Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā

    ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ

    Dukanikkhepakathā

    ೧೦೬೨. ದುಕೇಸು ಅದೋಸನಿದ್ದೇಸೇ ಮೇತ್ತಾಯನವಸೇನ ಮೇತ್ತಿ। ಮೇತ್ತಾಕಾರೋ ಮೇತ್ತಾಯನಾ। ಮೇತ್ತಾಯ ಅಯಿತಸ್ಸ ಮೇತ್ತಾಸಮಙ್ಗಿನೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮೇತ್ತಾಯಿತತ್ತಂ। ಅನುದಯತೀತಿ ಅನುದ್ದಾ, ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುದ್ದಾಕಾರೋ ಅನುದ್ದಾಯನಾ। ಅನುದ್ದಾಯಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅನುದ್ದಾಯಿತತ್ತಂ। ಹಿತಸ್ಸ ಏಸನವಸೇನ ಹಿತೇಸಿತಾ। ಅನುಕಮ್ಪನವಸೇನ ಅನುಕಮ್ಪಾ। ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಾ ಮೇತ್ತಾವ ವುತ್ತಾ। ಸೇಸಪದೇಹಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರೋ ಅದೋಸೋ ಕಥಿತೋ।

    1062. Dukesu adosaniddese mettāyanavasena metti. Mettākāro mettāyanā. Mettāya ayitassa mettāsamaṅgino cittassa bhāvo mettāyitattaṃ. Anudayatīti anuddā, rakkhatīti attho. Anuddākāro anuddāyanā. Anuddāyitassa bhāvo anuddāyitattaṃ. Hitassa esanavasena hitesitā. Anukampanavasena anukampā. Sabbehipi imehi padehi upacārappanāppattā mettāva vuttā. Sesapadehi lokiyalokuttaro adoso kathito.

    ೧೦೬೩. ಅಮೋಹನಿದ್ದೇಸೇ ದುಕ್ಖೇ ಞಾಣನ್ತಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚೇ ಪಞ್ಞಾ। ದುಕ್ಖಸಮುದಯೇತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ದುಕ್ಖೇ ಞಾಣಂ ಸವನಸಮ್ಮಸನಪಟಿವೇಧಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಸು ವತ್ತತಿ। ತಥಾ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೇ। ನಿರೋಧೇ ಪನ ಸವನಪಟಿವೇಧಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಸು ಏವ। ತಥಾ ಪಟಿಪದಾಯ। ಪುಬ್ಬನ್ತೇತಿ ಅತೀತಕೋಟ್ಠಾಸೇ। ಅಪರನ್ತೇತಿ ಅನಾಗತಕೋಟ್ಠಾಸೇ। ಪುಬ್ಬನ್ತಾಪರನ್ತೇತಿ ತದುಭಯೇ। ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಞಾಣನ್ತಿ ಅಯಂ ಪಚ್ಚಯೋ, ಇದಂ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಂ, ಇದಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಇದಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಏವಂ ಪಚ್ಚಯೇಸು ಚ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮೇಸು ಚ ಞಾಣಂ।

    1063. Amohaniddese dukkhe ñāṇanti dukkhasacce paññā. Dukkhasamudayetiādīsupi eseva nayo. Ettha ca dukkhe ñāṇaṃ savanasammasanapaṭivedhapaccavekkhaṇāsu vattati. Tathā dukkhasamudaye. Nirodhe pana savanapaṭivedhapaccavekkhaṇāsu eva. Tathā paṭipadāya. Pubbanteti atītakoṭṭhāse. Aparanteti anāgatakoṭṭhāse. Pubbantāparanteti tadubhaye. Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇanti ayaṃ paccayo, idaṃ paccayuppannaṃ, idaṃ paṭicca idaṃ nibbattanti, evaṃ paccayesu ca paccayuppannadhammesu ca ñāṇaṃ.

    ೧೦೬೫. ಲೋಭನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಅನಾಗತಾನಂ ಪದಾನಂ ಅಯಮತ್ಥೋ – ರಞ್ಜನವಸೇನ ರಾಗೋ। ಬಲವರಞ್ಜನಟ್ಠೇನ ಸಾರಾಗೋ। ವಿಸಯೇಸು ಸತ್ತಾನಂ ಅನುನಯನತೋ ಅನುನಯೋ। ಅನುರುಜ್ಝತೀತಿ ಅನುರೋಧೋ, ಕಾಮೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಭವೇ ಸತ್ತಾ ಏತಾಯ ನನ್ದನ್ತಿ, ಸಯಂ ವಾ ನನ್ದತೀತಿ ನನ್ದೀ। ನನ್ದೀ ಚ ಸಾ ರಞ್ಜನಟ್ಠೇನ ರಾಗೋ ಚಾತಿ ನನ್ದೀರಾಗೋ। ತತ್ಥ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಕಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ತಣ್ಹಾ ‘ನನ್ದೀ’। ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ‘ನನ್ದೀರಾಗೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಾರಾಗೋತಿ ಯೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಬಲವರಞ್ಜನಟ್ಠೇನ ಸಾರಾಗೋತಿ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ನ ಸತ್ತಸ್ಸ, ಚಿತ್ತಸ್ಸೇವ ಸಾರಾಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

    1065. Lobhaniddesepi heṭṭhā anāgatānaṃ padānaṃ ayamattho – rañjanavasena rāgo. Balavarañjanaṭṭhena sārāgo. Visayesu sattānaṃ anunayanato anunayo. Anurujjhatīti anurodho, kāmetīti attho. Yattha katthaci bhave sattā etāya nandanti, sayaṃ vā nandatīti nandī. Nandī ca sā rañjanaṭṭhena rāgo cāti nandīrāgo. Tattha ekasmiṃ ārammaṇe sakiṃ uppannā taṇhā ‘nandī’. Punappunaṃ uppajjamānā ‘nandīrāgo’ti vuccati. Cittassa sārāgoti yo heṭṭhā balavarañjanaṭṭhena sārāgoti vutto, so na sattassa, cittasseva sārāgoti attho.

    ಇಚ್ಛನ್ತಿ ಏತಾಯ ಆರಮ್ಮಣಾನೀತಿ ಇಚ್ಛಾ। ಬಹಲಕಿಲೇಸಭಾವೇನ ಮುಚ್ಛನ್ತಿ ಏತಾಯ ಪಾಣಿನೋತಿ ಮುಚ್ಛಾ। ಗಿಲಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಗಹಣವಸೇನ ಅಜ್ಝೋಸಾನಂ। ಇಮಿನಾ ಸತ್ತಾ ಗಿಜ್ಝನ್ತಿ, ಗೇಧಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಗೇಧೋ; ಬಹಲಟ್ಠೇನ ವಾ ಗೇಧೋ। ‘‘ಗೇಧಂ ವಾ ಪವನಸಣ್ಡ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಬಹಲಟ್ಠೇನೇವ ವುತ್ತಂ। ಅನನ್ತರಪದಂ ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ವಡ್ಢಿತಂ। ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ವಾ ಗೇಧೋತಿ ಪಲಿಗೇಧೋ। ಸಞ್ಜನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಙ್ಗೋ; ಲಗ್ಗನಟ್ಠೇನ ವಾ ಸಙ್ಗೋ। ಓಸೀದನಟ್ಠೇನ ಪಙ್ಕೋ। ಆಕಡ್ಢನವಸೇನ ಏಜಾ। ‘‘ಏಜಾ ಇಮಂ ಪುರಿಸಂ ಪರಿಕಡ್ಢತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ಭವಸ್ಸ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ವಞ್ಚನಟ್ಠೇನ ಮಾಯಾ। ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಾನಂ ಜನನಟ್ಠೇನ ಜನಿಕಾ। ‘‘ತಣ್ಹಾ ಜನೇತಿ ಪುರಿಸಂ ಚಿತ್ತಮಸ್ಸ ವಿಧಾವತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೫೫-೫೭) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತೇ ದುಕ್ಖೇನ ಸಂಯೋಜಯಮಾನಾ ಜನೇತೀತಿ ಸಞ್ಜನನೀ। ಘಟನಟ್ಠೇನ ಸಿಬ್ಬಿನೀ। ಅಯಞ್ಹಿ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತೇ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಸಿಬ್ಬತಿ ಘಟೇತಿ, ತುನ್ನಕಾರೋ ವಿಯ ಪಿಲೋತಿಕಾಯ ಪಿಲೋತಿಕಂ; ತಸ್ಮಾ ಘಟನಟ್ಠೇನ ಸಿಬ್ಬಿನೀತಿ ವುತ್ತಾ। ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ವಿಸಯಜಾಲಂ ತಣ್ಹಾವಿಪ್ಫನ್ದಿತನಿವೇಸಸಙ್ಖಾತಂ ವಾ ಜಾಲಮಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಜಾಲಿನೀ।

    Icchanti etāya ārammaṇānīti icchā. Bahalakilesabhāvena mucchanti etāya pāṇinoti mucchā. Gilitvā pariniṭṭhapetvā gahaṇavasena ajjhosānaṃ. Iminā sattā gijjhanti, gedhaṃ āpajjantīti gedho; bahalaṭṭhena vā gedho. ‘‘Gedhaṃ vā pavanasaṇḍa’’nti hi bahalaṭṭheneva vuttaṃ. Anantarapadaṃ upasaggavasena vaḍḍhitaṃ. Sabbatobhāgena vā gedhoti paligedho. Sañjanti etenāti saṅgo; lagganaṭṭhena vā saṅgo. Osīdanaṭṭhena paṅko. Ākaḍḍhanavasena ejā. ‘‘Ejā imaṃ purisaṃ parikaḍḍhati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā’’ti hi vuttaṃ. Vañcanaṭṭhena māyā. Vaṭṭasmiṃ sattānaṃ jananaṭṭhena janikā. ‘‘Taṇhā janeti purisaṃ cittamassa vidhāvatī’’ti (saṃ. ni. 1.55-57) hi vuttaṃ. Vaṭṭasmiṃ satte dukkhena saṃyojayamānā janetīti sañjananī. Ghaṭanaṭṭhena sibbinī. Ayañhi vaṭṭasmiṃ satte cutipaṭisandhivasena sibbati ghaṭeti, tunnakāro viya pilotikāya pilotikaṃ; tasmā ghaṭanaṭṭhena sibbinīti vuttā. Anekappakāraṃ visayajālaṃ taṇhāvipphanditanivesasaṅkhātaṃ vā jālamassā atthīti jālinī.

    ಆಕಡ್ಢನಟ್ಠೇನ ಸೀಘಸೋತಾ ಸರಿತಾ ವಿಯಾತಿ ಸರಿತಾ। ಅಲ್ಲಟ್ಠೇನ ವಾ ಸರಿತಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಸರಿತಾನಿ ಸಿನೇಹಿತಾನಿ ಚ ಸೋಮನಸ್ಸಾನಿ ಭವನ್ತಿ ಜನ್ತುನೋ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೪೧)। ಅಲ್ಲಾನಿ ಚೇವ ಸಿನಿದ್ಧಾನಿ ಚಾತಿ ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ವಿಸತಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಟಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಾಲಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಕ್ಕತೀತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಂವಾದಿಕಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಂಹರತೀತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಮೂಲಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಫಲಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಪರಿಭೋಗಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸತಾ ವಾ ಪನ ಸಾ ತಣ್ಹಾ ರೂಪೇ ಸದ್ದೇ ಗನ್ಧೇ ರಸೇ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಕುಲೇ ಗಣೇ ವಿತ್ಥತಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ (ಮಹಾನಿ॰ ೩)। ಅನಯಬ್ಯಸನಪಾಪನಟ್ಠೇನ ಕುಮ್ಮಾನುಬನ್ಧಸುತ್ತಕಂ ವಿಯಾತಿ ಸುತ್ತಂ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಸುತ್ತಕನ್ತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನನ್ದೀರಾಗಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫೯)। ರೂಪಾದೀಸು ವಿತ್ಥತಟ್ಠೇನ ವಿಸಟಾ। ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯ ಸತ್ತೇ ಆಯೂಹಾಪೇತೀತಿ ಆಯೂಹಿನೀ। ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತುಂ ಅಪ್ಪದಾನತೋ ಸಹಾಯಟ್ಠೇನ ದುತಿಯಾ। ಅಯಞ್ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತುಂ ನ ದೇತಿ, ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಪಿಯಸಹಾಯೋ ವಿಯ ಅಭಿರಮಾಪೇತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Ākaḍḍhanaṭṭhena sīghasotā saritā viyāti saritā. Allaṭṭhena vā saritā. Vuttañhetaṃ – ‘‘saritāni sinehitāni ca somanassāni bhavanti jantuno’’ti (dha. pa. 341). Allāni ceva siniddhāni cāti ayañhettha attho. Visatāti visattikā. Visaṭāti visattikā. Visālāti visattikā. Visakkatīti visattikā. Visaṃvādikāti visattikā. Visaṃharatīti visattikā. Visamūlāti visattikā. Visaphalāti visattikā. Visaparibhogāti visattikā. Visatā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme kule gaṇe vitthatāti visattikā (mahāni. 3). Anayabyasanapāpanaṭṭhena kummānubandhasuttakaṃ viyāti suttaṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘suttakanti kho, bhikkhave, nandīrāgassetaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 2.159). Rūpādīsu vitthataṭṭhena visaṭā. Tassa tassa paṭilābhatthāya satte āyūhāpetīti āyūhinī. Ukkaṇṭhituṃ appadānato sahāyaṭṭhena dutiyā. Ayañhi sattānaṃ vaṭṭasmiṃ ukkaṇṭhituṃ na deti, gatagataṭṭhāne piyasahāyo viya abhiramāpeti. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ತಣ್ಹಾದುತಿಯೋ ಪುರಿಸೋ, ದೀಘಮದ್ಧಾನ ಸಂಸರಂ।

    ‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;

    ಇತ್ಥಭಾವಞ್ಞಥಾಭಾವಂ, ಸಂಸಾರಂ ನಾತಿವತ್ತತೀ’’ತಿ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೯; ಇತಿವು॰ ೧೫; ಮಹಾನಿ॰ ೧೯೧; ಚೂಳನಿ॰ ಪಾರಾಯನಾನುಗೀತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸ ೧೦೭)।

    Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattatī’’ti. (a. ni. 4.9; itivu. 15; mahāni. 191; cūḷani. pārāyanānugītigāthāniddesa 107);

    ಪಣಿಧಾನಕವಸೇನ ಪಣಿಧಿ। ಭವನೇತ್ತೀತಿ ಭವರಜ್ಜು। ಏತಾಯ ಹಿ ಸತ್ತಾ, ರಜ್ಜುಯಾ ಗೀವಾಯ ಬದ್ಧಾ ಗೋಣಾ ವಿಯ, ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ನಿಯ್ಯನ್ತಿ। ತಂ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ವನತಿ ಭಜತಿ ಅಲ್ಲೀಯತೀತಿ ವನಂ। ವನತಿ ಯಾಚತೀತಿ ವಾ ವನಂ। ವನಥೋತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ಅನತ್ಥದುಕ್ಖಾನಂ ವಾ ಸಮುಟ್ಠಾಪನಟ್ಠೇನ ಗಹನಟ್ಠೇನ ಚ ವನಂ ವಿಯಾತಿ ‘ವನಂ’; ಬಲವತಣ್ಹಾಯೇತಂ ನಾಮಂ। ಗಹನತರಟ್ಠೇನ ಪನ ತತೋ ಬಲವತರೋ ‘ವನಥೋ’ ನಾಮ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Paṇidhānakavasena paṇidhi. Bhavanettīti bhavarajju. Etāya hi sattā, rajjuyā gīvāya baddhā goṇā viya, icchiticchitaṭṭhānaṃ niyyanti. Taṃ taṃ ārammaṇaṃ vanati bhajati allīyatīti vanaṃ. Vanati yācatīti vā vanaṃ. Vanathoti byañjanena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Anatthadukkhānaṃ vā samuṭṭhāpanaṭṭhena gahanaṭṭhena ca vanaṃ viyāti ‘vanaṃ’; balavataṇhāyetaṃ nāmaṃ. Gahanataraṭṭhena pana tato balavataro ‘vanatho’ nāma. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ವನಂ ಛಿನ್ದಥ ಮಾ ರುಕ್ಖಂ, ವನತೋ ಜಾಯತೇ ಭಯಂ।

    ‘‘Vanaṃ chindatha mā rukkhaṃ, vanato jāyate bhayaṃ;

    ಛೇತ್ವಾ ವನಞ್ಚ ವನಥಞ್ಚ, ನಿಬ್ಬನಾ ಹೋಥ ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೮೩)।

    Chetvā vanañca vanathañca, nibbanā hotha bhikkhavo’’ti. (dha. pa. 283);

    ಸನ್ಥವನವಸೇನ ಸನ್ಥವೋ; ಸಂಸಗ್ಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ದುವಿಧೋ – ತಣ್ಹಾಸನ್ಥವೋ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವೋ ಚ। ತೇಸು ಇಧ ತಣ್ಹಾಸನ್ಥವೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸಿನೇಹವಸೇನ ಸಿನೇಹೋ। ಆಲಯಕರಣವಸೇನ ಅಪೇಕ್ಖತೀತಿ ಅಪೇಕ್ಖಾ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಇಮಾನಿ ತೇ ದೇವ ಚತುರಾಸೀತಿನಗರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕುಸಾವತೀರಾಜಧಾನೀಪಮುಖಾನಿ। ಏತ್ಥ ದೇವ ಛನ್ದಂ ಜನೇಹಿ, ಜೀವಿತೇ ಅಪೇಕ್ಖಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೬೬)। ಆಲಯಂ ಕರೋಹೀತಿ ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೇ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಬನ್ಧತೀತಿ ಪಟಿಬನ್ಧು। ಞಾತಕಟ್ಠೇನ ವಾ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೋ ಬನ್ಧೂತಿಪಿ ಪಟಿಬನ್ಧು। ನಿಚ್ಚಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಟ್ಠೇನ ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ತಣ್ಹಾಸಮೋ ಬನ್ಧು ನಾಮ ನತ್ಥಿ।

    Santhavanavasena santhavo; saṃsaggoti attho. So duvidho – taṇhāsanthavo mittasanthavo ca. Tesu idha taṇhāsanthavo adhippeto. Sinehavasena sineho. Ālayakaraṇavasena apekkhatīti apekkhā. Vuttampi cetaṃ – ‘‘imāni te deva caturāsītinagarasahassāni kusāvatīrājadhānīpamukhāni. Ettha deva chandaṃ janehi, jīvite apekkhaṃ karohī’’ti (dī. ni. 2.266). Ālayaṃ karohīti ayañhettha attho. Pāṭiyekke pāṭiyekke ārammaṇe bandhatīti paṭibandhu. Ñātakaṭṭhena vā pāṭiyekko bandhūtipi paṭibandhu. Niccasannissitaṭṭhena hi sattānaṃ taṇhāsamo bandhu nāma natthi.

