| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੧੧. ਦੁਬ੍ਬਲਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
11. Dubbalasikkhāpadavaṇṇanā
ਯਥਾਸਨ੍ਥੁਤਨ੍ਤਿ ਯਥਾਮਿਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯੋ ਯੋ’’ਤਿ ਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਮਿਤ੍ਤਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਸਮ੍ਭਤ੍ਤવਸੇਨਾਤਿ ਮਿਤ੍ਤਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਸਮ੍ਭਤ੍ਤਾਨਂ વਸੇਨ। ਤਤ੍ਥ ਮਿਤ੍ਤਾ ਮਿਤ੍ਤਾવ। ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਗਮ੍ਮ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਾ ਨਾਤਿਦਲ਼੍ਹਮਿਤ੍ਤਾ। ਸਮ੍ਭਤ੍ਤਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਭਤ੍ਤਾ ਸਿਨੇਹવਨ੍ਤੋ ਦਲ਼੍ਹਮਿਤ੍ਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
Yathāsanthutanti yathāmittaṃ. Tenāha ‘‘yo yo’’ti ādi. Tattha mittasandiṭṭhasambhattavasenāti mittasandiṭṭhasambhattānaṃ vasena. Tattha mittā mittāva. Sandiṭṭhā tattha tattha saṅgamma diṭṭhamattā nātidaḷhamittā. Sambhattā suṭṭhu bhattā sinehavanto daḷhamittāti daṭṭhabbā.
ਪਞ੍ਚ ਗਰੁਭਣ੍ਡਾਨੀਤਿ ਰਾਸਿવਸੇਨ ਪਞ੍ਚ ਗਰੁਭਣ੍ਡਾਨਿ, ਸਰੂਪવਸੇਨ ਪਨੇਤਾਨਿ ਬਹੂਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਰਾਸਿવਸੇਨ ਪਞ੍ਚ ਗਰੁਭਣ੍ਡਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿ। ਆਰਾਮੋ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੨੧; વਿ॰ ਸਙ੍ਗ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੨੭) ਨਾਮ ਪੁਪ੍ਫਾਰਾਮੋ વਾ ਫਲਾਰਾਮੋ વਾ। ਆਰਾਮવਤ੍ਥੁ ਨਾਮ ਤੇਸਂਯੇવ ਆਰਾਮਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋਕਾਸੋ, ਤੇਸੁ વਾ ਆਰਾਮੇਸੁ વਿਨਟ੍ਠੇਸੁ ਤੇਸਂ ਪੋਰਾਣਕਭੂਮਿਭਾਗੋ । વਿਹਾਰੋ ਨਾਮ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਾਸਾਦਾਦਿਸੇਨਾਸਨਂ। વਿਹਾਰવਤ੍ਥੁ ਨਾਮ ਤਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨੋਕਾਸੋ। ਮਞ੍ਚੋ ਨਾਮ ਮਸਾਰਕੋ ਬੁਨ੍ਦਿਕਾਬਦ੍ਧੋ, ਕੁਲ਼ੀਰਪਾਦਕੋ, ਆਹਚ੍ਚਪਾਦਕੋਤਿ ਇਮੇਸਂ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਞ੍ਚਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ। ਪੀਠਂ ਨਾਮ ਮਸਾਰਕਾਦੀਨਂਯੇવ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪੀਠਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ। ਭਿਸਿ ਨਾਮ ਉਣ੍ਣਭਿਸਿਆਦੀਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭਿਸੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਾ। ਬਿਬ੍ਬੋਹਨਂ ਨਾਮ ਰੁਕ੍ਖਤੂਲਲਤਾਤੂਲਪੋਟਕਿਤੂਲਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਪੁਣ੍ਣਂ। ਲੋਹਕੁਮ੍ਭੀ ਨਾਮ ਕਾਲ਼ਲੋਹੇਨ વਾ ਤਮ੍ਬਲੋਹੇਨ વਾ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਲੋਹੇਨ ਕਤਾ ਕੁਮ੍ਭੀ। ਲੋਹਭਾਣਕਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਭਾਣਕਨ੍ਤਿ ਅਰਞ੍ਜਰੋ વੁਚ੍ਚਤਿ। વਾਰਕੋਤਿ ਘਟੋ। ਕਟਾਹਂ ਕਟਾਹਮੇવ। વਾਸਿਆਦੀਸੁ, વਲ੍ਲਿਆਦੀਸੁ ਚ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏવਂ –
Pañca garubhaṇḍānīti rāsivasena pañca garubhaṇḍāni, sarūpavasena panetāni bahūni honti. Tenāha ‘‘rāsivasena pañca garubhaṇḍāni vuttānī’’ti. Ārāmo (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 227) nāma pupphārāmo vā phalārāmo vā. Ārāmavatthu nāma tesaṃyeva ārāmānaṃ atthāya paricchinditvā ṭhapitokāso, tesu vā ārāmesu vinaṭṭhesu tesaṃ porāṇakabhūmibhāgo . Vihāro nāma yaṃ kiñci pāsādādisenāsanaṃ. Vihāravatthu nāma tassa patiṭṭhānokāso. Mañco nāma masārako bundikābaddho, kuḷīrapādako, āhaccapādakoti imesaṃ pubbe vuttānaṃ catunnaṃ mañcānaṃ aññataro. Pīṭhaṃ nāma masārakādīnaṃyeva catunnaṃ pīṭhānaṃ aññataraṃ. Bhisi nāma uṇṇabhisiādīnaṃ pañcannaṃ bhisīnaṃ aññatarā. Bibbohanaṃ nāma rukkhatūlalatātūlapoṭakitūlānaṃ aññatarena puṇṇaṃ. Lohakumbhī nāma kāḷalohena vā tambalohena vā yena kenaci lohena katā kumbhī. Lohabhāṇakādīsupi eseva nayo. Ettha pana bhāṇakanti arañjaro vuccati. Vārakoti ghaṭo. Kaṭāhaṃ kaṭāhameva. Vāsiādīsu, valliādīsu ca duviññeyyaṃ nāma natthi. Evaṃ –
ਦ੍વਿਸਙ੍ਗਹਾਨਿ ਦ੍વੇ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਤਿਯਂ ਚਤੁਸਙ੍ਗਹਂ।
Dvisaṅgahāni dve honti, tatiyaṃ catusaṅgahaṃ;
ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਨવਕੋਟ੍ਠਾਸਂ, ਪਞ੍ਚਮਂ ਅਟ੍ਠਭੇਦਨਂ॥
Catutthaṃ navakoṭṭhāsaṃ, pañcamaṃ aṭṭhabhedanaṃ.
ਇਤਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਰਾਸੀਹਿ, ਪਞ੍ਚਨਿਮ੍ਮਲਲੋਚਨੋ।
Iti pañcahi rāsīhi, pañcanimmalalocano;
ਪਞ੍ਚવੀਸવਿਧਂ ਨਾਥੋ, ਗਰੁਭਣ੍ਡਂ ਪਕਾਸਯਿ॥ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੨੧; વਿ॰ ਸਙ੍ਗ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੨੭)।
Pañcavīsavidhaṃ nātho, garubhaṇḍaṃ pakāsayi. (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 227);
વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ વਾ વਿਭਜਿਤੁਂ વਾ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਮੂਲਚ੍ਛੇਜ੍ਜવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ વਾ વਿਭਜਿਤੁਂ વਾ ਨ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ। ਪਰਿવਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਪਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ, વਿਭਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਥਾવਰੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਥਾવਰੇਨ ਥਾવਰਨ੍ਤਿ ਆਰਾਮਆਰਾਮવਤ੍ਥੁવਿਹਾਰવਿਹਾਰવਤ੍ਥੁਨਾ ਆਰਾਮਂ ਆਰਾਮવਤ੍ਥੁਂ વਿਹਾਰਂ વਿਹਾਰવਤ੍ਥੁਂ। ਇਤਰੇਨਾਤਿ ਅਥਾવਰੇਨ, ਪਚ੍ਛਿਮਰਾਸਿਤ੍ਤਯੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਕਪ੍ਪਿਯੇਨਾਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਮਯਮਞ੍ਚਾਦਿਨਾ ਚੇવ ਅਕਪ੍ਪਿਯਭਿਸਿਬਿਬ੍ਬੋਹਨੇਹਿ ਚ। ਮਹਗ੍ਘਕਪ੍ਪਿਯੇਨਾਤਿ ਦਨ੍ਤਮਯਮਞ੍ਚਾਦਿਨਾ ਚੇવ ਪਾવਾਰਾਦਿਨਾ ਚ। ਇਤਰਨ੍ਤਿ ਅਥਾવਰਂ। ਕਪ੍ਪਿਯਪਰਿવਤ੍ਤਨੇਨ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤੁਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਅਕਪ੍ਪਿਯਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤੁਂ।
Vissajjetuṃ vā vibhajituṃ vā na vaṭṭatīti mūlacchejjavasena vissajjetuṃ vā vibhajituṃ vā na vaṭṭanti. Parivattanavasena pana vissajjantassa, vibhajantassa ca anāpatti. Tenāha ‘‘thāvarenā’’tiādi. Tattha thāvarena thāvaranti ārāmaārāmavatthuvihāravihāravatthunā ārāmaṃ ārāmavatthuṃ vihāraṃ vihāravatthuṃ. Itarenāti athāvarena, pacchimarāsittayenāti vuttaṃ hoti. Akappiyenāti suvaṇṇamayamañcādinā ceva akappiyabhisibibbohanehi ca. Mahagghakappiyenāti dantamayamañcādinā ceva pāvārādinā ca. Itaranti athāvaraṃ. Kappiyaparivattanena parivattetunti yathā akappiyaṃ na hoti, evaṃ parivattetuṃ.
ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਨਨਯੋ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੨੧; વਿ॰ ਸਙ੍ਗ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੨੮) – ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਨਾਲ਼ਿਕੇਰਾਰਾਮੋ ਦੂਰੇ ਹੋਤਿ, ਕਪ੍ਪਿਯਕਾਰਕਾવ ਬਹੁਤਰਂ ਖਾਦਨ੍ਤਿ, ਯਮ੍ਪਿ ਨ ਖਾਦਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਸਕਟવੇਤਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਮੇવ ਆਹਰਨ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪਨ ਤਸ੍ਸਾਰਾਮਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਗਾਮવਾਸੀਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਿਹਾਰਸ੍ਸ ਸਮੀਪੇ ਆਰਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਤੇ ਸਙ੍ਘਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਕੇਨ ਆਰਾਮੇਨ ਤਂ ਆਰਾਮਂ ਯਾਚਨ੍ਤਿ, ਸਙ੍ਘੇਨ ‘‘ਰੁਚ੍ਚਤਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਅਪਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਚੇਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਰੁਕ੍ਖਸਹਸ੍ਸਂ ਹੋਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਪਞ੍ਚਸਤਾਨਿ, ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਆਰਾਮੋ ਖੁਦ੍ਦਕੋ’’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਯਂ ਖੁਦ੍ਦਕੋ, ਅਥ ਖੋ ਇਤਰਤੋ ਬਹੁਤਰਂ ਆਯਂ ਦੇਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਸਮਕਮੇવ ਦੇਤਿ , ਏવਮ੍ਪਿ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਕ੍ਖਣੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਮੇવ। ਸਚੇ ਪਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬਹੁਤਰਾ ਰੁਕ੍ਖਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ‘‘ਨਨੁ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਬਹੁਤਰਾ ਰੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਸਚੇ ‘‘ਅਤਿਰੇਕਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਹੋਤੁ, ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਦੇਮਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਜਾਨਾਪੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਰੁਕ੍ਖਾ ਫਲਧਾਰਿਨੋ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਰੁਕ੍ਖਾ ਨ ਤਾવ ਫਲਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਨ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਨ ਚਿਰੇਨ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਮੇવ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਰੁਕ੍ਖਾ ਫਲਧਾਰਿਨੋ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਰੁਕ੍ਖਾ ਨ ਤਾવ ਫਲਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ‘‘ਨਨੁ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰੁਕ੍ਖਾ ਫਲਧਾਰਿਨੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਸਚੇ ‘‘ਗਣ੍ਹਥ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਜਾਨਾਪੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਏવਂ ਆਰਾਮੇਨ ਆਰਾਮੋ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ, ਏਤੇਨੇવ ਨਯੇਨ ਆਰਾਮવਤ੍ਥੁਪਿ વਿਹਾਰੋਪਿ વਿਹਾਰવਤ੍ਥੁਪਿ ਆਰਾਮੇਨ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਂ। ਆਰਾਮવਤ੍ਥੁਨਾ ਚ ਮਹਨ੍ਤੇਨ વਾ ਖੁਦ੍ਦਕੇਨ વਾ ਆਰਾਮਂ ਆਰਾਮવਤ੍ਥੁਂ વਿਹਾਰਂ વਿਹਾਰવਤ੍ਥੁਨ੍ਤਿ।
Tatrāyaṃ parivattananayo (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 228) – saṅghassa nāḷikerārāmo dūre hoti, kappiyakārakāva bahutaraṃ khādanti, yampi na khādanti, tato sakaṭavetanaṃ datvā appameva āharanti. Aññesaṃ pana tassārāmassa avidūre gāmavāsīnaṃ manussānaṃ vihārassa samīpe ārāmo hoti, te saṅghaṃ upasaṅkamitvā sakena ārāmena taṃ ārāmaṃ yācanti, saṅghena ‘‘ruccati saṅghassā’’ti apaloketvā sampaṭicchitabbo. Sacepi bhikkhūnaṃ rukkhasahassaṃ hoti, manussānaṃ pañcasatāni, ‘‘tumhākaṃ ārāmo khuddako’’ti na vattabbaṃ. Kiñcāpi ayaṃ khuddako, atha kho itarato bahutaraṃ āyaṃ deti. Sacepi samakameva deti , evampi icchiticchitakkhaṇe paribhuñjituṃ sakkāti gahetabbameva. Sace pana manussānaṃ bahutarā rukkhā honti, ‘‘nanu tumhākaṃ bahutarā rukkhā’’ti vattabbaṃ. Sace ‘‘atirekaṃ amhākaṃ puññaṃ hotu, saṅghassa demā’’ti vadanti, jānāpetvā sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Bhikkhūnaṃ rukkhā phaladhārino, manussānaṃ rukkhā na tāva phalaṃ gaṇhanti. Kiñcāpi na gaṇhanti, na cirena gaṇhissantīti sampaṭicchitabbameva. Manussānaṃ rukkhā phaladhārino, bhikkhūnaṃ rukkhā na tāva phalaṃ gaṇhanti, ‘‘nanu tumhākaṃ rukkhā phaladhārino’’ti vattabbaṃ. Sace ‘‘gaṇhatha, bhante, amhākaṃ puññaṃ bhavissatī’’ti denti, jānāpetvā sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Evaṃ ārāmena ārāmo parivattetabbo, eteneva nayena ārāmavatthupi vihāropi vihāravatthupi ārāmena parivattetabbaṃ. Ārāmavatthunā ca mahantena vā khuddakena vā ārāmaṃ ārāmavatthuṃ vihāraṃ vihāravatthunti.
ਕਥਂ વਿਹਾਰੇਨ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੨੧; વਿ॰ ਸਙ੍ਗ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੨੮) વਿਹਾਰੋ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ? ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮੇ ਗੇਹਂ ਹੋਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਿਹਾਰਮਜ੍ਝੇ ਪਾਸਾਦੋ, ਉਭੋਪਿ ਅਗ੍ਘੇਨ ਸਮਕਾ। ਸਚੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤੇਨ ਪਾਸਾਦੇਨ ਤਂ ਗੇਹਂ ਯਾਚਨ੍ਤਿ, ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਚੇ ਮਹਗ੍ਘਤਰਂ ਗੇਹਂ ਹੋਤਿ, ‘‘ਮਹਗ੍ਘਤਰਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਗੇਹ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਮਹਗ੍ਘਤਰਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਂ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਤਤ੍ਥ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਹਿ વਸਿਤੁਂ, ਇਦਂ ਪਨ ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ, ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਮਹਗ੍ਘਂ ਹੋਤਿ ‘‘ਨਨੁ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਗੇਹਂ ਮਹਗ੍ਘ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਹੋਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਏવਂ વਿਹਾਰੇਨ વਿਹਾਰੋ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ। ਏਤੇਨੇવ ਨਯੇਨ વਿਹਾਰવਤ੍ਥੁਪਿ ਆਰਾਮੋਪਿ ਆਰਾਮવਤ੍ਥੁਪਿ વਿਹਾਰੇਨ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਂ। વਿਹਾਰવਤ੍ਥੁਨਾ ਚ ਮਹਗ੍ਘੇਨ વਾ ਅਪ੍ਪਗ੍ਘੇਨ વਾ વਿਹਾਰਂ વਿਹਾਰવਤ੍ਥੁਂ ਆਰਾਮਂ ਆਰਾਮવਤ੍ਥੁਂ। ਏવਂ ਤਾવ ਥਾવਰੇਨ ਥਾવਰਪਰਿવਤ੍ਤਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Kathaṃ vihārena (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 228) vihāro parivattetabbo? Saṅghassa antogāme gehaṃ hoti, manussānaṃ vihāramajjhe pāsādo, ubhopi agghena samakā. Sace manussā tena pāsādena taṃ gehaṃ yācanti, sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Bhikkhūnaṃ ce mahagghataraṃ gehaṃ hoti, ‘‘mahagghataraṃ amhākaṃ geha’’nti vutte ‘‘kiñcāpi mahagghataraṃ pabbajitānaṃ asāruppaṃ, na sakkā tattha pabbajitehi vasituṃ, idaṃ pana sāruppaṃ, gaṇhathā’’ti vadanti, evampi sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Sace pana manussānaṃ mahagghaṃ hoti ‘‘nanu tumhākaṃ gehaṃ mahaggha’’nti vattabbaṃ. ‘‘Hotu, bhante, amhākaṃ puññaṃ bhavissati, gaṇhathā’’ti vutte pana sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Evaṃ vihārena vihāro parivattetabbo. Eteneva nayena vihāravatthupi ārāmopi ārāmavatthupi vihārena parivattetabbaṃ. Vihāravatthunā ca mahagghena vā appagghena vā vihāraṃ vihāravatthuṃ ārāmaṃ ārāmavatthuṃ. Evaṃ tāva thāvarena thāvaraparivattanaṃ veditabbaṃ.
ਇਤਰੇਨ ਇਤਰਪਰਿવਤ੍ਤਨੇ ਪਨ ਮਞ੍ਚਪੀਠਂ ਮਹਨ੍ਤਂ વਾ ਹੋਤੁ, ਖੁਦ੍ਦਕਂ વਾ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੨੧; વਿ॰ ਸਙ੍ਗ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੨੮), ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਚਤੁਰਙ੍ਗੁਲਪਾਦਕਂ ਗਾਮਦਾਰਕੇਹਿ ਪਂਸ੍વਾਗਾਰਕੇਸੁ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤੇਹਿ ਕਤਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਗਰੁਭਣ੍ਡਂ ਹੋਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਰਾਜਾ વਾ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਦਯੋ વਾ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਮਞ੍ਚਸਤਂ વਾ ਮਞ੍ਚਸਹਸ੍ਸਂ વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਕਪ੍ਪਿਯਮਞ੍ਚਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਾ, ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ વੁਡ੍ਢਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ‘‘ਸਙ੍ਘਿਕਪਰਿਭੋਗੇਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਥਾ’’ਤਿ ਦਾਤਬ੍ਬਾ, ਨ ਪੁਗ੍ਗਲਿਕਪਰਿਭੋਗੇਨ ਦਾਤਬ੍ਬਾ। ਅਤਿਰੇਕਮਞ੍ਚੇ ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਾਦੀਸੁ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤਿ। ਬਹਿਸੀਮਾਯ ‘‘ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਦੇਮਾ’’ਤਿ ਦਿਨ੍ਨਮਞ੍ਚੋ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨੇ ਦਾਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਚੇ ਬਹੂ ਮਞ੍ਚਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਮਞ੍ਚੇਨ ਕਮ੍ਮਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨੇ ਕਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸਙ੍ਘਿਕਪਰਿਭੋਗੇਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਥਾ’’ਤਿ ਦਾਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਪੁਗ੍ਗਲਿਕਭੋਗੇਨ। ਮਹਗ੍ਘੇਨ ਸਤਗ੍ਘਨਕੇਨ વਾ ਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਕੇਨ વਾ ਮਞ੍ਚੇਨ ਅਞ੍ਞਂ ਮਞ੍ਚਸਤਂ ਲਭਤਿ, ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਕੇવਲਂ ਮਞ੍ਚੇਨ ਮਞ੍ਚੋਯੇવ, ਆਰਾਮਆਰਾਮવਤ੍ਥੁવਿਹਾਰવਿਹਾਰવਤ੍ਥੁਪੀਠਭਿਸਿਬਿਬ੍ਬੋਹਨਾਨਿਪਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ਪੀਠਭਿਸਿਬਿਬ੍ਬੋਹਨੇਸੁਪਿ। વਰਸੇਨਾਸਨਾਦੀਨਂ ਸਂਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਸਚੇ ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਂ ਹੋਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ ਨ ਯਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਏਤ੍ਥ ਰਾਜਰੋਗਚੋਰਭਯਾਨਿ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾਨਂ વਿਹਾਰਾ ਪਲੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਾਲਨਾਲ਼ਿਕੇਰਾਦਿਕੇ વਿਨਾਸੇਨ੍ਤਿ, ਸੇਨਾਸਨਪਚ੍ਚਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਯਾਪੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਤਿ, ਏવਰੂਪੇ ਕਾਲੇ વਰਸੇਨਾਸਨਾਦੀਨਂ ਸਂਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਂ। ਲਾਮਕਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਨ੍ਤਿ ਲਾਮਕਂ ਲਾਮਕਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ, ਲਾਮਕਕੋਟਿਯਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਲਦ੍ਧਯਾਗੁਭਤ੍ਤਚੀવਰਾਦੀਨਿ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਕਾਲ਼ਲੋਹਤਮ੍ਬਲੋਹਕਂਸਲੋਹવਟ੍ਟਲੋਹਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਂਸਲੋਹਂ, વਟ੍ਟਲੋਹਞ੍ਚ ਕਿਤ੍ਤਿਮਲੋਹਂ। ਤੀਣਿ ਹਿ ਕਿਤ੍ਤਿਮਲੋਹਾਨਿ ਕਂਸਲੋਹਂ, વਟ੍ਟਲੋਹਂ, ਆਰਕੂਟਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਿਪੁਤਮ੍ਬੇ ਮਿਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਕਤਂ ਕਂਸਲੋਹਂ, ਸੀਤਤਮ੍ਬੇ ਮਿਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਕਤਂ વਟ੍ਟਲੋਹਂ, ਰਸਕਤਮ੍ਬੇ ਮਿਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਕਤਂ ਆਰਕੂਟਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕਂਸਲੋਹਂ, વਟ੍ਟਲੋਹਞ੍ਚ ਕਿਤ੍ਤਿਮਲੋਹ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਅਤਿਰੇਕਨ੍ਤਿ ਤਤੋ ਅਤਿਰੇਕਗ੍ਗਣ੍ਹਨਕੋ।
Itarena itaraparivattane pana mañcapīṭhaṃ mahantaṃ vā hotu, khuddakaṃ vā (cūḷava. aṭṭha. 321; vi. saṅga. aṭṭha. 228), antamaso caturaṅgulapādakaṃ gāmadārakehi paṃsvāgārakesu kīḷantehi katampi saṅghassa dinnakālato paṭṭhāya garubhaṇḍaṃ hoti. Sacepi rājā vā rājamahāmattādayo vā ekappahāreneva mañcasataṃ vā mañcasahassaṃ vā denti, sabbe kappiyamañcā sampaṭicchitabbā, sampaṭicchitvā vuḍḍhappaṭipāṭiyā ‘‘saṅghikaparibhogena paribhuñjathā’’ti dātabbā, na puggalikaparibhogena dātabbā. Atirekamañce bhaṇḍāgārādīsu paññapetvā pattacīvaraṃ nikkhipitvā paribhuñjitumpi vaṭṭati. Bahisīmāya ‘‘saṅghassa demā’’ti dinnamañco saṅghattherassa vasanaṭṭhāne dātabbo. Tattha ce bahū mañcā honti, mañcena kammaṃ natthi. Yassa vasanaṭṭhāne kammaṃ atthi, tattha ‘‘saṅghikaparibhogena paribhuñjathā’’ti dātabbo, na puggalikabhogena. Mahagghena satagghanakena vā sahassagghanakena vā mañcena aññaṃ mañcasataṃ labhati, parivattetvā gahetabbaṃ. Na kevalaṃ mañcena mañcoyeva, ārāmaārāmavatthuvihāravihāravatthupīṭhabhisibibbohanānipi parivattetuṃ vaṭṭati. Eseva nayo pīṭhabhisibibbohanesupi. Varasenāsanādīnaṃ saṃrakkhaṇatthanti sace dubbhikkhaṃ hoti, bhikkhū piṇḍapātena na yāpenti, ettha rājarogacorabhayāni, aññattha gacchantānaṃ vihārā palujjanti, tālanāḷikerādike vināsenti, senāsanapaccayaṃ sandhāya yāpetuṃ sakkā hoti, evarūpe kāle varasenāsanādīnaṃ saṃrakkhaṇatthaṃ. Lāmakāni vissajjetunti lāmakaṃ lāmakaṃ vissajjetuṃ, lāmakakoṭiyā vissajjetunti adhippāyo. Vissajjetvā paribhuñjituṃ vaṭṭatīti vissajjetvā tato laddhayāgubhattacīvarādīni paribhuñjituṃ vaṭṭati. Kāḷalohatambalohakaṃsalohavaṭṭalohānanti ettha kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohañca kittimalohaṃ. Tīṇi hi kittimalohāni kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohaṃ, ārakūṭanti. Tattha tiputambe missetvā kataṃ kaṃsalohaṃ, sītatambe missetvā kataṃ vaṭṭalohaṃ, rasakatambe missetvā kataṃ ārakūṭaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohañca kittimaloha’’nti. Tato atirekanti tato atirekaggaṇhanako.
ਸਰਕੋਤਿ ਮਜ੍ਝੇ ਮਕੁਲ਼ਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਮੁਖવਟ੍ਟਿવਿਤ੍ਥਤਂ ਕਤ੍વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਨਾਮੇਤ੍વਾ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਏਕਂ ਭਾਜਨਂ। ‘‘ਸਰਾવ’’ਨ੍ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਕਞ੍ਚਨਕਾਦੀਨਂ ਗਿਹਿਉਪਕਰਣਾਨਂ ਗਹਣਂ। ਤਾਨਿ ਹਿ ਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿਪਿ ਗਰੁਭਣ੍ਡਾਨੇવ ਗਿਹਿਉਪਕਰਣਤ੍ਤਾਤਿ। ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਗੇવ ਮਹਨ੍ਤਾਨੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਪਨ ਭਾਜਨੀਯਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੂਪਕਰਣਤ੍ਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯਥਾ ਚ ਏਤਾਨਿ, ਏવਂ ਕੁਣ੍ਡਿਕਾਪਿ ਭਾਜਨੀਯਾ। વਕ੍ਖਤਿ ਹਿ ‘‘ਯਥਾ ਚ ਮਤ੍ਤਿਕਾਭਣ੍ਡੇ, ਏવਂ ਲੋਹਭਣ੍ਡੇਪਿ ਕੁਣ੍ਡਿਕਾ ਭਾਜਨੀਯਕੋਟ੍ਠਾਸਮੇવ ਭਜਤੀ’’ਤਿ (ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਦੁਬ੍ਬਲਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ)। ਸਙ੍ਘਿਕਪਰਿਭੋਗੇਨਾਤਿ ਆਗਨ੍ਤੁਕਾਨਂ વੁਡ੍ਢਤਰਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਪਰਿਭੋਗੇਨ। ਗਿਹਿવਿਕਟਾਤਿ ਗਿਹੀਹਿ વਿਕਤਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਸਨ੍ਤਕਕਰਣੇਨ વਿਰੂਪਂ ਕਤਾ। ਪੁਗ੍ਗਲਿਕਪਰਿਭੋਗੇਨ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਆਗਨ੍ਤੁਕਾਨਂ ਅਦਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕਂ વਿਯ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਹਰਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਪਿਪ੍ਫਲਿਕੋਤਿ ਕਤ੍ਤਰਿ। ਆਰਕਣ੍ਟਕਂ ਸੂਚਿવੇਧਕਂ। ਤਾਲ਼ਂ ਯਨ੍ਤਂ। ਕਤ੍ਤਰਯਟ੍ਠਿવੇਧਕੋ ਕਤ੍ਤਰਯਟ੍ਠਿવਲਯਂ। ਯਥਾ ਤਥਾ ਘਨਕਤਂ ਲੋਹਨ੍ਤਿ ਲੋਹવਟ੍ਟਿ ਲੋਹਗੁਲ਼ੋ ਲੋਹਪਿਣ੍ਡਿ ਲੋਹਚਕ੍ਕਲਿਕਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਘਨਕਤਂ ਲੋਹਂ। ਖੀਰਪਾਸਾਣਮਯਾਨੀਤਿ ਮੁਦੁਕਖੀਰવਣ੍ਣਪਾਸਾਣਮਯਾਨਿ।
Sarakoti majjhe makuḷaṃ dassetvā mukhavaṭṭivitthataṃ katvā piṭṭhito nāmetvā kātabbaṃ ekaṃ bhājanaṃ. ‘‘Sarāva’’ntipi vadanti. Ādisaddena kañcanakādīnaṃ gihiupakaraṇānaṃ gahaṇaṃ. Tāni hi khuddakānipi garubhaṇḍāneva gihiupakaraṇattāti. Pi-saddena pageva mahantānīti dasseti. Imāni pana bhājanīyāni bhikkhūpakaraṇattāti adhippāyo. Yathā ca etāni, evaṃ kuṇḍikāpi bhājanīyā. Vakkhati hi ‘‘yathā ca mattikābhaṇḍe, evaṃ lohabhaṇḍepi kuṇḍikā bhājanīyakoṭṭhāsameva bhajatī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. dubbalasikkhāpadavaṇṇanā). Saṅghikaparibhogenāti āgantukānaṃ vuḍḍhatarānaṃ datvā paribhogena. Gihivikaṭāti gihīhi vikatā paññattā, attano vā santakakaraṇena virūpaṃ katā. Puggalikaparibhogena na vaṭṭatīti āgantukānaṃ adatvā attano santakaṃ viya gahetvā pariharitvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati. Pipphalikoti kattari. Ārakaṇṭakaṃ sūcivedhakaṃ. Tāḷaṃ yantaṃ. Kattarayaṭṭhivedhako kattarayaṭṭhivalayaṃ. Yathā tathā ghanakataṃ lohanti lohavaṭṭi lohaguḷo lohapiṇḍi lohacakkalikanti evaṃ ghanakataṃ lohaṃ. Khīrapāsāṇamayānīti mudukakhīravaṇṇapāsāṇamayāni.
ਗਿਹਿવਿਕਟਾਨਿਪਿ ਨ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ ਅਨਾਮਾਸਤ੍ਤਾ। ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਗੇવ ਸਙ੍ਘਿਕਪਰਿਭੋਗੇਨ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲਿਕਪਰਿਭੋਗੇਨ વਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੇਨਾਸਨਪਰਿਭੋਗੋ ਪਨ ਸਬ੍ਬਕਪ੍ਪਿਯੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਜਾਤਰੂਪਾਦਿਮਯਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸੇਨਾਸਨਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ ਆਮਾਸਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੇਨਾਸਨਪਰਿਭੋਗੇ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Gihivikaṭānipi na vaṭṭanti anāmāsattā. Pi-saddena pageva saṅghikaparibhogena vā puggalikaparibhogena vāti dasseti. Senāsanaparibhogo pana sabbakappiyo. Tasmā jātarūpādimayā sabbepi senāsanaparikkhārā āmāsā. Tenāha ‘‘senāsanaparibhoge panā’’tiādi.
ਸੇਸਾਤਿ ਤਤੋ ਮਹਤ੍ਤਰੀ વਾਸਿ। ਯਾ ਪਨਾਤਿ ਯਾ ਕੁਦਾਰੀ ਪਨ। ਕੁਦਾਲੋ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਚਤੁਰਙ੍ਗੁਲਮਤ੍ਤੋਪਿ ਗਰੁਭਣ੍ਡਮੇવ। ਨਿਖਾਦਨਂ ਚਤੁਰਸ੍ਸਮੁਖਂ વਾ ਹੋਤੁ, ਦੋਣਿਮੁਖਂ વਾ વਙ੍ਕਂ વਾ ਉਜੁਕਂ વਾ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਸਮ੍ਮੁਞ੍ਜਨਿਦਣ੍ਡਕવੇਧਨਮ੍ਪਿ ਦਣ੍ਡਬਨ੍ਧਂ ਚੇ, ਗਰੁਭਣ੍ਡਮੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕੁਦਾਲੋ ਦਣ੍ਡਬਨ੍ਧਨਿਖਾਦਨਂ વਾ ਅਗਰੁਭਣ੍ਡਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਸਿਪਾਟਿਕਾ ਨਾਮ ਖੁਰਕੋਸੋ। ਸਿਖਰਂ ਪਨ ਦਣ੍ਡਬਨ੍ਧਨਿਖਾਦਨਂ ਅਨੁਲੋਮੇਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਿਖਰਮ੍ਪਿ ਨਿਖਾਦਨੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਤਮ੍ਪਿ ਪਨ ਅਦਣ੍ਡਕਂ ਫਲਮਤ੍ਤਂ, ਭਾਜਨੀਯਂ। ਉਪਕ੍ਖਰੇਤਿ વਾਸਿਆਦਿਭਣ੍ਡਾਨਿ।
Sesāti tato mahattarī vāsi. Yā panāti yā kudārī pana. Kudālo antamaso caturaṅgulamattopi garubhaṇḍameva. Nikhādanaṃ caturassamukhaṃ vā hotu, doṇimukhaṃ vā vaṅkaṃ vā ujukaṃ vā, antamaso sammuñjanidaṇḍakavedhanampi daṇḍabandhaṃ ce, garubhaṇḍameva. Tenāha ‘‘kudālo daṇḍabandhanikhādanaṃ vā agarubhaṇḍaṃ nāma natthī’’ti. Sipāṭikā nāma khurakoso. Sikharaṃ pana daṇḍabandhanikhādanaṃ anulometīti āha ‘‘sikharampi nikhādaneneva saṅgahita’’nti. Sace tampi pana adaṇḍakaṃ phalamattaṃ, bhājanīyaṃ. Upakkhareti vāsiādibhaṇḍāni.
ਪਤ੍ਤਬਨ੍ਧਕੋ ਨਾਮ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਣ੍ਠਿਕਾਦਿਕਾਰਕੋ। ‘‘ਪਟਿਮਾਸੁવਣ੍ਣਾਦਿਪਤ੍ਤਕਾਰਕੋ’’ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਿਪੁਚ੍ਛੇਦਨਕਸਤ੍ਥਂ, ਸੁવਣ੍ਣਚ੍ਛੇਦਨਕਸਤ੍ਥਂ, ਕਤਪਰਿਕਮ੍ਮਚਮ੍ਮਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਕਖੁਦ੍ਦਕਸਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਚੇਤ੍ਥ ਤੀਣਿ ਪਿਪ੍ਫਲਿਕਂ ਅਨੁਲੋਮੇਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਇਤਰਾਨੀਤਿ ਮਹਾਕਤ੍ਤਰਿਆਦੀਨਿ।
Pattabandhako nāma pattassa gaṇṭhikādikārako. ‘‘Paṭimāsuvaṇṇādipattakārako’’tipi vadanti. Tipucchedanakasatthaṃ, suvaṇṇacchedanakasatthaṃ, kataparikammacammacchindanakakhuddakasatthanti imāni cettha tīṇi pipphalikaṃ anulomentīti āha ‘‘ayaṃ pana viseso’’tiādi. Itarānīti mahākattariādīni.
ਅਡ੍ਢਬਾਹੁਪ੍ਪਮਾਣਾਤਿ (ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ਚੂਲ਼વਗ੍ਗ ੩.੩੨੧) ਕਪ੍ਪਰਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਅਂਸਕੂਟਪ੍ਪਮਾਣਾ, વਿਦਤ੍ਥਿਚਤੁਰਙ੍ਗੁਲਪ੍ਪਮਾਣਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥਜਾਤਕਾਤਿ ਸਙ੍ਘਿਕਭੂਮਿਯਂ ਜਾਤਾ। ਆਰਕ੍ਖਸਂવਿਧਾਨੇਨ ਰਕ੍ਖਿਤਤ੍ਤਾ ਰਕ੍ਖਿਤਾ ਚ ਸਾ ਮਞ੍ਜੂਸਾਦੀਸੁ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ વਿਯ ਯਥਾ ਤਂ ਨ ਨਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਗੋਪਨਤੋ ਗੋਪਿਤਾ ਚਾਤਿ ਰਕ੍ਖਿਤਗੋਪਿਤਾ। ਤਤ੍ਥਜਾਤਕਾਪਿ ਪਨ ਅਰਕ੍ਖਿਤਾ ਗਰੁਭਣ੍ਡਮੇવ ਨ ਹੋਤਿ। ‘‘ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮੇ ਚ ਚੇਤਿਯਕਮ੍ਮੇ ਚ ਕਤੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਙ੍ਘਸਨ੍ਤਕੇਨ ਚੇਤਿਯਸਨ੍ਤਕਂ ਰਕ੍ਖਿਤੁਂ, ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤੁਞ੍ਚ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਨਾਤਿ વਟ੍ਟਿਤਞ੍ਚੇવ ਅવਟ੍ਟਿਤਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।
Aḍḍhabāhuppamāṇāti (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.321) kapparato paṭṭhāya yāva aṃsakūṭappamāṇā, vidatthicaturaṅgulappamāṇāti vuttaṃ hoti. Tatthajātakāti saṅghikabhūmiyaṃ jātā. Ārakkhasaṃvidhānena rakkhitattā rakkhitā ca sā mañjūsādīsu pakkhittaṃ viya yathā taṃ na nassati, evaṃ gopanato gopitā cāti rakkhitagopitā. Tatthajātakāpi pana arakkhitā garubhaṇḍameva na hoti. ‘‘Saṅghakamme ca cetiyakamme ca kate’’ti iminā saṅghasantakena cetiyasantakaṃ rakkhituṃ, parivattituñca vaṭṭatīti dīpeti. Suttaṃ panāti vaṭṭitañceva avaṭṭitañca suttaṃ.
ਅਟ੍ਠਙ੍ਗੁਲਸੂਚਿਦਣ੍ਡਮਤ੍ਤੋਤਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਦੀਘਸੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗੁਲਮਤ੍ਤੋ, ਪਰਿਣਾਹਤੋ ਸੀਹਲ਼ਪਣ੍ਣਸੂਚਿਦਣ੍ਡਮਤ੍ਤੋ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ વੇਲ਼ੁਭਣ੍ਡੇ। ਦਡ੍ਢਂ ਗੇਹਂ ਯੇਸਂ ਤੇਤਿ ਦਡ੍ਢਗੇਹਾ। ਨ વਾਰੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ‘‘ਮਾ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ ਨ ਨਿਸੇਧੇਤਬ੍ਬਾ। ਦੇਸਨ੍ਤਰਗਤੇਨ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਿਹਾਰੇ ਸਙ੍ਘਿਕਾવਾਸੇ ਠਪੇਤਬ੍ਬਾ।
Aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattoti antamaso dīghaso aṭṭhaṅgulamatto, pariṇāhato sīhaḷapaṇṇasūcidaṇḍamatto. Etthāti veḷubhaṇḍe. Daḍḍhaṃ gehaṃ yesaṃ teti daḍḍhagehā. Na vāretabbāti ‘‘mā gaṇhitvā gacchathā’’ti na nisedhetabbā. Desantaragatena sampattavihāre saṅghikāvāse ṭhapetabbā.
ਅવਸੇਸਞ੍ਚ ਛਦਨਤਿਣਨ੍ਤਿ ਮੁਞ੍ਜਪਬ੍ਬਜੇਹਿ ਅવਸੇਸਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਛਦਨਤਿਣਂ। ਯਤ੍ਥ ਪਨ ਤਿਣਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਣੇਹਿ ਛਾਦੇਨ੍ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੨੧)। ਤਸ੍ਮਾ ਪਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਤਿਣੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਛਦਨਤਿਣਸਙ੍ਖੇਪਗਤੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਟ੍ਠਙ੍ਗੁਲਪ੍ਪਮਾਣੋਪੀਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗੁਲਪ੍ਪਮਾਣੋ। ਲਿਖਿਤਪੋਤ੍ਥਕੋ ਪਨ ਗਰੁਭਣ੍ਡਂ ਨ ਹੋਤਿ।
Avasesañca chadanatiṇanti muñjapabbajehi avasesaṃ yaṃ kiñci chadanatiṇaṃ. Yattha pana tiṇaṃ natthi, tattha paṇṇehi chādenti (cūḷava. aṭṭha. 321). Tasmā paṇṇampi tiṇeneva saṅgahitanti āha ‘‘chadanatiṇasaṅkhepagatesū’’tiādi. Aṭṭhaṅgulappamāṇopīti vitthārato aṭṭhaṅgulappamāṇo. Likhitapotthako pana garubhaṇḍaṃ na hoti.
વੇਲ਼ੁਮ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਮਾਣੋਤਿ ‘‘ਅਟ੍ਠਙ੍ਗੁਲਸੂਚਿਦਣ੍ਡਕਮਤ੍ਤੋਪੀ’’ਤਿ વੇਲ਼ੁਭਣ੍ਡੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਮਾਣੋ। ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨੋ વਾਤਿ ਦਾਰੁਦੁਲ੍ਲਭਟ੍ਠਾਨੇ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨੋ વਾ। ਕੁਰੁਨ੍ਦਿਯਂ વੁਤ੍ਤਕ੍ਕਮੇਨ ਦਾਰੁਭਣ੍ਡવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ વਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਕ੍ਕਮੇਨ વਤ੍ਤੁਂ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਆਸਨ੍ਦਿਕਾਦੀਨੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਸਨ੍ਦਿਕੋਤਿ ਚਤੁਰਸ੍ਸਪੀਠਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ‘‘ਉਚ੍ਚਕਮ੍ਪਿ ਆਸਨ੍ਦਿਕ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਤੋ ਏਕਤੋਭਾਗੇਨ ਦੀਘਪੀਠਮੇવ ਹਿ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗੁਲਪਾਦਕਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਚਤੁਰਸ੍ਸਾਸਨ੍ਦਿਕੋ ਪਨ ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋਪਿ વਟ੍ਠਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਸਤ੍ਤਙ੍ਗੋ, ਭਦ੍ਦਪੀਠਕਂ, ਏਲ਼ਕਪਾਦਕਪੀਠਂ, ਆਮਲਕવਟ੍ਟਕਪੀਠਂ, ਫਲਕਂ, ਕੋਚ੍ਛਂ, ਪਲਾਲਪੀਠਕ’’ਨ੍ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੨੧) ਇਮੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਨ੍ਤਮਸੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਣ੍ਣੇਹਿ વਾਤਿ ਕਦਲਿਪਣ੍ਣਾਦੀਹਿ વਾ। ਬ੍ਯਗ੍ਘਚਮ੍ਮੋਨਦ੍ਧਮ੍ਪਿ વਾਲ਼ਰੂਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਰਤਨਪਰਿਸਿਬ੍ਬਿਤਂ ਕੋਚ੍ਛਕਂ ਗਰੁਭਣ੍ਡਮੇવ।
Veḷumhi vuttappamāṇoti ‘‘aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍakamattopī’’ti veḷubhaṇḍe vuttappamāṇo. Saṅghassa dinno vāti dārudullabhaṭṭhāne saṅghassa dinno vā. Kurundiyaṃ vuttakkamena dārubhaṇḍavinicchayaṃ vatvā idāni mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttakkamena vattuṃ ‘‘apicā’’tiādimāha. Āsandikādīnīti ettha āsandikoti caturassapīṭhaṃ vuccati. ‘‘Uccakampi āsandika’’nti vacanato ekatobhāgena dīghapīṭhameva hi aṭṭhaṅgulapādakaṃ vaṭṭati. Caturassāsandiko pana pamāṇātikkantopi vaṭṭhatīti veditabbo. Ādisaddena ‘‘sattaṅgo, bhaddapīṭhakaṃ, eḷakapādakapīṭhaṃ, āmalakavaṭṭakapīṭhaṃ, phalakaṃ, kocchaṃ, palālapīṭhaka’’nti (cūḷava. aṭṭha. 321) ime saṅgaṇhantīti veditabbaṃ. Tenāha ‘‘antamaso’’tiādi. Paṇṇehi vāti kadalipaṇṇādīhi vā. Byagghacammonaddhampi vāḷarūpaparikkhittaṃ ratanaparisibbitaṃ kocchakaṃ garubhaṇḍameva.
ਘਟ੍ਟਨਫਲਕਂ ਨਾਮ ਯਤ੍ਥ ਠਪੇਤ੍વਾ ਰਜਿਤਚੀવਰਂ ਹਤ੍ਥੇਨ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ। ਘਟ੍ਟਨਮੁਗ੍ਗਰੋ ਨਾਮ ਅਨੁવਾਤਾਦਿਘਟ੍ਟਨਕੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਦਣ੍ਡਮੁਗ੍ਗਰੋ ਨਾਮ ਯੇਨ ਰਜਿਤਚੀવਰਂ ਪੋਥੇਨ੍ਤਿ। ਅਮ੍ਬਣਨ੍ਤਿ ਫਲਕੇਹਿ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀ વਿਯ ਕਤਂ ਪਾਨੀਯਭਾਜਨਂ। ਰਜਨਦੋਣੀਤਿ ਪਕ੍ਕਰਜਨਂ ਆਕਿਰਿਤ੍વਾ ਠਪਨਭਾਜਨਂ।
Ghaṭṭanaphalakaṃ nāma yattha ṭhapetvā rajitacīvaraṃ hatthena ghaṭṭenti. Ghaṭṭanamuggaro nāma anuvātādighaṭṭanakoti vadanti. Daṇḍamuggaro nāma yena rajitacīvaraṃ pothenti. Ambaṇanti phalakehi pokkharaṇī viya kataṃ pānīyabhājanaṃ. Rajanadoṇīti pakkarajanaṃ ākiritvā ṭhapanabhājanaṃ.
ਅਕਪ੍ਪਿਯਚਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਸੀਹਾਦੀਨਂ ਚਮ੍ਮਂ। ‘‘ਭੂਮਤ੍ਥਰਣਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਅਕਪ੍ਪਿਯਚਮ੍ਮਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣਗਤਿਕ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮਞ੍ਚਪੀਠੇਪਿ ਅਤ੍ਥਰਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਪਾવਾਰਾਦਿਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣਮ੍ਪਿ ਗਰੁਭਣ੍ਡਨ੍ਤਿ ਏਕੇ। ਨੋਤਿ ਅਪਰੇ। વੀਮਂਸਿਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਕਪ੍ਪਿਯਚਮ੍ਮਾਨੀਤਿ ਮਿਗਾਦੀਨਂ ਚਮ੍ਮਾਨਿ।
Akappiyacammanti sīhādīnaṃ cammaṃ. ‘‘Bhūmattharaṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ akappiyacammaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Paccattharaṇagatika’’nti iminā mañcapīṭhepi attharituṃ vaṭṭatīti dīpeti. Pāvārādipaccattharaṇampi garubhaṇḍanti eke. Noti apare. Vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Kappiyacammānīti migādīnaṃ cammāni.
ਸਬ੍ਬਂ ਚਕ੍ਕਯੁਤ੍ਤਯਾਨਨ੍ਤਿ ਰਥਸਕਟਾਦਿਕਂ ਸਬ੍ਬਚਕ੍ਕਯੁਤ੍ਤਯਾਨਂ। વਿਸਙ੍ਖਰਿਤਚਕ੍ਕਂ ਪਨ ਯਾਨਂ ਭਾਜਨੀਯਂ। ਅਨੁਞ੍ਞਾਤવਾਸਿ ਨਾਮ ਯਾ ਸਿਪਾਟਿਕਾਯ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਰਿਹਰਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਮੁਟ੍ਠਿਪਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਤਾਲਪਤ੍ਤਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਮੁਟ੍ਠਿਨਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਮੁਟ੍ਠਿਪਣ੍ਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਮੁਟ੍ਠਿਪਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਛਤ੍ਤਚ੍ਛਦਨਪਣ੍ਣਮੇવਾਤਿ ਕੇਚਿ। ਅਰਣਿਸਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਰਣਿਯੁਗਲ਼ਂ, ਉਤ੍ਤਰਾਰਣੀ, ਅਧਰਾਰਣੀਤਿ ਅਰਣਿਦ੍વਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Sabbaṃ cakkayuttayānanti rathasakaṭādikaṃ sabbacakkayuttayānaṃ. Visaṅkharitacakkaṃ pana yānaṃ bhājanīyaṃ. Anuññātavāsi nāma yā sipāṭikāya pakkhipitvā pariharituṃ sakkāti vuttā. Muṭṭhipaṇṇanti tālapattaṃ. Tañhi muṭṭhinā gahetvā pariharantīti ‘‘muṭṭhipaṇṇa’’nti vuccati. Muṭṭhipaṇṇanti chattacchadanapaṇṇamevāti keci. Araṇisahitanti araṇiyugaḷaṃ, uttarāraṇī, adharāraṇīti araṇidvayanti attho.
ਫਾਤਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਤਂਅਗ੍ਘਨਕવਾਲਿਕਾਯਪਿ ਥਾવਰਂ વਡ੍ਢਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ। ਫਾਤਿਕਮ੍ਮਂ ਅਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੇਨ ਤਤ੍ਥੇવ વਲਞ੍ਜੇਤਬ੍ਬੋ। ਗਮਨਕਾਲੇ ਸਙ੍ਘਿਕੇ ਆવਾਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਅਸਤਿਯਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਤੇਨ ਪਹਿਣਿਤ੍વਾ ਦਾਤਬ੍ਬੋ। ਦੇਸਨ੍ਤਰਗਤੇਨ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਿਹਾਰੇ ਸਙ੍ਘਿਕਾવਾਸੇ ਠਪੇਤਬ੍ਬੋ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਮਤ੍ਤਿਕਾਭਣ੍ਡੇ। ਕੁਣ੍ਡਿਕਾਤਿ ਅਯੋਕੁਣ੍ਡਿਕਾ ਚੇવ ਤਮ੍ਬਲੋਹਕੁਣ੍ਡਿਕਾ ਚ। ਭਾਜਨੀਯਕੋਟ੍ਠਾਸਮੇવ ਭਜਤੀਤਿ ਭਾਜਨੀਯਪਕ੍ਖਮੇવ ਸੇવਤਿ, ਨ ਤੁ ਗਰੁਭਣ੍ਡਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਞ੍ਚਨਕੋ ਪਨ ਗਰੁਭਣ੍ਡਮੇવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਇਤਰਨ੍ਤਿ ਗਰੁਭਣ੍ਡਂ।
Phātikammaṃkatvāti antamaso taṃagghanakavālikāyapi thāvaraṃ vaḍḍhikammaṃ katvā. Phātikammaṃ akatvā gaṇhantena tattheva valañjetabbo. Gamanakāle saṅghike āvāse ṭhapetvā gantabbaṃ. Asatiyā gahetvā gatena pahiṇitvā dātabbo. Desantaragatena sampattavihāre saṅghikāvāse ṭhapetabbo. Etthāti mattikābhaṇḍe. Kuṇḍikāti ayokuṇḍikā ceva tambalohakuṇḍikā ca. Bhājanīyakoṭṭhāsameva bhajatīti bhājanīyapakkhameva sevati, na tu garubhaṇḍanti attho. Kañcanako pana garubhaṇḍamevāti adhippāyo. Itaranti garubhaṇḍaṃ.
ਦੁਬ੍ਬਲਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dubbalasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
