| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[១៨០] ១០. ទុទ្ទទជាតកវណ្ណនា
[180] 10. Duddadajātakavaṇṇanā
ទុទ្ទទំ ទទមានានន្តិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ គណទានំ អារព្ភ កថេសិ។ សាវត្ថិយំ កិរ ទ្វេ សហាយកា កុដុម្ពិយបុត្តា ឆន្ទកំ សំហរិត្វា សព្ពបរិក្ខារទានំ សជ្ជេត្វា ពុទ្ធប្បមុខំ ភិក្ខុសង្ឃំ និមន្តេត្វា សត្តាហំ មហាទានំ បវត្តេត្វា សត្តមេ ទិវសេ សព្ពបរិក្ខារេ អទំសុ។ តេសុ គណជេដ្ឋកោ សត្ថារំ វន្ទិត្វា ឯកមន្តំ និសីទិត្វា ‘‘ភន្តេ, ឥមស្មិំ ទានេ ពហុទាយកាបិ អត្ថិ អប្បទាយកាបិ, តេសំ សព្ពេសម្បិ ‘ឥទំ ទានំ មហប្ផលំ ហោតូ’’’តិ ទានំ និយ្យាទេសិ។ សត្ថា ‘‘តុម្ហេហិ ខោ ឧបាសកា ពុទ្ធប្បមុខស្ស ភិក្ខុសង្ឃស្ស ទានំ ទត្វា ឯវំ និយ្យាទេន្តេហិ មហាកម្មំ កតំ, បោរាណកបណ្ឌិតាបិ ទានំ ទត្វា ឯវមេវ និយ្យាទិំសូ’’តិ វត្វា តេន យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Duddadaṃdadamānānanti idaṃ satthā jetavane viharanto gaṇadānaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kira dve sahāyakā kuṭumbiyaputtā chandakaṃ saṃharitvā sabbaparikkhāradānaṃ sajjetvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā sattame divase sabbaparikkhāre adaṃsu. Tesu gaṇajeṭṭhako satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīditvā ‘‘bhante, imasmiṃ dāne bahudāyakāpi atthi appadāyakāpi, tesaṃ sabbesampi ‘idaṃ dānaṃ mahapphalaṃ hotū’’’ti dānaṃ niyyādesi. Satthā ‘‘tumhehi kho upāsakā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dānaṃ datvā evaṃ niyyādentehi mahākammaṃ kataṃ, porāṇakapaṇḍitāpi dānaṃ datvā evameva niyyādiṃsū’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ កាសិរដ្ឋេ ព្រាហ្មណកុលេ និព្ពត្តិត្វា វយប្បត្តោ តក្កសិលាយំ សព្ពសិប្បានិ ឧគ្គណ្ហិត្វា ឃរាវាសំ បហាយ ឥសិបព្ពជ្ជំ បព្ពជិត្វា គណសត្ថា ហុត្វា ហិមវន្តបទេសេ ចិរំ វសិត្វា លោណម្ពិលសេវនត្ថាយ ជនបទចារិកំ ចរមានោ ពារាណសិំ បត្វា រាជុយ្យានេ វសិត្វា បុនទិវសេ ទ្វារគាមេ សបរិវារោ ភិក្ខាយ ចរិ។ មនុស្សា ភិក្ខំ អទំសុ។ បុនទិវសេ ពារាណសិយំ ចរិ, មនុស្សា សម្បិយាយមានា ភិក្ខំ ទត្វា គណពន្ធនេន ឆន្ទកំ សំហរិត្វា ទានំ សជ្ជេត្វា ឥសិគណស្ស មហាទានំ បវត្តយិំសុ។ ទានបរិយោសានេ គណជេដ្ឋកោ ឯវមេវ វត្វា ឥមិនាវ និយាមេន ទានំ និយ្យាទេសិ។ ពោធិសត្តោ ‘‘អាវុសោ, ចិត្តប្បសាទេ សតិ អប្បកំ នាម ទានំ នត្ថី’’តិ វត្វា អនុមោទនំ ករោន្តោ ឥមា គាថា អវោច –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kāsiraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā gharāvāsaṃ pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā gaṇasatthā hutvā himavantapadese ciraṃ vasitvā loṇambilasevanatthāya janapadacārikaṃ caramāno bārāṇasiṃ patvā rājuyyāne vasitvā punadivase dvāragāme saparivāro bhikkhāya cari. Manussā bhikkhaṃ adaṃsu. Punadivase bārāṇasiyaṃ cari, manussā sampiyāyamānā bhikkhaṃ datvā gaṇabandhanena chandakaṃ saṃharitvā dānaṃ sajjetvā isigaṇassa mahādānaṃ pavattayiṃsu. Dānapariyosāne gaṇajeṭṭhako evameva vatvā imināva niyāmena dānaṃ niyyādesi. Bodhisatto ‘‘āvuso, cittappasāde sati appakaṃ nāma dānaṃ natthī’’ti vatvā anumodanaṃ karonto imā gāthā avoca –
៥៩.
59.
‘‘ទុទ្ទទំ ទទមានានំ, ទុក្ករំ កម្ម កុព្ពតំ;
‘‘Duddadaṃ dadamānānaṃ, dukkaraṃ kamma kubbataṃ;
អសន្តោ នានុកុព្ពន្តិ, សតំ ធម្មោ ទុរន្នយោ។
Asanto nānukubbanti, sataṃ dhammo durannayo.
៦០.
60.
‘‘តស្មា សតញ្ច អសតំ, នានា ហោតិ ឥតោ គតិ;
‘‘Tasmā satañca asataṃ, nānā hoti ito gati;
អសន្តោ និរយំ យន្តិ, សន្តោ សគ្គបរាយណា’’តិ។
Asanto nirayaṃ yanti, santo saggaparāyaṇā’’ti.
តត្ថ ទុទ្ទទន្តិ ទានំ នាម លោភទោសវសិកេហិ អបណ្ឌិតេហិ ទាតុំ ន សក្កា, តស្មា ‘‘ទុទ្ទទ’’ន្តិ វុច្ចតិ។ តំ ទទមានានំ។ ទុក្ករំ កម្ម កុព្ពតន្តិ តទេវ ទានកម្មំ សព្ពេហិ កាតុំ ន សក្កាតិ ទុក្ករំ។ តំ កុរុមានានំ។ អសន្តោតិ អបណ្ឌិតា ពាលា។ នានុកុព្ពន្តីតិ តំ កម្មំ នានុករោន្តិ។ សតំ ធម្មោតិ បណ្ឌិតានំ សភាវោ។ ទានំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។ ទុរន្នយោតិ ផលសម្ពន្ធវសេន ទុជ្ជានោ, ឯវរូបស្ស ទានស្ស ឯវរូបោ ផលវិបាកោ ហោតីតិ ទុរនុពោធោ។ អបិច ទុរន្នយោតិ ទុរធិគមោ, អបណ្ឌិតេហិ ទានំ ទត្វា ទានផលំ នាម លទ្ធុំ ន សក្កាតិបិ អត្ថោ។ នានា ហោតិ ឥតោ គតីតិ ឥតោ ចវិត្វា បរលោកំ គច្ឆន្តានំ បដិសន្ធិគ្គហណំ នានា ហោតិ។ អសន្តោ និរយំ យន្តីតិ អបណ្ឌិតា ទុស្សីលា ទានំ អទត្វា សីលំ អរក្ខិត្វា និរយំ គច្ឆន្តិ។ សន្តោ សគ្គបរាយណាតិ បណ្ឌិតា បន ទានំ ទត្វា សីលំ រក្ខិត្វា ឧបោសថកម្មំ ករិត្វា តីណិ សុចរិតានិ បូរេត្វា សគ្គបរាយណា ហោន្តិ, មហន្តំ សគ្គសុខសម្បត្តិំ អនុភវន្តីតិ។
Tattha duddadanti dānaṃ nāma lobhadosavasikehi apaṇḍitehi dātuṃ na sakkā, tasmā ‘‘duddada’’nti vuccati. Taṃ dadamānānaṃ. Dukkaraṃ kamma kubbatanti tadeva dānakammaṃ sabbehi kātuṃ na sakkāti dukkaraṃ. Taṃ kurumānānaṃ. Asantoti apaṇḍitā bālā. Nānukubbantīti taṃ kammaṃ nānukaronti. Sataṃ dhammoti paṇḍitānaṃ sabhāvo. Dānaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Durannayoti phalasambandhavasena dujjāno, evarūpassa dānassa evarūpo phalavipāko hotīti duranubodho. Apica durannayoti duradhigamo, apaṇḍitehi dānaṃ datvā dānaphalaṃ nāma laddhuṃ na sakkātipi attho. Nānā hoti ito gatīti ito cavitvā paralokaṃ gacchantānaṃ paṭisandhiggahaṇaṃ nānā hoti. Asanto nirayaṃ yantīti apaṇḍitā dussīlā dānaṃ adatvā sīlaṃ arakkhitvā nirayaṃ gacchanti. Santo saggaparāyaṇāti paṇḍitā pana dānaṃ datvā sīlaṃ rakkhitvā uposathakammaṃ karitvā tīṇi sucaritāni pūretvā saggaparāyaṇā honti, mahantaṃ saggasukhasampattiṃ anubhavantīti.
ឯវំ ពោធិសត្តោ អនុមោទនំ កត្វា ចត្តារោ វស្សិកេ មាសេ តត្ថេវ វសិត្វា វស្សាតិក្កមេ ហិមវន្តំ គន្ត្វា ឈានំ និព្ពត្តេត្វា អបរិហីនជ្ឈានោ ព្រហ្មលោកូបគោ អហោសិ។
Evaṃ bodhisatto anumodanaṃ katvā cattāro vassike māse tattheva vasitvā vassātikkame himavantaṃ gantvā jhānaṃ nibbattetvā aparihīnajjhāno brahmalokūpago ahosi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា ឥសិគណោ ពុទ្ធបរិសា អហោសិ, គណសត្ថា បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā isigaṇo buddhaparisā ahosi, gaṇasatthā pana ahameva ahosi’’nti.
ទុទ្ទទជាតកវណ្ណនា ទសមា។
Duddadajātakavaṇṇanā dasamā.
កល្យាណវគ្គោ តតិយោ។
Kalyāṇavaggo tatiyo.
តស្សុទ្ទានំ –
Tassuddānaṃ –
កល្យាណធម្មំ ទទ្ទរំ, មក្កដិ ទុព្ភិមក្កដំ;
Kalyāṇadhammaṃ daddaraṃ, makkaṭi dubbhimakkaṭaṃ;
អាទិច្ចុបដ្ឋានញ្ចេវ, កឡាយមុដ្ឋិ តិន្ទុកំ;
Ādiccupaṭṭhānañceva, kaḷāyamuṭṭhi tindukaṃ;
កច្ឆបំ សតធម្មញ្ច, ទុទ្ទទន្តិ ច តេ ទស។
Kacchapaṃ satadhammañca, duddadanti ca te dasa.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ១៨០. ទុទ្ទទជាតកំ • 180. Duddadajātakaṃ