    ಆರಮ್ಮಣಾನಂ ಅಸನತೋ ಆಸಾ। ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಣತೋ ಚೇವ ತಿತ್ತಿಂ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾವ ಪರಿಭುಞ್ಜನತೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಸಿಸನವಸೇನ ಆಸಿಸನಾ। ಆಸಿಸಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಆಸಿಸಿತತ್ತಂ। ಇದಾನಿ ತಸ್ಸಾ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ರೂಪಾಸಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಆಸಿಸನವಸೇನ ಆಸಾತಿ ಆಸಾಯ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರೂಪೇ ಆಸಾ ರೂಪಾಸಾತಿ ಏವಂ ನವಪಿ ಪದಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಪುರಿಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ। ಪರಿಕ್ಖಾರಲೋಭವಸೇನ ಛಟ್ಠಂ। ತಂ ವಿಸೇಸತೋ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ। ತತೋ ಪರಾನಿ ತೀಣಿ ಅತಿತ್ತಿಯವತ್ಥುವಸೇನ ಗಹಟ್ಠಾನಂ। ನ ಹಿ ತೇಸಂ ಧನಪುತ್ತಜೀವಿತೇಹಿ ಅಞ್ಞಂ ಪಿಯತರಂ ಅತ್ಥಿ। ‘ಏತಂ ಮಯ್ಹಂ ಏತಂ ಮಯ್ಹ’ನ್ತಿ ವಾ ‘ಅಸುಕೇನ ಮೇ ಇದಂ ದಿನ್ನಂ ಇದಂ ದಿನ್ನ’ನ್ತಿ ವಾ ಏವಂ ಸತ್ತೇ ಜಪ್ಪಾಪೇತೀತಿ ಜಪ್ಪಾ। ಪರತೋ ದ್ವೇ ಪದಾನಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ವಡ್ಢಿತಾನಿ। ತತೋ ಪರಂ ಅಞ್ಞೇನಾಕಾರೇನ ವಿಭಜಿತುಂ ಆರದ್ಧತ್ತಾ ಪುನ ಜಪ್ಪಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಜಪ್ಪನಾಕಾರೋ ಜಪ್ಪನಾ। ಜಪ್ಪಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಜಪ್ಪಿತತ್ತಂ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಸಯೇ ಲುಮ್ಪತಿ ಆಕಡ್ಢತೀತಿ ಲೋಲುಪೋ। ಲೋಲುಪಸ್ಸ ಭಾವೋ ಲೋಲುಪ್ಪಂ। ಲೋಲುಪ್ಪಾಕಾರೋ ಲೋಲುಪ್ಪಾಯನಾ। ಲೋಲುಪ್ಪಸಮಙ್ಗಿನೋ ಭಾವೋ ಲೋಲುಪ್ಪಾಯಿತತ್ತಂ।

    Ārammaṇānaṃ asanato āsā. Ajjhottharaṇato ceva tittiṃ anupagantvāva paribhuñjanato cāti attho. Āsisanavasena āsisanā. Āsisitassa bhāvo āsisitattaṃ. Idāni tassā pavattiṭṭhānaṃ dassetuṃ rūpāsātiādi vuttaṃ. Tattha āsisanavasena āsāti āsāya atthaṃ gahetvā rūpe āsā rūpāsāti evaṃ navapi padāni veditabbāni. Ettha ca purimāni pañca pañcakāmaguṇavasena vuttāni. Parikkhāralobhavasena chaṭṭhaṃ. Taṃ visesato pabbajitānaṃ. Tato parāni tīṇi atittiyavatthuvasena gahaṭṭhānaṃ. Na hi tesaṃ dhanaputtajīvitehi aññaṃ piyataraṃ atthi. ‘Etaṃ mayhaṃ etaṃ mayha’nti vā ‘asukena me idaṃ dinnaṃ idaṃ dinna’nti vā evaṃ satte jappāpetīti jappā. Parato dve padāni upasaggena vaḍḍhitāni. Tato paraṃ aññenākārena vibhajituṃ āraddhattā puna jappāti vuttaṃ. Jappanākāro jappanā. Jappitassa bhāvo jappitattaṃ. Punappunaṃ visaye lumpati ākaḍḍhatīti lolupo. Lolupassa bhāvo loluppaṃ. Loluppākāro loluppāyanā. Loluppasamaṅgino bhāvo loluppāyitattaṃ.

    ಪುಚ್ಛಞ್ಜಿಕತಾತಿ ಯಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಲಾಭಟ್ಠಾನೇಸು, ಪುಚ್ಛಂ ಚಾಲಯಮಾನಾ ಸುನಖಾ ವಿಯ, ಕಮ್ಪಮಾನಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ತಂ ತಸ್ಸಾ ಕಮ್ಪನತಣ್ಹಾಯ ನಾಮಂ। ಸಾಧು ಮನಾಪಮನಾಪೇ ವಿಸಯೇ ಕಾಮೇತೀತಿ ಸಾಧುಕಾಮೋ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಾಧುಕಮ್ಯತಾ। ಮಾತಾ ಮಾತುಚ್ಛಾತಿಆದಿಕೇ ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ರಾಗೋತಿ ಅಧಮ್ಮರಾಗೋ। ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಪಿ ಬಲವಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಲೋಭೋ ವಿಸಮಲೋಭೋ। ‘‘ರಾಗೋ ವಿಸಮ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ (ವಿಭ॰ ೯೨೪) ವಾ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಛನ್ದರಾಗೋ ಅಧಮ್ಮಟ್ಠೇನ ‘ಅಧಮ್ಮರಾಗೋ’, ವಿಸಮಟ್ಠೇನ ‘ವಿಸಮಲೋಭೋ’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Pucchañjikatāti yāya taṇhāya lābhaṭṭhānesu, pucchaṃ cālayamānā sunakhā viya, kampamānā vicaranti, taṃ tassā kampanataṇhāya nāmaṃ. Sādhu manāpamanāpe visaye kāmetīti sādhukāmo. Tassa bhāvo sādhukamyatā. Mātā mātucchātiādike ayuttaṭṭhāne rāgoti adhammarāgo. Yuttaṭṭhānepi balavā hutvā uppannalobho visamalobho. ‘‘Rāgo visama’’ntiādivacanato (vibha. 924) vā yuttaṭṭhāne vā ayuttaṭṭhāne vā uppanno chandarāgo adhammaṭṭhena ‘adhammarāgo’, visamaṭṭhena ‘visamalobho’ti veditabbo.

    ಆರಮ್ಮಣಾನಂ ನಿಕಾಮನವಸೇನ ನಿಕನ್ತಿ। ನಿಕಾಮನಾಕಾರೋ ನಿಕಾಮನಾ। ಪತ್ಥನಾವಸೇನ ಪತ್ಥನಾ। ಪಿಹಾಯನವಸೇನ ಪಿಹನಾ। ಸುಟ್ಠು ಪತ್ಥನಾ ಸಮ್ಪತ್ಥನಾ। ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ತಣ್ಹಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾ। ರೂಪಾರೂಪಭವೇ ತಣ್ಹಾ ಭವತಣ್ಹಾ। ಉಚ್ಛೇದಸಙ್ಖಾತೇ ವಿಭವೇ ತಣ್ಹಾ ವಿಭವತಣ್ಹಾ। ಸುದ್ಧೇ ರೂಪಭವಸ್ಮಿಂಯೇವ ತಣ್ಹಾ ರೂಪತಣ್ಹಾ। ಅರೂಪಭವೇ ತಣ್ಹಾ ಅರೂಪತಣ್ಹಾ। ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ರಾಗೋ ದಿಟ್ಠಿರಾಗೋ। ನಿರೋಧೇ ತಣ್ಹಾ ನಿರೋಧತಣ್ಹಾ। ರೂಪೇ ತಣ್ಹಾ ರೂಪತಣ್ಹಾ। ಸದ್ದೇ ತಣ್ಹಾ ಸದ್ದತಣ್ಹಾ। ಗನ್ಧತಣ್ಹಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಓಘಾದಯೋ ವುತ್ತತ್ಥಾವ।

    Ārammaṇānaṃ nikāmanavasena nikanti. Nikāmanākāro nikāmanā. Patthanāvasena patthanā. Pihāyanavasena pihanā. Suṭṭhu patthanā sampatthanā. Pañcasu kāmaguṇesu taṇhā kāmataṇhā. Rūpārūpabhave taṇhā bhavataṇhā. Ucchedasaṅkhāte vibhave taṇhā vibhavataṇhā. Suddhe rūpabhavasmiṃyeva taṇhā rūpataṇhā. Arūpabhave taṇhā arūpataṇhā. Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo diṭṭhirāgo. Nirodhe taṇhā nirodhataṇhā. Rūpe taṇhā rūpataṇhā. Sadde taṇhā saddataṇhā. Gandhataṇhādīsupi eseva nayo. Oghādayo vuttatthāva.

    ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಆವರತೀತಿ ಆವರಣಂ। ಛಾದನವಸೇನ ಛಾದನಂ। ಸತ್ತೇ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಬನ್ಧತೀತಿ ಬನ್ಧನಂ। ಚಿತ್ತಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಲಿಸ್ಸತಿ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಕರೋತೀತಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೋ। ಥಾಮಗತಟ್ಠೇನ ಅನುಸೇತೀತಿ ಅನುಸಯೋ। ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯುಟ್ಠಾತೀತಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ; ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಅಪ್ಪದಾನೇನ ಕುಸಲಚಾರಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಚೋರಾ ಮಗ್ಗೇ ಪರಿಯುಟ್ಠಿಂಸು ಧುತ್ತಾ ಮಗ್ಗೇ ಪರಿಯುಟ್ಠಿಂಸೂ’’ತಿಆದೀಸು (ಚೂಳವ॰ ೪೩೦) ಹಿ ಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಮಿಧಾಪಿ ಗಹಣಟ್ಠೇನ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪಲಿವೇಠನಟ್ಠೇನ ಲತಾ ವಿಯಾತಿ ಲತಾ। ‘‘ಲತಾ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೪೦) ಆಗತಟ್ಠಾನೇಪಿ ಅಯಂ ತಣ್ಹಾ ಲತಾತಿ ವುತ್ತಾ। ವಿವಿಧಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ ಇಚ್ಛತೀತಿ ವೇವಿಚ್ಛಂ। ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಮೂಲನ್ತಿ ದುಕ್ಖಮೂಲಂ। ತಸ್ಸೇವ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿದಾನನ್ತಿ ದುಕ್ಖನಿದಾನಂ। ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಇತೋ ಪಭವತೀತಿ ದುಕ್ಖಪ್ಪಭವೋ। ಬನ್ಧನಟ್ಠೇನ ಪಾಸೋ ವಿಯಾತಿ ಪಾಸೋ। ಮಾರಸ್ಸ ಪಾಸೋ ಮಾರಪಾಸೋ। ದುರುಗ್ಗಿಲನಟ್ಠೇನ ಬಳಿಸಂ ವಿಯಾತಿ ಬಳಿಸಂ। ಮಾರಸ್ಸ ಬಳಿಸಂ ಮಾರಬಳಿಸಂ। ತಣ್ಹಾಭಿಭೂತಾ ಮಾರಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ನಾತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಉಪರಿ ಮಾರೋ ವಸಂ ವತ್ತೇತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮಾರಸ್ಸ ವಿಸಯೋತಿ ಮಾರವಿಸಯೋ । ಸನ್ದನಟ್ಠೇನ ತಣ್ಹಾವ ನದೀ ತಣ್ಹಾನದೀ। ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಣಟ್ಠೇನ ತಣ್ಹಾವ ಜಾಲಂ ತಣ್ಹಾಜಾಲಂ। ಯಥಾ ಸುನಖಾ ಗದ್ದುಲಬದ್ಧಾ ಯದಿಚ್ಛಕಂ ನೀಯನ್ತಿ, ಏವಂ ತಣ್ಹಾಬದ್ಧಾ ಸತ್ತಾಪೀತಿ ದಳ್ಹಬನ್ಧನಟ್ಠೇನ ಗದ್ದುಲಂ ವಿಯಾತಿ ಗದ್ದುಲಂ। ತಣ್ಹಾವ ಗದ್ದುಲಂ ತಣ್ಹಾಗದ್ದುಲಂ। ದುಪ್ಪೂರಣಟ್ಠೇನ ತಣ್ಹಾವ ಸಮುದ್ದೋ ತಣ್ಹಾಸಮುದ್ದೋ।

    Kusaladhamme āvaratīti āvaraṇaṃ. Chādanavasena chādanaṃ. Satte vaṭṭasmiṃ bandhatīti bandhanaṃ. Cittaṃ upagantvā kilissati saṃkiliṭṭhaṃ karotīti upakkileso. Thāmagataṭṭhena anusetīti anusayo. Uppajjamānā cittaṃ pariyuṭṭhātīti pariyuṭṭhānaṃ; uppajjituṃ appadānena kusalacāraṃ gaṇhātīti attho. ‘‘Corā magge pariyuṭṭhiṃsu dhuttā magge pariyuṭṭhiṃsū’’tiādīsu (cūḷava. 430) hi maggaṃ gaṇhiṃsūti attho. Evamidhāpi gahaṇaṭṭhena pariyuṭṭhānaṃ veditabbaṃ. Paliveṭhanaṭṭhena latā viyāti latā. ‘‘Latā ubbhijja tiṭṭhatī’’ti (dha. pa. 340) āgataṭṭhānepi ayaṃ taṇhā latāti vuttā. Vividhāni vatthūni icchatīti vevicchaṃ. Vaṭṭadukkhassa mūlanti dukkhamūlaṃ. Tasseva dukkhassa nidānanti dukkhanidānaṃ. Taṃ dukkhaṃ ito pabhavatīti dukkhappabhavo. Bandhanaṭṭhena pāso viyāti pāso. Mārassa pāso mārapāso. Duruggilanaṭṭhena baḷisaṃ viyāti baḷisaṃ. Mārassa baḷisaṃ mārabaḷisaṃ. Taṇhābhibhūtā mārassa visayaṃ nātikkamanti, tesaṃ upari māro vasaṃ vattetīti iminā pariyāyena mārassa visayoti māravisayo. Sandanaṭṭhena taṇhāva nadī taṇhānadī. Ajjhottharaṇaṭṭhena taṇhāva jālaṃ taṇhājālaṃ. Yathā sunakhā gaddulabaddhā yadicchakaṃ nīyanti, evaṃ taṇhābaddhā sattāpīti daḷhabandhanaṭṭhena gaddulaṃ viyāti gaddulaṃ. Taṇhāva gaddulaṃ taṇhāgaddulaṃ. Duppūraṇaṭṭhena taṇhāva samuddo taṇhāsamuddo.

    ೧೦೬೬. ದೋಸನಿದ್ದೇಸೇ ಅನತ್ಥಂ ಮೇ ಅಚರೀತಿ ಅವುಡ್ಢಿಂ ಮೇ ಅಕಾಸಿ। ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಪನ ಆಘಾತೋತಿ ಅಕಾರಣೇ ಕೋಪೋ – ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ‘ದೇವೋ ಅತಿವಸ್ಸತೀ’ತಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ‘ನ ವಸ್ಸತೀ’ತಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ‘ಸೂರಿಯೋ ತಪ್ಪತೀ’ತಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ‘ನ ತಪ್ಪತೀ’ತಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ವಾತೇ ವಾಯನ್ತೇಪಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ಅವಾಯನ್ತೇಪಿ ಕುಪ್ಪತಿ, ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಬೋಧಿಪಣ್ಣಾನಂ ಕುಪ್ಪತಿ, ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ವಾತಸ್ಸ ಕುಪ್ಪತಿ, ಉಪಕ್ಖಲಿತ್ವಾ ಖಾಣುಕಸ್ಸ ಕುಪ್ಪತಿ ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ಅಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಪನ ಆಘಾತೋ ಜಾಯತೀತಿ। ತತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ನವಸು ಠಾನೇಸು ಸತ್ತೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ಹೋತಿ। ಅಟ್ಠಾನಾಘಾತೋ ಪನ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದಂ ನ ಕರೋತಿ। ಚಿತ್ತಂ ಆಘಾತೇನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆಘಾತೋ। ತತೋ ಬಲವತರೋ ಪಟಿಘಾತೋ। ಪಟಿಹಞ್ಞನವಸೇನ ಪಟಿಘಂ। ಪಟಿವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಪಟಿವಿರೋಧೋ। ಕುಪ್ಪನವಸೇನ ಕೋಪೋ। ಪಕೋಪೋ ಸಮ್ಪಕೋಪೋತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ದುಸ್ಸನವಸೇನ ದೋಸೋ। ಪದೋಸೋ ಸಮ್ಪದೋಸೋತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಬ್ಯಾಪತ್ತೀತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಪನ್ನತಾ, ವಿಪರಿವತ್ತನಾಕಾರೋ। ಮನಂ ಪದೂಸಯಮಾನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಮನೋಪದೋಸೋ। ಕುಜ್ಝನವಸೇನ ಕೋಧೋ। ಕುಜ್ಝನಾಕಾರೋ ಕುಜ್ಝನಾ। ಕುಜ್ಝಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕುಜ್ಝಿತತ್ತಂ।

    1066. Dosaniddese anatthaṃ me acarīti avuḍḍhiṃ me akāsi. Iminā upāyena sabbapadesu attho veditabbo. Aṭṭhāne vā pana āghātoti akāraṇe kopo – ekacco hi ‘devo ativassatī’ti kuppati, ‘na vassatī’ti kuppati, ‘sūriyo tappatī’ti kuppati, ‘na tappatī’ti kuppati, vāte vāyantepi kuppati, avāyantepi kuppati, sammajjituṃ asakkonto bodhipaṇṇānaṃ kuppati, cīvaraṃ pārupituṃ asakkonto vātassa kuppati, upakkhalitvā khāṇukassa kuppati idaṃ sandhāya vuttaṃ – aṭṭhāne vā pana āghāto jāyatīti. Tattha heṭṭhā navasu ṭhānesu satte ārabbha uppannattā kammapathabhedo hoti. Aṭṭhānāghāto pana saṅkhāresu uppanno kammapathabhedaṃ na karoti. Cittaṃ āghātento uppannoti cittassa āghāto. Tato balavataro paṭighāto. Paṭihaññanavasena paṭighaṃ. Paṭivirujjhatīti paṭivirodho. Kuppanavasena kopo. Pakopo sampakopoti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Dussanavasena doso. Padoso sampadosoti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Cittassa byāpattīti cittassa vipannatā, viparivattanākāro. Manaṃ padūsayamāno uppajjatīti manopadoso. Kujjhanavasena kodho. Kujjhanākāro kujjhanā. Kujjhitassa bhāvo kujjhitattaṃ.

    ಇದಾನಿ ಅಕುಸಲನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ದೋಸೋ ದುಸ್ಸನಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯೋ ಏವರೂಪೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆಘಾತೋ…ಪೇ॰… ಕುಜ್ಝಿತತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚ ಇಧ ವುತ್ತೋ, ‘‘ದೋಸೋ ದುಸ್ಸನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೋಸೋತಿ। ಏವಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸೋ ಪಟಿಸೇಧಿತೋ ಹೋತಿ। ಮೋಹನಿದ್ದೇಸೋ ಅಮೋಹನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪನೇಸ ವಿಭಙ್ಗಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ।

    Idāni akusalaniddese vuttanayaṃ dassetuṃ doso dussanātiādi vuttaṃ. Tasmā ‘‘yo evarūpo cittassa āghāto…pe… kujjhitatta’’nti ca idha vutto, ‘‘doso dussanā’’tiādinā nayena heṭṭhā vutto, ayaṃ vuccati dosoti. Evamettha yojanā kātabbā. Evañhi sati punaruttidoso paṭisedhito hoti. Mohaniddeso amohaniddese vuttapaṭipakkhanayena veditabbo. Sabbākārena panesa vibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ āvi bhavissati.

    ೧೦೭೯. ತೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಹೇತುಕಾತಿ ತೇಹಿ ಹೇತುಧಮ್ಮೇಹಿ ಯೇ ಅಞ್ಞೇ ಹೇತುಧಮ್ಮಾ ವಾ ನಹೇತುಧಮ್ಮಾ ವಾ ತೇ ಸಹೇತುಕಾ। ಅಹೇತುಕಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಹೇತು ಹೇತುಯೇವ ಚ ಹೋತಿ, ತಿಣ್ಣಂ ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಾ ಏಕತೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಸಹೇತುಕೋ ಚ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತೋ ಪನ ಮೋಹೋ ಹೇತು ಅಹೇತುಕೋ। ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತದುಕನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    1079. Tehidhammehi ye dhammā sahetukāti tehi hetudhammehi ye aññe hetudhammā vā nahetudhammā vā te sahetukā. Ahetukapadepi eseva nayo. Ettha ca hetu hetuyeva ca hoti, tiṇṇaṃ vā dvinnaṃ vā ekato uppattiyaṃ sahetuko ca. Vicikicchuddhaccasahagato pana moho hetu ahetuko. Hetusampayuttadukaniddesepi eseva nayo.

    ೧೦೯೧. ಸಙ್ಖತದುಕನಿದ್ದೇಸೇ ಪುರಿಮದುಕೇ ವುತ್ತಂ ಅಸಙ್ಖತಧಾತುಂ ಸನ್ಧಾಯ ಯೋ ಏವ ಸೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಏಕವಚನನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ। ಪುರಿಮದುಕೇ ಪನ ಬಹುವಚನವಸೇನ ಪುಚ್ಛಾಯ ಉದ್ಧಟತ್ತಾ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಪುಚ್ಛಾನುಸನ್ಧಿನಯೇನ ಬಹುವಚನಂ ಕತಂ। ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಸನಿದಸ್ಸನಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    1091. Saṅkhatadukaniddese purimaduke vuttaṃ asaṅkhatadhātuṃ sandhāya yo eva so dhammoti ekavacananiddeso kato. Purimaduke pana bahuvacanavasena pucchāya uddhaṭattā ime dhammā appaccayāti pucchānusandhinayena bahuvacanaṃ kataṃ. Ime dhammā sanidassanātiādīsupi eseva nayo.

    ೧೧೦೧. ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯದುಕನಿದ್ದೇಸೇ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬಾ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀಸು ಕೇನಚಿ ಏಕೇನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಾ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಾ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬಾ। ಕೇನಚಿ ನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ತೇನೇವ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಾ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಾ ನ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬಾ। ‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥನಾನತ್ತತೋ ದುಕೋ ಹೋತೀ’ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘ಯೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ನ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಅಯಂ ದುಕೋ ನ ಹೋತಿ। ರೂಪಂ ಪನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಸದ್ದೋ ನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ಯೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ನ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಯೇ ವಾ ಪನ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ನ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಅಯಮೇಕೋ ದುಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಏಕೇಕಇನ್ದ್ರಿಯಮೂಲಕೇ ಚತ್ತಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ ಕತ್ವಾ ವೀಸತಿ ದುಕಾ ವಿಭತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    1101. Kenaci viññeyyadukaniddese cakkhuviññeyyāti cakkhuviññāṇena vijānitabbā. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha ca kenaci viññeyyāti cakkhuviññāṇādīsu kenaci ekena cakkhuviññāṇena vā sotaviññāṇena vā vijānitabbā. Kenaci na viññeyyāti teneva cakkhuviññāṇena vā sotaviññāṇena vā na vijānitabbā. ‘Evaṃ sante dvinnampi padānaṃ atthanānattato duko hotī’ti heṭṭhā vuttattā ‘ye te dhammā cakkhuviññeyyā na te dhammā sotaviññeyyā’ti ayaṃ duko na hoti. Rūpaṃ pana cakkhuviññeyyaṃ saddo na cakkhuviññeyyoti imamatthaṃ gahetvā ‘ye te dhammā cakkhuviññeyyā na te dhammā sotaviññeyyā, ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā na te dhammā cakkhuviññeyyā’ti ayameko dukoti veditabbo. Evaṃ ekekaindriyamūlake cattāro cattāro katvā vīsati dukā vibhattāti veditabbā.

    ಕಿಂ ಪನ ‘ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕೇನಚಿ ನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’ ನತ್ಥಿ? ತೇನೇತ್ಥ ದುಕಾ ನ ವುತ್ತಾತಿ? ನೋ ನತ್ಥಿ, ವವತ್ಥಾನಾಭಾವತೋ ಪನ ನ ವುತ್ತಾ। ನ ಹಿ, ಯಥಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಏವಾತಿ ವವತ್ಥಾನಂ ಅತ್ಥಿ, ಏವಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನಾಪೀತಿ ವವತ್ಥಾನಾಭಾವತೋ ಏತ್ಥ ದುಕಾ ನ ವುತ್ತಾ। ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಪನ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಚೇವ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಚಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಅತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಅವುತ್ತೋಪಿ ಯಥಾಲಾಭವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಹಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತೇಹಿ ಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮೇಹಿ ಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮಾ ಏವ ತಾವ ಕೇಹಿಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕೇಹಿಚಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ತೇಹಿಯೇವ ರೂಪಾವಚರಾದಿಧಮ್ಮಾಪಿ ಕೇಹಿಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕೇಹಿಚಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ರೂಪಾವಚರೇಹಿಪಿ ಕಾಮಾವಚರಾ ಕೇಹಿಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕೇಹಿಚಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ತೇಹೇವ ರೂಪಾವಚರಾದಯೋಪಿ ಕೇಹಿಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕೇಹಿಚಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ಅರೂಪಾವಚರೇಹಿ ಪನ ಕಾಮಾವಚರಾ ರೂಪಾವಚರಾ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಚ ನೇವ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ಅರೂಪಾವಚರಾ ಪನ ಕೇಹಿಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕೇಹಿಚಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ತೇಪಿ ಚ ಕೇಚಿದೇವ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕೇಚಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ಅಪರಿಯಾಪನ್ನೇಹಿ ಕಾಮಾವಚರಾದಯೋ ನೇವ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನೇನ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ಕೇಹಿಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕೇಹಿಚಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ತೇಪಿ ಚ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ಕೇಚಿದೇವ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕೇಚಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ।

    Kiṃ pana ‘manoviññāṇena kenaci viññeyyā kenaci na viññeyyā’ natthi? Tenettha dukā na vuttāti? No natthi, vavatthānābhāvato pana na vuttā. Na hi, yathā cakkhuviññāṇena aviññeyyā evāti vavatthānaṃ atthi, evaṃ manoviññāṇenāpīti vavatthānābhāvato ettha dukā na vuttā. Manoviññāṇena pana kenaci viññeyyā ceva aviññeyyā cāti ayamattho atthi. Tasmā so avuttopi yathālābhavasena veditabbo. Manoviññāṇanti hi saṅkhyaṃ gatehi kāmāvacaradhammehi kāmāvacaradhammā eva tāva kehici viññeyyā kehici aviññeyyā. Tehiyeva rūpāvacarādidhammāpi kehici viññeyyā kehici aviññeyyā. Rūpāvacarehipi kāmāvacarā kehici viññeyyā kehici aviññeyyā. Teheva rūpāvacarādayopi kehici viññeyyā kehici aviññeyyā. Arūpāvacarehi pana kāmāvacarā rūpāvacarā apariyāpannā ca neva viññeyyā. Arūpāvacarā pana kehici viññeyyā kehici aviññeyyā. Tepi ca kecideva viññeyyā keci aviññeyyā. Apariyāpannehi kāmāvacarādayo neva viññeyyā. Apariyāpannā pana nibbānena aviññeyyattā kehici viññeyyā kehici aviññeyyā. Tepi ca maggaphalānaṃ aviññeyyattā kecideva viññeyyā keci aviññeyyāti.

    ೧೧೦೨. ಆಸವನಿದ್ದೇಸೇ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ ಕಾಮಾಸವೋ ನಾಮ। ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ಛನ್ದರಾಗೋ ಝಾನನಿಕನ್ತಿ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತೋ ರಾಗೋ ಭವವಸೇನ ಪತ್ಥನಾ ಭವಾಸವೋ ನಾಮ। ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ನಾಮ। ಅಟ್ಠಸು ಠಾನೇಸು ಅಞ್ಞಾಣಂ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ನಾಮ। ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆಗತೇಸು ಪನ ಆಸವೇಸು ಅಸಮ್ಮೋಹತ್ಥಂ ಏಕವಿಧಾದಿಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅತ್ಥತೋ ಹೇತೇ ಚಿರಪಾರಿವಾಸಿಯಟ್ಠೇನ ಆಸವಾತಿ ಏವಂ ಏಕವಿಧಾವ ಹೋನ್ತಿ। ವಿನಯೇ ಪನ ‘‘ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಆಸವಾನಂ ಸಂವರಾಯ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾನಂ ಆಸವಾನಂ ಪಟಿಘಾತಾಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೯) ದುವಿಧೇನ ಆಗತಾ। ಸುತ್ತನ್ತೇ ಸಳಾಯತನೇ ತಾವ ‘‘ತಯೋಮೇ, ಆವುಸೋ, ಆಸವಾ – ಕಾಮಾಸವೋ ಭವಾಸವೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೩೨೧) ತಿವಿಧೇನ ಆಗತಾ। ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪರಿಯಾಯೇ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಸವಾ ನಿರಯಗಮನೀಯಾ , ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಗಮನೀಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯಗಮನೀಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಗಮನೀಯಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ದೇವಲೋಕಗಮನೀಯಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೬೩) ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಆಗತಾ। ಛಕ್ಕನಿಪಾತೇ ಆಹುನೇಯ್ಯಸುತ್ತೇ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಸಂವರಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಪಟಿಸೇವನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಅಧಿವಾಸನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಪರಿವಜ್ಜನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ವಿನೋದನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಅತ್ಥಿ ಆಸವಾ ಭಾವನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೫೮) ಛಬ್ಬಿಧೇನ ಆಗತಾ। ಸಬ್ಬಾಸವಪರಿಯಾಯೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೪ ಆದಯೋ) ‘ದಸ್ಸನಪಹಾತಬ್ಬೇಹಿ’ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ತವಿಧೇನ ಆಗತಾ। ಇಧ ಪನೇತೇ ಕಾಮಾಸವಾದಿಭೇದತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ಆಗತಾ। ತತ್ರಾಯಂ ವಚನತ್ಥೋ – ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸಙ್ಖಾತೇ ಕಾಮೇ ಆಸವೋ ‘ಕಾಮಾಸವೋ’। ರೂಪಾರೂಪಸಙ್ಖಾತೇ ಕಮ್ಮತೋ ಚ ಉಪಪತ್ತಿತೋ ಚ ದುವಿಧೇಪಿ ಭವೇ ಆಸವೋ ‘ಭವಾಸವೋ’। ದಿಟ್ಠಿ ಏವ ಆಸವೋ ‘ದಿಟ್ಠಾಸವೋ’। ಅವಿಜ್ಜಾವ ಆಸವೋ ‘ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ’।

    1102. Āsavaniddese pañcakāmaguṇiko rāgo kāmāsavo nāma. Rūpārūpabhavesu chandarāgo jhānanikanti sassatadiṭṭhisahajāto rāgo bhavavasena patthanā bhavāsavo nāma. Dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo diṭṭhāsavo nāma. Aṭṭhasu ṭhānesu aññāṇaṃ avijjāsavo nāma. Tattha tattha āgatesu pana āsavesu asammohatthaṃ ekavidhādibhedo veditabbo. Atthato hete cirapārivāsiyaṭṭhena āsavāti evaṃ ekavidhāva honti. Vinaye pana ‘‘diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti (pārā. 39) duvidhena āgatā. Suttante saḷāyatane tāva ‘‘tayome, āvuso, āsavā – kāmāsavo bhavāsavo avijjāsavo’’ti (saṃ. ni. 4.321) tividhena āgatā. Nibbedhikapariyāye ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā nirayagamanīyā , atthi āsavā tiracchānayonigamanīyā, atthi āsavā pettivisayagamanīyā, atthi āsavā manussalokagamanīyā, atthi āsavā devalokagamanīyā’’ti (a. ni. 6.63) pañcavidhena āgatā. Chakkanipāte āhuneyyasutte – ‘‘atthi āsavā saṃvarā pahātabbā, atthi āsavā paṭisevanā pahātabbā, atthi āsavā adhivāsanā pahātabbā, atthi āsavā parivajjanā pahātabbā, atthi āsavā vinodanā pahātabbā, atthi āsavā bhāvanā pahātabbā’’ti (a. ni. 6.58) chabbidhena āgatā. Sabbāsavapariyāye (ma. ni. 1.14 ādayo) ‘dassanapahātabbehi’ saddhiṃ sattavidhena āgatā. Idha panete kāmāsavādibhedato catubbidhena āgatā. Tatrāyaṃ vacanattho – pañcakāmaguṇasaṅkhāte kāme āsavo ‘kāmāsavo’. Rūpārūpasaṅkhāte kammato ca upapattito ca duvidhepi bhave āsavo ‘bhavāsavo’. Diṭṭhi eva āsavo ‘diṭṭhāsavo’. Avijjāva āsavo ‘avijjāsavo’.

    ೧೧೦೩. ಕಾಮೇಸೂತಿ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋತಿ ಕಾಮಸಙ್ಖಾತೋ ಛನ್ದೋ, ನ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದೋ, ನ ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದೋ। ಕಾಮನವಸೇನ ರಜ್ಜನವಸೇನ ಚ ಕಾಮೋಯೇವ ರಾಗೋ ಕಾಮರಾಗೋ। ಕಾಮನವಸೇನ ನನ್ದನವಸೇನ ಚ ಕಾಮೋವ ನನ್ದೀತಿ ಕಾಮನನ್ದೀ। ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕಾಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ ತಣ್ಹಾಯನಟ್ಠೇನ ಕಾಮತಣ್ಹಾ, ಸಿನೇಹನಟ್ಠೇನ ಕಾಮಸಿನೇಹೋ, ಪರಿಡಯ್ಹನಟ್ಠೇನ ಕಾಮಪರಿಳಾಹೋ, ಮುಚ್ಛನಟ್ಠೇನ ಕಾಮಮುಚ್ಛಾ, ಗಿಲಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಟ್ಠಾಪನಟ್ಠೇನ ಕಾಮಜ್ಝೋಸಾನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಅಟ್ಠಹಿ ಪದೇಹಿ ವಿಭತ್ತೋ ಕಾಮಾಸವೋ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ।

    1103. Kāmesūti pañcasu kāmaguṇesu. Kāmacchandoti kāmasaṅkhāto chando, na kattukamyatāchando, na dhammacchando. Kāmanavasena rajjanavasena ca kāmoyeva rāgo kāmarāgo. Kāmanavasena nandanavasena ca kāmova nandīti kāmanandī. Evaṃ sabbattha kāmatthaṃ viditvā taṇhāyanaṭṭhena kāmataṇhā, sinehanaṭṭhena kāmasineho, pariḍayhanaṭṭhena kāmapariḷāho, mucchanaṭṭhena kāmamucchā, gilitvā pariniṭṭhāpanaṭṭhena kāmajjhosānanti veditabbaṃ. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ aṭṭhahi padehi vibhatto kāmāsavo nāma vuccati.

    ೧೧೦೪. ಭವೇಸು ಭವಛನ್ದೋತಿ ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ಭವಪತ್ಥನಾವಸೇನೇವ ಪವತ್ತೋ ಛನ್ದೋ ‘ಭವಛನ್ದೋ’। ಸೇಸಪದಾನಿಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

    1104. Bhavesu bhavachandoti rūpārūpabhavesu bhavapatthanāvaseneva pavatto chando ‘bhavachando’. Sesapadānipi imināva nayena veditabbāni.

    ೧೧೦೫. ಸಸ್ಸತೋ ಲೋಕೋತಿ ವಾತಿಆದೀಹಿ ದಸಹಾಕಾರೇಹಿ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪಭೇದೋವ ವುತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಸಸ್ಸತೋ ಲೋಕೋತಿ ಏತ್ಥ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಲೋಕೋತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ಅಯಂ ಲೋಕೋ ನಿಚ್ಚೋ ಧುವೋ ಸಬ್ಬಕಾಲಿಕೋ’ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ‘ಸಸ್ಸತ’ನ್ತಿ ಗಹಣಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ। ಅಸಸ್ಸತೋತಿ ತಮೇವ ಲೋಕಂ ‘ಉಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ ವಿನಸ್ಸತೀ’ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಉಚ್ಛೇದಗಹಣಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ। ಅನ್ತವಾತಿ ಪರಿತ್ತಕಸಿಣಲಾಭಿನೋ ‘ಸುಪ್ಪಮತ್ತೇ ವಾ ಸರಾವಮತ್ತೇ ವಾ’ ಕಸಿಣೇ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಪವತ್ತಿತರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮೇ ಲೋಕೋತಿ ಚ ಕಸಿಣಪರಿಚ್ಛೇದನ್ತೇನ ಚ ‘ಅನ್ತವಾ’ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ‘ಅನ್ತವಾ ಲೋಕೋ’ತಿ ಗಹಣಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ। ಸಾ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಪಿ ಹೋತಿ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಪಿ। ವಿಪುಲಕಸಿಣಲಾಭಿನೋ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಕಸಿಣೇ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಪವತ್ತಿತರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮೇ ಲೋಕೋತಿ ಚ ಕಸಿಣಪರಿಚ್ಛೇದನ್ತೇನ ಚ ‘ಅನನ್ತೋ’ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ‘ಅನನ್ತವಾ ಲೋಕೋ’ತಿ ಗಹಣಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ। ಸಾ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಪಿ ಹೋತಿ, ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಪಿ।

    1105. Sassato lokoti vātiādīhi dasahākārehi diṭṭhippabhedova vutto. Tattha sassato lokoti ettha khandhapañcakaṃ lokoti gahetvā ‘ayaṃ loko nicco dhuvo sabbakāliko’ti gaṇhantassa ‘sassata’nti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Asassatoti tameva lokaṃ ‘ucchijjati vinassatī’ti gaṇhantassa ucchedagahaṇākārappavattā diṭṭhi. Antavāti parittakasiṇalābhino ‘suppamatte vā sarāvamatte vā’ kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme lokoti ca kasiṇaparicchedantena ca ‘antavā’ti gaṇhantassa ‘antavā loko’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Sā sassatadiṭṭhipi hoti ucchedadiṭṭhipi. Vipulakasiṇalābhino pana tasmiṃ kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme lokoti ca kasiṇaparicchedantena ca ‘ananto’ti gaṇhantassa ‘anantavā loko’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi. Sā sassatadiṭṭhipi hoti, ucchedadiṭṭhipi.

    ತಂ ಜೀವಂ ತಂ ಸರೀರನ್ತಿ ಭೇದನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸರೀರಸ್ಸೇವ ‘ಜೀವ’ನ್ತಿ ಗಹಿತತ್ತಾ ಸರೀರೇ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನೇ ‘ಜೀವಮ್ಪಿ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜತೀ’ತಿ ಉಚ್ಛೇದಗಹಣಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ। ದುತಿಯಪದೇ ಸರೀರತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಜೀವಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ಸರೀರೇ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ‘ಜೀವಂ ನ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜತೀ’ತಿ ಸಸ್ಸತಗಹಣಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ। ಹೋತಿ ತಥಾಗತೋ ಪರಂ ಮರಣಾತಿಆದೀಸು ಸತ್ತೋ ತಥಾಗತೋ ನಾಮ। ಸೋ ಪರಂ ಮರಣಾ ಹೋತೀತಿ ಗಣ್ಹತೋ ಪಠಮಾ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ। ನ ಹೋತೀತಿ ಗಣ್ಹತೋ ದುತಿಯಾ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿ। ಹೋತಿ ಚ ನ ಚ ಹೋತೀತಿ ಗಣ್ಹತೋ ತತಿಯಾ ಏಕಚ್ಚಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ। ನೇವ ಹೋತಿ ನ ನಹೋತೀತಿ ಗಣ್ಹತೋ ಚತುತ್ಥಾ ಅಮರಾವಿಕ್ಖೇಪದಿಟ್ಠಿ। ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಆಸವಾತಿ ಇಮೇ ಕಾಮಾಸವಞ್ಚ ಭವಾಸವಞ್ಚ ರಾಗವಸೇನ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ, ಸಙ್ಖೇಪತೋ ತಯೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಆಸವಾ ನಾಮ।

    Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti bhedanadhammassa sarīrasseva ‘jīva’nti gahitattā sarīre ucchijjamāne ‘jīvampi ucchijjatī’ti ucchedagahaṇākārappavattā diṭṭhi. Dutiyapade sarīrato aññassa jīvassa gahitattā sarīre ucchijjamānepi ‘jīvaṃ na ucchijjatī’ti sassatagahaṇākārappavattā diṭṭhi. Hoti tathāgato paraṃ maraṇātiādīsu satto tathāgato nāma. So paraṃ maraṇā hotīti gaṇhato paṭhamā sassatadiṭṭhi. Na hotīti gaṇhato dutiyā ucchedadiṭṭhi. Hoti ca na ca hotīti gaṇhato tatiyā ekaccasassatadiṭṭhi. Neva hoti na nahotīti gaṇhato catutthā amarāvikkhepadiṭṭhi. Ime dhammā āsavāti ime kāmāsavañca bhavāsavañca rāgavasena ekato katvā, saṅkhepato tayo, vitthārato cattāro dhammā āsavā nāma.

    ಯೋ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ವಿಮಾನಕಪ್ಪರುಕ್ಖಆಭರಣೇಸು ಛನ್ದರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಕಾಮಾಸವೋ ಹೋತಿ ನ ಹೋತೀತಿ? ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕಸ್ಸ ರಾಗಸ್ಸ ಇಧೇವ ಪಹೀನತ್ತಾ। ಹೇತುಗೋಚ್ಛಕಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಲೋಭೋ ಹೇತು ನಾಮ ಹೋತಿ। ಗನ್ಥಗೋಚ್ಛಕಂ ಪತ್ವಾ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋ ನಾಮ। ಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕಂ ಪತ್ವಾ ಲೋಭೋ ಕಿಲೇಸೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತೋ ಪನ ರಾಗೋ ಕಾಮಾಸವೋ ಹೋತಿ ನ ಹೋತೀತಿ? ನ ಹೋತಿ; ದಿಟ್ಠಿರಾಗೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ದಿಟ್ಠಿರಾಗರತ್ತೇ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೇ ದಿನ್ನದಾನಂ ನ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ, ನ ಮಹಾನಿಸಂಸ’’ನ್ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೨೯)।

    Yo pana brahmānaṃ vimānakapparukkhaābharaṇesu chandarāgo uppajjati, so kāmāsavo hoti na hotīti? Na hoti. Kasmā? Pañcakāmaguṇikassa rāgassa idheva pahīnattā. Hetugocchakaṃ pana patvā lobho hetu nāma hoti. Ganthagocchakaṃ patvā abhijjhākāyagantho nāma. Kilesagocchakaṃ patvā lobho kileso nāma hoti. Diṭṭhisahajāto pana rāgo kāmāsavo hoti na hotīti? Na hoti; diṭṭhirāgo nāma hoti. Vuttañhetaṃ ‘‘diṭṭhirāgaratte purisapuggale dinnadānaṃ na mahapphalaṃ hoti, na mahānisaṃsa’’nti (paṭi. ma. 1.129).

