| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणि-अट्ठकथा • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
दुकअत्थुद्धारवण्णना
Dukaatthuddhāravaṇṇanā
१४४१. हेतुगोच्छकनिद्देसे तयो कुसलहेतूतिआदिना नयेन हेतू दस्सेत्वा पुन तेयेव उप्पत्तिट्ठानतो दस्सेतुं चतूसु भूमीसु कुसलेसु उप्पज्जन्तीतिआदि वुत्तं। इमिना उपायेन सेसगोच्छकेसुपि देसनानयो वेदितब्बो।
1441. Hetugocchakaniddese tayo kusalahetūtiādinā nayena hetū dassetvā puna teyeva uppattiṭṭhānato dassetuṃ catūsu bhūmīsu kusalesu uppajjantītiādi vuttaṃ. Iminā upāyena sesagocchakesupi desanānayo veditabbo.
१४७३. यत्थ द्वे तयो आसवा एकतो उप्पज्जन्तीति एत्थ तिविधेन आसवानं एकतो उप्पत्ति वेदितब्बा। तत्थ चतूसु दिट्ठिविप्पयुत्तेसु अविज्जासवेन, दिट्ठिसम्पयुत्तेसु दिट्ठासवअविज्जासवेहि सद्धिन्ति कामासवो दुविधेन एकतो उप्पज्जति। भवासवो चतूसु दिट्ठिविप्पयुत्तेसु अविज्जासवेन सद्धिन्ति एकधाव एकतो उप्पज्जति। यथा चेत्थ एवं यत्थ द्वे तीणि संयोजनानि एकतो उप्पज्जन्तीति एत्थापि संयोजनानं उप्पत्ति एकतो दसधा भवे। तत्थ कामरागो चतुधा एकतो उप्पज्जति, पटिघो तिधा, मानो एकधा। तथा विचिकिच्छा चेव भवरागो च। कथं? कामरागो ताव मानसंयोजनअविज्जासंयोजनेहि चेव, दिट्ठिसंयोजनअविज्जासंयोजनेहि च, सीलब्बतपरामासअविज्जासंयोजनेहि च, अविज्जासंयोजनमत्तेनेव च सद्धिन्ति एवं चतुधा एकतो उप्पज्जति। पटिघो पन इस्सासंयोजनअविज्जासंयोजनेहि चेव, मच्छरियसंयोजनअविज्जासंयोजनेहि च, अविज्जासंयोजनमत्तेनेव च सद्धिन्ति एवं तिधा एकतो उप्पज्जति। मानो भवरागाविज्जासंयोजनेहि सद्धिं एकधाव एकतो उप्पज्जति । तथा विचिकिच्छा। सा हि अविज्जासंयोजनेन सद्धिं एकधा उप्पज्जति। भवरागेपि एसेव नयोति। एवमेत्थ द्वे तीणि संयोजनानि एकतो उप्पज्जन्ति।
1473. Yattha dve tayo āsavā ekato uppajjantīti ettha tividhena āsavānaṃ ekato uppatti veditabbā. Tattha catūsu diṭṭhivippayuttesu avijjāsavena, diṭṭhisampayuttesu diṭṭhāsavaavijjāsavehi saddhinti kāmāsavo duvidhena ekato uppajjati. Bhavāsavo catūsu diṭṭhivippayuttesu avijjāsavena saddhinti ekadhāva ekato uppajjati. Yathā cettha evaṃ yattha dve tīṇi saṃyojanāni ekato uppajjantīti etthāpi saṃyojanānaṃ uppatti ekato dasadhā bhave. Tattha kāmarāgo catudhā ekato uppajjati, paṭigho tidhā, māno ekadhā. Tathā vicikicchā ceva bhavarāgo ca. Kathaṃ? Kāmarāgo tāva mānasaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ceva, diṭṭhisaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ca, sīlabbataparāmāsaavijjāsaṃyojanehi ca, avijjāsaṃyojanamatteneva ca saddhinti evaṃ catudhā ekato uppajjati. Paṭigho pana issāsaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ceva, macchariyasaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ca, avijjāsaṃyojanamatteneva ca saddhinti evaṃ tidhā ekato uppajjati. Māno bhavarāgāvijjāsaṃyojanehi saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati . Tathā vicikicchā. Sā hi avijjāsaṃyojanena saddhiṃ ekadhā uppajjati. Bhavarāgepi eseva nayoti. Evamettha dve tīṇi saṃyojanāni ekato uppajjanti.
१५११. यं पनेतं नीवरणगोच्छके यत्थ द्वे तीणि नीवरणानि एकतो उप्पज्जन्तीति वुत्तं, तत्थापि अट्ठधा नीवरणानं एकतो उप्पत्ति वेदितब्बा। एतेसु हि कामच्छन्दो दुविधा एकतो उप्पज्जति, ब्यापादो चतुधा, उद्धच्चं एकधा। तथा विचिकिच्छा। कथं? कामच्छन्दो ताव असङ्खारिकचित्तेसु उद्धच्चनीवरणअविज्जानीवरणेहि, ससङ्खारिकेसु थिनमिद्धउद्धच्चअविज्जानीवरणेहि सद्धिं दुविधा एकतो उप्पज्जति। यं पनेतं द्वे तीणीति वुत्तं, तं हेट्ठिमपरिच्छेदवसेन वुत्तं। तस्मा चतुन्नम्पि एकतो उप्पज्जतीति वचनं युज्जति एव। ब्यापादो पन असङ्खारिकचित्ते उद्धच्चअविज्जानीवरणेहि, ससङ्खारिके थिनमिद्धउद्धच्चअविज्जानीवरणेहि, असङ्खारिकेयेव उद्धच्चकुक्कुच्चअविज्जानीवरणेहि, ससङ्खारिकेयेव थिनमिद्धउद्धच्चकुक्कुच्चअविज्जानीवरणेहि सद्धिन्ति चतुधा एकतो उप्पज्जति। उद्धच्चं पन अविज्जानीवरणमत्तेन सद्धिं एकधाव एकतो उप्पज्जति। विचिकिच्छुद्धच्चअविज्जानीवरणेहि सद्धिं एकधाव एकतो उप्पज्जति।
1511. Yaṃ panetaṃ nīvaraṇagocchake yattha dve tīṇi nīvaraṇāni ekato uppajjantīti vuttaṃ, tatthāpi aṭṭhadhā nīvaraṇānaṃ ekato uppatti veditabbā. Etesu hi kāmacchando duvidhā ekato uppajjati, byāpādo catudhā, uddhaccaṃ ekadhā. Tathā vicikicchā. Kathaṃ? Kāmacchando tāva asaṅkhārikacittesu uddhaccanīvaraṇaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārikesu thinamiddhauddhaccaavijjānīvaraṇehi saddhiṃ duvidhā ekato uppajjati. Yaṃ panetaṃ dve tīṇīti vuttaṃ, taṃ heṭṭhimaparicchedavasena vuttaṃ. Tasmā catunnampi ekato uppajjatīti vacanaṃ yujjati eva. Byāpādo pana asaṅkhārikacitte uddhaccaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārike thinamiddhauddhaccaavijjānīvaraṇehi, asaṅkhārikeyeva uddhaccakukkuccaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārikeyeva thinamiddhauddhaccakukkuccaavijjānīvaraṇehi saddhinti catudhā ekato uppajjati. Uddhaccaṃ pana avijjānīvaraṇamattena saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati. Vicikicchuddhaccaavijjānīvaraṇehi saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati.
१५७७. यम्पिदं किलेसगोच्छके यत्थ द्वे तयो किलेसा एकतो उप्पज्जन्तीति वुत्तं, तत्थ ‘द्वे किलेसा अञ्ञेहि, तयो वा किलेसा अञ्ञेहि किलेसेहि सद्धिं उप्पज्जन्ती’ति एवमत्थो वेदितब्बो। कस्मा? द्विन्नं तिण्णंयेव वा एकतो उप्पत्तिया असम्भवतो।
1577. Yampidaṃ kilesagocchake yattha dve tayo kilesā ekato uppajjantīti vuttaṃ, tattha ‘dve kilesā aññehi, tayo vā kilesā aññehi kilesehi saddhiṃ uppajjantī’ti evamattho veditabbo. Kasmā? Dvinnaṃ tiṇṇaṃyeva vā ekato uppattiyā asambhavato.
तत्थ दसधा किलेसानं एकतो उप्पत्ति होति। एत्थ हि लोभो छधा एकतो उप्पज्जति। पटिघो द्विधा। तथा मोहोति वेदितब्बो। कथं? लोभो ताव असङ्खारिके दिट्ठिविप्पयुत्ते मोहउद्धच्चअहिरिकानोत्तप्पेहि, ससङ्खारिके मोहथिनउद्धच्चअहिरिकानोत्तप्पेहि, असङ्खारिकेयेव मोहमानुद्धच्चाहिरिकानोत्तप्पेहि , ससङ्खारिकेयेव मोहमानथिनउद्धच्चअहिरिकानोत्तप्पेहि, दिट्ठिसम्पयुत्ते पन असङ्खारिके मोहउद्धच्चदिट्ठिअहिरिकानोत्तप्पेहि, ससङ्खारिके मोहदिट्ठिथिनउद्धच्चअहिरिकानोत्तप्पेहि सद्धिन्ति छधा एकतो उप्पज्जति।
Tattha dasadhā kilesānaṃ ekato uppatti hoti. Ettha hi lobho chadhā ekato uppajjati. Paṭigho dvidhā. Tathā mohoti veditabbo. Kathaṃ? Lobho tāva asaṅkhārike diṭṭhivippayutte mohauddhaccaahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohathinauddhaccaahirikānottappehi, asaṅkhārikeyeva mohamānuddhaccāhirikānottappehi , sasaṅkhārikeyeva mohamānathinauddhaccaahirikānottappehi, diṭṭhisampayutte pana asaṅkhārike mohauddhaccadiṭṭhiahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohadiṭṭhithinauddhaccaahirikānottappehi saddhinti chadhā ekato uppajjati.
पटिघो पन असङ्खारिके मोहउद्धच्चअहिरिकानोत्तप्पेहि, ससङ्खारिके मोहथिनउद्धच्चअहिरिकानोत्तप्पेहि सद्धिन्ति एवं द्विधा एकतो उप्पज्जति। मोहो पन विचिकिच्छासम्पयुत्ते विचिकिच्छुद्धच्चअहिरिकानोत्तप्पेहि, उद्धच्चसम्पयुत्ते उद्धच्चअहिरिकानोत्तप्पेहि सद्धिन्ति एवं द्विधा एकतो उप्पज्जति। सेसं सब्बत्थ उत्तानत्थमेवाति।
Paṭigho pana asaṅkhārike mohauddhaccaahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohathinauddhaccaahirikānottappehi saddhinti evaṃ dvidhā ekato uppajjati. Moho pana vicikicchāsampayutte vicikicchuddhaccaahirikānottappehi, uddhaccasampayutte uddhaccaahirikānottappehi saddhinti evaṃ dvidhā ekato uppajjati. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
अट्ठसालिनिया धम्मसङ्गहअट्ठकथाय
Aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaaṭṭhakathāya
अट्ठकथाकण्डवण्णना निट्ठिता।
Aṭṭhakathākaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / धम्मसङ्गणीपाळि • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / दुकअत्थुद्धारो • Dukaatthuddhāro
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / दुकअत्थुद्धारवण्णना • Dukaatthuddhāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / दुकअत्थुद्धारवण्णना • Dukaatthuddhāravaṇṇanā
