenāti dantamayamañcādinā ceva pāvārādinā ca. Itaranti athāvaraṃ. Kappiyaparivattanena parivattetunti yathā akappiyaṃ na hoti, evaṃ parivattetuṃ.
ತತ್ರಾಯಂ ಪರಿವತ್ತನನಯೋ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೨೧; ವಿ॰ ಸಙ್ಗ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೨೮) – ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಾಳಿಕೇರಾರಾಮೋ ದೂರೇ ಹೋತಿ, ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಾವ ಬಹುತರಂ ಖಾದನ್ತಿ, ಯಮ್ಪಿ ನ ಖಾದನ್ತಿ, ತತೋ ಸಕಟವೇತನಂ ದತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮೇವ ಆಹರನ್ತಿ। ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ತಸ್ಸಾರಾಮಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಆರಾಮೋ ಹೋತಿ, ತೇ ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಕೇನ ಆರಾಮೇನ ತಂ ಆರಾಮಂ ಯಾಚನ್ತಿ, ಸಙ್ಘೇನ ‘‘ರುಚ್ಚತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ। ಸಚೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ರುಕ್ಖಸಹಸ್ಸಂ ಹೋತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಞ್ಚಸತಾನಿ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಆರಾಮೋ ಖುದ್ದಕೋ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಯಂ ಖುದ್ದಕೋ, ಅಥ ಖೋ ಇತರತೋ ಬಹುತರಂ ಆಯಂ ದೇತಿ। ಸಚೇಪಿ ಸಮಕಮೇವ ದೇತಿ , ಏವಮ್ಪಿ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವ। ಸಚೇ ಪನ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಬಹುತರಾ ರುಕ್ಖಾ ಹೋನ್ತಿ, ‘‘ನನು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬಹುತರಾ ರುಕ್ಖಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ‘‘ಅತಿರೇಕಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುಞ್ಞಂ ಹೋತು, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ರುಕ್ಖಾ ಫಲಧಾರಿನೋ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ರುಕ್ಖಾ ನ ತಾವ ಫಲಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ನ ಚಿರೇನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಮೇವ। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ರುಕ್ಖಾ ಫಲಧಾರಿನೋ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ರುಕ್ಖಾ ನ ತಾವ ಫಲಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ‘‘ನನು ತುಮ್ಹಾಕಂ ರುಕ್ಖಾ ಫಲಧಾರಿನೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ‘‘ಗಣ್ಹಥ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುಞ್ಞಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದೇನ್ತಿ, ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಂ ಆರಾಮೇನ ಆರಾಮೋ ಪರಿವತ್ತೇತಬ್ಬೋ, ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಆರಾಮವತ್ಥುಪಿ ವಿಹಾರೋಪಿ ವಿಹಾರವತ್ಥುಪಿ ಆರಾಮೇನ ಪರಿವತ್ತೇತಬ್ಬಂ। ಆರಾಮವತ್ಥುನಾ ಚ ಮಹನ್ತೇನ ವಾ ಖುದ್ದಕೇನ ವಾ ಆರಾಮಂ ಆರಾಮವತ್ಥುಂ ವಿಹಾರಂ ವಿಹಾರವತ್ಥುನ್ತಿ।
Tatrāyaṃ parivattananayo (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 228) – saṅghassa nāḷikerārāmo dūre hoti, kappiyakārakāva bahutaraṃ khādanti, yampi na khādanti, tato sakaṭavetanaṃ datvā appameva āharanti. Aññesaṃ pana tassārāmassa avidūre gāmavāsīnaṃ manussānaṃ vihārassa samīpe ārāmo hoti, te saṅghaṃ upasaṅkamitvā sakena ārāmena taṃ ārāmaṃ yācanti, saṅghena ‘‘ruccati saṅghassā’’ti apaloketvā sampaṭicchitabbo. Sacepi bhikkhūnaṃ rukkhasahassaṃ hoti, manussānaṃ pañcasatāni, ‘‘tumhākaṃ ārāmo khuddako’’ti na vattabbaṃ. Kiñcāpi ayaṃ khuddako, atha kho itarato bahutaraṃ āyaṃ deti. Sacepi samakameva deti , evampi icchiticchitakkhaṇe paribhuñjituṃ sakkāti gahetabbameva. Sace pana manussānaṃ bahutarā rukkhā honti, ‘‘nanu tumhākaṃ bahutarā rukkhā’’ti vattabbaṃ. Sace ‘‘atirekaṃ amhākaṃ puññaṃ hotu, saṅghassa demā’’ti vadanti, jānāpetvā sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Bhikkhūnaṃ rukkhā phaladhārino, manussānaṃ rukkhā na tāva phalaṃ gaṇhanti. Kiñcāpi na gaṇhanti, na cirena gaṇhissantīti sampaṭicchitabbameva. Manussānaṃ rukkhā phaladhārino, bhikkhūnaṃ rukkhā na tāva phalaṃ gaṇhanti, ‘‘nanu tumhākaṃ rukkhā phaladhārino’’ti vattabbaṃ. Sace ‘‘gaṇhatha, bhante, amhākaṃ puññaṃ bhavissatī’’ti denti, jānāpetvā sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Evaṃ ārāmena ārāmo parivattetabbo, eteneva nayena ārāmavatthupi vihāropi vihāravatthupi ārāmena parivattetabbaṃ. Ārāmavatthunā ca mahantena vā khuddakena vā ārāmaṃ ārāmavatthuṃ vihāraṃ vihāravatthunti.