    ಇಮೇ ಪನ ಆಸವೇ ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾಪಿ ಆಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾಪಿ। ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಕಾಮಾಸವೋ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯತಿ, ಭವಾಸವೋ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ, ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ, ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ। ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ಪಹೀಯತಿ, ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಕಾಮಾಸವೋ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಭವಾಸವೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಚಾತಿ।

    Ime pana āsave kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati, maggapaṭipāṭiyāpi. Kilesapaṭipāṭiyā kāmāsavo anāgāmimaggena pahīyati, bhavāsavo arahattamaggena, diṭṭhāsavo sotāpattimaggena, avijjāsavo arahattamaggena. Maggapaṭipāṭiyā sotāpattimaggena diṭṭhāsavo pahīyati, anāgāmimaggena kāmāsavo, arahattamaggena bhavāsavo avijjāsavo cāti.

    ೧೧೨೧. ಸಂಯೋಜನೇಸು ಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನೋತಿ ಉತ್ತಮಟ್ಠೇನ ‘ಅಹಂ ಸೇಯ್ಯೋ’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೋ। ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನೋತಿ ಸಮಸಮಟ್ಠೇನ ‘ಅಹಂ ಸದಿಸೋ’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೋ। ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನೋತಿ ಲಾಮಕಟ್ಠೇನ ‘ಅಹಂ ಹೀನೋ’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೋ। ಏವಂ ಸೇಯ್ಯಮಾನೋ ಸದಿಸಮಾನೋ ಹೀನಮಾನೋತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಮಾನಾ ತಿಣ್ಣಂ ಜನಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಸ್ಸಾಪಿ ಹಿ ‘ಅಹಂ ಸೇಯ್ಯೋ ಸದಿಸೋ ಹೀನೋ’ತಿ ತಯೋ ಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಸದಿಸಸ್ಸಾಪಿ, ಹೀನಸ್ಸಾಪಿ। ತತ್ಥ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯಮಾನೋವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಇತರೇ ದ್ವೇ ಅಯಾಥಾವಮಾನಾ। ಸದಿಸಸ್ಸ ಸದಿಸಮಾನೋವ…ಪೇ॰… ಹೀನಸ್ಸ ಹೀನಮಾನೋವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಇತರೇ ದ್ವೇ ಅಯಾಥಾವಮಾನಾ। ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ಕಥಿತಂ? ಏಕಸ್ಸ ತಯೋ ಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಕಥಿತಂ। ಖುದ್ದಕವತ್ಥುಕೇ ಪನ ಪಠಮಕಮಾನಭಾಜನೀಯೇ ಏಕೋ ಮಾನೋ ತಿಣ್ಣಂ ಜನಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಕಥಿತೋ।

    1121. Saṃyojanesu mānaniddese seyyohamasmīti mānoti uttamaṭṭhena ‘ahaṃ seyyo’ti evaṃ uppannamāno. Sadisohamasmīti mānoti samasamaṭṭhena ‘ahaṃ sadiso’ti evaṃ uppannamāno. Hīnohamasmīti mānoti lāmakaṭṭhena ‘ahaṃ hīno’ti evaṃ uppannamāno. Evaṃ seyyamāno sadisamāno hīnamānoti ime tayo mānā tiṇṇaṃ janānaṃ uppajjanti. Seyyassāpi hi ‘ahaṃ seyyo sadiso hīno’ti tayo mānā uppajjanti. Sadisassāpi, hīnassāpi. Tattha seyyassa seyyamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā. Sadisassa sadisamānova…pe… hīnassa hīnamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā. Iminā kiṃ kathitaṃ? Ekassa tayo mānā uppajjantīti kathitaṃ. Khuddakavatthuke pana paṭhamakamānabhājanīye eko māno tiṇṇaṃ janānaṃ uppajjatīti kathito.

    ಮಾನಕರಣವಸೇನ ಮಾನೋ। ಮಞ್ಞನಾ ಮಞ್ಞಿತತ್ತನ್ತಿ ಆಕಾರಭಾವನಿದ್ದೇಸಾ। ಉಸ್ಸಿತಟ್ಠೇನ ಉನ್ನತಿ। ಯಸ್ಸುಪ್ಪಜ್ಜತಿ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉನ್ನಾಮೇತಿ, ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪೇತೀತಿ ಉನ್ನಮೋ। ಸಮುಸ್ಸಿತಟ್ಠೇನ ಧಜೋ। ಉಕ್ಖಿಪನಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸಮ್ಪಗ್ಗಾಹೋ। ಕೇತು ವುಚ್ಚತಿ ಬಹೂಸು ಧಜೇಸು ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಧಜೋ। ಮಾನೋಪಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಅಪರಾಪರೇ ಉಪಾದಾಯ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಟ್ಠೇನ ಕೇತು ವಿಯಾತಿ ‘ಕೇತು’। ಕೇತುಂ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಕೇತುಕಮ್ಯಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕೇತುಕಮ್ಯತಾ। ಸಾ ಪನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ, ನ ಅತ್ತನೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘ಕೇತುಕಮ್ಯತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’ತಿ। ಮಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಕೇತುಂ ಇಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ಚ ಭಾವೋ ಕೇತುಕಮ್ಯತಾ; ಕೇತುಸಙ್ಖಾತೋ ಮಾನೋತಿ।

    Mānakaraṇavasena māno. Maññanā maññitattanti ākārabhāvaniddesā. Ussitaṭṭhena unnati. Yassuppajjati taṃ puggalaṃ unnāmeti, ukkhipitvā ṭhapetīti unnamo. Samussitaṭṭhena dhajo. Ukkhipanaṭṭhena cittaṃ sampaggaṇhātīti sampaggāho. Ketu vuccati bahūsu dhajesu accuggatadhajo. Mānopi punappunaṃ uppajjamāno aparāpare upādāya accuggataṭṭhena ketu viyāti ‘ketu’. Ketuṃ icchatīti ketukamyaṃ, tassa bhāvo ketukamyatā. Sā pana cittassa, na attano. Tena vuttaṃ – ‘ketukamyatā cittassā’ti. Mānasampayuttañhi cittaṃ ketuṃ icchati. Tassa ca bhāvo ketukamyatā; ketusaṅkhāto mānoti.

    ೧೧೨೬. ಇಸ್ಸಾನಿದ್ದೇಸೇ ಯಾ ಪರಲಾಭಸಕ್ಕಾರಗರುಕಾರಮಾನನವನ್ದನಪೂಜನಾಸು ಇಸ್ಸಾತಿ ಯಾ ಏತೇಸು ಪರೇಸಂ ಲಾಭಾದೀಸು ‘ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ಇಮೇಸ’ನ್ತಿ ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಖಿಯ್ಯನಲಕ್ಖಣಾ ಇಸ್ಸಾ। ತತ್ಥ ಲಾಭೋತಿ ಚೀವರಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಪಟಿಲಾಭೋ। ಇಸ್ಸುಕೀ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಸ್ಸ ತಂ ಲಾಭಂ ಖಿಯ್ಯತಿ, ‘ಕಿಂ ಇಮಸ್ಸ ಇಮಿನಾ’ತಿ ನ ಇಚ್ಛತಿ। ಸಕ್ಕಾರೋತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಸುಕತಾನಂ ಸುನ್ದರಾನಂ ಪಟಿಲಾಭೋ। ಗರುಕಾರೋತಿ ಗರುಕಿರಿಯಾ, ಭಾರಿಯಕರಣಂ। ಮಾನನನ್ತಿ ಮನೇನ ಪಿಯಕರಣಂ। ವನ್ದನನ್ತಿ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದನಂ। ಪೂಜನಾತಿ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜನಾ। ಇಸ್ಸಾಯನವಸೇನ ಇಸ್ಸಾ। ಇಸ್ಸಾಕಾರೋ ಇಸ್ಸಾಯನಾ। ಇಸ್ಸಾಯಿತಭಾವೋ ಇಸ್ಸಾಯಿತತ್ತಂ। ಉಸೂಯಾದೀನಿ ಇಸ್ಸಾದಿವೇವಚನಾನಿ।

    1126. Issāniddese yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issāti yā etesu paresaṃ lābhādīsu ‘kiṃ iminā imesa’nti parasampattikhiyyanalakkhaṇā issā. Tattha lābhoti cīvarādīnaṃ catunnaṃ paccayānaṃ paṭilābho. Issukī hi puggalo parassa taṃ lābhaṃ khiyyati, ‘kiṃ imassa iminā’ti na icchati. Sakkāroti tesaṃyeva paccayānaṃ sukatānaṃ sundarānaṃ paṭilābho. Garukāroti garukiriyā, bhāriyakaraṇaṃ. Mānananti manena piyakaraṇaṃ. Vandananti pañcapatiṭṭhitena vandanaṃ. Pūjanāti gandhamālādīhi pūjanā. Issāyanavasena issā. Issākāro issāyanā. Issāyitabhāvo issāyitattaṃ. Usūyādīni issādivevacanāni.

    ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪನ ಇಸ್ಸಾಯ ಖಿಯ್ಯನಲಕ್ಖಣಂ ಆಗಾರಿಕೇನಾಪಿ ಅನಾಗಾರಿಕೇನಾಪಿ ದೀಪೇತಬ್ಬಂ। ಆಗಾರಿಕೋ ಹಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಕಸಿವಣಿಜ್ಜಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಆಜೀವೇನ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಸಕಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭದ್ದಕಂ ಯಾನಂ ವಾ ವಾಹನಂ ವಾ ರತನಂ ವಾ ಲಭತಿ। ಅಪರೋ ತಸ್ಸ ಅಲಾಭತ್ಥಿಕೋ ತೇನ ಲಾಭೇನ ನ ತುಸ್ಸತಿ। ‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಏಸ ಇಮಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ಕಪಣೋ ಹುತ್ವಾ ಚರಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕೇನ ಕಾರಣೇನ ತಸ್ಮಿಂ ತಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿಹೀನೇ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ। ಅನಾಗಾರಿಕೋಪಿ ಏಕೋ ಇಸ್ಸಾಮನಕೋ ಅಞ್ಞಂ ಅತ್ತನೋ ಸುತಪರಿಯತ್ತಿಆದೀನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಲಾಭಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಏಸೋ ಇಮೇಹಿ ಲಾಭಾದೀಹಿ ಪರಿಹಾಯಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಯದಾ ತಂ ಏಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಪರಿಹೀನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಖಿಯ್ಯನಲಕ್ಖಣಾ ‘ಇಸ್ಸಾ’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Imissā pana issāya khiyyanalakkhaṇaṃ āgārikenāpi anāgārikenāpi dīpetabbaṃ. Āgāriko hi ekacco kasivaṇijjādīsu aññatarena ājīvena attano purisakāraṃ nissāya bhaddakaṃ yānaṃ vā vāhanaṃ vā ratanaṃ vā labhati. Aparo tassa alābhatthiko tena lābhena na tussati. ‘Kadā nu kho esa imāya sampattiyā parihāyitvā kapaṇo hutvā carissatī’ti cintetvā ekena kāraṇena tasmiṃ tāya sampattiyā parihīne attamano hoti. Anāgārikopi eko issāmanako aññaṃ attano sutapariyattiādīni nissāya uppannalābhādisampattiṃ disvā ‘kadā nu kho eso imehi lābhādīhi parihāyissatī’ti cintetvā, yadā taṃ ekena kāraṇena parihīnaṃ passati, tadā attamano hoti. Evaṃ parasampattikhiyyanalakkhaṇā ‘issā’ti veditabbā.

    ೧೧೨೭. ಮಚ್ಛರಿಯನಿದ್ದೇಸೇ ವತ್ಥುತೋ ಮಚ್ಛರಿಯದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘ಪಞ್ಚ ಮಚ್ಛರಿಯಾನಿ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯ’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಆವಾಸೇ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಂ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    1127. Macchariyaniddese vatthuto macchariyadassanatthaṃ ‘pañca macchariyāni āvāsamacchariya’ntiādi vuttaṃ. Tattha āvāse macchariyaṃ āvāsamacchariyaṃ. Sesapadesupi eseva nayo.

    ಆವಾಸೋ ನಾಮ ಸಕಲಾರಾಮೋಪಿ ಪರಿವೇಣಮ್ಪಿ ಏಕೋವರಕೋಪಿ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾದೀನಿಪಿ। ತೇಸು ವಸನ್ತಾ ಸುಖಂ ವಸನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಲಭನ್ತಿ। ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಪೇಸಲಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತತ್ಥ ಆಗಮನಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ। ಆಗತೋಪಿ ‘ಖಿಪ್ಪಂ ಗಚ್ಛತೂ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತಿ। ಇದಂ ‘ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಂ’ ನಾಮ। ಭಣ್ಡನಕಾರಕಾದೀನಂ ಪನ ತತ್ಥ ವಾಸಂ ಅನಿಚ್ಛತೋ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ।

    Āvāso nāma sakalārāmopi pariveṇampi ekovarakopi rattiṭṭhānadivāṭṭhānādīnipi. Tesu vasantā sukhaṃ vasanti paccaye labhanti. Eko bhikkhu vattasampannasseva pesalassa bhikkhuno tattha āgamanaṃ na icchati. Āgatopi ‘khippaṃ gacchatū’ti cinteti. Idaṃ ‘āvāsamacchariyaṃ’ nāma. Bhaṇḍanakārakādīnaṃ pana tattha vāsaṃ anicchato āvāsamacchariyaṃ nāma na hoti.

    ಕುಲನ್ತಿ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲಮ್ಪಿ ಞಾತಿಕುಲಮ್ಪಿ। ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ಅನಿಚ್ಛತೋ ಕುಲಮಚ್ಛರಿಯಂ ಹೋತಿ। ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಮಚ್ಛರೀ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಸೋ ಹಿ ತೇಸಂ ಪಸಾದಭೇದಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ। ಪಸಾದಂ ರಕ್ಖಿತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸೇವ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತತ್ಥ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೋ ಮಚ್ಛರೀ ನಾಮ ಹೋತಿ।

    Kulanti upaṭṭhākakulampi ñātikulampi. Tattha aññassa upasaṅkamanaṃ anicchato kulamacchariyaṃ hoti. Pāpapuggalassa pana upasaṅkamanaṃ anicchantopi maccharī nāma na hoti. So hi tesaṃ pasādabhedāya paṭipajjati. Pasādaṃ rakkhituṃ samatthasseva pana bhikkhuno tattha upasaṅkamanaṃ anicchanto maccharī nāma hoti.

    ಲಾಭೋತಿ ಚತುಪಚ್ಚಯಲಾಭೋವ। ತಂ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಸೀಲವನ್ತೇಯೇವ ಲಭನ್ತೇ ‘ಮಾ ಲಭತೂ’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಲಾಭಮಚ್ಛರಿಯಂ ಹೋತಿ। ಯೋ ಪನ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಂ ವಿನಿಪಾತೇತಿ, ಅಪರಿಭೋಗದುಪ್ಪರಿಭೋಗಾದಿವಸೇನ ವಿನಾಸೇತಿ, ಪೂತಿಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ನ ದೇತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಸಚೇ ಇಮಂ ಏಸ ನ ಲಭೇಯ್ಯ , ಅಞ್ಞೋ ಸೀಲವಾ ಲಭೇಯ್ಯ, ಪರಿಭೋಗಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।

    Lābhoti catupaccayalābhova. Taṃ aññasmiṃ sīlavanteyeva labhante ‘mā labhatū’ti cintentassa lābhamacchariyaṃ hoti. Yo pana saddhādeyyaṃ vinipāteti, aparibhogadupparibhogādivasena vināseti, pūtibhāvaṃ gacchantampi aññassa na deti, taṃ disvā ‘sace imaṃ esa na labheyya , añño sīlavā labheyya, paribhogaṃ gaccheyyā’ti cintentassa macchariyaṃ nāma natthi.

    ವಣ್ಣೋ ನಾಮ ಸರೀರವಣ್ಣೋಪಿ ಗುಣವಣ್ಣೋಪಿ। ತತ್ಥ ಸರೀರವಣ್ಣೇ ಮಚ್ಛರಿಪುಗ್ಗಲೋ ‘ಪರೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ರೂಪವಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ನ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ। ಗುಣವಣ್ಣಮಚ್ಛರೀ ಸೀಲೇನ ಧುತಙ್ಗೇನ ಪಟಿಪದಾಯ ಆಚಾರೇನ ವಣ್ಣಂ ನ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ।

    Vaṇṇo nāma sarīravaṇṇopi guṇavaṇṇopi. Tattha sarīravaṇṇe maccharipuggalo ‘paro pāsādiko rūpavā’ti vutte taṃ na kathetukāmo hoti. Guṇavaṇṇamaccharī sīlena dhutaṅgena paṭipadāya ācārena vaṇṇaṃ na kathetukāmo hoti.

    ಧಮ್ಮೋತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೋ ಚ ಪಟಿವೇಧಧಮ್ಮೋ ಚ। ತತ್ಥ ಅರಿಯಸಾವಕಾ ಪಟಿವೇಧಧಮ್ಮಂ ನ ಮಚ್ಛರಾಯನ್ತಿ, ಅತ್ತನಾ ಪಟಿವಿದ್ಧಧಮ್ಮೇ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಪಟಿವೇಧಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ತಂ ಪನ ಪಟಿವೇಧಂ ‘ಪರೇ ಜಾನನ್ತೂ’ತಿ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ತನ್ತಿಧಮ್ಮೇಯೇವ ಪನ ಧಮ್ಮಮಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಂ ಗುಳ್ಹಂ ಗನ್ಥಂ ವಾ ಕಥಾಮಗ್ಗಂ ವಾ ಜಾನಾತಿ ತಂ ಅಞ್ಞಂ ನ ಜಾನಾಪೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ। ಯೋ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾನುಗ್ಗಹೇನ, ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪುಗ್ಗಲಾನುಗ್ಗಹೇನ ನ ದೇತಿ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮಮಚ್ಛರೀ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ।

    Dhammoti pariyattidhammo ca paṭivedhadhammo ca. Tattha ariyasāvakā paṭivedhadhammaṃ na maccharāyanti, attanā paṭividdhadhamme sadevakassa lokassa paṭivedhaṃ icchanti. Taṃ pana paṭivedhaṃ ‘pare jānantū’ti icchanti. Tantidhammeyeva pana dhammamacchariyaṃ nāma hoti. Tena samannāgato puggalo yaṃ guḷhaṃ ganthaṃ vā kathāmaggaṃ vā jānāti taṃ aññaṃ na jānāpetukāmo hoti. Yo pana puggalaṃ upaparikkhitvā dhammānuggahena, dhammaṃ vā upaparikkhitvā puggalānuggahena na deti, ayaṃ dhammamaccharī nāma na hoti.

    ತತ್ಥ ಏಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಲೋಲೋ ಹೋತಿ, ಕಾಲೇನ ಸಮಣೋ ಹೋತಿ, ಕಾಲೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಕಾಲೇನ ನಿಗಣ್ಠೋ। ಯೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ‘ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪವೇಣಿಆಗತಂ ತನ್ತಿಂ ಸಣ್ಹಂ ಸುಖುಮಂ ಧಮ್ಮನ್ತರಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆಲುಳಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನ ದೇತಿ, ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾನುಗ್ಗಹೇನ ನ ದೇತಿ ನಾಮ । ಯೋ ಪನ ‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಸಣ್ಹೋ ಸುಖುಮೋ, ಸಚಾಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಆವಿಕತ್ವಾ ನಸ್ಸಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನ ದೇತಿ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪುಗ್ಗಲಾನುಗ್ಗಹೇನ ನ ದೇತಿ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ‘ಸಚಾಯಂ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಮಯಂ ಭಿನ್ದಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನ ದೇತಿ, ಅಯಂ ಧಮ್ಮಮಚ್ಛರೀ ನಾಮ ಹೋತಿ।

    Tattha ekacco puggalo lolo hoti, kālena samaṇo hoti, kālena brāhmaṇo, kālena nigaṇṭho. Yo hi bhikkhu ‘ayaṃ puggalo paveṇiāgataṃ tantiṃ saṇhaṃ sukhumaṃ dhammantaraṃ bhinditvā āluḷissatī’ti na deti, ayaṃ puggalaṃ upaparikkhitvā dhammānuggahena na deti nāma . Yo pana ‘ayaṃ dhammo saṇho sukhumo, sacāyaṃ puggalo gaṇhissati aññaṃ byākaritvā attānaṃ āvikatvā nassissatī’ti na deti, ayaṃ dhammaṃ upaparikkhitvā puggalānuggahena na deti nāma. Yo pana ‘sacāyaṃ imaṃ dhammaṃ gaṇhissati, amhākaṃ samayaṃ bhindituṃ samattho bhavissatī’ti na deti, ayaṃ dhammamaccharī nāma hoti.

    ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಮಚ್ಛರಿಯೇಸು ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯೇನ ತಾವ ಯಕ್ಖೋ ವಾ ಪೇತೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಆವಾಸಸ್ಸ ಸಙ್ಕಾರಂ ಸೀಸೇನ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಚರತಿ। ಕುಲಮಚ್ಛರಿಯೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಅಞ್ಞೇಸಂ ದಾನಮಾನನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘ಭಿನ್ನಂ ವತಿದಂ ಕುಲಂ ಮಮಾ’ತಿ ಚಿನ್ತಯತೋ ಲೋಹಿತಮ್ಪಿ ಮುಖತೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ಕುಚ್ಛಿವಿರೇಚನಮ್ಪಿ ಹೋತಿ, ಅನ್ತಾನಿಪಿ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಾನಿ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ। ಲಾಭಮಚ್ಛರಿಯೇನ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಗಣಸ್ಸ ವಾ ಸನ್ತಕೇ ಲಾಭೇ ಮಚ್ಛರಾಯಿತ್ವಾ ಪುಗ್ಗಲಿಕಪರಿಭೋಗಂ ವಿಯ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಯಕ್ಖೋ ವಾ ಪೇತೋ ವಾ ಮಹಾಅಜಗರೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಸರೀರವಣ್ಣಗುಣವಣ್ಣಮಚ್ಛರೇನ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಮಚ್ಛರಿಯೇನ ಚ ಅತ್ತನೋವ ವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇತಿ, ಪರೇಸಂ ವಣ್ಣೇ ‘ಕಿಂ ವಣ್ಣೋ ಏಸೋ’ತಿ ತಂ ತಂ ದೋಸಂ ವದನ್ತೋ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಞ್ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದೇನ್ತೋ ದುಬ್ಬಣ್ಣೋ ಚೇವ ಏಳಮೂಗೋ ಚ ಹೋತಿ।

    Imesu pañcasu macchariyesu āvāsamacchariyena tāva yakkho vā peto vā hutvā tasseva āvāsassa saṅkāraṃ sīsena ukkhipitvā vicarati. Kulamacchariyena tasmiṃ kule aññesaṃ dānamānanādīni karonte disvā ‘bhinnaṃ vatidaṃ kulaṃ mamā’ti cintayato lohitampi mukhato uggacchati, kucchivirecanampi hoti, antānipi khaṇḍākhaṇḍāni hutvā nikkhamanti. Lābhamacchariyena saṅghassa vā gaṇassa vā santake lābhe maccharāyitvā puggalikaparibhogaṃ viya paribhuñjitvā yakkho vā peto vā mahāajagaro vā hutvā nibbattati. Sarīravaṇṇaguṇavaṇṇamaccharena pariyattidhammamacchariyena ca attanova vaṇṇaṃ vaṇṇeti, paresaṃ vaṇṇe ‘kiṃ vaṇṇo eso’ti taṃ taṃ dosaṃ vadanto pariyattidhammañca kassaci kiñci adento dubbaṇṇo ceva eḷamūgo ca hoti.

    ಅಪಿಚ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯೇನ ಲೋಹಗೇಹೇ ಪಚ್ಚತಿ। ಕುಲಮಚ್ಛರಿಯೇನ ಅಪ್ಪಲಾಭೋ ಹೋತಿ। ಲಾಭಮಚ್ಛರಿಯೇನ ಗೂಥನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ವಣ್ಣಮಚ್ಛರಿಯೇನ ಭವೇ ಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಧಮ್ಮಮಚ್ಛರಿಯೇನ ಕುಕ್ಕುಳನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತೀತಿ।

    Apica āvāsamacchariyena lohagehe paccati. Kulamacchariyena appalābho hoti. Lābhamacchariyena gūthaniraye nibbattati. Vaṇṇamacchariyena bhave bhave nibbattassa vaṇṇo nāma na hoti. Dhammamacchariyena kukkuḷaniraye nibbattatīti.

    ಮಚ್ಛರಾಯನವಸೇನ ಮಚ್ಛೇರಂ। ಮಚ್ಛರಾಯನಾಕಾರೋ ಮಚ್ಛರಾಯನಾ। ಮಚ್ಛರೇನ ಅಯಿತಸ್ಸ ಮಚ್ಛೇರಸಮಙ್ಗಿನೋ ಭಾವೋ ಮಚ್ಛರಾಯಿತತ್ತಂ। ‘ಮಯ್ಹಮೇವ ಹೋನ್ತು ಮಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾ’ತಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಬ್ಯಾಪೇತುಂ ನ ಇಚ್ಛತೀತಿ ವಿವಿಚ್ಛೋ। ವಿವಿಚ್ಛಸ್ಸ ಭಾವೋ ವೇವಿಚ್ಛಂ, ಮುದುಮಚ್ಛರಿಯಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಕದರಿಯೋ ವುಚ್ಚತಿ ಅನಾದರೋ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕದರಿಯಂ। ಥದ್ಧಮಚ್ಛರಿಯಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ತೇನ ಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಮ್ಪಿ ಪರೇಸಂ ದದಮಾನಂ ನಿವಾರೇತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

    Maccharāyanavasena maccheraṃ. Maccharāyanākāro maccharāyanā. Maccharena ayitassa maccherasamaṅgino bhāvo maccharāyitattaṃ. ‘Mayhameva hontu mā aññassā’ti sabbāpi attano sampattiyo byāpetuṃ na icchatīti viviccho. Vivicchassa bhāvo vevicchaṃ, mudumacchariyassetaṃ nāmaṃ. Kadariyo vuccati anādaro. Tassa bhāvo kadariyaṃ. Thaddhamacchariyassetaṃ nāmaṃ. Tena hi samannāgato puggalo parampi paresaṃ dadamānaṃ nivāreti. Vuttampi cetaṃ –

    ಕದರಿಯೋ ಪಾಪಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಅನಾದರೋ।

    Kadariyo pāpasaṅkappo, micchādiṭṭhi anādaro;

    ದದಮಾನಂ ನಿವಾರೇತಿ, ಯಾಚಮಾನಾನ ಭೋಜನನ್ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೩೨)।

    Dadamānaṃ nivāreti, yācamānāna bhojananti. (saṃ. ni. 1.132);

    ಯಾಚಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಕಟುಕಭಾವೇನ ಚಿತ್ತಂ ಅಞ್ಚತಿ ಸಙ್ಕೋಚೇತೀತಿ ಕಟುಕಞ್ಚುಕೋ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕಟುಕಞ್ಚುಕತಾ। ಅಪರೋ ನಯೋ – ಕಟುಕಞ್ಚುಕತಾ ವುಚ್ಚತಿ ಕಟಚ್ಛುಗ್ಗಾಹೋ। ಸಮತಿತ್ತಿಕಪುಣ್ಣಾಯ ಹಿ ಉಕ್ಖಲಿಯಾ ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಸಙ್ಕುಟಿತೇನ ಅಗ್ಗಕಟಚ್ಛುನಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪೂರೇತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ; ಏವಂ ಮಚ್ಛರಿಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಸಙ್ಕುಚತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಕುಚಿತೇ ಕಾಯೋಪಿ ತಥೇವ ಸಙ್ಕುಚತಿ, ಪಟಿಕುಟತಿ, ಪಟಿನಿವತ್ತತಿ, ನ ಸಮ್ಪಸಾರಿಯತೀತಿ ಮಚ್ಛೇರಂ ‘ಕಟುಕಞ್ಚುಕತಾ’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Yācake disvā kaṭukabhāvena cittaṃ añcati saṅkocetīti kaṭukañcuko. Tassa bhāvo kaṭukañcukatā. Aparo nayo – kaṭukañcukatā vuccati kaṭacchuggāho. Samatittikapuṇṇāya hi ukkhaliyā bhattaṃ gaṇhanto sabbatobhāgena saṅkuṭitena aggakaṭacchunā gaṇhāti, pūretvā gahetuṃ na sakkoti; evaṃ maccharipuggalassa cittaṃ saṅkucati. Tasmiṃ saṅkucite kāyopi tatheva saṅkucati, paṭikuṭati, paṭinivattati, na sampasāriyatīti maccheraṃ ‘kaṭukañcukatā’ti vuttaṃ.

    ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪರೇಸಂ ಉಪಕಾರಕರಣೇ ದಾನಾದಿನಾ ಆಕಾರೇನ ಯಥಾ ನ ಸಮ್ಪಸಾರಿಯತಿ, ಏವಂ ಆವರಿತ್ವಾ ಗಹಿತಭಾವೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಮಚ್ಛರಿಪುಗ್ಗಲೋ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಪರೇಸಂ ಅದಾತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ ಪರಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ, ತಸ್ಮಾ ‘ಇದಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಮಯ್ಹಮೇವ ಹೋತು, ಮಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾ’ತಿ ಪವತ್ತಿವಸೇನಸ್ಸ ಅತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಗೂಹನಲಕ್ಖಣತಾ ಅತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಗ್ಗಹಣಲಕ್ಖಣತಾ ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೇಸಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೋಚ್ಛಕೇ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।

    Aggahitattaṃ cittassāti paresaṃ upakārakaraṇe dānādinā ākārena yathā na sampasāriyati, evaṃ āvaritvā gahitabhāvo cittassa. Yasmā pana maccharipuggalo attano santakaṃ paresaṃ adātukāmo hoti parasantakaṃ gaṇhitukāmo, tasmā ‘idaṃ acchariyaṃ mayhameva hotu, mā aññassā’ti pavattivasenassa attasampattinigūhanalakkhaṇatā attasampattiggahaṇalakkhaṇatā vā veditabbā. Sesaṃ imasmiṃ gocchake uttānatthameva.

    ಇಮಾನಿ ಪನ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾಪಿ ಆಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾಪಿ। ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಕಾಮರಾಗಪಟಿಘಸಂಯೋಜನಾನಿ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಮಾನಸಂಯೋಜನಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ, ದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ, ಭವರಾಗಸಂಯೋಜನಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ, ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಾನಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ, ಅವಿಜ್ಜಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ। ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಾನಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಕಾಮರಾಗಪಟಿಘಾ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ, ಮಾನಭವರಾಗಅವಿಜ್ಜಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನಾತಿ।

    Imāni pana saṃyojanāni kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati maggapaṭipāṭiyāpi. Kilesapaṭipāṭiyā kāmarāgapaṭighasaṃyojanāni anāgāmimaggena pahīyanti, mānasaṃyojanaṃ arahattamaggena, diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsā sotāpattimaggena, bhavarāgasaṃyojanaṃ arahattamaggena, issāmacchariyāni sotāpattimaggena, avijjā arahattamaggena. Maggapaṭipāṭiyā diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsaissāmacchariyāni sotāpattimaggena pahīyanti, kāmarāgapaṭighā anāgāmimaggena, mānabhavarāgaavijjā arahattamaggenāti.

    ೧೧೪೦. ಗನ್ಥಗೋಚ್ಛಕೇ ನಾಮಕಾಯಂ ಗನ್ಥೇತಿ, ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಘಟೇತೀತಿ ಕಾಯಗನ್ಥೋ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾಸಿತಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಸ್ಸತೋ ಲೋಕೋ ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ ಮೋಘಮಞ್ಞನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಕಾರೇನ ಅಭಿನಿವಿಸತೀತಿ ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಮರಾಗಾನಂ ವಿಸೇಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಯೋ ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಕಾಮರಾಗೋ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಯೋ ರಾಗೋ ಸಾರಾಗೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಇಮಿನಾ ಯಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಂ ‘ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ವಿಮಾನಾದೀಸು ಛನ್ದರಾಗೋ ಕಾಮಾಸವೋ ನ ಹೋತಿ, ಗನ್ಥಗೋಚ್ಛಕಂ ಪತ್ವಾ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋ ಹೋತೀ’ತಿ ತಂ ಸುವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪರತೋ ಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಠಪೇತ್ವಾ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸನ್ತಿ ಇದಂ ಯಸ್ಮಾ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋ ‘ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚ’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಆಕಾರೇನ ನಾಭಿನಿವಿಸತಿ, ‘ಸೀಲೇನ ಸುದ್ಧೀ’ತಿಆದಿನಾ ಏವ ಪನ ಅಭಿನಿವಿಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಭೂತಮ್ಪಿ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ‘ಠಪೇತ್ವಾ’ತಿ ಆಹ।

    1140. Ganthagocchake nāmakāyaṃ gantheti, cutipaṭisandhivasena vaṭṭasmiṃ ghaṭetīti kāyagantho. Sabbaññubhāsitampi paṭikkhipitvā sassato loko idameva saccaṃ moghamaññanti iminā ākārena abhinivisatīti idaṃsaccābhiniveso. Yasmā pana abhijjhākāmarāgānaṃ viseso atthi, tasmā abhijjhākāyaganthassa padabhājane ‘‘yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo’’ti avatvā yo rāgo sārāgotiādi vuttaṃ. Iminā yaṃ heṭṭhā vuttaṃ ‘brahmānaṃ vimānādīsu chandarāgo kāmāsavo na hoti, ganthagocchakaṃ patvā abhijjhākāyagantho hotī’ti taṃ suvuttanti veditabbaṃ. Parato kilesagocchakepi eseva nayo. Ṭhapetvā sīlabbataparāmāsanti idaṃ yasmā sīlabbataparāmāso ‘idameva sacca’ntiādinā ākārena nābhinivisati, ‘sīlena suddhī’tiādinā eva pana abhinivisati, tasmā micchādiṭṭhibhūtampi taṃ paṭikkhipanto ‘ṭhapetvā’ti āha.

    ೧೧೬೨. ನೀವರಣಗೋಚ್ಛಕಸ್ಸ ಥಿನಮಿದ್ಧನಿದ್ದೇಸೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಕಲ್ಲತಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಗಿಲಾನಭಾವೋ। ಗಿಲಾನೋ ಹಿ ಅಕಲ್ಲಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿನಯೇಪಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಕಲ್ಲಕೋ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೫೧)। ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾತಿ ಚಿತ್ತಗೇಲಞ್ಞಸಙ್ಖಾತೋವ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾಕಾರೋ। ಓಲೀಯನಾತಿ ಓಲೀಯನಾಕಾರೋ। ಇರಿಯಾಪಥಿಕಚಿತ್ತಞ್ಹಿ ಇರಿಯಾಪಥಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಂ, ರುಕ್ಖೇ ವಗ್ಗುಲಿ ವಿಯ, ಖೀಲೇ ಲಗ್ಗಿತಫಾಣಿತವಾರಕೋ ವಿಯ ಚ, ಓಲೀಯತಿ। ತಸ್ಸ ತಂ ಆಕಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ಓಲೀಯನಾತಿ ವುತ್ತಂ। ದುತಿಯಪದಂ ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ವಡ್ಢಿತಂ। ಲೀನನ್ತಿ ಅವಿಪ್ಫಾರಿಕತಾಯ ಪಟಿಕುಟಿತಂ। ಇತರೇ ದ್ವೇ ಆಕಾರಭಾವನಿದ್ದೇಸಾ। ಥಿನನ್ತಿ ಸಪ್ಪಿಪಿಣ್ಡೋ ವಿಯ ಅವಿಪ್ಫಾರಿಕತಾಯ ಘನಭಾವೇನ ಠಿತಂ। ಥಿಯನಾತಿ ಆಕಾರನಿದ್ದೇಸೋ। ಥಿಯಿತಭಾವೋ ಥಿಯಿತತ್ತಂ, ಅವಿಪ್ಫಾರವಸೇನೇವ ಥದ್ಧತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    1162. Nīvaraṇagocchakassa thinamiddhaniddese cittassa akallatāti cittassa gilānabhāvo. Gilāno hi akallakoti vuccati. Vinayepi vuttaṃ – ‘‘nāhaṃ, bhante, akallako’’ti (pārā. 151). Akammaññatāti cittagelaññasaṅkhātova akammaññatākāro. Olīyanāti olīyanākāro. Iriyāpathikacittañhi iriyāpathaṃ sandhāretuṃ asakkontaṃ, rukkhe vagguli viya, khīle laggitaphāṇitavārako viya ca, olīyati. Tassa taṃ ākāraṃ sandhāya olīyanāti vuttaṃ. Dutiyapadaṃ upasaggavasena vaḍḍhitaṃ. Līnanti avipphārikatāya paṭikuṭitaṃ. Itare dve ākārabhāvaniddesā. Thinanti sappipiṇḍo viya avipphārikatāya ghanabhāvena ṭhitaṃ. Thiyanāti ākāraniddeso. Thiyitabhāvo thiyitattaṃ, avipphāravaseneva thaddhatāti attho.

    ೧೧೬೩. ಕಾಯಸ್ಸಾತಿ ಖನ್ಧತ್ತಯಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ನಾಮಕಾಯಸ್ಸ। ಅಕಲ್ಲತಾ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಮೇಘೋ ವಿಯ ಆಕಾಸಂ ಕಾಯಂ ಓನಯ್ಹತೀತಿ ಓನಾಹೋ। ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಓನಾಹೋ ಪರಿಯೋನಾಹೋ। ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಮೋರುನ್ಧತೀತಿ ಅನ್ತೋಸಮೋರೋಧೋ। ಯಥಾ ಹಿ ನಗರೇ ರುನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಹಿತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ಮಿದ್ಧೇನ ಸಮೋರುದ್ಧಾ ಧಮ್ಮಾ ವಿಪ್ಫಾರವಸೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತೋಸಮೋರೋಧೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಮೇಧತೀತಿ ಮಿದ್ಧಂ; ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವೇನ ವಿಹಿಂಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಪನ್ತಿ ತೇನಾತಿ ಸೋಪ್ಪಂ। ಅಕ್ಖಿದಲಾದೀನಂ ಪಚಲಭಾವಂ ಕರೋತೀತಿ ಪಚಲಾಯಿಕಾ। ಸುಪನಾ ಸುಪಿತತ್ತನ್ತಿ ಆಕಾರಭಾವನಿದ್ದೇಸಾ। ಯಂ ಪನ ತೇಸಂ ಪುರತೋ ಸೋಪ್ಪಪದಂ ತಸ್ಸ ಪುನವಚನೇ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಮೇವ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣನ್ತಿ ಇದಂ ಥಿನಞ್ಚ ಮಿದ್ಧಞ್ಚ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಆವರಣಟ್ಠೇನ ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸೇಕ್ಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ನಿದ್ದಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗಅಪರಭಾಗೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ತಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ। ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಪನ ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲಭಾವೇನ ಭವಙ್ಗೋತರಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸೇ ವತ್ತಮಾನೇ ತೇ ಸುಪನ್ತಿ, ಸಾ ನೇಸಂ ನಿದ್ದಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಅಭಿಜಾನಾಮಿ ಖೋ ಪನಾಹಂ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ ಚತುಗ್ಗುಣಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿತಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೮೭)। ಏವರೂಪೋ ಪನಾಯಂ ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲಭಾವೋ ನ ಮಗ್ಗವಜ್ಝೋ, ಉಪಾದಿನ್ನಕೇಪಿ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇಪಿ ಲಬ್ಭತಿ। ಉಪಾದಿನ್ನಕೇ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ಯದಾ ಖೀಣಾಸವೋ ದೀಘಮಗ್ಗಂ ಗತೋ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಕಿಲನ್ತೋ, ಏವರೂಪೇ ಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ। ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ಪಣ್ಣಪುಪ್ಫೇಸು ಲಬ್ಭತಿ। ಏಕಚ್ಚಾನಞ್ಹಿ ರುಕ್ಖಾನಂ ಪಣ್ಣಾನಿ ಸೂರಿಯಾತಪೇನ ಪಸಾರಿಯನ್ತಿ ರತ್ತಿಂ ಪಟಿಕುಟನ್ತಿ, ಪದುಮಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಸೂರಿಯಾತಪೇನ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ, ರತ್ತಿಂ ಪುನ ಪಟಿಕುಟನ್ತಿ । ಇದಂ ಪನ ಮಿದ್ಧಂ ಅಕುಸಲತ್ತಾ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ನ ಹೋತೀತಿ।

    1163. Kāyassāti khandhattayasaṅkhātassa nāmakāyassa. Akallatā akammaññatāti heṭṭhā vuttanayameva. Megho viya ākāsaṃ kāyaṃ onayhatīti onāho. Sabbatobhāgena onāho pariyonāho. Abbhantare samorundhatīti antosamorodho. Yathā hi nagare rundhitvā gahite manussā bahi nikkhamituṃ na labhanti, evampi middhena samoruddhā dhammā vipphāravasena nikkhamituṃ na labhanti. Tasmā antosamorodhoti vuttaṃ. Medhatīti middhaṃ; akammaññabhāvena vihiṃsatīti attho. Supanti tenāti soppaṃ. Akkhidalādīnaṃ pacalabhāvaṃ karotīti pacalāyikā. Supanā supitattanti ākārabhāvaniddesā. Yaṃ pana tesaṃ purato soppapadaṃ tassa punavacane kāraṇaṃ vuttameva. Idaṃ vuccati thinamiddhanīvaraṇanti idaṃ thinañca middhañca ekato katvā āvaraṇaṭṭhena thinamiddhanīvaraṇanti vuccati. Yaṃ yebhuyyena sekkhaputhujjanānaṃ niddāya pubbabhāgaaparabhāgesu uppajjati taṃ arahattamaggena samucchijjati. Khīṇāsavānaṃ pana karajakāyassa dubbalabhāvena bhavaṅgotaraṇaṃ hoti, tasmiṃ asammisse vattamāne te supanti, sā nesaṃ niddā nāma hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘abhijānāmi kho panāhaṃ, aggivessana, gimhānaṃ pacchime māse catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññapetvā dakkhiṇena passena sato sampajāno niddaṃ okkamitā’’ti (ma. ni. 1.387). Evarūpo panāyaṃ karajakāyassa dubbalabhāvo na maggavajjho, upādinnakepi anupādinnakepi labbhati. Upādinnake labbhamāno yadā khīṇāsavo dīghamaggaṃ gato hoti, aññataraṃ vā pana kammaṃ katvā kilanto, evarūpe kāle labbhati. Anupādinnake labbhamāno paṇṇapupphesu labbhati. Ekaccānañhi rukkhānaṃ paṇṇāni sūriyātapena pasāriyanti rattiṃ paṭikuṭanti, padumapupphādīni sūriyātapena pupphanti, rattiṃ puna paṭikuṭanti . Idaṃ pana middhaṃ akusalattā khīṇāsavānaṃ na hotīti.

    ತತ್ಥ ಸಿಯಾ – ‘‘ನ ಮಿದ್ಧಂ ಅಕುಸಲಂ। ಕಸ್ಮಾ? ರೂಪತ್ತಾ। ರೂಪಞ್ಹಿ ಅಬ್ಯಾಕತಂ। ಇದಞ್ಚ ರೂಪಂ। ತೇನೇವೇತ್ಥ ‘ಕಾಯಸ್ಸ ಅಕಲ್ಲತಾ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ’ತಿ ಕಾಯಗ್ಗಹಣಂ ಕತ’’ನ್ತಿ। ಯದಿ ‘ಕಾಯಸ್ಸಾ’ತಿ ವುತ್ತಮತ್ತೇನೇವೇತಂ ರೂಪಂ, ಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಾದಯೋಪಿ ಧಮ್ಮಾ ರೂಪಮೇವ ಭವೇಯ್ಯುಂ। ‘ಸುಖಞ್ಚ ಕಾಯೇನ ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ’ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೬೩; ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೦) ‘ಕಾಯೇನ ಚೇವ ಪರಮಸಚ್ಚಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೀ’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೮೩; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೧೩) ಸುಖಪಟಿಸಂವೇದನಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಸಚ್ಛಿಕರಣಾನಿಪಿ ರೂಪಕಾಯೇನೇವ ಸಿಯುಂ। ತಸ್ಮಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇತಂ ‘ರೂಪಂ ಮಿದ್ಧ’ನ್ತಿ। ನಾಮಕಾಯೋ ಹೇತ್ಥ ಕಾಯೋ ನಾಮ। ಯದಿ ನಾಮಕಾಯೋ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘ಸೋಪ್ಪಂ ಪಚಲಾಯಿಕಾ’ತಿ ವುತ್ತಂ? ನ ಹಿ ನಾಮಕಾಯೋ ಸುಪತಿ, ನ ಚ ಪಚಲಾಯತೀತಿ। ‘ಲಿಙ್ಗಾದೀನಿ ವಿಯ ಇನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ಫಲತ್ತಾ। ಯಥಾ ಹಿ ‘ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಇತ್ಥಿಕುತ್ತಂ ಇತ್ಥಾಕಪ್ಪೋ’ತಿ ಇಮಾನಿ ಲಿಙ್ಗಾದೀನಿ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಫಲತ್ತಾ ವುತ್ತಾನಿ, ಏವಂ ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ನಾಮಕಾಯಗೇಲಞ್ಞಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಫಲತ್ತಾ ಸೋಪ್ಪಾದೀನಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಮಿದ್ಧೇ ಹಿ ಸತಿ ತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಫಲೂಪಚಾರೇನ, ಮಿದ್ಧಂ ಅರೂಪಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ‘ಸೋಪ್ಪಂ ಪಚಲಾಯಿಕಾ ಸುಪನಾ ಸುಪಿತತ್ತ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Tattha siyā – ‘‘na middhaṃ akusalaṃ. Kasmā? Rūpattā. Rūpañhi abyākataṃ. Idañca rūpaṃ. Tenevettha ‘kāyassa akallatā akammaññatā’ti kāyaggahaṇaṃ kata’’nti. Yadi ‘kāyassā’ti vuttamattenevetaṃ rūpaṃ, kāyapassaddhādayopi dhammā rūpameva bhaveyyuṃ. ‘Sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti’ (dha. sa. 163; dī. ni. 1.230) ‘kāyena ceva paramasaccaṃ sacchikarotī’ti (ma. ni. 2.183; a. ni. 4.113) sukhapaṭisaṃvedanaparamatthasaccasacchikaraṇānipi rūpakāyeneva siyuṃ. Tasmā na vattabbametaṃ ‘rūpaṃ middha’nti. Nāmakāyo hettha kāyo nāma. Yadi nāmakāyo, atha kasmā ‘soppaṃ pacalāyikā’ti vuttaṃ? Na hi nāmakāyo supati, na ca pacalāyatīti. ‘Liṅgādīni viya indriyassa, tassa phalattā. Yathā hi ‘itthiliṅgaṃ itthinimittaṃ itthikuttaṃ itthākappo’ti imāni liṅgādīni itthindriyassa phalattā vuttāni, evaṃ imassāpi nāmakāyagelaññasaṅkhātassa middhassa phalattā soppādīni vuttāni. Middhe hi sati tāni hontīti. Phalūpacārena, middhaṃ arūpampi samānaṃ ‘soppaṃ pacalāyikā supanā supitatta’nti vuttaṃ.

    ‘ಅಕ್ಖಿದಲಾದೀನಂ ಪಚಲಭಾವಂ ಕರೋತೀತಿ ಪಚಲಾಯಿಕಾ’ತಿ ವಚನತ್ಥೇನಾಪಿ ಚಾಯಮತ್ಥೋ ಸಾಧಿತೋಯೇವಾತಿ ನ ರೂಪಂ ಮಿದ್ಧಂ। ಓನಾಹಾದೀಹಿಪಿ ಚಸ್ಸ ಅರೂಪಭಾವೋ ದೀಪಿತೋಯೇವ। ನ ಹಿ ರೂಪಂ ನಾಮಕಾಯಸ್ಸ ‘ಓನಾಹೋ ಪರಿಯೋನಾಹೋ ಅನ್ತೋಸಮೋರೋಧೋ’ ಹೋತೀತಿ। ‘ನನು ಚ ಇಮಿನಾವ ಕಾರಣೇನೇತಂ ರೂಪಂ? ನ ಹಿ ಅರೂಪಂ ಕಸ್ಸಚಿ ಓನಾಹೋ, ನ ಪರಿಯೋನಾಹೋ, ನ ಅನ್ತೋಸಮೋರೋಧೋ ಹೋತೀ’ತಿ। ಯದಿ ಏವಂ, ಆವರಣಮ್ಪಿ ನ ಭವೇಯ್ಯ। ತಸ್ಮಾ। ಯಥಾ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಯೋ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾ ಆವರಣಟ್ಠೇನ ನೀವರಣಾ, ಏವಂ ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಓನಾಹನಾದಿಅತ್ಥೇನ ಓನಾಹಾದಿತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಪಿಚ ‘‘ಪಞ್ಚ ನೀವರಣೇ ಪಹಾಯ ಚೇತಸೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣೇ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೪೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೩) ವಚನತೋಪೇತಂ ಅರೂಪಂ। ನ ಹಿ ರೂಪಂ ಚಿತ್ತುಪಕ್ಕಿಲೇಸೋ, ನ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಂ ಹೋತೀತಿ।

    ‘Akkhidalādīnaṃ pacalabhāvaṃ karotīti pacalāyikā’ti vacanatthenāpi cāyamattho sādhitoyevāti na rūpaṃ middhaṃ. Onāhādīhipi cassa arūpabhāvo dīpitoyeva. Na hi rūpaṃ nāmakāyassa ‘onāho pariyonāho antosamorodho’ hotīti. ‘Nanu ca imināva kāraṇenetaṃ rūpaṃ? Na hi arūpaṃ kassaci onāho, na pariyonāho, na antosamorodho hotī’ti. Yadi evaṃ, āvaraṇampi na bhaveyya. Tasmā. Yathā kāmacchandādayo arūpadhammā āvaraṇaṭṭhena nīvaraṇā, evaṃ imassāpi onāhanādiatthena onāhāditā veditabbā. Apica ‘‘pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe’’ti (dī. ni. 2.146; saṃ. ni. 5.233) vacanatopetaṃ arūpaṃ. Na hi rūpaṃ cittupakkileso, na paññāya dubbalīkaraṇaṃ hotīti.

    ಕಸ್ಮಾ ನ ಹೋತಿ? ನನು ವುತ್ತಂ –

    Kasmā na hoti? Nanu vuttaṃ –

    ‘‘ಸನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸುರಂ ಪಿವನ್ತಿ ಮೇರಯಂ, ಸುರಾಮೇರಯಪಾನಾ ಅಪ್ಪಟಿವಿರತಾ, ಅಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಠಮೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೫೦)।

    ‘‘Santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇā suraṃ pivanti merayaṃ, surāmerayapānā appaṭiviratā, ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo samaṇabrāhmaṇānaṃ upakkileso’’ti (a. ni. 4.50).

    ಅಪರಮ್ಪಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಛ ಖೋಮೇ, ಗಹಪತಿಪುತ್ತ, ಆದೀನವಾ ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗೇ – ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಾ ಧನಜಾನಿ, ಕಲಹಪ್ಪವಡ್ಢನೀ, ರೋಗಾನಂ ಆಯತನಂ, ಅಕಿತ್ತಿಸಞ್ಜನನೀ, ಕೋಪೀನನಿದಂಸನೀ, ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣೀತ್ವೇವ ಛಟ್ಠಂ ಪದಂ ಭವತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೪೮)। ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋಪಿ ಚೇತಂ ಸಿದ್ಧಮೇವ। ಯಥಾ ಮಜ್ಜೇ ಉದರಗತೇ, ಚಿತ್ತಂ ಸಂಕಿಲಿಸ್ಸತಿ, ಪಞ್ಞಾ ದುಬ್ಬಲಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಜ್ಜಂ ವಿಯ ಮಿದ್ಧಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಸಂಕಿಲೇಸೋ ಚೇವ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಞ್ಚ ಸಿಯಾತಿ। ನ, ಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸತೋ। ಯದಿ ಹಿ ಮಜ್ಜಂ ಸಂಕಿಲೇಸೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಸೋ ‘‘ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣೇ ಪಹಾಯ ಚೇತಸೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೯೭) ವಾ, ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಿಮೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ, ಯೇಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಚೇವ ಮುದು ಹೋತಿ, ನ ಚ ಕಮ್ಮನಿಯಂ, ನ ಚ ಪಭಸ್ಸರಂ, ಪಭಙ್ಗು ಚ, ನ ಚ ಸಮ್ಮಾ ಸಮಾಧಿಯತಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯ। ಕತಮೇ ಪಞ್ಚ? ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೧೪) ವಾ, ‘‘ಕತಮೇ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ? ಅಭಿಜ್ಝಾ ವಿಸಮಲೋಭೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೭೧) ವಾ – ಏವಮಾದೀಸು ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸನಿದ್ದೇಸೇಸು ನಿದ್ದೇಸಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಪೀತೇ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಯೇ ಚಿತ್ತಸಂಕಿಲೇಸಾ ಚೇವ ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸತೋ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಮಿದ್ಧಂ ಪನ ಸಯಮೇವ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಂಕಿಲೇಸೋ ಚೇವ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಞ್ಚಾತಿ ಅರೂಪಮೇವ ಮಿದ್ಧಂ।

    Aparampi vuttaṃ ‘‘cha khome, gahapatiputta, ādīnavā surāmerayamajjapamādaṭṭhānānuyoge – sandiṭṭhikā dhanajāni, kalahappavaḍḍhanī, rogānaṃ āyatanaṃ, akittisañjananī, kopīnanidaṃsanī, paññāya dubbalīkaraṇītveva chaṭṭhaṃ padaṃ bhavatī’’ti (dī. ni. 3.248). Paccakkhatopi cetaṃ siddhameva. Yathā majje udaragate, cittaṃ saṃkilissati, paññā dubbalā hoti, tasmā majjaṃ viya middhampi cittasaṃkileso ceva paññāya dubbalīkaraṇañca siyāti. Na, paccayaniddesato. Yadi hi majjaṃ saṃkileso bhaveyya, so ‘‘ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese’’ti (ma. ni. 1.297) vā, ‘‘evameva kho, bhikkhave, pañcime cittassa upakkilesā, yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ cittaṃ na ceva mudu hoti, na ca kammaniyaṃ, na ca pabhassaraṃ, pabhaṅgu ca, na ca sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya. Katame pañca? Kāmacchando, bhikkhave, cittassa upakkileso’’ti (saṃ. ni. 5.214) vā, ‘‘katame ca, bhikkhave, cittassa upakkilesā? Abhijjhā visamalobho cittassa upakkileso’’ti (ma. ni. 1.71) vā – evamādīsu upakkilesaniddesesu niddesaṃ āgaccheyya. Yasmā pana tasmiṃ pīte upakkilesā uppajjanti ye cittasaṃkilesā ceva paññāya ca dubbalīkaraṇā honti, tasmā taṃ tesaṃ paccayattā paccayaniddesato evaṃ vuttaṃ. Middhaṃ pana sayameva cittassa saṃkileso ceva paññāya dubbalīkaraṇañcāti arūpameva middhaṃ.

    ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ? ಸಮ್ಪಯೋಗವಚನತೋ। ‘‘ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣಂ ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣೇನ ನೀವರಣಞ್ಚೇವ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಞ್ಚಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೧೭೬) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಸಮ್ಪಯೋಗವಚನತೋ ನಯಿದಂ ರೂಪಂ। ನ ಹಿ ರೂಪಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಙ್ಖ್ಯಂ ಲಭತೀತಿ। ಅಥಾಪಿ ಸಿಯಾ – ‘ಯಥಾಲಾಭವಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ ಹಿ ‘‘ಸಿಪ್ಪಿಸಮ್ಬುಕಮ್ಪಿ ಸಕ್ಖರಕಥಲಮ್ಪಿ ಮಚ್ಛಗುಮ್ಬಮ್ಪಿ ಚರನ್ತಮ್ಪಿ ತಿಟ್ಠನ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೯; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೩೩) ಏವಂ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಲಾಭವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಸಕ್ಖರಕಥಲಞ್ಹಿ ತಿಟ್ಠತಿ ಯೇವ ನ ಚರತಿ, ಇತರದ್ವಯಂ ತಿಟ್ಠತಿಪಿ ಚರತಿಪಿ। ಏವಮಿಧಾಪಿ ಮಿದ್ಧಂ ನೀವರಣಮೇವ, ನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ , ಥಿನಂ ನೀವರಣಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಯಥಾಲಾಭವಸೇನ ‘‘ನೀವರಣಞ್ಚೇವ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಞ್ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಮಿದ್ಧಂ ಪನ ಯಥಾ ಸಕ್ಖರಕಥಲಂ ತಿಟ್ಠತೇವ ನ ಚರತಿ, ಏವಂ ನೀವರಣಮೇವ, ನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ರೂಪಮೇವ ಮಿದ್ಧನ್ತಿ। ನ, ರೂಪಭಾವಾಸಿದ್ಧಿತೋ। ಸಕ್ಖರಕಥಲಞ್ಹಿ ನ ಚರತೀತಿ ವಿನಾಪಿ ಸುತ್ತೇನ ಸಿದ್ಧಂ। ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಯಥಾಲಾಭವಸೇನತ್ಥೋ ಹೋತು । ಮಿದ್ಧಂ ಪನ ರೂಪನ್ತಿ ಅಸಿದ್ಧಮೇತಂ। ನ ಸಕ್ಕಾ ತಸ್ಸ ಇಮಿನಾ ಸುತ್ತೇನ ರೂಪಭಾವೋ ಸಾಧೇತುನ್ತಿ ಮಿದ್ಧಸ್ಸ ರೂಪಭಾವಾಸಿದ್ಧಿತೋ ನ ಇದಂ ಯಥಾಲಾಭವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅರೂಪಮೇವ ಮಿದ್ಧಂ।

    Kiñca bhiyyo? Sampayogavacanato. ‘‘Thinamiddhanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañcā’’ti (dha. sa. 1176) hi vuttaṃ. Tasmā sampayogavacanato nayidaṃ rūpaṃ. Na hi rūpaṃ sampayuttasaṅkhyaṃ labhatīti. Athāpi siyā – ‘yathālābhavasenetaṃ vuttaṃ. Yathā hi ‘‘sippisambukampi sakkharakathalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampī’’ti (dī. ni. 1.249; ma. ni. 1.433) evaṃ ekato katvā yathālābhavasena vuttaṃ. Sakkharakathalañhi tiṭṭhati yeva na carati, itaradvayaṃ tiṭṭhatipi caratipi. Evamidhāpi middhaṃ nīvaraṇameva, na sampayuttaṃ , thinaṃ nīvaraṇampi sampayuttampīti sabbaṃ ekato katvā yathālābhavasena ‘‘nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañcā’’ti vuttaṃ. Middhaṃ pana yathā sakkharakathalaṃ tiṭṭhateva na carati, evaṃ nīvaraṇameva, na sampayuttaṃ. Tasmā rūpameva middhanti. Na, rūpabhāvāsiddhito. Sakkharakathalañhi na caratīti vināpi suttena siddhaṃ. Tasmā tattha yathālābhavasenattho hotu . Middhaṃ pana rūpanti asiddhametaṃ. Na sakkā tassa iminā suttena rūpabhāvo sādhetunti middhassa rūpabhāvāsiddhito na idaṃ yathālābhavasena vuttanti arūpameva middhaṃ.

    ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ? ‘ಚತ್ತತ್ತಾ’ತಿಆದಿವಚನತೋ। ವಿಭಙ್ಗಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ‘‘ವಿಗತಥಿನಮಿದ್ಧೋತಿ ತಸ್ಸ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಚತ್ತತ್ತಾ ವನ್ತತ್ತಾ ಮುತ್ತತ್ತಾ ಪಹೀನತ್ತಾ ಪಟಿನಿಸ್ಸಟ್ಠತ್ತಾ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಗತಥಿನಮಿದ್ಧೋ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೫೪೭) ಚ, ‘‘ಇದಂ ಚಿತ್ತಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಾ ಸೋಧೇತಿ ವಿಸೋಧೇತಿ ಪರಿಸೋಧೇತಿ ಮೋಚೇತಿ ವಿಮೋಚೇತಿ ಪರಿಮೋಚೇತಿ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಥಿನಮಿದ್ಧಾ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಸೋಧೇತಿ’’ ಚಾತಿ (ವಿಭ॰ ೫೫೧) – ಏವಂ ‘ಚತ್ತತ್ತಾ’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಚ ‘ರೂಪಂ’ ಏವಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾಪಿ ಅರೂಪಮೇವ ಮಿದ್ಧನ್ತಿ। ನ, ಚಿತ್ತಜಸ್ಸಾಸಮ್ಭವವಚನತೋ। ತಿವಿಧಞ್ಹಿ ಮಿದ್ಧಂ – ಚಿತ್ತಜಂ ಉತುಜಂ ಆಹಾರಜಞ್ಚ। ತಸ್ಮಾ ಯಂ ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಜಂ ತಸ್ಸ ವಿಭಙ್ಗೇ ಝಾನಚಿತ್ತೇಹಿ ಅಸಮ್ಭವೋ ವುತ್ತೋ, ನ ಅರೂಪಭಾವೋ ಸಾಧಿತೋತಿ ರೂಪಮೇವ ಮಿದ್ಧನ್ತಿ। ನ, ರೂಪಭಾವಾಸಿದ್ಧಿತೋವ। ಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಹಿ ರೂಪಭಾವೇ ಸಿದ್ಧೇ ಸಕ್ಕಾ ಏತಂ ಲದ್ಧುಂ। ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಜಸ್ಸಾಸಮ್ಭವೋ ವುತ್ತೋ। ಸೋ ಏವ ಚ ನ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ಅರೂಪಮೇವ ಮಿದ್ಧಂ।

    Kiñca bhiyyo? ‘Cattattā’tiādivacanato. Vibhaṅgasmiñhi ‘‘vigatathinamiddhoti tassa thinamiddhassa cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā, tena vuccati vigatathinamiddho’’ti (vibha. 547) ca, ‘‘idaṃ cittaṃ imamhā thinamiddhā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti, tena vuccati thinamiddhā cittaṃ parisodheti’’ cāti (vibha. 551) – evaṃ ‘cattattā’tiādi vuttaṃ. Na ca ‘rūpaṃ’ evaṃ vuccati, tasmāpi arūpameva middhanti. Na, cittajassāsambhavavacanato. Tividhañhi middhaṃ – cittajaṃ utujaṃ āhārajañca. Tasmā yaṃ tattha cittajaṃ tassa vibhaṅge jhānacittehi asambhavo vutto, na arūpabhāvo sādhitoti rūpameva middhanti. Na, rūpabhāvāsiddhitova. Middhassa hi rūpabhāve siddhe sakkā etaṃ laddhuṃ. Tattha cittajassāsambhavo vutto. So eva ca na sijjhatīti arūpameva middhaṃ.

    ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ? ಪಹಾನವಚನತೋ। ಭಗವತಾ ಹಿ ‘‘ಛ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮೇ ಪಹಾಯ ಭಬ್ಬೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿತುಂ; ಕತಮೇ ಛ? ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ, ಬ್ಯಾಪಾದಂ, ಥಿನಮಿದ್ಧಂ, ಉದ್ಧಚ್ಚಂ, ಕಕ್ಕುಚ್ಚಂ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ; ಕಾಮೇಸು ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಆದೀನವೋ ಸಮ್ಮಪಞ್ಞಾಯ ಸುದಿಟ್ಠೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೭೩) ಚ, ‘‘ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣೇ ಪಹಾಯ ಬಲವತಿಯಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಅತ್ತತ್ಥಂ ವಾ ಪರತ್ಥಂ ವಾ ಞಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೫೧) ಚ ಆದೀಸು ಮಿದ್ಧಸ್ಸಾಪಿ ಪಹಾನಂ ವುತ್ತಂ। ನ ಚ ರೂಪಂ ಪಹಾತಬ್ಬಂ। ಯಥಾಹ – ‘‘ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ನ ಪಹಾತಬ್ಬೋ, ನ ಭಾವೇತಬ್ಬೋ ನ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೧೦೩೧) ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಪಹಾನವಚನತೋ ಅರೂಪಮೇವ ಮಿದ್ಧನ್ತಿ। ನ, ರೂಪಸ್ಸಾಪಿ ಪಹಾನವಚನತೋ। ‘‘ರೂಪಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ, ತಂ ಪಜಹಥಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೭; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೩೩)। ಏತ್ಥ ಹಿ ರೂಪಸ್ಸಾಪಿ ಪಹಾನಂ ವುತ್ತಮೇವ। ತಸ್ಮಾ ಅಕಾರಣಮೇತನ್ತಿ। ನ, ಅಞ್ಞಥಾ ವುತ್ತತ್ತಾ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸುತ್ತೇ ‘‘ಯೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರೂಪೇ ಛನ್ದರಾಗವಿನಯೋ ತಂ ತತ್ಥ ಪಹಾನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೨೫) ಏವಂ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ರೂಪಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಯಥಾ ‘‘ಛ ಧಮ್ಮೇ ಪಹಾಯ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣೇ ಪಹಾಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪಹಾತಬ್ಬಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ವುತ್ತತ್ತಾ, ನ ರೂಪಂ ಮಿದ್ಧಂ। ತಸ್ಮಾ ಯಾನೇತಾನಿ ‘‘ಸೋ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣೇ ಪಹಾಯ ಚೇತಸೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ’’ತಿಆದೀನಿ ಸುತ್ತಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ಏತೇಹಿ ಚೇವ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಸುತ್ತೇಹಿ ಅರೂಪಮೇವ ಮಿದ್ಧನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಥಾ ಹಿ –

    Kiñca bhiyyo? Pahānavacanato. Bhagavatā hi ‘‘cha, bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo paṭhamajjhānaṃ upasampajja viharituṃ; katame cha? Kāmacchandaṃ, byāpādaṃ, thinamiddhaṃ, uddhaccaṃ, kakkuccaṃ, vicikicchaṃ; kāmesu kho panassa ādīnavo sammapaññāya sudiṭṭho hotī’’ti (a. ni. 6.73) ca, ‘‘ime pañca nīvaraṇe pahāya balavatiyā paññāya attatthaṃ vā paratthaṃ vā ñassatī’’ti (a. ni. 5.51) ca ādīsu middhassāpi pahānaṃ vuttaṃ. Na ca rūpaṃ pahātabbaṃ. Yathāha – ‘‘rūpakkhandho abhiññeyyo, pariññeyyo, na pahātabbo, na bhāvetabbo na sacchikātabbo’’ti (vibha. 1031) imassāpi pahānavacanato arūpameva middhanti. Na, rūpassāpi pahānavacanato. ‘‘Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahathā’’ti (ma. ni. 1.247; saṃ. ni. 3.33). Ettha hi rūpassāpi pahānaṃ vuttameva. Tasmā akāraṇametanti. Na, aññathā vuttattā. Tasmiñhi sutte ‘‘yo, bhikkhave, rūpe chandarāgavinayo taṃ tattha pahāna’’nti (saṃ. ni. 3.25) evaṃ chandarāgappahānavasena rūpassa pahānaṃ vuttaṃ, na yathā ‘‘cha dhamme pahāya pañca nīvaraṇe pahāyā’’ti evaṃ pahātabbameva vuttanti, aññathā vuttattā, na rūpaṃ middhaṃ. Tasmā yānetāni ‘‘so ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese’’tiādīni suttāni vuttāni, etehi ceva aññehi ca suttehi arūpameva middhanti veditabbaṃ. Tathā hi –

    ‘‘ಪಞ್ಚಿಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆವರಣಾ ನೀವರಣಾ ಚೇತಸೋ ಅಜ್ಝಾರುಹಾ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಾ। ಕತಮೇ ಪಞ್ಚ? ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆವರಣೋ ನೀವರಣೋ…ಪೇ॰… ಥಿನಮಿದ್ಧಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆವರಣಂ ನೀವರಣಂ ಚೇತಸೋ ಅಜ್ಝಾರುಹಂ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೨೦) ಚ, ‘‘ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನ್ಧಕರಣಂ ಅಚಕ್ಖುಕರಣಂ ಅಞ್ಞಾಣಕರಣಂ ಪಞ್ಞಾನಿರೋಧಿಕಂ ವಿಘಾತಪಕ್ಖಿಕಂ ಅನಿಬ್ಬಾನಸಂವತ್ತನಿಕ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೨೧) ಚ, ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಥಿನಮಿದ್ಧಪರಿಯುಟ್ಠಿತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಹರತಿ ಥಿನಮಿದ್ಧಪರೇತೇನಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೬) ಚ, ‘‘ಅಯೋನಿಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮನಸಿಕರೋತೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನೋ ಚೇವ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ…ಪೇ॰… ಅನುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚೇವ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೧೬) ಚ, ‘‘ಕೇವಲೋಹಾಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಕುಸಲರಾಸಿ ಯದಿದಂ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೭೧) ಚ –

    ‘‘Pañcime, bhikkhave, āvaraṇā nīvaraṇā cetaso ajjhāruhā paññāya dubbalīkaraṇā. Katame pañca? Kāmacchando, bhikkhave, āvaraṇo nīvaraṇo…pe… thinamiddhaṃ, bhikkhave, āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ cetaso ajjhāruhaṃ paññāya dubbalīkaraṇa’’nti (saṃ. ni. 5.220) ca, ‘‘thinamiddhanīvaraṇaṃ, bhikkhave, andhakaraṇaṃ acakkhukaraṇaṃ aññāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanika’’nti (saṃ. ni. 5.221) ca, ‘‘evameva kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye thinamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati thinamiddhaparetenā’’ti (saṃ. ni. 5.236) ca, ‘‘ayoniso, bhikkhave, manasikaroto anuppanno ceva kāmacchando uppajjati…pe… anuppannañceva thinamiddhaṃ uppajjatī’’ti (saṃ. ni. 5.216) ca, ‘‘kevalohāyaṃ, bhikkhave, akusalarāsi yadidaṃ pañca nīvaraṇā’’ti (saṃ. ni. 5.371) ca –

    ಏವಮಾದೀನಿ ಚ ಅನೇಕಾನಿ ಏತಸ್ಸ ಅರೂಪಭಾವಜೋತಕಾನೇವ ಸುತ್ತಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚೇತಂ ಅರೂಪಂ ತಸ್ಮಾ ಆರುಪ್ಪೇಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಮಹಾಪಕರಣೇ ಪಟ್ಠಾನೇ – ‘‘ನೀವರಣಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ನೀವರಣೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಪುರೇಜಾತಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ಆರುಪ್ಪೇ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ… ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣ’’ನ್ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೩.೮.೮) ಸಬ್ಬಂ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಮಾ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಅರೂಪಮೇವ ಮಿದ್ಧನ್ತಿ।

    Evamādīni ca anekāni etassa arūpabhāvajotakāneva suttāni vuttāni. Yasmā cetaṃ arūpaṃ tasmā āruppepi uppajjati. Vuttañhetaṃ mahāpakaraṇe paṭṭhāne – ‘‘nīvaraṇaṃ dhammaṃ paṭicca nīvaraṇo dhammo uppajjati, na purejātapaccayā’’ti etassa vibhaṅge ‘‘āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhaṃ… uddhaccaṃ avijjānīvaraṇa’’nti (paṭṭhā. 3.8.8) sabbaṃ vitthāretabbaṃ. Tasmā sanniṭṭhānamettha gantabbaṃ arūpameva middhanti.

    ೧೧೬೬. ಕುಕ್ಕುಚ್ಚನಿದ್ದೇಸೇ ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾತಿಆದೀನಿ ಮೂಲತೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾನಿ। ಏವಂಸಞ್ಞಿತಾಯ ಹಿ ಕತೇ ವೀತಿಕಮ್ಮೇ, ನಿಟ್ಠಿತೇ ವತ್ಥುಜ್ಝಾಚಾರೇ, ಪುನ ಸಞ್ಜಾತಸತಿನೋಪಿ ‘ದುಟ್ಠು ಮಯಾ ಕತ’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅನುತಪ್ಪಮಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾನುತಾಪವಸೇನೇತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತೇನ ತಂ ಮೂಲತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾ’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ, ಅಚ್ಛಮಂಸಂ ಸೂಕರಮಂಸನ್ತಿ, ದೀಪಿಮಂಸಂ ವಾ ಮಿಗಮಂಸನ್ತಿ ಖಾದತಿ; ಕಾಲೇ ವೀತಿವತ್ತೇ ಕಾಲಸಞ್ಞಾಯ, ಪವಾರೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪವಾರಿತಸಞ್ಞಾಯ, ಪತ್ತಸ್ಮಿಂ ರಜೇ ಪತಿತೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞಾಯ ಭುಞ್ಜತಿ – ಏವಂ ‘ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಾಯ’ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋತಿ ನಾಮ। ಸೂಕರಮಂಸಂ ಪನ ಅಚ್ಛಮಂಸಸಞ್ಞಾಯ ಖಾದಮಾನೋ, ಕಾಲೇ ಚ ವಿಕಾಲಸಞ್ಞಾಯ ಭುಞ್ಜಮಾನೋ ‘ಕಪ್ಪಿಯೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾಯ’ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋತಿ ನಾಮ। ಅನವಜ್ಜಂ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ವಜ್ಜಸಞ್ಞಿತಾಯ, ವಜ್ಜಞ್ಚ ಅನವಜ್ಜಸಞ್ಞಿತಾಯ ಕರೋನ್ತೋ ‘ಅನವಜ್ಜೇ ವಜ್ಜಸಞ್ಞಾಯ ವಜ್ಜೇ ಚ ಅನವಜ್ಜಸಞ್ಞಾಯ’ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋತಿ ನಾಮ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ‘‘ಅಕತಂ ವತ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಅಕತಂ ಕುಸಲಂ, ಅಕತಂ ಭೀರುತ್ತಾಣಂ, ಕತಂ ಪಾಪಂ, ಕತಂ ಲುದ್ದಂ, ಕತಂ ಕಿಬ್ಬಿಸ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅನವಜ್ಜೇ ವಜ್ಜಸಞ್ಞಿತಾಯಪಿ ಕತೇ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಂ ಅನುಜಾನನ್ತೋ ಯಂ ಏವರೂಪನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।

    1166. Kukkuccaniddese akappiye kappiyasaññitātiādīni mūlato kukkuccadassanatthaṃ vuttāni. Evaṃsaññitāya hi kate vītikamme, niṭṭhite vatthujjhācāre, puna sañjātasatinopi ‘duṭṭhu mayā kata’nti evaṃ anutappamānassa pacchānutāpavasenetaṃ uppajjati. Tena taṃ mūlato dassetuṃ ‘akappiye kappiyasaññitā’tiādi vuttaṃ. Tattha akappiyabhojanaṃ kappiyasaññī hutvā paribhuñjati, akappiyamaṃsaṃ kappiyamaṃsasaññī hutvā, acchamaṃsaṃ sūkaramaṃsanti, dīpimaṃsaṃ vā migamaṃsanti khādati; kāle vītivatte kālasaññāya, pavāretvā appavāritasaññāya, pattasmiṃ raje patite paṭiggahitasaññāya bhuñjati – evaṃ ‘akappiye kappiyasaññāya’ vītikkamaṃ karoti nāma. Sūkaramaṃsaṃ pana acchamaṃsasaññāya khādamāno, kāle ca vikālasaññāya bhuñjamāno ‘kappiye akappiyasaññitāya’ vītikkamaṃ karoti nāma. Anavajjaṃ pana kiñcideva vajjasaññitāya, vajjañca anavajjasaññitāya karonto ‘anavajje vajjasaññāya vajje ca anavajjasaññāya’ vītikkamaṃ karoti nāma. Yasmā panetaṃ ‘‘akataṃ vata me kalyāṇaṃ, akataṃ kusalaṃ, akataṃ bhīruttāṇaṃ, kataṃ pāpaṃ, kataṃ luddaṃ, kataṃ kibbisa’’nti evaṃ anavajje vajjasaññitāyapi kate vītikkame uppajjati, tasmāssa aññampi vatthuṃ anujānanto yaṃ evarūpantiādimāha.

    ತತ್ಥ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಪದಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನಾಕಾರೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನಾ। ಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇನ ಅಯಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತತ್ತಂ। ಚೇತಸೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋತಿ ಏತ್ಥ ಕತಾಕತಸ್ಸ ಸಾವಜ್ಜಾನವಜ್ಜಸ್ಸ ವಾ ಅಭಿಮುಖಗಮನಂ ‘ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ’ ನಾಮ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸೋ ಕತಂ ವಾ ಪಾಪಂ ಅಕತಂ ನ ಕರೋತಿ, ಅಕತಂ ವಾ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಕತಂ ನ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿರೂಪೋ ಕುಚ್ಛಿತೋ ವಾ ಪಟಿಸಾರೋತಿ ‘ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ’। ಸೋ ಪನ ಚೇತಸೋ, ನ ಸತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಞಾಪನತ್ಥಂ ‘ಚೇತಸೋ’ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾವನಿದ್ದೇಸೋ। ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಪನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಆರಗ್ಗಮಿವ ಕಂಸಪತ್ತಂ ಮನಂ ವಿಲಿಖಮಾನಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮನೋವಿಲೇಖೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚನಿದ್ದೇಸೋ। ಯಂ ಪನ ವಿನಯೇ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಭಗವತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಅನುವಸಿತ್ವಾ ಅನುವಸಿತ್ವಾ ಆವಸಥಪಿಣ್ಡಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನ್ತೋ ನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸೀತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೨೦೪) ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಆಗತಂ, ನ ತಂ ನೀವರಣಂ। ನ ಹಿ ಅರಹತೋ ‘ದುಟ್ಠು ಮಯಾ ಇದಂ ಕತ’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅನುತಾಪೋ ಅತ್ಥಿ। ನೀವರಣಪತಿರೂಪಕಂ ಪನೇತಂ ‘ಕಪ್ಪತಿ ನ ಕಪ್ಪತೀ’ತಿ ವೀಮಂಸನಸಙ್ಖಾತಂ ವಿನಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ನಾಮ।

    Tattha kukkuccapadaṃ vuttatthameva. Kukkuccāyanākāro kukkuccāyanā. Kukkuccena ayitassa bhāvo kukkuccāyitattaṃ. Cetaso vippaṭisāroti ettha katākatassa sāvajjānavajjassa vā abhimukhagamanaṃ ‘vippaṭisāro’ nāma. Yasmā pana so kataṃ vā pāpaṃ akataṃ na karoti, akataṃ vā kalyāṇaṃ kataṃ na karoti, tasmā virūpo kucchito vā paṭisāroti ‘vippaṭisāro’. So pana cetaso, na sattassāti ñāpanatthaṃ ‘cetaso’ vippaṭisāroti vuttaṃ. Ayamassa sabhāvaniddeso. Uppajjamānaṃ pana kukkuccaṃ āraggamiva kaṃsapattaṃ manaṃ vilikhamānameva uppajjati, tasmā manovilekhoti vuttaṃ. Ayamassa kiccaniddeso. Yaṃ pana vinaye ‘‘atha kho āyasmā sāriputto bhagavatā paṭikkhittaṃ anuvasitvā anuvasitvā āvasathapiṇḍaṃ paribhuñjitu’’nti kukkuccāyanto na paṭiggahesīti (pāci. 204) kukkuccaṃ āgataṃ, na taṃ nīvaraṇaṃ. Na hi arahato ‘duṭṭhu mayā idaṃ kata’nti evaṃ anutāpo atthi. Nīvaraṇapatirūpakaṃ panetaṃ ‘kappati na kappatī’ti vīmaṃsanasaṅkhātaṃ vinayakukkuccaṃ nāma.

    ೧೧೭೬. ‘‘ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ನೀವರಣಾ ಚೇವ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ಯಸ್ಮಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನ ವಿಜಹತಿ, ತಸ್ಮಾ ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣಂ ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣೇನ ನೀವರಣಞ್ಚೇವ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಞ್ಚಾತಿ ಅಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಉದ್ಧಚ್ಚೇ ಸತಿಪಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇನ ವಿನಾಪಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಯಞ್ಚ ಯೇನ ಸಮ್ಪಯೋಗಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ನ ಯೋಜಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    1176. ‘‘Katame dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā cā’’ti padassa niddese yasmā thinamiddhaṃ aññamaññaṃ na vijahati, tasmā thinamiddhanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañcāti abhinditvā vuttaṃ. Yasmā pana uddhacce satipi kukkuccassa abhāvā kukkuccena vināpi uddhaccaṃ uppajjati, tasmā taṃ bhinditvā vuttaṃ. Yañca yena sampayogaṃ na gacchati, taṃ na yojitanti veditabbaṃ.

