| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ទុកអត្ថុទ្ធារវណ្ណនា
Dukaatthuddhāravaṇṇanā
១៤៧៣. អញ្ញថាតិ វុត្តប្បការស្ស ទស្សនេ។ វុត្តប្បការស្ស ទស្សនតោ ឯវ ហិ អដ្ឋកថាយំ សសង្ខារិកានំ ថិនមិទ្ធវិរហេ អសង្ខារិកសទិសី យោជនា ន ទស្សិតា។ ភវរាគាទីសូតិ ភវរាគមូលិកាទីសុ យោជនាសុ។
1473. Aññathāti vuttappakārassa dassane. Vuttappakārassa dassanato eva hi aṭṭhakathāyaṃ sasaṅkhārikānaṃ thinamiddhavirahe asaṅkhārikasadisī yojanā na dassitā. Bhavarāgādīsūti bhavarāgamūlikādīsu yojanāsu.
១៥១១. ទ្វេតិ ឧទ្ធច្ចាវិជ្ជានីវរណានិ។ តីណីតិ កាមច្ឆន្ទព្យាបាទវិចិកិច្ឆាសុ ឯកេកេន ឧទ្ធច្ចាវិជ្ជានីវរណានិ។ ទ្វេ វា តីណិ វាតិ បាឡិយំ វា-សទ្ទស្ស លុត្តនិទ្ទិដ្ឋតំ អាហ។ អថ វា និបាតសទ្ទសន្និធានេបិ នាមបទាទីហិ ឯវ សមុច្ចយាទិអត្ថោ វុច្ចតិ, ន និបាតបទេហិ តេសំ អវាចកត្តាតិ អន្តរេនបិ និបាតបទំ អយមត្ថោ លព្ភតិ។ តថា វចនិច្ឆាយ សម្ភវោ ឯវ ហេត្ថ បមាណន្តិ បាឡិយំ ‘‘ទ្វេ តីណី’’តិ វុត្តំ។ យត្ថ សហុប្បត្តីតិអាទិនា ‘‘ទ្វេ តីណី’’តិ លក្ខណវចនន្តិ សព្ពសាធារណមត្ថមាហ។ តថា ហិ ‘‘ឯវញ្ច កត្វា កិលេសគោច្ឆកេ ចា’’តិ វុត្តំ។ តស្សាយមធិប្បាយោ – កិលេសទ្វយសហិតស្សេវ ចិត្តុប្បាទស្ស អភាវេបិ បាឡិយំ ទ្វិគ្គហណំ កតំ, កិលេសានញ្ច សម្ភវន្តានំ សព្ពេសំ សរូបេន គហណំ ន កតន្តិ ទ្វេ តយោតិ លក្ខណករណន្តិ វិញ្ញាយតីតិ។
1511. Dveti uddhaccāvijjānīvaraṇāni. Tīṇīti kāmacchandabyāpādavicikicchāsu ekekena uddhaccāvijjānīvaraṇāni. Dve vā tīṇi vāti pāḷiyaṃ vā-saddassa luttaniddiṭṭhataṃ āha. Atha vā nipātasaddasannidhānepi nāmapadādīhi eva samuccayādiattho vuccati, na nipātapadehi tesaṃ avācakattāti antarenapi nipātapadaṃ ayamattho labbhati. Tathā vacanicchāya sambhavo eva hettha pamāṇanti pāḷiyaṃ ‘‘dve tīṇī’’ti vuttaṃ. Yatthasahuppattītiādinā ‘‘dve tīṇī’’ti lakkhaṇavacananti sabbasādhāraṇamatthamāha. Tathā hi ‘‘evañca katvā kilesagocchake cā’’ti vuttaṃ. Tassāyamadhippāyo – kilesadvayasahitasseva cittuppādassa abhāvepi pāḷiyaṃ dviggahaṇaṃ kataṃ, kilesānañca sambhavantānaṃ sabbesaṃ sarūpena gahaṇaṃ na katanti dve tayoti lakkhaṇakaraṇanti viññāyatīti.
យទិ សព្ពាកុសលេ ឧប្បជ្ជនកស្សបិ ឧទ្ធច្ចស្ស ឯកោ ឯវ ចិត្តុប្បាទោ វិសយភាវេន វុច្ចតិ, អវិជ្ជានីវរណស្សបិ តថា វត្តព្ពន្តិ អធិប្បាយេន ‘‘កស្មា វុត្ត’’ន្តិអាទិនា ចោទេតិ។ ឥតរោ ឧទ្ធច្ចនីវរណស្សេវ តថា វត្តព្ពតំ អវិជ្ជានីវរណស្ស តថា វត្តព្ពតាភាវញ្ច ទស្សេតុំ ‘‘សុត្តន្តេ’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ សុត្តន្តេ វុត្តេសុ បញ្ចសុ នីវរណេសូតិ ឧទ្ធច្ចសហគតេ ឧទ្ធច្ចស្ស អវិជ្ជានីវរណេន នីវរណសហិតតំ អាសង្កិត្វា វុត្តំ។ ននុ ច សុត្តន្តេបិ ‘‘អវិជ្ជានីវរណានំ សត្តាន’’ន្តិអាទីសុ (សំ. និ. ២.១២៤) អវិជ្ជា ‘‘នីវរណ’’ន្តិ វុត្តាតិ? សច្ចមេតំ, ឈានង្គានំ បដិបក្ខភាវេន បន សុត្តន្តេ ពហុលំ កាមច្ឆន្ទាទយោ បញ្ចេវ នីវរណានិ វុត្តានីតិ យេភុយ្យវុត្តិវសេន ឯតំ វុត្តន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។
Yadi sabbākusale uppajjanakassapi uddhaccassa eko eva cittuppādo visayabhāvena vuccati, avijjānīvaraṇassapi tathā vattabbanti adhippāyena ‘‘kasmā vutta’’ntiādinā codeti. Itaro uddhaccanīvaraṇasseva tathā vattabbataṃ avijjānīvaraṇassa tathā vattabbatābhāvañca dassetuṃ ‘‘suttante’’tiādimāha. Tattha suttante vuttesu pañcasu nīvaraṇesūti uddhaccasahagate uddhaccassa avijjānīvaraṇena nīvaraṇasahitataṃ āsaṅkitvā vuttaṃ. Nanu ca suttantepi ‘‘avijjānīvaraṇānaṃ sattāna’’ntiādīsu (saṃ. ni. 2.124) avijjā ‘‘nīvaraṇa’’nti vuttāti? Saccametaṃ, jhānaṅgānaṃ paṭipakkhabhāvena pana suttante bahulaṃ kāmacchandādayo pañceva nīvaraṇāni vuttānīti yebhuyyavuttivasena etaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
កេចិ បន ‘‘យថា និក្ខេបកណ្ឌេ កុសលបដិបក្ខភូតានិ ទុព្ពលានិបិ នីវរណានិ បដ្ឋានេ វិយ ទស្សិតានិ។ តថា ហិ បដ្ឋានេ (បដ្ឋា. ៣.៨.១) ‘នីវរណំ ធម្មំ បដិច្ច នីវរណោ ធម្មោ ឧប្បជ្ជតិ ន បុរេជាតបច្ចយា។ អរូបេ កាមច្ឆន្ទនីវរណំ បដិច្ច ថិនមិទ្ធនីវរណំ ឧទ្ធច្ចនីវរណ’ន្តិអាទិ វុត្តំ, ន ឯវំ អដ្ឋកថាកណ្ឌេ។ អដ្ឋកថាកណ្ឌេ បន ឈានបដិបក្ខភូតានិយេវ នីវរណានិ និទ្ទិដ្ឋានីតិ ‘ឧទ្ធច្ចនីវរណំ ឧទ្ធច្ចសហគតេ ចិត្តុប្បាទេ ឧប្បជ្ជតី’តិ វុត្តំ។ អដ្ឋកថាយំ បន ឧទ្ធច្ចនីវរណស្ស កាមច្ឆន្ទាទីហិ ឯកតោ ឧប្បត្តិទស្សនំ និក្ខេបកណ្ឌានុសារេន កតំ ឯកតោ ឧប្បត្តិយា បភេទទស្សនត្ថំ។ តត្ថ ហិ បាឡិយំយេវ តានិ វិត្ថារតោ វុត្តានី’’តិ វទន្តិ។ អយញ្ច វាទោ ‘‘ឧទ្ធច្ចនីវរណំ ឧទ្ធច្ចសហគតេ ចិត្តុប្បាទេ ឧប្បជ្ជតី’’តិ ឥទមេវ វចនំ ញាបកន្តិ កត្វា វុត្តោ។ អញ្ញថា អវិជ្ជានីវរណំ វិយ វត្តព្ពំ សិយា។ ន តិ ឥតោ អញ្ញំ បរិយុដ្ឋានបដ្ឋាយីនិយេវ នីវរណានិ អត្ថុទ្ធារកណ្ឌេ អធិប្បេតានីតិ ឥមស្ស អត្ថស្ស សាធកំ វចនំ អត្ថិ, ឥទំ វចនំ ទ្វេតីណិវចនស្ស សាមញ្ញេន សព្ពនីវរណសង្គាហកត្តា យថាវុត្តវចនស្ស វិសយវិសេសប្បកាសនសង្ខាតេន បយោជនន្តរេន វុត្តភាវស្ស ទស្សិតត្តា ច ញាបកំ ន ភវតីតិ ទិស្សតិ, តស្មា វិចារេត្វា គហេតព្ពំ។
