Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సమ్మోహవినోదనీ-అట్ఠకథా • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    (౨.) దుకనిద్దేసవణ్ణనా

    (2.) Dukaniddesavaṇṇanā

    ౮౯౧. దుకేసు కోధనిద్దేసాదయో హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బా. హేట్ఠా అనాగతేసు పన ఉపనాహనిద్దేసాదీసు పుబ్బకాలం కోధం ఉపనయ్హతీతి అపరకాలకోధో ఉపనాహో నామ. ఉపనయ్హనాకారో ఉపనయ్హనా. ఉపనయ్హితస్స భావో ఉపనయ్హితత్తం. అట్ఠపనాతి పఠముప్పన్నస్స అనన్తరట్ఠపనా మరియాదట్ఠపనా వా. ఠపనాతి పకతిఠపనా. సణ్ఠపనాతి సబ్బతోభాగేన పునప్పునం ఆఘాతట్ఠపనా. అనుసంసన్దనాతి పఠముప్పన్నేన కోధేన సద్ధిం అన్తరం అదస్సేత్వా ఏకీభావకరణా. అనుప్పబన్ధనాతి పురిమేన సద్ధిం పచ్ఛిమస్స ఘటనా. దళ్హీకమ్మన్తి థిరకరణం. అయం వుచ్చతీతి అయం ఉపనన్ధనలక్ఖణో వేరం అప్పటినిస్సజ్జనరసో ఉపనాహోతి వుచ్చతి; యేన సమన్నాగతో పుగ్గలో వేరం నిస్సజ్జితుం న సక్కోతి; ‘ఏవం నామ మం ఏస వత్తుం అననుచ్ఛవికో’తి అపరాపరం అనుబన్ధతి; ఆదిత్తపూతిఅలాతం వియ జలతేవ ; ధోవియమానం అచ్ఛచమ్మం వియ, వసాతేలమక్ఖితపిలోతికా వియ చ న పరిసుజ్ఝతి.

    891. Dukesu kodhaniddesādayo heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā. Heṭṭhā anāgatesu pana upanāhaniddesādīsu pubbakālaṃ kodhaṃ upanayhatīti aparakālakodho upanāho nāma. Upanayhanākāro upanayhanā. Upanayhitassa bhāvo upanayhitattaṃ. Aṭṭhapanāti paṭhamuppannassa anantaraṭṭhapanā mariyādaṭṭhapanā vā. Ṭhapanāti pakatiṭhapanā. Saṇṭhapanāti sabbatobhāgena punappunaṃ āghātaṭṭhapanā. Anusaṃsandanāti paṭhamuppannena kodhena saddhiṃ antaraṃ adassetvā ekībhāvakaraṇā. Anuppabandhanāti purimena saddhiṃ pacchimassa ghaṭanā. Daḷhīkammanti thirakaraṇaṃ. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ upanandhanalakkhaṇo veraṃ appaṭinissajjanaraso upanāhoti vuccati; yena samannāgato puggalo veraṃ nissajjituṃ na sakkoti; ‘evaṃ nāma maṃ esa vattuṃ ananucchaviko’ti aparāparaṃ anubandhati; ādittapūtialātaṃ viya jalateva ; dhoviyamānaṃ acchacammaṃ viya, vasātelamakkhitapilotikā viya ca na parisujjhati.

    ౮౯౨. మక్ఖనభావవసేన మక్ఖో; పరగుణమక్ఖనాయ పవత్తేన్తోపి అత్తనో కారణం, గూథపహరణకం గూథో వియ, పఠమతరం మక్ఖేతీతి అత్థో. తతో పరా ద్వే ఆకారభావనిద్దేసా. నిట్ఠురభావో నిట్ఠురియం; ‘తం నిస్సాయ ఏత్తకమ్పి నత్థీ’తి ఖేళపాతనన్తి అత్థో. నిట్ఠురియకమ్మన్తి నిట్ఠురియకరణం. గహట్ఠో వా హి గహట్ఠం, భిక్ఖు వా భిక్ఖుం నిస్సాయ వసన్తో అప్పమత్తకేనేవ కుజ్ఝిత్వా ‘తం నిస్సాయ ఏత్తకమ్పి నత్థీ’తి ఖేళం పాతేత్వా పాదేన మద్దన్తో వియ నిట్ఠురియం నామ కరోతి. తస్స తం కమ్మం నిట్ఠురియకమ్మన్తి వుచ్చతి. లక్ఖణాదితో పనేస పరగుణమక్ఖనలక్ఖణో మక్ఖో, తేసం వినాసనరసో, పరేన సుకతానం కిరియానం అవచ్ఛాదనపచ్చుపట్ఠానో.

