Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పఞ్చపకరణ-అట్ఠకథా • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā

    ౨. దుకనిద్దేసవణ్ణనా

    2. Dukaniddesavaṇṇanā

    ౪౫. దుకనిద్దేసే కోధనోతి కుజ్ఝనసీలో మహాకోధో. ఏవం పుగ్గలం పుచ్ఛిత్వాపి ధమ్మేన పుగ్గలం దస్సేతుం తత్థ కతమో కోధోతిఆదిమాహ. ఉపనాహీనిద్దేసాదీసుపి ఏసేవ నయో. కోధో కుజ్ఝనాతిఆదీని హేట్ఠా వుత్తత్థానేవ. తథా ఉపనాహీనిద్దేసాదీసు పుబ్బకాలం కోధోతిఆదీని. అయం కోధో అప్పహీనోతి అయం ఏత్తకో కోధో విక్ఖమ్భనప్పహానేన వా తదఙ్గప్పహానేన వా సముచ్ఛేదప్పహానేన వా అప్పహీనో. పరతో ఉపనాహాదీసుపి ఏసేవ నయో.

    45. Dukaniddese kodhanoti kujjhanasīlo mahākodho. Evaṃ puggalaṃ pucchitvāpi dhammena puggalaṃ dassetuṃ tattha katamo kodhotiādimāha. Upanāhīniddesādīsupi eseva nayo. Kodho kujjhanātiādīni heṭṭhā vuttatthāneva. Tathā upanāhīniddesādīsu pubbakālaṃ kodhotiādīni. Ayaṃ kodho appahīnoti ayaṃ ettako kodho vikkhambhanappahānena vā tadaṅgappahānena vā samucchedappahānena vā appahīno. Parato upanāhādīsupi eseva nayo.

    ౫౩. అహిరికనిద్దేసాదీసు – ఇమినా అహిరికేనాతి ఇమినా ఏవంపకారేన అహిరికధమ్మేన సమన్నాగతో. ఇమినా అనోత్తప్పేనాతిఆదీసుపి ఏసేవ నయో.

    53. Ahirikaniddesādīsu – iminā ahirikenāti iminā evaṃpakārena ahirikadhammena samannāgato. Iminā anottappenātiādīsupi eseva nayo.

    ౬౩. అజ్ఝత్తసంయోజనోతి అజ్ఝత్తబన్ధనో. బహిద్ధాసంయోజనోతి బహిద్ధాబన్ధనో. తే ఉభోపి వచ్ఛకసాలూపమాయ దీపేతబ్బా. వచ్ఛకసాలాయ హి అన్తో బద్ధో అన్తోయేవ సయితవచ్ఛకో వియ ఇధట్ఠకసోతాపన్నసకదాగామినో. తేసఞ్హి బన్ధనమ్పి ఇధేవ, సయమ్పి ఇధేవ. అన్తో బద్ధో పన బహి సయితవచ్ఛకో వియ రూపారూపభవే సోతాపన్నసకదాగామినో. తేసఞ్హి బన్ధనమేవ ఇధ, సయం పన బ్రహ్మలోకే ఠితా. బహి బద్ధో బహి సయితవచ్ఛకో వియ రూపారూపభవే అనాగామీ. తస్స హి బన్ధనమ్పి బహిద్ధా, సయమ్పి బహిద్ధావ. బహి బద్ధో పన అన్తోసయితవచ్ఛకో వియ ఇధట్ఠకఅనాగామీ. తస్స హి బన్ధనం రూపారూపభవేసు, సయం పన ఇధ ఠితో.

    63. Ajjhattasaṃyojanoti ajjhattabandhano. Bahiddhāsaṃyojanoti bahiddhābandhano. Te ubhopi vacchakasālūpamāya dīpetabbā. Vacchakasālāya hi anto baddho antoyeva sayitavacchako viya idhaṭṭhakasotāpannasakadāgāmino. Tesañhi bandhanampi idheva, sayampi idheva. Anto baddho pana bahi sayitavacchako viya rūpārūpabhave sotāpannasakadāgāmino. Tesañhi bandhanameva idha, sayaṃ pana brahmaloke ṭhitā. Bahi baddho bahi sayitavacchako viya rūpārūpabhave anāgāmī. Tassa hi bandhanampi bahiddhā, sayampi bahiddhāva. Bahi baddho pana antosayitavacchako viya idhaṭṭhakaanāgāmī. Tassa hi bandhanaṃ rūpārūpabhavesu, sayaṃ pana idha ṭhito.