Keci pana ‘‘yathā nikkhepakaṇḍe kusalapaṭipakkhabhūtāni dubbalānipi nīvaraṇāni paṭṭhāne viya dassitāni. Tathā hi paṭṭhāne (paṭṭhā. 3.8.1) ‘nīvaraṇaṃ dhammaṃ paṭicca nīvaraṇo dhammo uppajjati na purejātapaccayā. Arūpe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇa’ntiādi vuttaṃ, na evaṃ aṭṭhakathākaṇḍe. Aṭṭhakathākaṇḍe pana jhānapaṭipakkhabhūtāniyeva nīvaraṇāni niddiṭṭhānīti ‘uddhaccanīvaraṇaṃ uddhaccasahagate cittuppāde uppajjatī’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana uddhaccanīvaraṇassa kāmacchandādīhi ekato uppattidassanaṃ nikkhepakaṇḍānusārena kataṃ ekato uppattiyā pabhedadassanatthaṃ. Tattha hi pāḷiyaṃyeva tāni vitthārato vuttānī’’ti vadanti. Ayañca vādo ‘‘uddhaccanīvaraṇaṃ uddhaccasahagate cittuppāde uppajjatī’’ti idameva vacanaṃ ñāpakanti katvā vutto. Aññathā avijjānīvaraṇaṃ viya vattabbaṃ siyā. Na ti ito aññaṃ pariyuṭṭhānapaṭṭhāyīniyeva nīvaraṇāni atthuddhārakaṇḍe adhippetānīti imassa atthassa sādhakaṃ vacanaṃ atthi, idaṃ vacanaṃ dvetīṇivacanassa sāmaññena sabbanīvaraṇasaṅgāhakattā yathāvuttavacanassa visayavisesappakāsanasaṅkhātena payojanantarena vuttabhāvassa dassitattā ca ñāpakaṃ na bhavatīti dissati, tasmā vicāretvā gahetabbaṃ.
អគ្គហេត្វាតិ យថារុតវសេនេវ អត្ថំ អគ្គហេត្វា យថា និក្ខេបកណ្ឌបដ្ឋានាទីហិ ន ឥមិស្សា បាឡិយា វិរោធោ ហោតិ, ឯវំ អធិប្បាយោ គវេសិតព្ពោតិ យថាវុត្តមេវត្ថំ និគមេតិ។
Aggahetvāti yathārutavaseneva atthaṃ aggahetvā yathā nikkhepakaṇḍapaṭṭhānādīhi na imissā pāḷiyā virodho hoti, evaṃ adhippāyo gavesitabboti yathāvuttamevatthaṃ nigameti.
១៥៧៧. តេសន្តិ លោភាទិតោ អញ្ញេសំ។ ទស្សិតាតិ កថំ ទស្សិតា? មានោ តាវ លោភមោហឧទ្ធច្ចអហិរិកានោត្តប្បេហិ, លោភមោហថិនឧទ្ធច្ចអហិរិកានោត្តប្បេហិ, តថា ទិដ្ឋិ, វិចិកិច្ឆា មោហឧទ្ធច្ចអហិរិកានោត្តប្បេហិ, ថិនំ លោភមោហទិដ្ឋិឧទ្ធច្ចអហិរិកានោត្តប្បេហិ, លោភមោហមានឧទ្ធច្ចអហិរិកានោត្តប្បេហិ, លោភមោហឧទ្ធច្ចអហិរិកានោត្តប្បេហិ, ទោសមោហឧទ្ធច្ចអហិរិកានោត្តប្បេហិ, ឧទ្ធច្ចំ លោភមោហទិដ្ឋិអហិរិកានោត្តប្បេហិ, លោភមោហទិដ្ឋិថិនអហិរិកានោត្តប្បេហិ, លោភមោហមានអហិរិកានោត្តប្បេហិ, លោភមោហមានថិនអហិរិកានោត្តប្បេហិ, លោភមោហថិនអហិរិកានោត្តប្បេហិ, លោភមោហអហិរិកានោត្តប្បេហិ, ទោសមោហអហិរិកានោត្តប្បេហិ, ទោសមោហថិនអហិរិកានោត្តប្បេហិ, មោហវិចិកិច្ឆាអហិរិកានោត្តប្បេហិ, មោហអហិរិកានោត្តប្បេហិ ឯកតោ ឧប្បជ្ជតិ។
1577. Tesanti lobhādito aññesaṃ. Dassitāti kathaṃ dassitā? Māno tāva lobhamohauddhaccaahirikānottappehi, lobhamohathinauddhaccaahirikānottappehi, tathā diṭṭhi, vicikicchā mohauddhaccaahirikānottappehi, thinaṃ lobhamohadiṭṭhiuddhaccaahirikānottappehi, lobhamohamānauddhaccaahirikānottappehi, lobhamohauddhaccaahirikānottappehi, dosamohauddhaccaahirikānottappehi, uddhaccaṃ lobhamohadiṭṭhiahirikānottappehi, lobhamohadiṭṭhithinaahirikānottappehi, lobhamohamānaahirikānottappehi, lobhamohamānathinaahirikānottappehi, lobhamohathinaahirikānottappehi, lobhamohaahirikānottappehi, dosamohaahirikānottappehi, dosamohathinaahirikānottappehi, mohavicikicchāahirikānottappehi, mohaahirikānottappehi ekato uppajjati.