    892. Makkhanabhāvavasena makkho; paraguṇamakkhanāya pavattentopi attano kāraṇaṃ, gūthapaharaṇakaṃ gūtho viya, paṭhamataraṃ makkhetīti attho. Tato parā dve ākārabhāvaniddesā. Niṭṭhurabhāvo niṭṭhuriyaṃ; ‘taṃ nissāya ettakampi natthī’ti kheḷapātananti attho. Niṭṭhuriyakammanti niṭṭhuriyakaraṇaṃ. Gahaṭṭho vā hi gahaṭṭhaṃ, bhikkhu vā bhikkhuṃ nissāya vasanto appamattakeneva kujjhitvā ‘taṃ nissāya ettakampi natthī’ti kheḷaṃ pātetvā pādena maddanto viya niṭṭhuriyaṃ nāma karoti. Tassa taṃ kammaṃ niṭṭhuriyakammanti vuccati. Lakkhaṇādito panesa paraguṇamakkhanalakkhaṇo makkho, tesaṃ vināsanaraso, parena sukatānaṃ kiriyānaṃ avacchādanapaccupaṭṭhāno.

    పళాసతీతి పళాసో; పరస్స గుణే దస్సేత్వా అత్తనో గుణేహి సమం కరోతీతి అత్థో. పళాసస్స ఆయనా పళాసాయనా. పళాసో చ సో అత్తనో జయాహరణతో ఆహారో చాతి పళాసాహారో. వివాదట్ఠానన్తి వివాదకారణం. యుగగ్గాహోతి సమధురగ్గహణం. అప్పటినిస్సగ్గోతి అత్తనా గహితస్స అప్పటినిస్సజ్జనం. లక్ఖణాదితో పనేస యుగగ్గాహలక్ఖణో పళాసో, పరగుణేహి అత్తనో గుణానం సమకరణరసో, పరేసం గుణప్పమాణేన ఉపట్ఠానపచ్చుపట్ఠానో. పళాసీ హి పుగ్గలో దుతియస్స ధురం న దేతి, సమం పసారేత్వా తిట్ఠతి, సాకచ్ఛమణ్డలే అఞ్ఞేన భిక్ఖునా బహూసు సుత్తేసు చ కారణేసు చ ఆభతేసుపి ‘తవ చ మమ చ వాదే కిం నామ నానాకరణం? నను మజ్ఝే భిన్నసువణ్ణం వియ ఏకసదిసమేవ అమ్హాకం వచన’న్తి వదతి. ఇస్సామచ్ఛరియనిద్దేసా వుత్తత్థా ఏవ.

    Paḷāsatīti paḷāso; parassa guṇe dassetvā attano guṇehi samaṃ karotīti attho. Paḷāsassa āyanā paḷāsāyanā. Paḷāso ca so attano jayāharaṇato āhāro cāti paḷāsāhāro. Vivādaṭṭhānanti vivādakāraṇaṃ. Yugaggāhoti samadhuraggahaṇaṃ. Appaṭinissaggoti attanā gahitassa appaṭinissajjanaṃ. Lakkhaṇādito panesa yugaggāhalakkhaṇo paḷāso, paraguṇehi attano guṇānaṃ samakaraṇaraso, paresaṃ guṇappamāṇena upaṭṭhānapaccupaṭṭhāno. Paḷāsī hi puggalo dutiyassa dhuraṃ na deti, samaṃ pasāretvā tiṭṭhati, sākacchamaṇḍale aññena bhikkhunā bahūsu suttesu ca kāraṇesu ca ābhatesupi ‘tava ca mama ca vāde kiṃ nāma nānākaraṇaṃ? Nanu majjhe bhinnasuvaṇṇaṃ viya ekasadisameva amhākaṃ vacana’nti vadati. Issāmacchariyaniddesā vuttatthā eva.

    ౮౯౪. మాయానిద్దేసే వాచం భాసతీతి జానంయేవ ‘పణ్ణత్తిం వీతిక్కమన్తా భిక్ఖూ భారియం కరోన్తి, అమ్హాకం పన వీతిక్కమట్ఠానం నామ నత్థీ’తి ఉపసన్తో వియ భాసతి. కాయేన పరక్కమతీతి ‘మయా కతం ఇదం పాపకమ్మం మా కేచి జానింసూ’తి కాయేన వత్తం కరోతి. విజ్జమానదోసపటిచ్ఛాదనతో చక్ఖుమోహనమాయా వియాతి మాయా. మాయావినో భావో మాయావితా. కత్వా పాపం పున పటిచ్ఛాదనతో అతిచ్చ ఆసరన్తి ఏతాయ సత్తాతి అచ్చాసరా. కాయవాచాకిరియాహి అఞ్ఞథా దస్సనతో వఞ్చేతీతి వఞ్చనా. ఏతాయ సత్తా నికరోన్తీతి నికతి; మిచ్ఛాకరోన్తీతి అత్థో. ‘నాహం ఏవం కరోమీ’తి పాపానం విక్ఖిపనతో వికిరణా. ‘నాహం ఏవం కరోమీ’తి పరివజ్జనతో పరిహరణా. కాయాదీహి సంవరణతో గూహనా. సబ్బతోభాగేన గూహనా పరిగూహనా. తిణపణ్ణేహి వియ గూథం కాయవచీకమ్మేహి పాపం ఛాదేతీతి ఛాదనా. సబ్బతోభాగేన ఛాదనా పటిచ్ఛాదనా. న ఉత్తానం కత్వా దస్సేతీతి అనుత్తానీకమ్మం. న పాకటం కత్వా దస్సేతీతి అనావికమ్మం. సుట్ఠు ఛాదనా వోచ్ఛాదనా. కతపటిచ్ఛాదనవసేన పునపి పాపస్స కరణతో పాపకిరియా. అయం వుచ్చతీతి అయం కతపటిచ్ఛాదనలక్ఖణా మాయా నామ వుచ్చతి; యాయ సమన్నాగతో పుగ్గలో భస్మాపటిచ్ఛన్నో వియ అఙ్గారో, ఉదకపటిచ్ఛన్నో వియ ఖాణు, పిలోతికాపలివేఠితం వియ చ సత్థం హోతి.

    894. Māyāniddese vācaṃ bhāsatīti jānaṃyeva ‘paṇṇattiṃ vītikkamantā bhikkhū bhāriyaṃ karonti, amhākaṃ pana vītikkamaṭṭhānaṃ nāma natthī’ti upasanto viya bhāsati. Kāyena parakkamatīti ‘mayā kataṃ idaṃ pāpakammaṃ mā keci jāniṃsū’ti kāyena vattaṃ karoti. Vijjamānadosapaṭicchādanato cakkhumohanamāyā viyāti māyā. Māyāvino bhāvo māyāvitā. Katvā pāpaṃ puna paṭicchādanato aticca āsaranti etāya sattāti accāsarā. Kāyavācākiriyāhi aññathā dassanato vañcetīti vañcanā. Etāya sattā nikarontīti nikati; micchākarontīti attho. ‘Nāhaṃ evaṃ karomī’ti pāpānaṃ vikkhipanato vikiraṇā. ‘Nāhaṃ evaṃ karomī’ti parivajjanato pariharaṇā. Kāyādīhi saṃvaraṇato gūhanā. Sabbatobhāgena gūhanā parigūhanā. Tiṇapaṇṇehi viya gūthaṃ kāyavacīkammehi pāpaṃ chādetīti chādanā. Sabbatobhāgena chādanā paṭicchādanā. Na uttānaṃ katvā dassetīti anuttānīkammaṃ. Na pākaṭaṃ katvā dassetīti anāvikammaṃ. Suṭṭhu chādanā vocchādanā. Katapaṭicchādanavasena punapi pāpassa karaṇato pāpakiriyā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ katapaṭicchādanalakkhaṇā māyā nāma vuccati; yāya samannāgato puggalo bhasmāpaṭicchanno viya aṅgāro, udakapaṭicchanno viya khāṇu, pilotikāpaliveṭhitaṃ viya ca satthaṃ hoti.