    ౬౫. అక్కోధననిద్దేసాదీసు – పహీనోతి విక్ఖమ్భనప్పహానేన వా, తదఙ్గప్పహానేన వా, సముచ్ఛేదప్పహానేన వా పహీనో.

    65. Akkodhananiddesādīsu – pahīnoti vikkhambhanappahānena vā, tadaṅgappahānena vā, samucchedappahānena vā pahīno.

    ౮౩. దుల్లభనిద్దేసే – దుల్లభాతి న సులభా. పుబ్బకారీతి పఠమమేవ కారకో. కతవేదీతి కతం వేదేతి, విదితం పాకటం కరోతి. తే అగారియానగారియేహి దీపేతబ్బా. అగారియేసు హి మాతాపితరో పుబ్బకారినో నామ. పుత్తధీతరో పన మాతాపితరో పటిజగ్గన్తా అభివాదనాదీని తేసం కురుమానా కతవేదినో నామ. అనగారియేసు ఆచరియుపజ్ఝాయా పుబ్బకారినో నామ. అన్తేవాసికసద్ధివిహారికా ఆచరియుపజ్ఝాయే పటిజగ్గన్తా అభివాదనాదీని తేసం కురుమానా కతవేదినో నామ. తేసం ఆవిభావత్థాయ ఉపజ్ఝాయపోసకసోణత్థేరాదీనం వత్థూని కథేతబ్బాని.

    83. Dullabhaniddese – dullabhāti na sulabhā. Pubbakārīti paṭhamameva kārako. Katavedīti kataṃ vedeti, viditaṃ pākaṭaṃ karoti. Te agāriyānagāriyehi dīpetabbā. Agāriyesu hi mātāpitaro pubbakārino nāma. Puttadhītaro pana mātāpitaro paṭijaggantā abhivādanādīni tesaṃ kurumānā katavedino nāma. Anagāriyesu ācariyupajjhāyā pubbakārino nāma. Antevāsikasaddhivihārikā ācariyupajjhāye paṭijaggantā abhivādanādīni tesaṃ kurumānā katavedino nāma. Tesaṃ āvibhāvatthāya upajjhāyaposakasoṇattherādīnaṃ vatthūni kathetabbāni.

    అపరో నయో – పరేన అకతేయేవ ఉపకారే అత్తని కతం ఉపకారం అనపేక్ఖిత్వా కారకో పుబ్బకారీ, సేయ్యథాపి మాతాపితరో చేవ ఆచరియుపజ్ఝాయా చ. సో దుల్లభో; సత్తానం తణ్హాభిభూతత్తా. పరేన కతస్స ఉపకారస్స అనురూపప్పవత్తిం అత్తని కతం ఉపకారం ఉపకారతో జానన్తో, వేదియన్తో, కతఞ్ఞుకతవేదీ. సేయ్యథాపి మాతాపితుఆచరియుపజ్ఝాయేసు సమ్మా పటిపన్నో. సోపి దుల్లభో; సత్తానం అవిజ్జాభిభూతత్తా.

    Aparo nayo – parena akateyeva upakāre attani kataṃ upakāraṃ anapekkhitvā kārako pubbakārī, seyyathāpi mātāpitaro ceva ācariyupajjhāyā ca. So dullabho; sattānaṃ taṇhābhibhūtattā. Parena katassa upakārassa anurūpappavattiṃ attani kataṃ upakāraṃ upakārato jānanto, vediyanto, kataññukatavedī. Seyyathāpi mātāpituācariyupajjhāyesu sammā paṭipanno. Sopi dullabho; sattānaṃ avijjābhibhūtattā.

    అపిచ – అకారణవచ్ఛలో పుబ్బకారీ, సకారణవచ్ఛలో కతఞ్ఞుకతవేదీ. ‘కరిస్సతి మే’తి ఏవమాదికారణనిరపేక్ఖకిరియో పుబ్బకారీ. ‘కరిస్సతి మే’తి ఏవమాదికారణసాపేక్ఖకిరియో కతఞ్ఞుకతవేదీ. తమోజోతిపరాయణో పుబ్బకారీ, జోతిజోతిపరాయణో కతఞ్ఞుకతవేదీ. దేసేతా పుబ్బకారీ, పటిపజ్జితా కతఞ్ఞుకతవేదీ. సదేవకే లోకే అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో పుబ్బకారీ, అరియసావకో కతఞ్ఞుకతవేదీతి. దుకనిపాతట్ఠకథాయం (అ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౨.౨.౧౨౦) పన – ‘‘‘పుబ్బకారీ’తి పఠమం ఉపకారస్స కారకో, ‘కతఞ్ఞుకతవేదీ’తి తేన కతం ఞత్వా పచ్ఛా కారకో. తేసు పుబ్బకారీ ఇణం దేమీతి సఞ్ఞం కరోతి, పచ్ఛాకారకో ‘ఇణం జీరాపేమీ’తి సఞ్ఞం కరోతీ’’తి ఏత్తకమేవ వుత్తం.

