| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
දුකඅත්‌ථුද්‌ධාරවණ්‌ණනා
Dukaatthuddhāravaṇṇanā
1441. හෙතුගොච්‌ඡකනිද්‌දෙසෙ තයො කුසලහෙතූතිආදිනා නයෙන හෙතූ දස්‌සෙත්‌වා පුන තෙයෙව උප්‌පත්‌තිට්‌ඨානතො දස්‌සෙතුං චතූසු භූමීසු කුසලෙසු උප්‌පජ්‌ජන්‌තීතිආදි වුත්‌තං. ඉමිනා උපායෙන සෙසගොච්‌ඡකෙසුපි දෙසනානයො වෙදිතබ්‌බො.
1441. Hetugocchakaniddese tayo kusalahetūtiādinā nayena hetū dassetvā puna teyeva uppattiṭṭhānato dassetuṃ catūsu bhūmīsu kusalesu uppajjantītiādi vuttaṃ. Iminā upāyena sesagocchakesupi desanānayo veditabbo.
1473. යත්‌ථ ද්‌වෙ තයො ආසවා එකතො උප්‌පජ්‌ජන්‌තීති එත්‌ථ තිවිධෙන ආසවානං එකතො උප්‌පත්‌ති වෙදිතබ්‌බා. තත්‌ථ චතූසු දිට්‌ඨිවිප්‌පයුත්‌තෙසු අවිජ්‌ජාසවෙන, දිට්‌ඨිසම්‌පයුත්‌තෙසු දිට්‌ඨාසවඅවිජ්‌ජාසවෙහි සද්‌ධින්‌ති කාමාසවො දුවිධෙන එකතො උප්‌පජ්‌ජති. භවාසවො චතූසු දිට්‌ඨිවිප්‌පයුත්‌තෙසු අවිජ්‌ජාසවෙන සද්‌ධින්‌ති එකධාව එකතො උප්‌පජ්‌ජති. යථා චෙත්‌ථ එවං යත්‌ථ ද්‌වෙ තීණි සංයොජනානි එකතො උප්‌පජ්‌ජන්‌තීති එත්‌ථාපි සංයොජනානං උප්‌පත්‌ති එකතො දසධා භවෙ. තත්‌ථ කාමරාගො චතුධා එකතො උප්‌පජ්‌ජති, පටිඝො තිධා, මානො එකධා. තථා විචිකිච්‌ඡා චෙව භවරාගො ච. කථං? කාමරාගො තාව මානසංයොජනඅවිජ්‌ජාසංයොජනෙහි චෙව, දිට්‌ඨිසංයොජනඅවිජ්‌ජාසංයොජනෙහි ච, සීලබ්‌බතපරාමාසඅවිජ්‌ජාසංයොජනෙහි ච, අවිජ්‌ජාසංයොජනමත්‌තෙනෙව ච සද්‌ධින්‌ති එවං චතුධා එකතො උප්‌පජ්‌ජති. පටිඝො පන ඉස්‌සාසංයොජනඅවිජ්‌ජාසංයොජනෙහි චෙව, මච්‌ඡරියසංයොජනඅවිජ්‌ජාසංයොජනෙහි ච, අවිජ්‌ජාසංයොජනමත්‌තෙනෙව ච සද්‌ධින්‌ති එවං තිධා එකතො උප්‌පජ්‌ජති. මානො භවරාගාවිජ්‌ජාසංයොජනෙහි සද්‌ධිං එකධාව එකතො උප්‌පජ්‌ජති . තථා විචිකිච්‌ඡා. සා හි අවිජ්‌ජාසංයොජනෙන සද්‌ධිං එකධා උප්‌පජ්‌ජති. භවරාගෙපි එසෙව නයොති. එවමෙත්‌ථ ද්‌වෙ තීණි සංයොජනානි එකතො උප්‌පජ්‌ජන්‌ති.
1473. Yattha dve tayo āsavā ekato uppajjantīti ettha tividhena āsavānaṃ ekato uppatti veditabbā. Tattha catūsu diṭṭhivippayuttesu avijjāsavena, diṭṭhisampayuttesu diṭṭhāsavaavijjāsavehi saddhinti kāmāsavo duvidhena ekato uppajjati. Bhavāsavo catūsu diṭṭhivippayuttesu avijjāsavena saddhinti ekadhāva ekato uppajjati. Yathā cettha evaṃ yattha dve tīṇi saṃyojanāni ekato uppajjantīti etthāpi saṃyojanānaṃ uppatti ekato dasadhā bhave. Tattha kāmarāgo catudhā ekato uppajjati, paṭigho tidhā, māno ekadhā. Tathā vicikicchā ceva bhavarāgo ca. Kathaṃ? Kāmarāgo tāva mānasaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ceva, diṭṭhisaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ca, sīlabbataparāmāsaavijjāsaṃyojanehi ca, avijjāsaṃyojanamatteneva ca saddhinti evaṃ catudhā ekato uppajjati. Paṭigho pana issāsaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ceva, macchariyasaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ca, avijjāsaṃyojanamatteneva ca saddhinti evaṃ tidhā ekato uppajjati. Māno bhavarāgāvijjāsaṃyojanehi saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati . Tathā vicikicchā. Sā hi avijjāsaṃyojanena saddhiṃ ekadhā uppajjati. Bhavarāgepi eseva nayoti. Evamettha dve tīṇi saṃyojanāni ekato uppajjanti.
1511. යං පනෙතං නීවරණගොච්‌ඡකෙ යත්‌ථ ද්‌වෙ තීණි නීවරණානි එකතො උප්‌පජ්‌ජන්‌තීති වුත්‌තං, තත්‌ථාපි අට්‌ඨධා නීවරණානං එකතො උප්‌පත්‌ති වෙදිතබ්‌බා. එතෙසු හි කාමච්‌ඡන්‌දො දුවිධා එකතො උප්‌පජ්‌ජති, බ්‍යාපාදො චතුධා, උද්‌ධච්‌චං එකධා. තථා විචිකිච්‌ඡා. කථං? කාමච්‌ඡන්‌දො තාව අසඞ්‌ඛාරිකචිත්‌තෙසු උද්‌ධච්‌චනීවරණඅවිජ්‌ජානීවරණෙහි, සසඞ්‌ඛාරිකෙසු ථිනමිද්‌ධඋද්‌ධච්‌චඅවිජ්‌ජානීවරණෙහි සද්‌ධිං දුවිධා එකතො උප්‌පජ්‌ජති. යං පනෙතං ද්‌වෙ තීණීති වුත්‌තං, තං හෙට්‌ඨිමපරිච්‌ඡෙදවසෙන වුත්‌තං. තස්‌මා චතුන්‌නම්‌පි එකතො උප්‌පජ්‌ජතීති වචනං යුජ්‌ජති එව. බ්‍යාපාදො පන අසඞ්‌ඛාරිකචිත්‌තෙ උද්‌ධච්‌චඅවිජ්‌ජානීවරණෙහි, සසඞ්‌ඛාරිකෙ ථිනමිද්‌ධඋද්‌ධච්‌චඅවිජ්‌ජානීවරණෙහි, අසඞ්‌ඛාරිකෙයෙව උද්‌ධච්‌චකුක්‌කුච්‌චඅවිජ්‌ජානීවරණෙහි, සසඞ්‌ඛාරිකෙයෙව ථිනමිද්‌ධඋද්‌ධච්‌චකුක්‌කුච්‌චඅවිජ්‌ජානීවරණෙහි සද්‌ධින්‌ති චතුධා එකතො උප්‌පජ්‌ජති. උද්‌ධච්‌චං පන අවිජ්‌ජානීවරණමත්‌තෙන සද්‌ධිං එකධාව එකතො උප්‌පජ්‌ජති. විචිකිච්‌ඡුද්‌ධච්‌චඅවිජ්‌ජානීවරණෙහි සද්‌ධිං එකධාව එකතො උප්‌පජ්‌ජති.
1511. Yaṃ panetaṃ nīvaraṇagocchake yattha dve tīṇi nīvaraṇāni ekato uppajjantīti vuttaṃ, tatthāpi aṭṭhadhā nīvaraṇānaṃ ekato uppatti veditabbā. Etesu hi kāmacchando duvidhā ekato uppajjati, byāpādo catudhā, uddhaccaṃ ekadhā. Tathā vicikicchā. Kathaṃ? Kāmacchando tāva asaṅkhārikacittesu uddhaccanīvaraṇaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārikesu thinamiddhauddhaccaavijjānīvaraṇehi saddhiṃ duvidhā ekato uppajjati. Yaṃ panetaṃ dve tīṇīti vuttaṃ, taṃ heṭṭhimaparicchedavasena vuttaṃ. Tasmā catunnampi ekato uppajjatīti vacanaṃ yujjati eva. Byāpādo pana asaṅkhārikacitte uddhaccaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārike thinamiddhauddhaccaavijjānīvaraṇehi, asaṅkhārikeyeva uddhaccakukkuccaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārikeyeva thinamiddhauddhaccakukkuccaavijjānīvaraṇehi saddhinti catudhā ekato uppajjati. Uddhaccaṃ pana avijjānīvaraṇamattena saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati. Vicikicchuddhaccaavijjānīvaraṇehi saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati.
1577. යම්‌පිදං කිලෙසගොච්‌ඡකෙ යත්‌ථ ද්‌වෙ තයො කිලෙසා එකතො උප්‌පජ්‌ජන්‌තීති වුත්‌තං, තත්‌ථ ‘ද්‌වෙ කිලෙසා අඤ්‌ඤෙහි, තයො වා කිලෙසා අඤ්‌ඤෙහි කිලෙසෙහි සද්‌ධිං උප්‌පජ්‌ජන්‌තී’ති එවමත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. කස්‌මා? ද්‌වින්‌නං තිණ්‌ණංයෙව වා එකතො උප්‌පත්‌තියා අසම්‌භවතො.
1577. Yampidaṃ kilesagocchake yattha dve tayo kilesā ekato uppajjantīti vuttaṃ, tattha ‘dve kilesā aññehi, tayo vā kilesā aññehi kilesehi saddhiṃ uppajjantī’ti evamattho veditabbo. Kasmā? Dvinnaṃ tiṇṇaṃyeva vā ekato uppattiyā asambhavato.
තත්‌ථ දසධා කිලෙසානං එකතො උප්‌පත්‌ති හොති. එත්‌ථ හි ලොභො ඡධා එකතො උප්‌පජ්‌ජති. පටිඝො ද්‌විධා. තථා මොහොති වෙදිතබ්‌බො. කථං? ලොභො තාව අසඞ්‌ඛාරිකෙ දිට්‌ඨිවිප්‌පයුත්‌තෙ මොහඋද්‌ධච්‌චඅහිරිකානොත්‌තප්‌පෙහි, සසඞ්‌ඛාරිකෙ මොහථිනඋද්‌ධච්‌චඅහිරිකානොත්‌තප්‌පෙහි, අසඞ්‌ඛාරිකෙයෙව මොහමානුද්‌ධච්‌චාහිරිකානොත්‌තප්‌පෙහි , සසඞ්‌ඛාරිකෙයෙව මොහමානථිනඋද්‌ධච්‌චඅහිරිකානොත්‌තප්‌පෙහි, දිට්‌ඨිසම්‌පයුත්‌තෙ පන අසඞ්‌ඛාරිකෙ මොහඋද්‌ධච්‌චදිට්‌ඨිඅහිරිකානොත්‌තප්‌පෙහි, සසඞ්‌ඛාරිකෙ මොහදිට්‌ඨිථිනඋද්‌ධච්‌චඅහිරිකානොත්‌තප්‌පෙහි සද්‌ධින්‌ති ඡධා එකතො උප්‌පජ්‌ජති.
Tattha dasadhā kilesānaṃ ekato uppatti hoti. Ettha hi lobho chadhā ekato uppajjati. Paṭigho dvidhā. Tathā mohoti veditabbo. Kathaṃ? Lobho tāva asaṅkhārike diṭṭhivippayutte mohauddhaccaahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohathinauddhaccaahirikānottappehi, asaṅkhārikeyeva mohamānuddhaccāhirikānottappehi , sasaṅkhārikeyeva mohamānathinauddhaccaahirikānottappehi, diṭṭhisampayutte pana asaṅkhārike mohauddhaccadiṭṭhiahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohadiṭṭhithinauddhaccaahirikānottappehi saddhinti chadhā ekato uppajjati.
පටිඝො පන අසඞ්‌ඛාරිකෙ මොහඋද්‌ධච්‌චඅහිරිකානොත්‌තප්‌පෙහි, සසඞ්‌ඛාරිකෙ මොහථිනඋද්‌ධච්‌චඅහිරිකානොත්‌තප්‌පෙහි සද්‌ධින්‌ති එවං ද්‌විධා එකතො උප්‌පජ්‌ජති. මොහො පන විචිකිච්‌ඡාසම්‌පයුත්‌තෙ විචිකිච්‌ඡුද්‌ධච්‌චඅහිරිකානොත්‌තප්‌පෙහි, උද්‌ධච්‌චසම්‌පයුත්‌තෙ උද්‌ධච්‌චඅහිරිකානොත්‌තප්‌පෙහි සද්‌ධින්‌ති එවං ද්‌විධා එකතො උප්‌පජ්‌ජති. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානත්‌ථමෙවාති.
Paṭigho pana asaṅkhārike mohauddhaccaahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohathinauddhaccaahirikānottappehi saddhinti evaṃ dvidhā ekato uppajjati. Moho pana vicikicchāsampayutte vicikicchuddhaccaahirikānottappehi, uddhaccasampayutte uddhaccaahirikānottappehi saddhinti evaṃ dvidhā ekato uppajjati. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
අට්‌ඨසාලිනියා ධම්‌මසඞ්‌ගහඅට්‌ඨකථාය
Aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaaṭṭhakathāya
අට්‌ඨකථාකණ්‌ඩවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Aṭṭhakathākaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / දුකඅත්‌ථුද්‌ධාරො • Dukaatthuddhāro
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / දුකඅත්‌ථුද්‌ධාරවණ්‌ණනා • Dukaatthuddhāravaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / දුකඅත්‌ථුද්‌ධාරවණ්‌ණනා • Dukaatthuddhāravaṇṇanā