ಕಥಂ ವಿಹಾರೇನ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೨೧; ವಿ॰ ಸಙ್ಗ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೨೮) ವಿಹಾರೋ ಪರಿವತ್ತೇತಬ್ಬೋ? ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಗೇಹಂ ಹೋತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇ ಪಾಸಾದೋ, ಉಭೋಪಿ ಅಗ್ಘೇನ ಸಮಕಾ। ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸಾ ತೇನ ಪಾಸಾದೇನ ತಂ ಗೇಹಂ ಯಾಚನ್ತಿ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚೇ ಮಹಗ್ಘತರಂ ಗೇಹಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಮಹಗ್ಘತರಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮಹಗ್ಘತರಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತತ್ಥ ಪಬ್ಬಜಿತೇಹಿ ವಸಿತುಂ, ಇದಂ ಪನ ಸಾರುಪ್ಪಂ, ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮಹಗ್ಘಂ ಹೋತಿ ‘‘ನನು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹಂ ಮಹಗ್ಘ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ‘‘ಹೋತು, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುಞ್ಞಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಂ ವಿಹಾರೇನ ವಿಹಾರೋ ಪರಿವತ್ತೇತಬ್ಬೋ। ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ವಿಹಾರವತ್ಥುಪಿ ಆರಾಮೋಪಿ ಆರಾಮವತ್ಥುಪಿ ವಿಹಾರೇನ ಪರಿವತ್ತೇತಬ್ಬಂ। ವಿಹಾರವತ್ಥುನಾ ಚ ಮಹಗ್ಘೇನ ವಾ ಅಪ್ಪಗ್ಘೇನ ವಾ ವಿಹಾರಂ ವಿಹಾರವತ್ಥುಂ ಆರಾಮಂ ಆರಾಮವತ್ಥುಂ। ಏವಂ ತಾವ ಥಾವರೇನ ಥಾವರಪರಿವತ್ತನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Kathaṃ vihārena (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 228) vihāro parivattetabbo? Saṅghassa antogāme gehaṃ hoti, manussānaṃ vihāramajjhe pāsādo, ubhopi agghena samakā. Sace manussā tena pāsādena taṃ gehaṃ yācanti, sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Bhikkhūnaṃ ce mahagghataraṃ gehaṃ hoti, ‘‘mahagghataraṃ amhākaṃ geha’’nti vutte ‘‘kiñcāpi mahagghataraṃ pabbajitānaṃ asāruppaṃ, na sakkā tattha pabbajitehi vasituṃ, idaṃ pana sāruppaṃ, gaṇhathā’’ti vadanti, evampi sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Sace pana manussānaṃ mahagghaṃ hoti ‘‘nanu tumhākaṃ gehaṃ mahaggha’’nti vattabbaṃ. ‘‘Hotu, bhante, amhākaṃ puññaṃ bhavissati, gaṇhathā’’ti vutte pana sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Evaṃ vihārena vihāro parivattetabbo. Eteneva nayena vihāravatthupi ārāmopi ārāmavatthupi vihārena parivattetabbaṃ. Vihāravatthunā ca mahagghena vā appagghena vā vihāraṃ vihāravatthuṃ ārāmaṃ ārāmavatthuṃ. Evaṃ tāva thāvarena thāvaraparivattanaṃ veditabbaṃ.