    సాఠేయ్యనిద్దేసే సఠోతి అసన్తగుణపరిదీపనతో న సమ్మా భాసితా. సబ్బతోభాగేన సఠో పరిసఠో. యం తత్థాతి యం తస్మిం పుగ్గలే. సఠన్తి అసన్తగుణదీపనం కేరాటియం. సఠతాతి సఠాకారో. కక్కరతాతి పదుమనాలిస్స వియ అపరామసనక్ఖమో ఖరఫరుసభావో. కక్కరియన్తిపి తస్సేవ వేవచనం. పరిక్ఖత్తతా పారిక్ఖత్తియన్తి పదద్వయేన నిఖణిత్వా ఠపితం వియ దళ్హకేరాటియం వుత్తం. ఇదం వుచ్చతీతి ఇదం అత్తనో అవిజ్జమానగుణప్పకాసనలక్ఖణం సాఠేయ్యం నామ వుచ్చతి; యేన సమన్నాగతస్స పుగ్గలస్స కుచ్ఛిం వా పిట్ఠిం వా జానితుం న సక్కా.

    Sāṭheyyaniddese saṭhoti asantaguṇaparidīpanato na sammā bhāsitā. Sabbatobhāgena saṭho parisaṭho. Yaṃ tatthāti yaṃ tasmiṃ puggale. Saṭhanti asantaguṇadīpanaṃ kerāṭiyaṃ. Saṭhatāti saṭhākāro. Kakkaratāti padumanālissa viya aparāmasanakkhamo kharapharusabhāvo. Kakkariyantipi tasseva vevacanaṃ. Parikkhattatā pārikkhattiyanti padadvayena nikhaṇitvā ṭhapitaṃ viya daḷhakerāṭiyaṃ vuttaṃ. Idaṃ vuccatīti idaṃ attano avijjamānaguṇappakāsanalakkhaṇaṃ sāṭheyyaṃ nāma vuccati; yena samannāgatassa puggalassa kucchiṃ vā piṭṭhiṃ vā jānituṃ na sakkā.

    వామేన సూకరో హోతి, దక్ఖిణేన అజామిగో;

    Vāmena sūkaro hoti, dakkhiṇena ajāmigo;

    సరేన నేలకో హోతి, విసాణేన జరగ్గవోతి.

    Sarena nelako hoti, visāṇena jaraggavoti.

    ఏవం వుత్తయక్ఖసూకరసదిసో హోతి. అవిజ్జాదినిద్దేసా వుత్తత్థా ఏవ.

    Evaṃ vuttayakkhasūkarasadiso hoti. Avijjādiniddesā vuttatthā eva.

    ౯౦౨. అనజ్జవనిద్దేసే అనజ్జవోతి అనుజుతాకారో. అనజ్జవభావో అనజ్జవతా. జిమ్హతాతి చన్దవఙ్కతా. వఙ్కతాతి గోముత్తవఙ్కతా. కుటిలతాతి నఙ్గలకోటివఙ్కతా. సబ్బేహిపి ఇమేహి పదేహి కాయవచీచిత్తవఙ్కతావ కథితా.

    902. Anajjavaniddese anajjavoti anujutākāro. Anajjavabhāvo anajjavatā. Jimhatāti candavaṅkatā. Vaṅkatāti gomuttavaṅkatā. Kuṭilatāti naṅgalakoṭivaṅkatā. Sabbehipi imehi padehi kāyavacīcittavaṅkatāva kathitā.

    అమద్దవనిద్దేసే న ముదుభావో అముదుతా. అమద్దవాకారో అమద్దవతా. కక్ఖళభావో కక్ఖళియం. మద్దవకరస్స సినేహస్స అభావతో ఫరుసభావో ఫారుసియం. అనీచవుత్తితాయ ఉజుకమేవ ఠితచిత్తభావో ఉజుచిత్తతా . పున అముదుతాగహణం తస్సా విసేసనత్థం ‘అముదుతాసఙ్ఖాతా ఉజుచిత్తతా, న అజ్జవసఙ్ఖాతా ఉజుచిత్తతా’తి.

    Amaddavaniddese na mudubhāvo amudutā. Amaddavākāro amaddavatā. Kakkhaḷabhāvo kakkhaḷiyaṃ. Maddavakarassa sinehassa abhāvato pharusabhāvo phārusiyaṃ. Anīcavuttitāya ujukameva ṭhitacittabhāvo ujucittatā. Puna amudutāgahaṇaṃ tassā visesanatthaṃ ‘amudutāsaṅkhātā ujucittatā, na ajjavasaṅkhātā ujucittatā’ti.

    ౯౦౩. అక్ఖన్తినిద్దేసాదయో ఖన్తినిద్దేసాదిపటిపక్ఖతో వేదితబ్బా.

    903. Akkhantiniddesādayo khantiniddesādipaṭipakkhato veditabbā.

    ౯౦౮. సంయోజననిద్దేసే అజ్ఝత్తన్తి కామభవో. బహిద్ధాతి రూపారూపభవో. కిఞ్చాపి హి సత్తా కామభవే అప్పం కాలం వసన్తి కప్పస్స చతుత్థమేవ కోట్ఠాసం, ఇతరేసు తీసు కోట్ఠాసేసు కామభవో సుఞ్ఞో హోతి తుచ్ఛో, రూపారూపభవే బహుం కాలం వసన్తి, తథాపి నేసం యస్మా కామభవే చుతిపటిసన్ధియో బహుకా హోన్తి, అప్పా రూపారూపభవేసు, యత్థ చ చుతిపటిసన్ధియో బహుకా తత్థ ఆలయోపి పత్థనాపి అభిలాసోపి బహు హోతి, యత్థ అప్పా తత్థ అప్పో, తస్మా కామభవో అజ్ఝత్తం నామ జాతో, రూపారూపభవా బహిద్ధా నామ. ఇతి అజ్ఝత్తసఙ్ఖాతే కామభవే బన్ధనం అజ్ఝత్తసంయోజనం నామ, బహిద్ధాసఙ్ఖాతేసు రూపారూపభవేసు బన్ధనం బహిద్ధాసంయోజనం నామ. తత్థ ఏకేకం పఞ్చపఞ్చవిధం హోతి. తేన వుత్తం ‘‘పఞ్చోరమ్భాగియాని పఞ్చుద్ధమ్భాగియానీ’’తి. తత్రాయం వచనత్థో – ఓరం వుచ్చతి కామధాతు, తత్థ ఉపపత్తినిప్ఫాదనతో తం ఓరం భజన్తీతి ఓరమ్భాగియాని. ఉద్ధం వుచ్చతి రూపారూపధాతు, తత్థ ఉపపత్తినిప్ఫాదనతో తం ఉద్ధం భజన్తీతి ఉద్ధమ్భాగియానీతి.

    908. Saṃyojananiddese ajjhattanti kāmabhavo. Bahiddhāti rūpārūpabhavo. Kiñcāpi hi sattā kāmabhave appaṃ kālaṃ vasanti kappassa catutthameva koṭṭhāsaṃ, itaresu tīsu koṭṭhāsesu kāmabhavo suñño hoti tuccho, rūpārūpabhave bahuṃ kālaṃ vasanti, tathāpi nesaṃ yasmā kāmabhave cutipaṭisandhiyo bahukā honti, appā rūpārūpabhavesu, yattha ca cutipaṭisandhiyo bahukā tattha ālayopi patthanāpi abhilāsopi bahu hoti, yattha appā tattha appo, tasmā kāmabhavo ajjhattaṃ nāma jāto, rūpārūpabhavā bahiddhā nāma. Iti ajjhattasaṅkhāte kāmabhave bandhanaṃ ajjhattasaṃyojanaṃ nāma, bahiddhāsaṅkhātesu rūpārūpabhavesu bandhanaṃ bahiddhāsaṃyojanaṃ nāma. Tattha ekekaṃ pañcapañcavidhaṃ hoti. Tena vuttaṃ ‘‘pañcorambhāgiyāni pañcuddhambhāgiyānī’’ti. Tatrāyaṃ vacanattho – oraṃ vuccati kāmadhātu, tattha upapattinipphādanato taṃ oraṃ bhajantīti orambhāgiyāni. Uddhaṃ vuccati rūpārūpadhātu, tattha upapattinipphādanato taṃ uddhaṃ bhajantīti uddhambhāgiyānīti.

    దుకనిద్దేసవణ్ణనా.

    Dukaniddesavaṇṇanā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / విభఙ్గపాళి • Vibhaṅgapāḷi / ౧౭. ఖుద్దకవత్థువిభఙ్గో • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-మూలటీకా • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ౧౭. ఖుద్దకవత్థువిభఙ్గో • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-అనుటీకా • Vibhaṅga-anuṭīkā / ౧౭. ఖుద్దకవత్థువిభఙ్గో • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact