Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీ-అనుటీకా • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
దుకఅత్థుద్ధారవణ్ణనా
Dukaatthuddhāravaṇṇanā
౧౪౭౩. అఞ్ఞథాతి వుత్తప్పకారస్స దస్సనే. వుత్తప్పకారస్స దస్సనతో ఏవ హి అట్ఠకథాయం ససఙ్ఖారికానం థినమిద్ధవిరహే అసఙ్ఖారికసదిసీ యోజనా న దస్సితా. భవరాగాదీసూతి భవరాగమూలికాదీసు యోజనాసు.
1473. Aññathāti vuttappakārassa dassane. Vuttappakārassa dassanato eva hi aṭṭhakathāyaṃ sasaṅkhārikānaṃ thinamiddhavirahe asaṅkhārikasadisī yojanā na dassitā. Bhavarāgādīsūti bhavarāgamūlikādīsu yojanāsu.
౧౫౧౧. ద్వేతి ఉద్ధచ్చావిజ్జానీవరణాని. తీణీతి కామచ్ఛన్దబ్యాపాదవిచికిచ్ఛాసు ఏకేకేన ఉద్ధచ్చావిజ్జానీవరణాని. ద్వే వా తీణి వాతి పాళియం వా-సద్దస్స లుత్తనిద్దిట్ఠతం ఆహ. అథ వా నిపాతసద్దసన్నిధానేపి నామపదాదీహి ఏవ సముచ్చయాదిఅత్థో వుచ్చతి, న నిపాతపదేహి తేసం అవాచకత్తాతి అన్తరేనపి నిపాతపదం అయమత్థో లబ్భతి. తథా వచనిచ్ఛాయ సమ్భవో ఏవ హేత్థ పమాణన్తి పాళియం ‘‘ద్వే తీణీ’’తి వుత్తం. యత్థ సహుప్పత్తీతిఆదినా ‘‘ద్వే తీణీ’’తి లక్ఖణవచనన్తి సబ్బసాధారణమత్థమాహ. తథా హి ‘‘ఏవఞ్చ కత్వా కిలేసగోచ్ఛకే చా’’తి వుత్తం. తస్సాయమధిప్పాయో – కిలేసద్వయసహితస్సేవ చిత్తుప్పాదస్స అభావేపి పాళియం ద్విగ్గహణం కతం, కిలేసానఞ్చ సమ్భవన్తానం సబ్బేసం సరూపేన గహణం న కతన్తి ద్వే తయోతి లక్ఖణకరణన్తి విఞ్ఞాయతీతి.
1511. Dveti uddhaccāvijjānīvaraṇāni. Tīṇīti kāmacchandabyāpādavicikicchāsu ekekena uddhaccāvijjānīvaraṇāni. Dve vā tīṇi vāti pāḷiyaṃ vā-saddassa luttaniddiṭṭhataṃ āha. Atha vā nipātasaddasannidhānepi nāmapadādīhi eva samuccayādiattho vuccati, na nipātapadehi tesaṃ avācakattāti antarenapi nipātapadaṃ ayamattho labbhati. Tathā vacanicchāya sambhavo eva hettha pamāṇanti pāḷiyaṃ ‘‘dve tīṇī’’ti vuttaṃ. Yatthasahuppattītiādinā ‘‘dve tīṇī’’ti lakkhaṇavacananti sabbasādhāraṇamatthamāha. Tathā hi ‘‘evañca katvā kilesagocchake cā’’ti vuttaṃ. Tassāyamadhippāyo – kilesadvayasahitasseva cittuppādassa abhāvepi pāḷiyaṃ dviggahaṇaṃ kataṃ, kilesānañca sambhavantānaṃ sabbesaṃ sarūpena gahaṇaṃ na katanti dve tayoti lakkhaṇakaraṇanti viññāyatīti.
యది సబ్బాకుసలే ఉప్పజ్జనకస్సపి ఉద్ధచ్చస్స ఏకో ఏవ చిత్తుప్పాదో విసయభావేన వుచ్చతి, అవిజ్జానీవరణస్సపి తథా వత్తబ్బన్తి అధిప్పాయేన ‘‘కస్మా వుత్త’’న్తిఆదినా చోదేతి. ఇతరో ఉద్ధచ్చనీవరణస్సేవ తథా వత్తబ్బతం అవిజ్జానీవరణస్స తథా వత్తబ్బతాభావఞ్చ దస్సేతుం ‘‘సుత్తన్తే’’తిఆదిమాహ. తత్థ సుత్తన్తే వుత్తేసు పఞ్చసు నీవరణేసూతి ఉద్ధచ్చసహగతే ఉద్ధచ్చస్స అవిజ్జానీవరణేన నీవరణసహితతం ఆసఙ్కిత్వా వుత్తం. నను చ సుత్తన్తేపి ‘‘అవిజ్జానీవరణానం సత్తాన’’న్తిఆదీసు (సం॰ ని॰ ౨.౧౨౪) అవిజ్జా ‘‘నీవరణ’’న్తి వుత్తాతి? సచ్చమేతం, ఝానఙ్గానం పటిపక్ఖభావేన పన సుత్తన్తే బహులం కామచ్ఛన్దాదయో పఞ్చేవ నీవరణాని వుత్తానీతి యేభుయ్యవుత్తివసేన ఏతం వుత్తన్తి దట్ఠబ్బం.
Yadi sabbākusale uppajjanakassapi uddhaccassa eko eva cittuppādo visayabhāvena vuccati, avijjānīvaraṇassapi tathā vattabbanti adhippāyena ‘‘kasmā vutta’’ntiādinā codeti. Itaro uddhaccanīvaraṇasseva tathā vattabbataṃ avijjānīvaraṇassa tathā vattabbatābhāvañca dassetuṃ ‘‘suttante’’tiādimāha. Tattha suttante vuttesu pañcasu nīvaraṇesūti uddhaccasahagate uddhaccassa avijjānīvaraṇena nīvaraṇasahitataṃ āsaṅkitvā vuttaṃ. Nanu ca suttantepi ‘‘avijjānīvaraṇānaṃ sattāna’’ntiādīsu (saṃ. ni. 2.124) avijjā ‘‘nīvaraṇa’’nti vuttāti? Saccametaṃ, jhānaṅgānaṃ paṭipakkhabhāvena pana suttante bahulaṃ kāmacchandādayo pañceva nīvaraṇāni vuttānīti yebhuyyavuttivasena etaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
కేచి పన ‘‘యథా నిక్ఖేపకణ్డే కుసలపటిపక్ఖభూతాని దుబ్బలానిపి నీవరణాని పట్ఠానే వియ దస్సితాని. తథా హి పట్ఠానే (పట్ఠా॰ ౩.౮.౧) ‘నీవరణం ధమ్మం పటిచ్చ నీవరణో ధమ్మో ఉప్పజ్జతి న పురేజాతపచ్చయా. అరూపే కామచ్ఛన్దనీవరణం పటిచ్చ థినమిద్ధనీవరణం ఉద్ధచ్చనీవరణ’న్తిఆది వుత్తం, న ఏవం అట్ఠకథాకణ్డే. అట్ఠకథాకణ్డే పన ఝానపటిపక్ఖభూతానియేవ నీవరణాని నిద్దిట్ఠానీతి ‘ఉద్ధచ్చనీవరణం ఉద్ధచ్చసహగతే చిత్తుప్పాదే ఉప్పజ్జతీ’తి వుత్తం. అట్ఠకథాయం పన ఉద్ధచ్చనీవరణస్స కామచ్ఛన్దాదీహి ఏకతో ఉప్పత్తిదస్సనం నిక్ఖేపకణ్డానుసారేన కతం ఏకతో ఉప్పత్తియా పభేదదస్సనత్థం. తత్థ హి పాళియంయేవ తాని విత్థారతో వుత్తానీ’’తి వదన్తి. అయఞ్చ వాదో ‘‘ఉద్ధచ్చనీవరణం ఉద్ధచ్చసహగతే చిత్తుప్పాదే ఉప్పజ్జతీ’’తి ఇదమేవ వచనం ఞాపకన్తి కత్వా వుత్తో. అఞ్ఞథా అవిజ్జానీవరణం వియ వత్తబ్బం సియా. న తి ఇతో అఞ్ఞం పరియుట్ఠానపట్ఠాయీనియేవ నీవరణాని అత్థుద్ధారకణ్డే అధిప్పేతానీతి ఇమస్స అత్థస్స సాధకం వచనం అత్థి, ఇదం వచనం ద్వేతీణివచనస్స సామఞ్ఞేన సబ్బనీవరణసఙ్గాహకత్తా యథావుత్తవచనస్స విసయవిసేసప్పకాసనసఙ్ఖాతేన పయోజనన్తరేన వుత్తభావస్స దస్సితత్తా చ ఞాపకం న భవతీతి దిస్సతి, తస్మా విచారేత్వా గహేతబ్బం.
Keci pana ‘‘yathā nikkhepakaṇḍe kusalapaṭipakkhabhūtāni dubbalānipi nīvaraṇāni paṭṭhāne viya dassitāni. Tathā hi paṭṭhāne (paṭṭhā. 3.8.1) ‘nīvaraṇaṃ dhammaṃ paṭicca nīvaraṇo dhammo uppajjati na purejātapaccayā. Arūpe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇa’ntiādi vuttaṃ, na evaṃ aṭṭhakathākaṇḍe. Aṭṭhakathākaṇḍe pana jhānapaṭipakkhabhūtāniyeva nīvaraṇāni niddiṭṭhānīti ‘uddhaccanīvaraṇaṃ uddhaccasahagate cittuppāde uppajjatī’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana uddhaccanīvaraṇassa kāmacchandādīhi ekato uppattidassanaṃ nikkhepakaṇḍānusārena kataṃ ekato uppattiyā pabhedadassanatthaṃ. Tattha hi pāḷiyaṃyeva tāni vitthārato vuttānī’’ti vadanti. Ayañca vādo ‘‘uddhaccanīvaraṇaṃ uddhaccasahagate cittuppāde uppajjatī’’ti idameva vacanaṃ ñāpakanti katvā vutto. Aññathā avijjānīvaraṇaṃ viya vattabbaṃ siyā. Na ti ito aññaṃ pariyuṭṭhānapaṭṭhāyīniyeva nīvaraṇāni atthuddhārakaṇḍe adhippetānīti imassa atthassa sādhakaṃ vacanaṃ atthi, idaṃ vacanaṃ dvetīṇivacanassa sāmaññena sabbanīvaraṇasaṅgāhakattā yathāvuttavacanassa visayavisesappakāsanasaṅkhātena payojanantarena vuttabhāvassa dassitattā ca ñāpakaṃ na bhavatīti dissati, tasmā vicāretvā gahetabbaṃ.
అగ్గహేత్వాతి యథారుతవసేనేవ అత్థం అగ్గహేత్వా యథా నిక్ఖేపకణ్డపట్ఠానాదీహి న ఇమిస్సా పాళియా విరోధో హోతి, ఏవం అధిప్పాయో గవేసితబ్బోతి యథావుత్తమేవత్థం నిగమేతి.
Aggahetvāti yathārutavaseneva atthaṃ aggahetvā yathā nikkhepakaṇḍapaṭṭhānādīhi na imissā pāḷiyā virodho hoti, evaṃ adhippāyo gavesitabboti yathāvuttamevatthaṃ nigameti.
౧౫౭౭. తేసన్తి లోభాదితో అఞ్ఞేసం. దస్సితాతి కథం దస్సితా? మానో తావ లోభమోహఉద్ధచ్చఅహిరికానోత్తప్పేహి, లోభమోహథినఉద్ధచ్చఅహిరికానోత్తప్పేహి, తథా దిట్ఠి, విచికిచ్ఛా మోహఉద్ధచ్చఅహిరికానోత్తప్పేహి, థినం లోభమోహదిట్ఠిఉద్ధచ్చఅహిరికానోత్తప్పేహి, లోభమోహమానఉద్ధచ్చఅహిరికానోత్తప్పేహి, లోభమోహఉద్ధచ్చఅహిరికానోత్తప్పేహి, దోసమోహఉద్ధచ్చఅహిరికానోత్తప్పేహి, ఉద్ధచ్చం లోభమోహదిట్ఠిఅహిరికానోత్తప్పేహి, లోభమోహదిట్ఠిథినఅహిరికానోత్తప్పేహి, లోభమోహమానఅహిరికానోత్తప్పేహి, లోభమోహమానథినఅహిరికానోత్తప్పేహి, లోభమోహథినఅహిరికానోత్తప్పేహి, లోభమోహఅహిరికానోత్తప్పేహి, దోసమోహఅహిరికానోత్తప్పేహి, దోసమోహథినఅహిరికానోత్తప్పేహి, మోహవిచికిచ్ఛాఅహిరికానోత్తప్పేహి, మోహఅహిరికానోత్తప్పేహి ఏకతో ఉప్పజ్జతి.
1577. Tesanti lobhādito aññesaṃ. Dassitāti kathaṃ dassitā? Māno tāva lobhamohauddhaccaahirikānottappehi, lobhamohathinauddhaccaahirikānottappehi, tathā diṭṭhi, vicikicchā mohauddhaccaahirikānottappehi, thinaṃ lobhamohadiṭṭhiuddhaccaahirikānottappehi, lobhamohamānauddhaccaahirikānottappehi, lobhamohauddhaccaahirikānottappehi, dosamohauddhaccaahirikānottappehi, uddhaccaṃ lobhamohadiṭṭhiahirikānottappehi, lobhamohadiṭṭhithinaahirikānottappehi, lobhamohamānaahirikānottappehi, lobhamohamānathinaahirikānottappehi, lobhamohathinaahirikānottappehi, lobhamohaahirikānottappehi, dosamohaahirikānottappehi, dosamohathinaahirikānottappehi, mohavicikicchāahirikānottappehi, mohaahirikānottappehi ekato uppajjati.
యథా చ ఉద్ధచ్చం, ఏవం అహిరికానోత్తప్పాని చ యోజేత్వా వేదితబ్బాని. కథం? అహిరికం లోభమోహదిట్ఠిఉద్ధచ్చానోత్తప్పేహి, లోభమోహదిట్ఠిథినఉద్ధచ్చానోత్తప్పేహి, లోభమోహమానఉద్ధచ్చానోత్తప్పేహి, లోభమోహమానథినఉద్ధచ్చానోత్తప్పేహి, లోభమోహథినఉద్ధచ్చానోత్తప్పేహి, లోభమోహఉద్ధచ్చానోత్తప్పేహి, దోసమోహఉద్ధచ్చానోత్తప్పేహి, దోసమోహథినఉద్ధచ్చానోత్తప్పేహి, మోహవిచికిచ్ఛాఉద్ధచ్చానోత్తప్పేహి , మోహఉద్ధచ్చానోత్తప్పేహి చ ఏకతో ఉప్పజ్జతి. అనోత్తప్పం లోభమోహదిట్ఠిఉద్ధచ్చాహిరికేహి, లోభమోహదిట్ఠిథినఉద్ధచ్చాహిరికేహి, లోభమోహమానఉద్ధచ్చాహిరికేహి, లోభమోహమానథినఉద్ధచ్చాహిరికేహి, లోభమోహథినఉద్ధచ్చాహిరికేహి, లోభమోహఉద్ధచ్చాహిరికేహి, దోసమోహఉద్ధచ్చాహిరికేహి, దోసమోహథినఉద్ధచ్చాహిరికేహి, మోహవిచికిచ్ఛాఉద్ధచ్చాహిరికేహి , మోహఉద్ధచ్చాహిరికేహి చ ఏకతో ఉప్పజ్జతీతి ఏవమేత్థ మానాదీనమ్పి ఏకతో ఉప్పత్తి వేదితబ్బా. సేసం ఉత్తానత్థమేవ.
Yathā ca uddhaccaṃ, evaṃ ahirikānottappāni ca yojetvā veditabbāni. Kathaṃ? Ahirikaṃ lobhamohadiṭṭhiuddhaccānottappehi, lobhamohadiṭṭhithinauddhaccānottappehi, lobhamohamānauddhaccānottappehi, lobhamohamānathinauddhaccānottappehi, lobhamohathinauddhaccānottappehi, lobhamohauddhaccānottappehi, dosamohauddhaccānottappehi, dosamohathinauddhaccānottappehi, mohavicikicchāuddhaccānottappehi , mohauddhaccānottappehi ca ekato uppajjati. Anottappaṃ lobhamohadiṭṭhiuddhaccāhirikehi, lobhamohadiṭṭhithinauddhaccāhirikehi, lobhamohamānauddhaccāhirikehi, lobhamohamānathinauddhaccāhirikehi, lobhamohathinauddhaccāhirikehi, lobhamohauddhaccāhirikehi, dosamohauddhaccāhirikehi, dosamohathinauddhaccāhirikehi, mohavicikicchāuddhaccāhirikehi , mohauddhaccāhirikehi ca ekato uppajjatīti evamettha mānādīnampi ekato uppatti veditabbā. Sesaṃ uttānatthameva.
అట్ఠకథాకణ్డవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Aṭṭhakathākaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
ఇతి ధమ్మసఙ్గణీమూలటీకాయ లీనత్థపదవణ్ణనా
Iti dhammasaṅgaṇīmūlaṭīkāya līnatthapadavaṇṇanā
ధమ్మసఙ్గణీ-అనుటీకా సమత్తా.
Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā samattā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీపాళి • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / దుకఅత్థుద్ధారో • Dukaatthuddhāro
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / అభిధమ్మపిటక (అట్ఠకథా) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ధమ్మసఙ్గణి-అట్ఠకథా • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / దుకఅత్థుద్ధారవణ్ణనా • Dukaatthuddhāravaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-మూలటీకా • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / దుకఅత్థుద్ధారవణ్ణనా • Dukaatthuddhāravaṇṇanā