ಇತರೇನ ಇತರಪರಿವತ್ತನೇ ಪನ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಹೋತು, ಖುದ್ದಕಂ ವಾ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೨೧; ವಿ॰ ಸಙ್ಗ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೨೮), ಅನ್ತಮಸೋ ಚತುರಙ್ಗುಲಪಾದಕಂ ಗಾಮದಾರಕೇಹಿ ಪಂಸ್ವಾಗಾರಕೇಸು ಕೀಳನ್ತೇಹಿ ಕತಮ್ಪಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗರುಭಣ್ಡಂ ಹೋತಿ। ಸಚೇಪಿ ರಾಜಾ ವಾ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದಯೋ ವಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಮಞ್ಚಸತಂ ವಾ ಮಞ್ಚಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ದಾತಬ್ಬಾ, ನ ಪುಗ್ಗಲಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ದಾತಬ್ಬಾ। ಅತಿರೇಕಮಞ್ಚೇ ಭಣ್ಡಾಗಾರಾದೀಸು ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಬಹಿಸೀಮಾಯ ‘‘ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ ದಿನ್ನಮಞ್ಚೋ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ದಾತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಚೇ ಬಹೂ ಮಞ್ಚಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಞ್ಚೇನ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ। ಯಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ‘‘ಸಙ್ಘಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ದಾತಬ್ಬೋ, ನ ಪುಗ್ಗಲಿಕಭೋಗೇನ। ಮಹಗ್ಘೇನ ಸತಗ್ಘನಕೇನ ವಾ ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕೇನ ವಾ ಮಞ್ಚೇನ ಅಞ್ಞಂ ಮಞ್ಚಸತಂ ಲಭತಿ, ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ನ ಕೇವಲಂ ಮಞ್ಚೇನ ಮಞ್ಚೋಯೇವ, ಆರಾಮಆರಾಮವತ್ಥುವಿಹಾರವಿಹಾರವತ್ಥುಪೀಠಭಿಸಿಬಿಬ್ಬೋಹನಾನಿಪಿ ಪರಿವತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಪೀಠಭಿಸಿಬಿಬ್ಬೋಹನೇಸುಪಿ। ವರಸೇನಾಸನಾದೀನಂ ಸಂರಕ್ಖಣತ್ಥನ್ತಿ ಸಚೇ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಂ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖೂ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ ನ ಯಾಪೇನ್ತಿ, ಏತ್ಥ ರಾಜರೋಗಚೋರಭಯಾನಿ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ವಿಹಾರಾ ಪಲುಜ್ಜನ್ತಿ, ತಾಲನಾಳಿಕೇರಾದಿಕೇ ವಿನಾಸೇನ್ತಿ, ಸೇನಾಸನಪಚ್ಚಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಯಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ಏವರೂಪೇ ಕಾಲೇ ವರಸೇನಾಸನಾದೀನಂ ಸಂರಕ್ಖಣತ್ಥಂ। ಲಾಮಕಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುನ್ತಿ ಲಾಮಕಂ ಲಾಮಕಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ, ಲಾಮಕಕೋಟಿಯಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತತೋ ಲದ್ಧಯಾಗುಭತ್ತಚೀವರಾದೀನಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಕಾಳಲೋಹತಮ್ಬಲೋಹಕಂಸಲೋಹವಟ್ಟಲೋಹಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಂಸಲೋಹಂ, ವಟ್ಟಲೋಹಞ್ಚ ಕಿತ್ತಿಮಲೋಹಂ। ತೀಣಿ ಹಿ ಕಿತ್ತಿಮಲೋಹಾನಿ ಕಂಸಲೋಹಂ, ವಟ್ಟಲೋಹಂ, ಆರಕೂಟನ್ತಿ। ತತ್ಥ ತಿಪುತಮ್ಬೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಂ ಕಂಸಲೋಹಂ, ಸೀತತಮ್ಬೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಂ ವಟ್ಟಲೋಹಂ, ರಸಕತಮ್ಬೇ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತಂ ಆರಕೂಟಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಂಸಲೋಹಂ, ವಟ್ಟಲೋಹಞ್ಚ ಕಿತ್ತಿಮಲೋಹ’’ನ್ತಿ। ತತೋ ಅತಿರೇಕನ್ತಿ ತತೋ ಅತಿರೇಕಗ್ಗಣ್ಹನಕೋ।
Itarena itaraparivattane pana mañcapīṭhaṃ mahantaṃ vā hotu, khuddakaṃ vā (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 228), antamaso caturaṅgulapādakaṃ gāmadārakehi paṃsvāgārakesu kīḷantehi katampi saṅghassa dinnakālato paṭṭhāya garubhaṇḍaṃ hoti. Sacepi rājā vā rājamahāmattādayo vā ekappahāreneva mañcasataṃ vā mañcasahassaṃ vā denti, sabbe kappiyamañcā sampaṭicchitabbā, sampaṭicchitvā vuḍḍhappaṭipāṭiyā ‘‘saṅghikaparibhogena paribhuñjathā’’ti dātabbā, na puggalikaparibhogena dātabbā. Atirekamañce bhaṇḍāgārādīsu paññapetvā pattacīvaraṃ nikkhipitvā paribhuñjitumpi vaṭṭati. Bahisīmāya ‘‘saṅghassa demā’’ti dinnamañco saṅghattherassa vasanaṭṭhāne dātabbo. Tattha ce bahū mañcā honti, mañcena kammaṃ natthi. Yassa vasanaṭṭhāne kammaṃ atthi, tattha ‘‘saṅghikaparibhogena paribhuñjathā’’ti dātabbo, na puggalikabhogena. Mahagghena satagghanakena vā sahassagghanakena vā mañcena aññaṃ mañcasataṃ labhati, parivattetvā gahetabbaṃ. Na kevalaṃ mañcena mañcoyeva, ārāmaārāmavatthuvihāravihāravatthupīṭhabhisibibbohanānipi parivattetuṃ vaṭṭati. Eseva nayo pīṭhabhisibibbohanesupi. Varasenāsanādīnaṃ saṃrakkhaṇatthanti sace dubbhikkhaṃ hoti, bhikkhū piṇḍapātena na yāpenti, ettha rājarogacorabhayāni, aññattha gacchantānaṃ vihārā palujjanti, tālanāḷikerādike vināsenti, senāsanapaccayaṃ sandhāya yāpetuṃ sakkā hoti, evarūpe kāle varasenāsanādīnaṃ saṃrakkhaṇatthaṃ. Lāmakāni vissajjetunti lāmakaṃ lāmakaṃ vissajjetuṃ, lāmakakoṭiyā vissajjetunti adhippāyo. Vissajjetvā paribhuñjituṃ vaṭṭatīti vissajjetvā tato laddhayāgubhattacīvarādīni paribhuñjituṃ vaṭṭati. Kāḷalohatambalohakaṃsalohavaṭṭalohānanti ettha kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohañca kittimalohaṃ. Tīṇi hi kittimalohāni kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohaṃ, ārakūṭanti. Tattha tiputambe missetvā kataṃ kaṃsalohaṃ, sītatambe missetvā kataṃ vaṭṭalohaṃ, rasakatambe missetvā kataṃ ārakūṭaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohañca kittimaloha’’nti. Tato atirekanti tato atirekaggaṇhanako.
ಸರಕೋತಿ ಮಜ್ಝೇ ಮಕುಳಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮುಖವಟ್ಟಿವಿತ್ಥತಂ ಕತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ನಾಮೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ ಏಕಂ ಭಾಜನಂ। ‘‘ಸರಾವ’’ನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಕಞ್ಚನಕಾದೀನಂ ಗಿಹಿಉಪಕರಣಾನಂ ಗಹಣಂ। ತಾನಿ ಹಿ ಖುದ್ದಕಾನಿಪಿ ಗರುಭಣ್ಡಾನೇವ ಗಿಹಿಉಪಕರಣತ್ತಾತಿ। ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಗೇವ ಮಹನ್ತಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇಮಾನಿ ಪನ ಭಾಜನೀಯಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂಪಕರಣತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯಥಾ ಚ ಏತಾನಿ, ಏವಂ ಕುಣ್ಡಿಕಾಪಿ ಭಾಜನೀಯಾ। ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಯಥಾ ಚ ಮತ್ತಿಕಾಭಣ್ಡೇ, ಏವಂ ಲೋಹಭಣ್ಡೇಪಿ ಕುಣ್ಡಿಕಾ ಭಾಜನೀಯಕೋಟ್ಠಾಸಮೇವ ಭಜತೀ’’ತಿ (ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ದುಬ್ಬಲಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ)। ಸಙ್ಘಿಕಪರಿಭೋಗೇನಾತಿ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ವುಡ್ಢತರಾನಂ ದತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೇನ। ಗಿಹಿವಿಕಟಾತಿ ಗಿಹೀಹಿ ವಿಕತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾ, ಅತ್ತನೋ ವಾ ಸನ್ತಕಕರಣೇನ ವಿರೂಪಂ ಕತಾ। ಪುಗ್ಗಲಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಅದತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ವಿಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಪಿಪ್ಫಲಿಕೋತಿ ಕತ್ತರಿ। ಆರಕಣ್ಟಕಂ ಸೂಚಿವೇಧಕಂ। ತಾಳಂ ಯನ್ತಂ। ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿವೇಧಕೋ ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿವಲಯಂ। ಯಥಾ ತಥಾ ಘನಕತಂ ಲೋಹನ್ತಿ ಲೋಹವಟ್ಟಿ ಲೋಹಗುಳೋ ಲೋಹಪಿಣ್ಡಿ ಲೋಹಚಕ್ಕಲಿಕನ್ತಿ ಏವಂ ಘನಕತಂ ಲೋಹಂ। ಖೀರಪಾಸಾಣಮಯಾನೀತಿ ಮುದುಕಖೀರವಣ್ಣಪಾಸಾಣಮಯಾನಿ।
Sarakoti majjhe makuḷaṃ dassetvā mukhavaṭṭivitthataṃ katvā piṭṭhito nāmetvā kātabbaṃ ekaṃ bhājanaṃ. ‘‘Sarāva’’ntipi vadanti. Ādisaddena kañcanakādīnaṃ gihiupakaraṇānaṃ gahaṇaṃ. Tāni hi khuddakānipi garubhaṇḍāneva gihiupakaraṇattāti. Pi-saddena pageva mahantānīti dasseti. Imāni pana bhājanīyāni bhikkhūpakaraṇattāti adhippāyo. Yathā ca etāni, evaṃ kuṇḍikāpi bhājanīyā. Vakkhati hi ‘‘yathā ca mattikābhaṇḍe, evaṃ lohabhaṇḍepi kuṇḍikā bhājanīyakoṭṭhāsameva bhajatī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. dubbalasikkhāpadavaṇṇanā). Saṅghikaparibhogenāti āgantukānaṃ vuḍḍhatarānaṃ datvā paribhogena. Gihivikaṭāti gihīhi vikatā paññattā, attano vā santakakaraṇena virūpaṃ katā. Puggalikaparibhogena na vaṭṭatīti āgantukānaṃ adatvā attano santakaṃ viya gahetvā pariharitvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati. Pipphalikoti kattari. Ārakaṇṭakaṃ sūcivedhakaṃ. Tāḷaṃ yantaṃ. Kattarayaṭṭhivedhako kattarayaṭṭhivalayaṃ. Yathā tathā ghanakataṃ lohanti lohavaṭṭi lohaguḷo lohapiṇḍi lohacakkalikanti evaṃ ghanakataṃ lohaṃ. Khīrapāsāṇamayānīti mudukakhīravaṇṇapāsāṇamayāni.
