| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[१८०] १०. दुद्ददजातकवण्णना
[180] 10. Duddadajātakavaṇṇanā
दुद्ददं ददमानानन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो गणदानं आरब्भ कथेसि। सावत्थियं किर द्वे सहायका कुटुम्बियपुत्ता छन्दकं संहरित्वा सब्बपरिक्खारदानं सज्जेत्वा बुद्धप्पमुखं भिक्खुसङ्घं निमन्तेत्वा सत्ताहं महादानं पवत्तेत्वा सत्तमे दिवसे सब्बपरिक्खारे अदंसु। तेसु गणजेट्ठको सत्थारं वन्दित्वा एकमन्तं निसीदित्वा ‘‘भन्ते, इमस्मिं दाने बहुदायकापि अत्थि अप्पदायकापि, तेसं सब्बेसम्पि ‘इदं दानं महप्फलं होतू’’’ति दानं निय्यादेसि। सत्था ‘‘तुम्हेहि खो उपासका बुद्धप्पमुखस्स भिक्खुसङ्घस्स दानं दत्वा एवं निय्यादेन्तेहि महाकम्मं कतं, पोराणकपण्डितापि दानं दत्वा एवमेव निय्यादिंसू’’ति वत्वा तेन याचितो अतीतं आहरि।
Duddadaṃdadamānānanti idaṃ satthā jetavane viharanto gaṇadānaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kira dve sahāyakā kuṭumbiyaputtā chandakaṃ saṃharitvā sabbaparikkhāradānaṃ sajjetvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā sattame divase sabbaparikkhāre adaṃsu. Tesu gaṇajeṭṭhako satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīditvā ‘‘bhante, imasmiṃ dāne bahudāyakāpi atthi appadāyakāpi, tesaṃ sabbesampi ‘idaṃ dānaṃ mahapphalaṃ hotū’’’ti dānaṃ niyyādesi. Satthā ‘‘tumhehi kho upāsakā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dānaṃ datvā evaṃ niyyādentehi mahākammaṃ kataṃ, porāṇakapaṇḍitāpi dānaṃ datvā evameva niyyādiṃsū’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो कासिरट्ठे ब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो तक्कसिलायं सब्बसिप्पानि उग्गण्हित्वा घरावासं पहाय इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा गणसत्था हुत्वा हिमवन्तपदेसे चिरं वसित्वा लोणम्बिलसेवनत्थाय जनपदचारिकं चरमानो बाराणसिं पत्वा राजुय्याने वसित्वा पुनदिवसे द्वारगामे सपरिवारो भिक्खाय चरि। मनुस्सा भिक्खं अदंसु। पुनदिवसे बाराणसियं चरि, मनुस्सा सम्पियायमाना भिक्खं दत्वा गणबन्धनेन छन्दकं संहरित्वा दानं सज्जेत्वा इसिगणस्स महादानं पवत्तयिंसु। दानपरियोसाने गणजेट्ठको एवमेव वत्वा इमिनाव नियामेन दानं निय्यादेसि। बोधिसत्तो ‘‘आवुसो, चित्तप्पसादे सति अप्पकं नाम दानं नत्थी’’ति वत्वा अनुमोदनं करोन्तो इमा गाथा अवोच –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kāsiraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā gharāvāsaṃ pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā gaṇasatthā hutvā himavantapadese ciraṃ vasitvā loṇambilasevanatthāya janapadacārikaṃ caramāno bārāṇasiṃ patvā rājuyyāne vasitvā punadivase dvāragāme saparivāro bhikkhāya cari. Manussā bhikkhaṃ adaṃsu. Punadivase bārāṇasiyaṃ cari, manussā sampiyāyamānā bhikkhaṃ datvā gaṇabandhanena chandakaṃ saṃharitvā dānaṃ sajjetvā isigaṇassa mahādānaṃ pavattayiṃsu. Dānapariyosāne gaṇajeṭṭhako evameva vatvā imināva niyāmena dānaṃ niyyādesi. Bodhisatto ‘‘āvuso, cittappasāde sati appakaṃ nāma dānaṃ natthī’’ti vatvā anumodanaṃ karonto imā gāthā avoca –
५९.
59.
‘‘दुद्ददं ददमानानं, दुक्करं कम्म कुब्बतं।
‘‘Duddadaṃ dadamānānaṃ, dukkaraṃ kamma kubbataṃ;
असन्तो नानुकुब्बन्ति, सतं धम्मो दुरन्नयो॥
Asanto nānukubbanti, sataṃ dhammo durannayo.
६०.
60.
‘‘तस्मा सतञ्च असतं, नाना होति इतो गति।
‘‘Tasmā satañca asataṃ, nānā hoti ito gati;
असन्तो निरयं यन्ति, सन्तो सग्गपरायणा’’ति॥
Asanto nirayaṃ yanti, santo saggaparāyaṇā’’ti.
तत्थ दुद्ददन्ति दानं नाम लोभदोसवसिकेहि अपण्डितेहि दातुं न सक्का, तस्मा ‘‘दुद्दद’’न्ति वुच्चति। तं ददमानानं। दुक्करं कम्म कुब्बतन्ति तदेव दानकम्मं सब्बेहि कातुं न सक्काति दुक्करं। तं कुरुमानानं। असन्तोति अपण्डिता बाला। नानुकुब्बन्तीति तं कम्मं नानुकरोन्ति। सतं धम्मोति पण्डितानं सभावो। दानं सन्धायेतं वुत्तं। दुरन्नयोति फलसम्बन्धवसेन दुज्जानो, एवरूपस्स दानस्स एवरूपो फलविपाको होतीति दुरनुबोधो। अपिच दुरन्नयोति दुरधिगमो, अपण्डितेहि दानं दत्वा दानफलं नाम लद्धुं न सक्कातिपि अत्थो। नाना होति इतो गतीति इतो चवित्वा परलोकं गच्छन्तानं पटिसन्धिग्गहणं नाना होति। असन्तो निरयं यन्तीति अपण्डिता दुस्सीला दानं अदत्वा सीलं अरक्खित्वा निरयं गच्छन्ति। सन्तो सग्गपरायणाति पण्डिता पन दानं दत्वा सीलं रक्खित्वा उपोसथकम्मं करित्वा तीणि सुचरितानि पूरेत्वा सग्गपरायणा होन्ति, महन्तं सग्गसुखसम्पत्तिं अनुभवन्तीति।
Tattha duddadanti dānaṃ nāma lobhadosavasikehi apaṇḍitehi dātuṃ na sakkā, tasmā ‘‘duddada’’nti vuccati. Taṃ dadamānānaṃ. Dukkaraṃ kamma kubbatanti tadeva dānakammaṃ sabbehi kātuṃ na sakkāti dukkaraṃ. Taṃ kurumānānaṃ. Asantoti apaṇḍitā bālā. Nānukubbantīti taṃ kammaṃ nānukaronti. Sataṃ dhammoti paṇḍitānaṃ sabhāvo. Dānaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Durannayoti phalasambandhavasena dujjāno, evarūpassa dānassa evarūpo phalavipāko hotīti duranubodho. Apica durannayoti duradhigamo, apaṇḍitehi dānaṃ datvā dānaphalaṃ nāma laddhuṃ na sakkātipi attho. Nānā hoti ito gatīti ito cavitvā paralokaṃ gacchantānaṃ paṭisandhiggahaṇaṃ nānā hoti. Asanto nirayaṃ yantīti apaṇḍitā dussīlā dānaṃ adatvā sīlaṃ arakkhitvā nirayaṃ gacchanti. Santo saggaparāyaṇāti paṇḍitā pana dānaṃ datvā sīlaṃ rakkhitvā uposathakammaṃ karitvā tīṇi sucaritāni pūretvā saggaparāyaṇā honti, mahantaṃ saggasukhasampattiṃ anubhavantīti.
एवं बोधिसत्तो अनुमोदनं कत्वा चत्तारो वस्सिके मासे तत्थेव वसित्वा वस्सातिक्कमे हिमवन्तं गन्त्वा झानं निब्बत्तेत्वा अपरिहीनज्झानो ब्रह्मलोकूपगो अहोसि।
Evaṃ bodhisatto anumodanaṃ katvā cattāro vassike māse tattheva vasitvā vassātikkame himavantaṃ gantvā jhānaṃ nibbattetvā aparihīnajjhāno brahmalokūpago ahosi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा इसिगणो बुद्धपरिसा अहोसि, गणसत्था पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā isigaṇo buddhaparisā ahosi, gaṇasatthā pana ahameva ahosi’’nti.
दुद्ददजातकवण्णना दसमा।
Duddadajātakavaṇṇanā dasamā.
कल्याणवग्गो ततियो।
Kalyāṇavaggo tatiyo.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
कल्याणधम्मं दद्दरं, मक्कटि दुब्भिमक्कटं।
Kalyāṇadhammaṃ daddaraṃ, makkaṭi dubbhimakkaṭaṃ;
आदिच्चुपट्ठानञ्चेव, कळायमुट्ठि तिन्दुकं।
Ādiccupaṭṭhānañceva, kaḷāyamuṭṭhi tindukaṃ;
कच्छपं सतधम्मञ्च, दुद्ददन्ति च ते दस॥
Kacchapaṃ satadhammañca, duddadanti ca te dasa.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / १८०. दुद्ददजातकं • 180. Duddadajātakaṃ