យថា ច ឧទ្ធច្ចំ, ឯវំ អហិរិកានោត្តប្បានិ ច យោជេត្វា វេទិតព្ពានិ។ កថំ? អហិរិកំ លោភមោហទិដ្ឋិឧទ្ធច្ចានោត្តប្បេហិ, លោភមោហទិដ្ឋិថិនឧទ្ធច្ចានោត្តប្បេហិ, លោភមោហមានឧទ្ធច្ចានោត្តប្បេហិ, លោភមោហមានថិនឧទ្ធច្ចានោត្តប្បេហិ, លោភមោហថិនឧទ្ធច្ចានោត្តប្បេហិ, លោភមោហឧទ្ធច្ចានោត្តប្បេហិ, ទោសមោហឧទ្ធច្ចានោត្តប្បេហិ, ទោសមោហថិនឧទ្ធច្ចានោត្តប្បេហិ, មោហវិចិកិច្ឆាឧទ្ធច្ចានោត្តប្បេហិ , មោហឧទ្ធច្ចានោត្តប្បេហិ ច ឯកតោ ឧប្បជ្ជតិ។ អនោត្តប្បំ លោភមោហទិដ្ឋិឧទ្ធច្ចាហិរិកេហិ, លោភមោហទិដ្ឋិថិនឧទ្ធច្ចាហិរិកេហិ, លោភមោហមានឧទ្ធច្ចាហិរិកេហិ, លោភមោហមានថិនឧទ្ធច្ចាហិរិកេហិ, លោភមោហថិនឧទ្ធច្ចាហិរិកេហិ, លោភមោហឧទ្ធច្ចាហិរិកេហិ, ទោសមោហឧទ្ធច្ចាហិរិកេហិ, ទោសមោហថិនឧទ្ធច្ចាហិរិកេហិ, មោហវិចិកិច្ឆាឧទ្ធច្ចាហិរិកេហិ , មោហឧទ្ធច្ចាហិរិកេហិ ច ឯកតោ ឧប្បជ្ជតីតិ ឯវមេត្ថ មានាទីនម្បិ ឯកតោ ឧប្បត្តិ វេទិតព្ពា។ សេសំ ឧត្តានត្ថមេវ។
Yathā ca uddhaccaṃ, evaṃ ahirikānottappāni ca yojetvā veditabbāni. Kathaṃ? Ahirikaṃ lobhamohadiṭṭhiuddhaccānottappehi, lobhamohadiṭṭhithinauddhaccānottappehi, lobhamohamānauddhaccānottappehi, lobhamohamānathinauddhaccānottappehi, lobhamohathinauddhaccānottappehi, lobhamohauddhaccānottappehi, dosamohauddhaccānottappehi, dosamohathinauddhaccānottappehi, mohavicikicchāuddhaccānottappehi , mohauddhaccānottappehi ca ekato uppajjati. Anottappaṃ lobhamohadiṭṭhiuddhaccāhirikehi, lobhamohadiṭṭhithinauddhaccāhirikehi, lobhamohamānauddhaccāhirikehi, lobhamohamānathinauddhaccāhirikehi, lobhamohathinauddhaccāhirikehi, lobhamohauddhaccāhirikehi, dosamohauddhaccāhirikehi, dosamohathinauddhaccāhirikehi, mohavicikicchāuddhaccāhirikehi , mohauddhaccāhirikehi ca ekato uppajjatīti evamettha mānādīnampi ekato uppatti veditabbā. Sesaṃ uttānatthameva.
អដ្ឋកថាកណ្ឌវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Aṭṭhakathākaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
ឥតិ ធម្មសង្គណីមូលដីកាយ លីនត្ថបទវណ្ណនា
Iti dhammasaṅgaṇīmūlaṭīkāya līnatthapadavaṇṇanā
ធម្មសង្គណី-អនុដីកា សមត្តា។
Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā samattā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ទុកអត្ថុទ្ធារោ • Dukaatthuddhāro
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ទុកអត្ថុទ្ធារវណ្ណនា • Dukaatthuddhāravaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ទុកអត្ថុទ្ធារវណ្ណនា • Dukaatthuddhāravaṇṇanā