    Apica – akāraṇavacchalo pubbakārī, sakāraṇavacchalo kataññukatavedī. ‘Karissati me’ti evamādikāraṇanirapekkhakiriyo pubbakārī. ‘Karissati me’ti evamādikāraṇasāpekkhakiriyo kataññukatavedī. Tamojotiparāyaṇo pubbakārī, jotijotiparāyaṇo kataññukatavedī. Desetā pubbakārī, paṭipajjitā kataññukatavedī. Sadevake loke arahaṃ sammāsambuddho pubbakārī, ariyasāvako kataññukatavedīti. Dukanipātaṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 2.2.120) pana – ‘‘‘pubbakārī’ti paṭhamaṃ upakārassa kārako, ‘kataññukatavedī’ti tena kataṃ ñatvā pacchā kārako. Tesu pubbakārī iṇaṃ demīti saññaṃ karoti, pacchākārako ‘iṇaṃ jīrāpemī’ti saññaṃ karotī’’ti ettakameva vuttaṃ.

    ౮౪. దుత్తప్పయనిద్దేసే – దుత్తప్పయాతి అతప్పయా, న సక్కా కేనచి తప్పేతుం. యో హి ఉపట్ఠాకకులం వా ఞాతికులం వా నిస్సాయ వసమానో చీవరే జిణ్ణే తేహి దిన్నం చీవరం నిక్ఖిపతి, న పరిభుఞ్జతి. పునప్పునం దిన్నమ్పి గహేత్వా నిక్ఖిపతేవ. యో చ తేనేవ నయేన లద్ధం లద్ధం విస్సజ్జేతి పరస్స దేతి. పునప్పునం లద్ధమ్పి తథేవ కరోతి. ఇమే ద్వే పుగ్గలా సకటేహిపి పచ్చయే ఉపనేన్తేన తప్పేతుం న సక్కాతి దుత్తప్పయా నామ.

    84. Duttappayaniddese – duttappayāti atappayā, na sakkā kenaci tappetuṃ. Yo hi upaṭṭhākakulaṃ vā ñātikulaṃ vā nissāya vasamāno cīvare jiṇṇe tehi dinnaṃ cīvaraṃ nikkhipati, na paribhuñjati. Punappunaṃ dinnampi gahetvā nikkhipateva. Yo ca teneva nayena laddhaṃ laddhaṃ vissajjeti parassa deti. Punappunaṃ laddhampi tatheva karoti. Ime dve puggalā sakaṭehipi paccaye upanentena tappetuṃ na sakkāti duttappayā nāma.

    ౮౫. సుతప్పయనిద్దేసే – న విస్సజ్జేతీతి అత్తనో అకత్వా పరస్స న దేతి. అతిరేకే పన సతి న నిక్ఖిపతి పరస్స దేతి. ఇదం వుత్తం హోతి – యో పన భిక్ఖు ఉపట్ఠాకకులా వా ఞాతికులా వా జిణ్ణచీవరో సాటకం లభిత్వా చీవరం కత్వా పరిభుఞ్జతి, న నిక్ఖిపతి; అగ్గళం దత్వా పారుపన్తోపి పున దియ్యమానే సహసా న పటిగ్గణ్హాతి. యో చ లద్ధం లద్ధం అత్తనా పరిభుఞ్జతి, పరేసం న దేతి. ఇమే ద్వేపి సుఖేన సక్కా తప్పేతున్తి సుతప్పయా నామాతి.

    85. Sutappayaniddese – na vissajjetīti attano akatvā parassa na deti. Atireke pana sati na nikkhipati parassa deti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yo pana bhikkhu upaṭṭhākakulā vā ñātikulā vā jiṇṇacīvaro sāṭakaṃ labhitvā cīvaraṃ katvā paribhuñjati, na nikkhipati; aggaḷaṃ datvā pārupantopi puna diyyamāne sahasā na paṭiggaṇhāti. Yo ca laddhaṃ laddhaṃ attanā paribhuñjati, paresaṃ na deti. Ime dvepi sukhena sakkā tappetunti sutappayā nāmāti.

    ౮౬. ఆసవాతి కిలేసా. న కుక్కుచ్చాయితబ్బం కుక్కుచ్చాయతీతి న కుక్కుచ్చాయితబ్బయుత్తకం కుక్కుచ్చాయతి. సూకరమంసం లభిత్వా అచ్ఛమంసన్తి కుక్కుచ్చాయతి, మిగమంసం, లభిత్వా దీపిమంసన్తి కుక్కుచ్చాయతి. కాలే సన్తేయేవ ‘కాలో నత్థీ’తి, అప్పవారేత్వావ ‘పవారితోస్మీ’తి, పత్తే రజస్మిం అపతితేయేవ ‘పతిత’న్తి, అత్తానం ఉద్దిస్స మచ్ఛమంసే అకతేయేవ ‘మం ఉద్దిస్స కత’న్తి కుక్కుచ్చాయతి. కుక్కుచ్చాయితబ్బం న కుక్కుచ్చాయతీతి కుక్కుచ్చాయితబ్బయుత్తకం న కుక్కుచ్చాయతి. అచ్ఛమంసం లభిత్వా సూకరమంసన్తి న కుక్కుచ్చాయతి…పే॰… అత్తానం ఉద్దిస్స మచ్ఛమంసే కతే ‘మం ఉద్దిస్స కత’న్తి న కుక్కుచ్చాయతి . అఙ్గుత్తరట్ఠకథాయం పన – ‘‘‘న కుక్కుచ్చాయితబ్బ’న్తి సఙ్ఘభోగస్స అపట్ఠపనం అవిచారణం న కుక్కుచ్చాయితబ్బం నామ, తం కుక్కుచ్చాయతి. ‘కుక్కుచ్చాయితబ్బ’న్తి తస్సేవ పట్ఠపనం విచారణం, తం న కుక్కుచ్చాయతీ’’తి ఏత్తకమేవ వుత్తం. ఇమేసన్తి ఇమేసం ద్విన్నం పుగ్గలానం సుభూమియం తిణలతాదీని వియ రత్తిమ్పి దివాపి ఆసవా వడ్ఢన్తియేవ. సుక్కపక్ఖే కప్పియమంసం లభిత్వా కప్పియమంసన్త్వేవ గణ్హన్తో న కుక్కుచ్చాయితబ్బం న కుక్కుచ్చాయతి నామాతి ఇమినా నయేన అత్థో వేదితబ్బో.

    86. Āsavāti kilesā. Na kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyatīti na kukkuccāyitabbayuttakaṃ kukkuccāyati. Sūkaramaṃsaṃ labhitvā acchamaṃsanti kukkuccāyati, migamaṃsaṃ, labhitvā dīpimaṃsanti kukkuccāyati. Kāle santeyeva ‘kālo natthī’ti, appavāretvāva ‘pavāritosmī’ti, patte rajasmiṃ apatiteyeva ‘patita’nti, attānaṃ uddissa macchamaṃse akateyeva ‘maṃ uddissa kata’nti kukkuccāyati. Kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyatīti kukkuccāyitabbayuttakaṃ na kukkuccāyati. Acchamaṃsaṃ labhitvā sūkaramaṃsanti na kukkuccāyati…pe… attānaṃ uddissa macchamaṃse kate ‘maṃ uddissa kata’nti na kukkuccāyati . Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘‘na kukkuccāyitabba’nti saṅghabhogassa apaṭṭhapanaṃ avicāraṇaṃ na kukkuccāyitabbaṃ nāma, taṃ kukkuccāyati. ‘Kukkuccāyitabba’nti tasseva paṭṭhapanaṃ vicāraṇaṃ, taṃ na kukkuccāyatī’’ti ettakameva vuttaṃ. Imesanti imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ subhūmiyaṃ tiṇalatādīni viya rattimpi divāpi āsavā vaḍḍhantiyeva. Sukkapakkhe kappiyamaṃsaṃ labhitvā kappiyamaṃsantveva gaṇhanto na kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati nāmāti iminā nayena attho veditabbo.

    ౮౮. హీనాధిముత్తోతి హీనజ్ఝాసయో. దుస్సీలోతి నిస్సీలో. పాపధమ్మోతి లామకధమ్మో.

    88. Hīnādhimuttoti hīnajjhāsayo. Dussīloti nissīlo. Pāpadhammoti lāmakadhammo.

    ౮౯. పణీతాధిముత్తోతి పణీతజ్ఝాసయో. కల్యాణధమ్మోతి భద్దకధమ్మో, సుచిధమ్మో, సున్దరధమ్మో.

    89. Paṇītādhimuttoti paṇītajjhāsayo. Kalyāṇadhammoti bhaddakadhammo, sucidhammo, sundaradhammo.

    ౯౦. తిత్తోతి సుహితో పరియోసితో. తప్పేతాతి అఞ్ఞేసమ్పి తిత్తికరో. పచ్చేకసమ్బుద్ధా యే చ తథాగతసావకాతి ఏత్థ పచ్చేకబుద్ధా నవహి లోకుత్తరధమ్మేహి సయం తిత్తా పరిపుణ్ణా. అఞ్ఞే పన తప్పేతుం న సక్కోన్తి. తేసఞ్హి ధమ్మకథాయ అభిసమయో న హోతి. సావకానం పన ధమ్మకథాయ అపరిమాణానమ్పి దేవమనుస్సానం అభిసమయో హోతి. ఏవం సన్తేపి యస్మా పన తే ధమ్మం దేసేన్తా న అత్తనో వచనం కత్వా కథేన్తి, బుద్ధానం వచనం కత్వా కథేన్తి. సోతుం నిసిన్నపరిసాపి ‘అయం భిక్ఖు న అత్తనా పటివిద్ధధమ్మం కథేతి, బుద్ధేహి పటివిద్ధధమ్మం కథేతీ’తి చిత్తీకారం కరోతి. ఇతి సో చిత్తీకారో బుద్ధానంయేవ హోతి. ఏవం తత్థ సమ్మాసమ్బుద్ధోవ తప్పేతా నామ. యథా హి ‘అసుకస్స నామ ఇదఞ్చిదఞ్చ దేథా’తి రఞ్ఞా ఆణత్తా కిఞ్చాపి ఆనేత్వా దేన్తి, అథ ఖో రాజావ తత్థ దాయకో. యేహిపి లద్ధం హోతి, తే ‘రఞ్ఞా అమ్హాకం ఠానన్తరం దిన్నం, ఇస్సరియవిభవో దిన్నో’త్వేవ గణ్హన్తి, న రాజపురిసేహీతి. ఏవంసమ్పదమిదం వేదితబ్బం. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానత్థమేవాతి.

    90. Tittoti suhito pariyosito. Tappetāti aññesampi tittikaro. Paccekasambuddhā ye ca tathāgatasāvakāti ettha paccekabuddhā navahi lokuttaradhammehi sayaṃ tittā paripuṇṇā. Aññe pana tappetuṃ na sakkonti. Tesañhi dhammakathāya abhisamayo na hoti. Sāvakānaṃ pana dhammakathāya aparimāṇānampi devamanussānaṃ abhisamayo hoti. Evaṃ santepi yasmā pana te dhammaṃ desentā na attano vacanaṃ katvā kathenti, buddhānaṃ vacanaṃ katvā kathenti. Sotuṃ nisinnaparisāpi ‘ayaṃ bhikkhu na attanā paṭividdhadhammaṃ katheti, buddhehi paṭividdhadhammaṃ kathetī’ti cittīkāraṃ karoti. Iti so cittīkāro buddhānaṃyeva hoti. Evaṃ tattha sammāsambuddhova tappetā nāma. Yathā hi ‘asukassa nāma idañcidañca dethā’ti raññā āṇattā kiñcāpi ānetvā denti, atha kho rājāva tattha dāyako. Yehipi laddhaṃ hoti, te ‘raññā amhākaṃ ṭhānantaraṃ dinnaṃ, issariyavibhavo dinno’tveva gaṇhanti, na rājapurisehīti. Evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    దుకనిద్దేసవణ్ణనా.

    Dukaniddesavaṇṇanā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / పుగ్గలపఞ్ఞత్తిపాళి • Puggalapaññattipāḷi / ౨. దుకపుగ్గలపఞ్ఞత్తి • 2. Dukapuggalapaññatti

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-మూలటీకా • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ౨. దుకనిద్దేసవణ్ణనా • 2. Dukaniddesavaṇṇanā

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-అనుటీకా • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ౨. దుకనిద్దేసవణ్ణనా • 2. Dukaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact