| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
६. दुकदुकपट्ठानवण्णना
6. Dukadukapaṭṭhānavaṇṇanā
दुकदुकपट्ठानेपि हेतुसहेतुकं धम्मं पटिच्च हेतुसहेतुको धम्मो उप्पज्जति हेतुपच्चयाति पञ्हुद्धारवसेनेव सङ्खेपतो देसना कता। तत्थ हेतुदुकं सहेतुकदुकादीहि, सहेतुकदुकादीनि च तेन सद्धिं योजितानि। एकेकं पन दुकं सेसेहि, सेसा च तेहि सद्धिं पटिपाटिया योजेतब्बा। इदञ्हि दुकदुकपट्ठानं नाम ‘दुकेसुयेव दुके पक्खिपित्वा’ देसितं। तेनेत्थ सब्बदुकेहि सद्धिं सब्बदुकानं योजना वेदितब्बा। पाळि पन सङ्खित्ता। येन येन च पदेन सद्धिं यं यं पदं योजनं न गच्छति, तं तं हापेत्वाव देसना कताति।
Dukadukapaṭṭhānepi hetusahetukaṃ dhammaṃ paṭicca hetusahetuko dhammo uppajjati hetupaccayāti pañhuddhāravaseneva saṅkhepato desanā katā. Tattha hetudukaṃ sahetukadukādīhi, sahetukadukādīni ca tena saddhiṃ yojitāni. Ekekaṃ pana dukaṃ sesehi, sesā ca tehi saddhiṃ paṭipāṭiyā yojetabbā. Idañhi dukadukapaṭṭhānaṃ nāma ‘dukesuyeva duke pakkhipitvā’ desitaṃ. Tenettha sabbadukehi saddhiṃ sabbadukānaṃ yojanā veditabbā. Pāḷi pana saṅkhittā. Yena yena ca padena saddhiṃ yaṃ yaṃ padaṃ yojanaṃ na gacchati, taṃ taṃ hāpetvāva desanā katāti.
दुकदुकपट्ठानवण्णना।
Dukadukapaṭṭhānavaṇṇanā.
एत्तावता –
Ettāvatā –
तिकञ्च पट्ठानवरं दुकुत्तमं,
Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,
दुकं तिकञ्चेव तिकं दुकञ्च।
Dukaṃ tikañceva tikaṃ dukañca;
तिकं तिकञ्चेव दुकं दुकञ्च,
Tikaṃ tikañceva dukaṃ dukañca,
छ अनुलोमम्हि नया सुगम्भीराति॥ –
Cha anulomamhi nayā sugambhīrāti. –
अट्ठकथायं वुत्तगाथाय दीपिता। धम्मानुलोमपट्ठाने छ नया निद्दिट्ठा होन्ति। पच्चयवसेन पनेत्थ एकेकस्मिं पट्ठाने अनुलोमादयो चत्तारो चत्तारो नयाति एकेन परियायेन चतुवीसतिनयपटिमण्डितं अनुलोमपट्ठानंयेव वेदितब्बं।
Aṭṭhakathāyaṃ vuttagāthāya dīpitā. Dhammānulomapaṭṭhāne cha nayā niddiṭṭhā honti. Paccayavasena panettha ekekasmiṃ paṭṭhāne anulomādayo cattāro cattāro nayāti ekena pariyāyena catuvīsatinayapaṭimaṇḍitaṃ anulomapaṭṭhānaṃyeva veditabbaṃ.
