| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ธมฺมสงฺคณิ-อฎฺฐกถา • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ทุกอตฺถุทฺธารวณฺณนา
Dukaatthuddhāravaṇṇanā
๑๔๔๑. เหตุโคจฺฉกนิเทฺทเส ตโย กุสลเหตูติอาทินา นเยน เหตู ทเสฺสตฺวา ปุน เตเยว อุปฺปตฺติฎฺฐานโต ทเสฺสตุํ จตูสุ ภูมีสุ กุสเลสุ อุปฺปชฺชนฺตีติอาทิ วุตฺตํฯ อิมินา อุปาเยน เสสโคจฺฉเกสุปิ เทสนานโย เวทิตโพฺพฯ
1441. Hetugocchakaniddese tayo kusalahetūtiādinā nayena hetū dassetvā puna teyeva uppattiṭṭhānato dassetuṃ catūsu bhūmīsu kusalesu uppajjantītiādi vuttaṃ. Iminā upāyena sesagocchakesupi desanānayo veditabbo.
๑๔๗๓. ยตฺถ เทฺว ตโย อาสวา เอกโต อุปฺปชฺชนฺตีติ เอตฺถ ติวิเธน อาสวานํ เอกโต อุปฺปตฺติ เวทิตพฺพาฯ ตตฺถ จตูสุ ทิฎฺฐิวิปฺปยุเตฺตสุ อวิชฺชาสเวน, ทิฎฺฐิสมฺปยุเตฺตสุ ทิฎฺฐาสวอวิชฺชาสเวหิ สทฺธินฺติ กามาสโว ทุวิเธน เอกโต อุปฺปชฺชติฯ ภวาสโว จตูสุ ทิฎฺฐิวิปฺปยุเตฺตสุ อวิชฺชาสเวน สทฺธินฺติ เอกธาว เอกโต อุปฺปชฺชติฯ ยถา เจตฺถ เอวํ ยตฺถ เทฺว ตีณิ สํโยชนานิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺตีติ เอตฺถาปิ สํโยชนานํ อุปฺปตฺติ เอกโต ทสธา ภเวฯ ตตฺถ กามราโค จตุธา เอกโต อุปฺปชฺชติ, ปฎิโฆ ติธา, มาโน เอกธาฯ ตถา วิจิกิจฺฉา เจว ภวราโค จฯ กถํ? กามราโค ตาว มานสํโยชนอวิชฺชาสํโยชเนหิ เจว, ทิฎฺฐิสํโยชนอวิชฺชาสํโยชเนหิ จ, สีลพฺพตปรามาสอวิชฺชาสํโยชเนหิ จ, อวิชฺชาสํโยชนมเตฺตเนว จ สทฺธินฺติ เอวํ จตุธา เอกโต อุปฺปชฺชติฯ ปฎิโฆ ปน อิสฺสาสํโยชนอวิชฺชาสํโยชเนหิ เจว, มจฺฉริยสํโยชนอวิชฺชาสํโยชเนหิ จ, อวิชฺชาสํโยชนมเตฺตเนว จ สทฺธินฺติ เอวํ ติธา เอกโต อุปฺปชฺชติฯ มาโน ภวราคาวิชฺชาสํโยชเนหิ สทฺธิํ เอกธาว เอกโต อุปฺปชฺชติ ฯ ตถา วิจิกิจฺฉาฯ สา หิ อวิชฺชาสํโยชเนน สทฺธิํ เอกธา อุปฺปชฺชติฯ ภวราเคปิ เอเสว นโยติฯ เอวเมตฺถ เทฺว ตีณิ สํโยชนานิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺติฯ
1473. Yattha dve tayo āsavā ekato uppajjantīti ettha tividhena āsavānaṃ ekato uppatti veditabbā. Tattha catūsu diṭṭhivippayuttesu avijjāsavena, diṭṭhisampayuttesu diṭṭhāsavaavijjāsavehi saddhinti kāmāsavo duvidhena ekato uppajjati. Bhavāsavo catūsu diṭṭhivippayuttesu avijjāsavena saddhinti ekadhāva ekato uppajjati. Yathā cettha evaṃ yattha dve tīṇi saṃyojanāni ekato uppajjantīti etthāpi saṃyojanānaṃ uppatti ekato dasadhā bhave. Tattha kāmarāgo catudhā ekato uppajjati, paṭigho tidhā, māno ekadhā. Tathā vicikicchā ceva bhavarāgo ca. Kathaṃ? Kāmarāgo tāva mānasaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ceva, diṭṭhisaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ca, sīlabbataparāmāsaavijjāsaṃyojanehi ca, avijjāsaṃyojanamatteneva ca saddhinti evaṃ catudhā ekato uppajjati. Paṭigho pana issāsaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ceva, macchariyasaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ca, avijjāsaṃyojanamatteneva ca saddhinti evaṃ tidhā ekato uppajjati. Māno bhavarāgāvijjāsaṃyojanehi saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati . Tathā vicikicchā. Sā hi avijjāsaṃyojanena saddhiṃ ekadhā uppajjati. Bhavarāgepi eseva nayoti. Evamettha dve tīṇi saṃyojanāni ekato uppajjanti.
๑๕๑๑. ยํ ปเนตํ นีวรณโคจฺฉเก ยตฺถ เทฺว ตีณิ นีวรณานิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺตีติ วุตฺตํ, ตตฺถาปิ อฎฺฐธา นีวรณานํ เอกโต อุปฺปตฺติ เวทิตพฺพาฯ เอเตสุ หิ กามจฺฉโนฺท ทุวิธา เอกโต อุปฺปชฺชติ, พฺยาปาโท จตุธา, อุทฺธจฺจํ เอกธาฯ ตถา วิจิกิจฺฉาฯ กถํ? กามจฺฉโนฺท ตาว อสงฺขาริกจิเตฺตสุ อุทฺธจฺจนีวรณอวิชฺชานีวรเณหิ, สสงฺขาริเกสุ ถินมิทฺธอุทฺธจฺจอวิชฺชานีวรเณหิ สทฺธิํ ทุวิธา เอกโต อุปฺปชฺชติฯ ยํ ปเนตํ เทฺว ตีณีติ วุตฺตํ, ตํ เหฎฺฐิมปริเจฺฉทวเสน วุตฺตํฯ ตสฺมา จตุนฺนมฺปิ เอกโต อุปฺปชฺชตีติ วจนํ ยุชฺชติ เอวฯ พฺยาปาโท ปน อสงฺขาริกจิเตฺต อุทฺธจฺจอวิชฺชานีวรเณหิ, สสงฺขาริเก ถินมิทฺธอุทฺธจฺจอวิชฺชานีวรเณหิ, อสงฺขาริเกเยว อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจอวิชฺชานีวรเณหิ, สสงฺขาริเกเยว ถินมิทฺธอุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจอวิชฺชานีวรเณหิ สทฺธินฺติ จตุธา เอกโต อุปฺปชฺชติฯ อุทฺธจฺจํ ปน อวิชฺชานีวรณมเตฺตน สทฺธิํ เอกธาว เอกโต อุปฺปชฺชติฯ วิจิกิจฺฉุทฺธจฺจอวิชฺชานีวรเณหิ สทฺธิํ เอกธาว เอกโต อุปฺปชฺชติฯ
1511. Yaṃ panetaṃ nīvaraṇagocchake yattha dve tīṇi nīvaraṇāni ekato uppajjantīti vuttaṃ, tatthāpi aṭṭhadhā nīvaraṇānaṃ ekato uppatti veditabbā. Etesu hi kāmacchando duvidhā ekato uppajjati, byāpādo catudhā, uddhaccaṃ ekadhā. Tathā vicikicchā. Kathaṃ? Kāmacchando tāva asaṅkhārikacittesu uddhaccanīvaraṇaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārikesu thinamiddhauddhaccaavijjānīvaraṇehi saddhiṃ duvidhā ekato uppajjati. Yaṃ panetaṃ dve tīṇīti vuttaṃ, taṃ heṭṭhimaparicchedavasena vuttaṃ. Tasmā catunnampi ekato uppajjatīti vacanaṃ yujjati eva. Byāpādo pana asaṅkhārikacitte uddhaccaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārike thinamiddhauddhaccaavijjānīvaraṇehi, asaṅkhārikeyeva uddhaccakukkuccaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārikeyeva thinamiddhauddhaccakukkuccaavijjānīvaraṇehi saddhinti catudhā ekato uppajjati. Uddhaccaṃ pana avijjānīvaraṇamattena saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati. Vicikicchuddhaccaavijjānīvaraṇehi saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati.
๑๕๗๗. ยมฺปิทํ กิเลสโคจฺฉเก ยตฺถ เทฺว ตโย กิเลสา เอกโต อุปฺปชฺชนฺตีติ วุตฺตํ, ตตฺถ ‘เทฺว กิเลสา อเญฺญหิ, ตโย วา กิเลสา อเญฺญหิ กิเลเสหิ สทฺธิํ อุปฺปชฺชนฺตี’ติ เอวมโตฺถ เวทิตโพฺพฯ กสฺมา? ทฺวินฺนํ ติณฺณํเยว วา เอกโต อุปฺปตฺติยา อสมฺภวโตฯ
1577. Yampidaṃ kilesagocchake yattha dve tayo kilesā ekato uppajjantīti vuttaṃ, tattha ‘dve kilesā aññehi, tayo vā kilesā aññehi kilesehi saddhiṃ uppajjantī’ti evamattho veditabbo. Kasmā? Dvinnaṃ tiṇṇaṃyeva vā ekato uppattiyā asambhavato.
ตตฺถ ทสธา กิเลสานํ เอกโต อุปฺปตฺติ โหติฯ เอตฺถ หิ โลโภ ฉธา เอกโต อุปฺปชฺชติฯ ปฎิโฆ ทฺวิธาฯ ตถา โมโหติ เวทิตโพฺพฯ กถํ? โลโภ ตาว อสงฺขาริเก ทิฎฺฐิวิปฺปยุเตฺต โมหอุทฺธจฺจอหิริกาโนตฺตเปฺปหิ, สสงฺขาริเก โมหถินอุทฺธจฺจอหิริกาโนตฺตเปฺปหิ, อสงฺขาริเกเยว โมหมานุทฺธจฺจาหิริกาโนตฺตเปฺปหิ , สสงฺขาริเกเยว โมหมานถินอุทฺธจฺจอหิริกาโนตฺตเปฺปหิ, ทิฎฺฐิสมฺปยุเตฺต ปน อสงฺขาริเก โมหอุทฺธจฺจทิฎฺฐิอหิริกาโนตฺตเปฺปหิ, สสงฺขาริเก โมหทิฎฺฐิถินอุทฺธจฺจอหิริกาโนตฺตเปฺปหิ สทฺธินฺติ ฉธา เอกโต อุปฺปชฺชติฯ
Tattha dasadhā kilesānaṃ ekato uppatti hoti. Ettha hi lobho chadhā ekato uppajjati. Paṭigho dvidhā. Tathā mohoti veditabbo. Kathaṃ? Lobho tāva asaṅkhārike diṭṭhivippayutte mohauddhaccaahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohathinauddhaccaahirikānottappehi, asaṅkhārikeyeva mohamānuddhaccāhirikānottappehi , sasaṅkhārikeyeva mohamānathinauddhaccaahirikānottappehi, diṭṭhisampayutte pana asaṅkhārike mohauddhaccadiṭṭhiahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohadiṭṭhithinauddhaccaahirikānottappehi saddhinti chadhā ekato uppajjati.
ปฎิโฆ ปน อสงฺขาริเก โมหอุทฺธจฺจอหิริกาโนตฺตเปฺปหิ, สสงฺขาริเก โมหถินอุทฺธจฺจอหิริกาโนตฺตเปฺปหิ สทฺธินฺติ เอวํ ทฺวิธา เอกโต อุปฺปชฺชติฯ โมโห ปน วิจิกิจฺฉาสมฺปยุเตฺต วิจิกิจฺฉุทฺธจฺจอหิริกาโนตฺตเปฺปหิ, อุทฺธจฺจสมฺปยุเตฺต อุทฺธจฺจอหิริกาโนตฺตเปฺปหิ สทฺธินฺติ เอวํ ทฺวิธา เอกโต อุปฺปชฺชติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ
Paṭigho pana asaṅkhārike mohauddhaccaahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohathinauddhaccaahirikānottappehi saddhinti evaṃ dvidhā ekato uppajjati. Moho pana vicikicchāsampayutte vicikicchuddhaccaahirikānottappehi, uddhaccasampayutte uddhaccaahirikānottappehi saddhinti evaṃ dvidhā ekato uppajjati. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
อฎฺฐสาลินิยา ธมฺมสงฺคหอฎฺฐกถาย
Aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaaṭṭhakathāya
อฎฺฐกถากณฺฑวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Aṭṭhakathākaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธมฺมสงฺคณีปาฬิ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ทุกอตฺถุทฺธาโร • Dukaatthuddhāro
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-มูลฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ทุกอตฺถุทฺธารวณฺณนา • Dukaatthuddhāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-อนุฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ทุกอตฺถุทฺธารวณฺณนา • Dukaatthuddhāravaṇṇanā