ಗಿಹಿವಿಕಟಾನಿಪಿ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ ಅನಾಮಾಸತ್ತಾ। ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಗೇವ ಸಙ್ಘಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗೋ ಪನ ಸಬ್ಬಕಪ್ಪಿಯೋ। ತಸ್ಮಾ ಜಾತರೂಪಾದಿಮಯಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸೇನಾಸನಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಆಮಾಸಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೇನಾಸನಪರಿಭೋಗೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ।
Gihivikaṭānipi na vaṭṭanti anāmāsattā. Pi-saddena pageva saṅghikaparibhogena vā puggalikaparibhogena vāti dasseti. Senāsanaparibhogo pana sabbakappiyo. Tasmā jātarūpādimayā sabbepi senāsanaparikkhārā āmāsā. Tenāha ‘‘senāsanaparibhoge panā’’tiādi.
ಸೇಸಾತಿ ತತೋ ಮಹತ್ತರೀ ವಾಸಿ। ಯಾ ಪನಾತಿ ಯಾ ಕುದಾರೀ ಪನ। ಕುದಾಲೋ ಅನ್ತಮಸೋ ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತೋಪಿ ಗರುಭಣ್ಡಮೇವ। ನಿಖಾದನಂ ಚತುರಸ್ಸಮುಖಂ ವಾ ಹೋತು, ದೋಣಿಮುಖಂ ವಾ ವಙ್ಕಂ ವಾ ಉಜುಕಂ ವಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ಸಮ್ಮುಞ್ಜನಿದಣ್ಡಕವೇಧನಮ್ಪಿ ದಣ್ಡಬನ್ಧಂ ಚೇ, ಗರುಭಣ್ಡಮೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕುದಾಲೋ ದಣ್ಡಬನ್ಧನಿಖಾದನಂ ವಾ ಅಗರುಭಣ್ಡಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಸಿಪಾಟಿಕಾ ನಾಮ ಖುರಕೋಸೋ। ಸಿಖರಂ ಪನ ದಣ್ಡಬನ್ಧನಿಖಾದನಂ ಅನುಲೋಮೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಿಖರಮ್ಪಿ ನಿಖಾದನೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ। ಸಚೇ ತಮ್ಪಿ ಪನ ಅದಣ್ಡಕಂ ಫಲಮತ್ತಂ, ಭಾಜನೀಯಂ। ಉಪಕ್ಖರೇತಿ ವಾಸಿಆದಿಭಣ್ಡಾನಿ।
Sesāti tato mahattarī vāsi. Yā panāti yā kudārī pana. Kudālo antamaso caturaṅgulamattopi garubhaṇḍameva. Nikhādanaṃ caturassamukhaṃ vā hotu, doṇimukhaṃ vā vaṅkaṃ vā ujukaṃ vā, antamaso sammuñjanidaṇḍakavedhanampi daṇḍabandhaṃ ce, garubhaṇḍameva. Tenāha ‘‘kudālo daṇḍabandhanikhādanaṃ vā agarubhaṇḍaṃ nāma natthī’’ti. Sipāṭikā nāma khurakoso. Sikharaṃ pana daṇḍabandhanikhādanaṃ anulometīti āha ‘‘sikharampi nikhādaneneva saṅgahita’’nti. Sace tampi pana adaṇḍakaṃ phalamattaṃ, bhājanīyaṃ. Upakkhareti vāsiādibhaṇḍāni.
ಪತ್ತಬನ್ಧಕೋ ನಾಮ ಪತ್ತಸ್ಸ ಗಣ್ಠಿಕಾದಿಕಾರಕೋ। ‘‘ಪಟಿಮಾಸುವಣ್ಣಾದಿಪತ್ತಕಾರಕೋ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ತಿಪುಚ್ಛೇದನಕಸತ್ಥಂ, ಸುವಣ್ಣಚ್ಛೇದನಕಸತ್ಥಂ, ಕತಪರಿಕಮ್ಮಚಮ್ಮಚ್ಛಿನ್ದನಕಖುದ್ದಕಸತ್ಥನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಚೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಪಿಪ್ಫಲಿಕಂ ಅನುಲೋಮೇನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ’’ತಿಆದಿ। ಇತರಾನೀತಿ ಮಹಾಕತ್ತರಿಆದೀನಿ।
Pattabandhako nāma pattassa gaṇṭhikādikārako. ‘‘Paṭimāsuvaṇṇādipattakārako’’tipi vadanti. Tipucchedanakasatthaṃ, suvaṇṇacchedanakasatthaṃ, kataparikammacammacchindanakakhuddakasatthanti imāni cettha tīṇi pipphalikaṃ anulomentīti āha ‘‘ayaṃ pana viseso’’tiādi. Itarānīti mahākattariādīni.
ಅಡ್ಢಬಾಹುಪ್ಪಮಾಣಾತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೩೨೧) ಕಪ್ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅಂಸಕೂಟಪ್ಪಮಾಣಾ, ವಿದತ್ಥಿಚತುರಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥಜಾತಕಾತಿ ಸಙ್ಘಿಕಭೂಮಿಯಂ ಜಾತಾ। ಆರಕ್ಖಸಂವಿಧಾನೇನ ರಕ್ಖಿತತ್ತಾ ರಕ್ಖಿತಾ ಚ ಸಾ ಮಞ್ಜೂಸಾದೀಸು ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ವಿಯ ಯಥಾ ತಂ ನ ನಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಗೋಪನತೋ ಗೋಪಿತಾ ಚಾತಿ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಾ। ತತ್ಥಜಾತಕಾಪಿ ಪನ ಅರಕ್ಖಿತಾ ಗರುಭಣ್ಡಮೇವ ನ ಹೋತಿ। ‘‘ಸಙ್ಘಕಮ್ಮೇ ಚ ಚೇತಿಯಕಮ್ಮೇ ಚ ಕತೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಘಸನ್ತಕೇನ ಚೇತಿಯಸನ್ತಕಂ ರಕ್ಖಿತುಂ, ಪರಿವತ್ತಿತುಞ್ಚ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಸುತ್ತಂ ಪನಾತಿ ವಟ್ಟಿತಞ್ಚೇವ ಅವಟ್ಟಿತಞ್ಚ ಸುತ್ತಂ।
Aḍḍhabāhuppamāṇāti (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.321) kapparato paṭṭhāya yāva aṃsakūṭappamāṇā, vidatthicaturaṅgulappamāṇāti vuttaṃ hoti. Tatthajātakāti saṅghikabhūmiyaṃ jātā. Ārakkhasaṃvidhānena rakkhitattā rakkhitā ca sā mañjūsādīsu pakkhittaṃ viya yathā taṃ na nassati, evaṃ gopanato gopitā cāti rakkhitagopitā. Tatthajātakāpi pana arakkhitā garubhaṇḍameva na hoti. ‘‘Saṅghakamme ca cetiyakamme ca kate’’ti iminā saṅghasantakena cetiyasantakaṃ rakkhituṃ, parivattituñca vaṭṭatīti dīpeti. Suttaṃ panāti vaṭṭitañceva avaṭṭitañca suttaṃ.
ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಸೂಚಿದಣ್ಡಮತ್ತೋತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ದೀಘಸೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತೋ, ಪರಿಣಾಹತೋ ಸೀಹಳಪಣ್ಣಸೂಚಿದಣ್ಡಮತ್ತೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ವೇಳುಭಣ್ಡೇ। ದಡ್ಢಂ ಗೇಹಂ ಯೇಸಂ ತೇತಿ ದಡ್ಢಗೇಹಾ। ನ ವಾರೇತಬ್ಬಾತಿ ‘‘ಮಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ನ ನಿಸೇಧೇತಬ್ಬಾ। ದೇಸನ್ತರಗತೇನ ಸಮ್ಪತ್ತವಿಹಾರೇ ಸಙ್ಘಿಕಾವಾಸೇ ಠಪೇತಬ್ಬಾ।
Aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattoti antamaso dīghaso aṭṭhaṅgulamatto, pariṇāhato sīhaḷapaṇṇasūcidaṇḍamatto. Etthāti veḷubhaṇḍe. Daḍḍhaṃ gehaṃ yesaṃ teti daḍḍhagehā. Na vāretabbāti ‘‘mā gaṇhitvā gacchathā’’ti na nisedhetabbā. Desantaragatena sampattavihāre saṅghikāvāse ṭhapetabbā.
ಅವಸೇಸಞ್ಚ ಛದನತಿಣನ್ತಿ ಮುಞ್ಜಪಬ್ಬಜೇಹಿ ಅವಸೇಸಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಛದನತಿಣಂ। ಯತ್ಥ ಪನ ತಿಣಂ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಪಣ್ಣೇಹಿ ಛಾದೇನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೨೧)। ತಸ್ಮಾ ಪಣ್ಣಮ್ಪಿ ತಿಣೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಛದನತಿಣಸಙ್ಖೇಪಗತೇಸೂ’’ತಿಆದಿ। ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣೋಪೀತಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣೋ। ಲಿಖಿತಪೋತ್ಥಕೋ ಪನ ಗರುಭಣ್ಡಂ ನ ಹೋತಿ।
Avasesañca chadanatiṇanti muñjapabbajehi avasesaṃ yaṃ kiñci chadanatiṇaṃ. Yattha pana tiṇaṃ natthi, tattha paṇṇehi chādenti (cūḷava. aṭṭha. 321). Tasmā paṇṇampi tiṇeneva saṅgahitanti āha ‘‘chadanatiṇasaṅkhepagatesū’’tiādi. Aṭṭhaṅgulappamāṇopīti vitthārato aṭṭhaṅgulappamāṇo. Likhitapotthako pana garubhaṇḍaṃ na hoti.
ವೇಳುಮ್ಹಿ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣೋತಿ ‘‘ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಸೂಚಿದಣ್ಡಕಮತ್ತೋಪೀ’’ತಿ ವೇಳುಭಣ್ಡೇ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣೋ। ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ವಾತಿ ದಾರುದುಲ್ಲಭಟ್ಠಾನೇ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ ವಾ। ಕುರುನ್ದಿಯಂ ವುತ್ತಕ್ಕಮೇನ ದಾರುಭಣ್ಡವಿನಿಚ್ಛಯಂ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಕ್ಕಮೇನ ವತ್ತುಂ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಆಸನ್ದಿಕಾದೀನೀತಿ ಏತ್ಥ ಆಸನ್ದಿಕೋತಿ ಚತುರಸ್ಸಪೀಠಂ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಉಚ್ಚಕಮ್ಪಿ ಆಸನ್ದಿಕ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಏಕತೋಭಾಗೇನ ದೀಘಪೀಠಮೇವ ಹಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಪಾದಕಂ ವಟ್ಟತಿ। ಚತುರಸ್ಸಾಸನ್ದಿಕೋ ಪನ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತೋಪಿ ವಟ್ಠತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ‘‘ಸತ್ತಙ್ಗೋ, ಭದ್ದಪೀಠಕಂ, ಏಳಕಪಾದಕಪೀಠಂ, ಆಮಲಕವಟ್ಟಕಪೀಠಂ, ಫಲಕಂ, ಕೋಚ್ಛಂ, ಪಲಾಲಪೀಠಕ’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೨೧) ಇಮೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ’’ತಿಆದಿ। ಪಣ್ಣೇಹಿ ವಾತಿ ಕದಲಿಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ವಾ। ಬ್ಯಗ್ಘಚಮ್ಮೋನದ್ಧಮ್ಪಿ ವಾಳರೂಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ರತನಪರಿಸಿಬ್ಬಿತಂ ಕೋಚ್ಛಕಂ ಗರುಭಣ್ಡಮೇವ।
Veḷumhi vuttappamāṇoti ‘‘aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍakamattopī’’ti veḷubhaṇḍe vuttappamāṇo. Saṅghassa dinno vāti dārudullabhaṭṭhāne saṅghassa dinno vā. Kurundiyaṃ vuttakkamena dārubhaṇḍavinicchayaṃ vatvā idāni mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttakkamena vattuṃ ‘‘apicā’’tiādimāha. Āsandikādīnīti ettha āsandikoti caturassapīṭhaṃ vuccati. ‘‘Uccakampi āsandika’’nti vacanato ekatobhāgena dīghapīṭhameva hi aṭṭhaṅgulapādakaṃ vaṭṭati. Caturassāsandiko pana pamāṇātikkantopi vaṭṭhatīti veditabbo. Ādisaddena ‘‘sattaṅgo, bhaddapīṭhakaṃ, eḷakapādakapīṭhaṃ, āmalakavaṭṭakapīṭhaṃ, phalakaṃ, kocchaṃ, palālapīṭhaka’’nti (cūḷava. aṭṭha. 321) ime saṅgaṇhantīti veditabbaṃ. Tenāha ‘‘antamaso’’tiādi. Paṇṇehi vāti kadalipaṇṇādīhi vā. Byagghacammonaddhampi vāḷarūpaparikkhittaṃ ratanaparisibbitaṃ kocchakaṃ garubhaṇḍameva.
ಘಟ್ಟನಫಲಕಂ ನಾಮ ಯತ್ಥ ಠಪೇತ್ವಾ ರಜಿತಚೀವರಂ ಹತ್ಥೇನ ಘಟ್ಟೇನ್ತಿ। ಘಟ್ಟನಮುಗ್ಗರೋ ನಾಮ ಅನುವಾತಾದಿಘಟ್ಟನಕೋತಿ ವದನ್ತಿ। ದಣ್ಡಮುಗ್ಗರೋ ನಾಮ ಯೇನ ರಜಿತಚೀವರಂ ಪೋಥೇನ್ತಿ। ಅಮ್ಬಣನ್ತಿ ಫಲಕೇಹಿ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ವಿಯ ಕತಂ ಪಾನೀಯಭಾಜನಂ। ರಜನದೋಣೀತಿ ಪಕ್ಕರಜನಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಠಪನಭಾಜನಂ।
Ghaṭṭanaphalakaṃ nāma yattha ṭhapetvā rajitacīvaraṃ hatthena ghaṭṭenti. Ghaṭṭanamuggaro nāma anuvātādighaṭṭanakoti vadanti. Daṇḍamuggaro nāma yena rajitacīvaraṃ pothenti. Ambaṇanti phalakehi pokkharaṇī viya kataṃ pānīyabhājanaṃ. Rajanadoṇīti pakkarajanaṃ ākiritvā ṭhapanabhājanaṃ.
ಅಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮನ್ತಿ ಸೀಹಾದೀನಂ ಚಮ್ಮಂ। ‘‘ಭೂಮತ್ಥರಣಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಗತಿಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಞ್ಚಪೀಠೇಪಿ ಅತ್ಥರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಪಾವಾರಾದಿಪಚ್ಚತ್ಥರಣಮ್ಪಿ ಗರುಭಣ್ಡನ್ತಿ ಏಕೇ। ನೋತಿ ಅಪರೇ। ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಕಪ್ಪಿಯಚಮ್ಮಾನೀತಿ ಮಿಗಾದೀನಂ ಚಮ್ಮಾನಿ।
Akappiyacammanti sīhādīnaṃ cammaṃ. ‘‘Bhūmattharaṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ akappiyacammaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Paccattharaṇagatika’’nti iminā mañcapīṭhepi attharituṃ vaṭṭatīti dīpeti. Pāvārādipaccattharaṇampi garubhaṇḍanti eke. Noti apare. Vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Kappiyacammānīti migādīnaṃ cammāni.
ಸಬ್ಬಂ ಚಕ್ಕಯುತ್ತಯಾನನ್ತಿ ರಥಸಕಟಾದಿಕಂ ಸಬ್ಬಚಕ್ಕಯುತ್ತಯಾನಂ। ವಿಸಙ್ಖರಿತಚಕ್ಕಂ ಪನ ಯಾನಂ ಭಾಜನೀಯಂ। ಅನುಞ್ಞಾತವಾಸಿ ನಾಮ ಯಾ ಸಿಪಾಟಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪರಿಹರಿತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಮುಟ್ಠಿಪಣ್ಣನ್ತಿ ತಾಲಪತ್ತಂ। ತಞ್ಹಿ ಮುಟ್ಠಿನಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಹರನ್ತೀತಿ ‘‘ಮುಟ್ಠಿಪಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಮುಟ್ಠಿಪಣ್ಣನ್ತಿ ಛತ್ತಚ್ಛದನಪಣ್ಣಮೇವಾತಿ ಕೇಚಿ। ಅರಣಿಸಹಿತನ್ತಿ ಅರಣಿಯುಗಳಂ, ಉತ್ತರಾರಣೀ, ಅಧರಾರಣೀತಿ ಅರಣಿದ್ವಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Sabbaṃ cakkayuttayānanti rathasakaṭādikaṃ sabbacakkayuttayānaṃ. Visaṅkharitacakkaṃ pana yānaṃ bhājanīyaṃ. Anuññātavāsi nāma yā sipāṭikāya pakkhipitvā pariharituṃ sakkāti vuttā. Muṭṭhipaṇṇanti tālapattaṃ. Tañhi muṭṭhinā gahetvā pariharantīti ‘‘muṭṭhipaṇṇa’’nti vuccati. Muṭṭhipaṇṇanti chattacchadanapaṇṇamevāti keci. Araṇisahitanti araṇiyugaḷaṃ, uttarāraṇī, adharāraṇīti araṇidvayanti attho.
ಫಾತಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ತಂಅಗ್ಘನಕವಾಲಿಕಾಯಪಿ ಥಾವರಂ ವಡ್ಢಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ। ಫಾತಿಕಮ್ಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ತತ್ಥೇವ ವಲಞ್ಜೇತಬ್ಬೋ। ಗಮನಕಾಲೇ ಸಙ್ಘಿಕೇ ಆವಾಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಅಸತಿಯಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೇನ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬೋ। ದೇಸನ್ತರಗತೇನ ಸಮ್ಪತ್ತವಿಹಾರೇ ಸಙ್ಘಿಕಾವಾಸೇ ಠಪೇತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ಮತ್ತಿಕಾಭಣ್ಡೇ। ಕುಣ್ಡಿಕಾತಿ ಅಯೋಕುಣ್ಡಿಕಾ ಚೇವ ತಮ್ಬಲೋಹಕುಣ್ಡಿಕಾ ಚ। ಭಾಜನೀಯಕೋಟ್ಠಾಸಮೇವ ಭಜತೀತಿ ಭಾಜನೀಯಪಕ್ಖಮೇವ ಸೇವತಿ, ನ ತು ಗರುಭಣ್ಡನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಞ್ಚನಕೋ ಪನ ಗರುಭಣ್ಡಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಇತರನ್ತಿ ಗರುಭಣ್ಡಂ।
Phātikammaṃkatvāti antamaso taṃagghanakavālikāyapi thāvaraṃ vaḍḍhikammaṃ katvā. Phātikammaṃ akatvā gaṇhantena tattheva valañjetabbo. Gamanakāle saṅghike āvāse ṭhapetvā gantabbaṃ. Asatiyā gahetvā gatena pahiṇitvā dātabbo. Desantaragatena sampattavihāre saṅghikāvāse ṭhapetabbo. Etthāti mattikābhaṇḍe. Kuṇḍikāti ayokuṇḍikā ceva tambalohakuṇḍikā ca. Bhājanīyakoṭṭhāsameva bhajatīti bhājanīyapakkhameva sevati, na tu garubhaṇḍanti attho. Kañcanako pana garubhaṇḍamevāti adhippāyo. Itaranti garubhaṇḍaṃ.
ದುಬ್ಬಲಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dubbalasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.