    ಇಮೇ ಪನ ನೀವರಣೇ ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾಪಿ ಆಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾಪಿ। ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಬ್ಯಾಪಾದಾ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಥಿನಮಿದ್ಧುದ್ಧಚ್ಚಾನಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ, ಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ, ಅವಿಜ್ಜಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ। ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಬ್ಯಾಪಾದಾ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಥಿನಮಿದ್ಧುದ್ಧಚ್ಚಾವಿಜ್ಜಾತಿ।

    Ime pana nīvaraṇe kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati maggapaṭipāṭiyāpi. Kilesapaṭipāṭiyā kāmacchandabyāpādā anāgāmimaggena pahīyanti, thinamiddhuddhaccāni arahattamaggena, kukkuccavicikicchā sotāpattimaggena, avijjā arahattamaggena. Maggapaṭipāṭiyā sotāpattimaggena kukkuccavicikicchā pahīyanti, anāgāmimaggena kāmacchandabyāpādā, arahattamaggena thinamiddhuddhaccāvijjāti.

    ೧೧೮೨. ಪರಾಮಾಸಗೋಚ್ಛಕೇ ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಪುಚ್ಛಾಸಭಾಗೇನ ಬಹುವಚನಂ ಕತಂ।

    1182. Parāmāsagocchake te dhamme ṭhapetvāti pucchāsabhāgena bahuvacanaṃ kataṃ.

    ೧೨೧೯. ಉಪಾದಾನನಿದ್ದೇಸೇ ವತ್ಥುಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾಮಂ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ ಕಾಮೋ ಚ ಸೋ ಉಪಾದಾನಞ್ಚಾತಿಪಿ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ। ಉಪಾದಾನನ್ತಿ ದಳ್ಹಗ್ಗಹಣಂ। ದಳ್ಹತ್ಥೋ ಹಿ ಏತ್ಥ ಉಪಸದ್ದೋ ಉಪಾಯಾಸಉಪಕಟ್ಠಾದೀಸು ವಿಯ। ತಥಾ ದಿಟ್ಠಿ ಚ ಸಾ ಉಪಾದಾನಞ್ಚಾತಿ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ। ದಿಟ್ಠಿಂ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ। ‘ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೩೧) ಹಿ ಪುರಿಮದಿಟ್ಠಿಂ ಉತ್ತರದಿಟ್ಠಿ ಉಪಾದಿಯಹಿ। ತಥಾ ಸೀಲಬ್ಬತಂ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ। ಸೀಲಬ್ಬತಞ್ಚ ತಂ ಉಪಾದಾನಞ್ಚಾತಿಪಿ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ। ಗೋಸೀಲಗೋವತಾದೀನಿ ಹಿ ‘ಏವಂ ಸುದ್ಧೀ’ತಿ ಅಭಿನಿವೇಸತೋ ಸಯಮೇವ ಉಪಾದಾನಾನಿ। ತಥಾ, ವದನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ‘ವಾದೋ’; ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ‘ಉಪಾದಾನಂ’। ಕಿಂ ವದನ್ತಿ, ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ ವಾ? ಅತ್ತಾನಂ। ಅತ್ತನೋ ವಾದುಪಾದಾನಂ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನಂ; ‘ಅತ್ತವಾದಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಅತ್ತಾ’ತಿ ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನಂ।

    1219. Upādānaniddese vatthusaṅkhātaṃ kāmaṃ upādiyatīti kāmupādānaṃ kāmo ca so upādānañcātipi kāmupādānaṃ. Upādānanti daḷhaggahaṇaṃ. Daḷhattho hi ettha upasaddo upāyāsaupakaṭṭhādīsu viya. Tathā diṭṭhi ca sā upādānañcāti diṭṭhupādānaṃ. Diṭṭhiṃ upādiyatīti diṭṭhupādānaṃ. ‘Sassato attā ca loko cā’tiādīsu (dī. ni. 1.31) hi purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi upādiyahi. Tathā sīlabbataṃ upādiyatīti sīlabbatupādānaṃ. Sīlabbatañca taṃ upādānañcātipi sīlabbatupādānaṃ. Gosīlagovatādīni hi ‘evaṃ suddhī’ti abhinivesato sayameva upādānāni. Tathā, vadanti etenāti ‘vādo’; upādiyanti etenāti ‘upādānaṃ’. Kiṃ vadanti, upādiyanti vā? Attānaṃ. Attano vādupādānaṃ attavādupādānaṃ; ‘attavādamattameva vā attā’ti upādiyanti etenāti attavādupādānaṃ.

    ೧೨೨೦. ಯೋ ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ವತ್ಥುಕಾಮಾವ ಅನವಸೇಸತೋ ಕಾಮಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತಸ್ಮಾ ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಇಧ ಕಾಮುಪಾದಾನನ್ತಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋಪಿ ತಂ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ। ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣವತ್ಥುಕೋ ಪನಸ್ಸ ಕಾಮರಾಗೋವ ನತ್ಥೀತಿ।

    1220. Yo kāmesu kāmacchandoti etthāpi vatthukāmāva anavasesato kāmāti adhippetā. Tasmā vatthukāmesu kāmacchando idha kāmupādānanti anāgāminopi taṃ siddhaṃ hoti. Pañcakāmaguṇavatthuko panassa kāmarāgova natthīti.

    ೧೨೨೧. ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನನಿದ್ದೇಸೇ ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನನ್ತಿ। ದಿನ್ನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಸಕ್ಕಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ದಾತುನ್ತಿ ಜಾನಾತಿ; ದಿನ್ನಸ್ಸ ಪನ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ ನತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನತ್ಥಿ ಯಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಯಿಟ್ಠಂ ವುಚ್ಚತಿ ಮಹಾಯಾಗೋ। ತಂ ಯಜಿತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಜಾನಾತಿ; ಯಿಟ್ಠಸ್ಸ ಪನ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ ನತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನತ್ಥಿ ಹುತನ್ತಿ ಆಹುನಪಾಹುನಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಾ। ತಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಜಾನಾತಿ; ತಸ್ಸ ಪನ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ ನತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನತ್ಥಿ, ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದಸ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ ಸುಕತಕಮ್ಮಾನಿ ನಾಮ। ದಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ ದುಕ್ಕಟಕಮ್ಮಾನಿ ನಾಮ। ತೇಸಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಜಾನಾತಿ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ ಪನ ನತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನತ್ಥಿ ಅಯಂ ಲೋಕೋತಿ ಪರಲೋಕೇ ಠಿತೋ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ನತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನತ್ಥಿ ಪರಲೋಕೋತಿ ಇಧ ಲೋಕೇ ಠಿತೋ ಪರಲೋಕಂ ನತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನತ್ಥಿ ಮಾತಾ ನತ್ಥಿ ಪಿತಾತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಜಾನಾತಿ, ತೇಸು ಕತಪಚ್ಚಯೇನ ಕೋಚಿ ಫಲಂ ವಿಪಾಕೋ ನತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾ ಓಪಪಾತಿಕಾತಿ ಚವನಕಉಪಪಜ್ಜನಕಾ ಸತ್ತಾ ನತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸಮ್ಮಗ್ಗತಾ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಪನ್ನಾತಿ ಅನುಲೋಮಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ ಧಮ್ಮಿಕಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ನತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯೇ ಇಮಞ್ಚ ಲೋಕಂ ಪರಞ್ಚ ಲೋಕಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಪವೇದೇನ್ತೀತಿ ಇಮಞ್ಚ ಲೋಕಂ ಪರಞ್ಚ ಲೋಕಂ ಅತ್ತನಾವ ಅಭಿವಿಸಿಟ್ಠೇನ ಞಾಣೇನ ಞತ್ವಾ ಪವೇದನಸಮತ್ಥೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಬುದ್ಧೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ।

    1221. Diṭṭhupādānaniddese natthi dinnanti. Dinnaṃ nāma atthi, sakkā kassaci kiñci dātunti jānāti; dinnassa pana phalaṃ vipāko natthīti gaṇhāti. Natthi yiṭṭhanti. Yiṭṭhaṃ vuccati mahāyāgo. Taṃ yajituṃ sakkāti jānāti; yiṭṭhassa pana phalaṃ vipāko natthīti gaṇhāti. Natthi hutanti āhunapāhunamaṅgalakiriyā. Taṃ kātuṃ sakkāti jānāti; tassa pana phalaṃ vipāko natthīti gaṇhāti. Natthi, sukatadukkaṭānanti ettha dasa kusalakammapathā sukatakammāni nāma. Dasa akusalakammapathā dukkaṭakammāni nāma. Tesaṃ atthibhāvaṃ jānāti phalaṃ vipāko pana natthīti gaṇhāti. Natthi ayaṃ lokoti paraloke ṭhito imaṃ lokaṃ natthīti gaṇhāti. Natthi paralokoti idha loke ṭhito paralokaṃ natthīti gaṇhāti. Natthi mātā natthi pitāti mātāpitūnaṃ atthibhāvaṃ jānāti, tesu katapaccayena koci phalaṃ vipāko natthīti gaṇhāti. Natthi sattā opapātikāti cavanakaupapajjanakā sattā natthīti gaṇhāti. Sammaggatā sammā paṭipannāti anulomapaṭipadaṃ paṭipannā dhammikasamaṇabrāhmaṇā lokasmiṃ natthīti gaṇhāti. Ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti imañca lokaṃ parañca lokaṃ attanāva abhivisiṭṭhena ñāṇena ñatvā pavedanasamattho sabbaññū buddho nāma natthīti gaṇhāti.

    ಇಮಾನಿ ಪನ ಉಪಾದಾನಾನಿ ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾಪಿ ಆಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾಪಿ। ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಪಹೀಯತಿ, ಸೇಸಾನಿ ತೀಣಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ। ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಾದೀನಿ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಕಾಮುಪಾದಾನನ್ತಿ।

    Imāni pana upādānāni kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati maggapaṭipāṭiyāpi. Kilesapaṭipāṭiyā kāmupādānaṃ catūhi maggehi pahīyati, sesāni tīṇi sotāpattimaggena. Maggapaṭipāṭiyā sotāpattimaggena diṭṭhupādānādīni pahīyanti, catūhi maggehi kāmupādānanti.

    ೧೨೩೫. ಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕೇ ಕಿಲೇಸಾ ಏವ ಕಿಲೇಸವತ್ಥೂನಿ। ವಸನ್ತಿ ವಾ ಏತ್ಥ ಅಖೀಣಾಸವಾ ಸತ್ತಾ ಲೋಭಾದೀಸು ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾತಿ ‘ವತ್ಥೂನಿ’। ಕಿಲೇಸಾ ಚ ತೇ ತಪ್ಪತಿಟ್ಠಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ವತ್ಥೂನಿ ಚಾತಿ ‘ಕಿಲೇಸವತ್ಥೂನಿ’। ಯಸ್ಮಾ ಚೇತ್ಥ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯಾದಿಭಾವೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಕಿಲೇಸಾಪಿ ವಸನ್ತಿ ಏವ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವತ್ಥೂನೀತಿಪಿ ‘ಕಿಲೇಸವತ್ಥೂನಿ’।

    1235. Kilesagocchake kilesā eva kilesavatthūni. Vasanti vā ettha akhīṇāsavā sattā lobhādīsu patiṭṭhitattāti ‘vatthūni’. Kilesā ca te tappatiṭṭhānaṃ sattānaṃ vatthūni cāti ‘kilesavatthūni’. Yasmā cettha anantarapaccayādibhāvena uppajjamānā kilesāpi vasanti eva nāma, tasmā kilesānaṃ vatthūnītipi ‘kilesavatthūni’.

    ೧೨೩೬. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಲೋಭೋ? ಯೋ ರಾಗೋ ಸಾರಾಗೋತಿ ಅಯಂ ಪನ ಲೋಭೋ ಹೇತುಗೋಚ್ಛಕೇ ಗನ್ಥಗೋಚ್ಛಕೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕೇತಿ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಅತಿರೇಕಪದಸತೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ಆಸವಸಂಯೋಜನಓಘಯೋಗನೀವರಣಉಪಾದಾನಗೋಚ್ಛಕೇಸು ಅಟ್ಠಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಪದೇಹಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ಸ್ವಾಯಂ ಅತಿರೇಕಪದಸತೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇಪಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಪದೇಹಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇಪಿ ನಿಪ್ಪದೇಸತೋವ ಗಹಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತೇಸು ಹೇತುಗನ್ಥನೀವರಣಉಪಾದಾನಕಿಲೇಸಗೋಚ್ಛಕೇಸು ಚತುಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ ತಣ್ಹಾ ಏಕೇನೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸೇನ ಠಿತಾ। ಆಸವಸಂಯೋಜನಓಘಯೋಗೇಸು ಚತುಮಗ್ಗವಜ್ಝಾಪಿ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಾ। ಕಥಂ? ಆಸವೇಸು ಕಾಮಾಸವೋ ಭವಾಸವೋತಿ, ಸಂಯೋಜನೇಸು ಕಾಮರಾಗಸಂಯೋಜನಂ ಭವರಾಗಸಂಯೋಜನನ್ತಿ, ಓಘೇಸು ಕಾಮೋಘೋ ಭವೋಘೋತಿ, ಯೋಗೇಸು ಕಾಮಯೋಗೋ ಭವಯೋಗೋತಿ।

    1236. Tattha katamo lobho? Yo rāgo sārāgoti ayaṃ pana lobho hetugocchake ganthagocchake imasmiṃ kilesagocchaketi tīsu ṭhānesu atirekapadasatena niddiṭṭho. Āsavasaṃyojanaoghayoganīvaraṇaupādānagocchakesu aṭṭhahi aṭṭhahi padehi niddiṭṭho. Svāyaṃ atirekapadasatena niddiṭṭhaṭṭhānepi aṭṭhahi aṭṭhahi padehi niddiṭṭhaṭṭhānepi nippadesatova gahitoti veditabbo. Tesu hetuganthanīvaraṇaupādānakilesagocchakesu catumaggavajjhā taṇhā ekeneva koṭṭhāsena ṭhitā. Āsavasaṃyojanaoghayogesu catumaggavajjhāpi dve koṭṭhāsā hutvā ṭhitā. Kathaṃ? Āsavesu kāmāsavo bhavāsavoti, saṃyojanesu kāmarāgasaṃyojanaṃ bhavarāgasaṃyojananti, oghesu kāmogho bhavoghoti, yogesu kāmayogo bhavayogoti.

    ಇಮಾನಿ ಪನ ಕಿಲೇಸವತ್ಥೂನಿ ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾಪಿ ಆಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾಪಿ। ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಲೋಭೋ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಪಹೀಯತಿ, ದೋಸೋ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ, ಮೋಹಮಾನಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ, ದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ, ಥಿನಾದೀನಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ। ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ದೋಸೋ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸೇಸಾ ಸತ್ತಾತಿ।

    Imāni pana kilesavatthūni kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati maggapaṭipāṭiyāpi. Kilesapaṭipāṭiyā lobho catūhi maggehi pahīyati, doso anāgāmimaggena, mohamānā arahattamaggena, diṭṭhivicikicchā sotāpattimaggena, thinādīni arahattamaggena. Maggapaṭipāṭiyā sotāpattimaggena diṭṭhivicikicchā pahīyanti, anāgāmimaggena doso, arahattamaggena sesā sattāti.

    ೧೨೮೭. ಕಾಮಾವಚರನಿದ್ದೇಸೇ ಹೇಟ್ಠತೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇನ। ಅವೀಚಿನಿರಯನ್ತಿ ವಾ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾನಂ ವಾ ಸತ್ತಾನಂ ವಾ ದುಕ್ಖವೇದನಾಯ ವೀಚಿ, ಅನ್ತರಂ, ಛಿದ್ದಂ ಏತ್ಥ ನತ್ಥೀತಿ ಅವೀಚಿ। ಸುಖಸಙ್ಖಾತೋ ಅಯೋ ಏತ್ಥ ನತ್ಥೀತಿ ನಿರಯೋ। ನಿರತಿಅತ್ಥೇನಪಿ ನಿರಸ್ಸಾದತ್ಥೇನಪಿ ನಿರಯೋ। ಪರಿಯನ್ತಂ ಕರಿತ್ವಾತಿ ತಂ ಅವೀಚಿಸಙ್ಖಾತಂ ನಿರಯಂ ಅನ್ತಂ ಕತ್ವಾ। ಉಪರಿತೋತಿ ಉಪರಿಭಾಗೇನ। ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿದೇವೇತಿ ಪರನಿಮ್ಮಿತೇಸು ಕಾಮೇಸು ವಸಂ ವತ್ತನತೋ ಏವಂಲದ್ಧವೋಹಾರೇ ದೇವೇ। ಅನ್ತೋ ಕರಿತ್ವಾತಿ ಅನ್ತೋ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ಯಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇತಿ ಯೇ ಏತಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ। ಏತ್ಥಾವಚರಾತಿ ಇಮಿನಾ ಯಸ್ಮಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಚರನ್ತಿ ಕದಾಚಿ ಕತ್ಥಚಿ ಸಮ್ಭವತೋ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಅಸಙ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ‘ಅವಚರಾ’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಯೇ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಓಗಾಳ್ಹಾ ಹುತ್ವಾ ಚರನ್ತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸದಾ ಚ ಸಮ್ಭವತೋ, ಅಧೋಭಾಗೇ ಚರನ್ತಿ ಅವೀಚಿನಿರಯಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಭೂತುಪಾದಾಯಪವತ್ತಿಭಾವೇನ, ತೇಸಂ ಸಙ್ಗಹೋ ಕತೋ ಹೋತಿ। ತೇ ಹಿ ಅವಗಾಳ್ಹಾವ ಚರನ್ತಿ, ಅಧೋಭಾಗೇವ ಚರನ್ತೀತಿ ಅವಚರಾ। ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಏತೇ ಏತ್ಥಾವಚರಾ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಅವಚರನ್ತಿ, ನ ಪನ ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಅವಚರನ್ತಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಹೋ ಕತೋ ಹೋತಿ। ಇದಾನಿ ತೇ ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಪನ್ನಧಮ್ಮೇ ರಾಸಿಸುಞ್ಞತಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ ಚೇವ ಸಭಾವತೋ ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಖನ್ಧಾತಿಆದಿಮಾಹ।

    1287. Kāmāvacaraniddese heṭṭhatoti heṭṭhābhāgena. Avīcinirayanti vā aggijālānaṃ vā sattānaṃ vā dukkhavedanāya vīci, antaraṃ, chiddaṃ ettha natthīti avīci. Sukhasaṅkhāto ayo ettha natthīti nirayo. Niratiatthenapi nirassādatthenapi nirayo. Pariyantaṃ karitvāti taṃ avīcisaṅkhātaṃ nirayaṃ antaṃ katvā. Uparitoti uparibhāgena. Paranimmitavasavattideveti paranimmitesu kāmesu vasaṃ vattanato evaṃladdhavohāre deve. Anto karitvāti anto pakkhipitvā. Yaṃ etasmiṃ antareti ye etasmiṃ okāse. Etthāvacarāti iminā yasmā etasmiṃ antare aññepi caranti kadāci katthaci sambhavato, tasmā tesaṃ asaṅgaṇhanatthaṃ ‘avacarā’ti vuttaṃ. Tena ye etasmiṃ antare ogāḷhā hutvā caranti sabbattha sadā ca sambhavato, adhobhāge caranti avīcinirayassa heṭṭhā bhūtupādāyapavattibhāvena, tesaṃ saṅgaho kato hoti. Te hi avagāḷhāva caranti, adhobhāgeva carantīti avacarā. Ettha pariyāpannāti iminā pana yasmā ete etthāvacarā aññatthāpi avacaranti, na pana tattha pariyāpannā honti, tasmā tesaṃ aññatthāpi avacarantānaṃ pariggaho kato hoti. Idāni te ettha pariyāpannadhamme rāsisuññatapaccayabhāvato ceva sabhāvato ca dassento khandhātiādimāha.

    ೧೨೮೯. ರೂಪಾವಚರನಿದ್ದೇಸೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕನ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಭೂಮಿಸಙ್ಖಾತಂ ಬ್ರಹ್ಮಟ್ಠಾನಂ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಕಾಮಾವಚರನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ವಾತಿಆದೀಸು ಪಠಮಪದೇನ ಕುಸಲಜ್ಝಾನಂ ವುತ್ತಂ, ದುತಿಯೇನ ವಿಪಾಕಜ್ಝಾನಂ, ವುತ್ತಂ ತತಿಯೇನ ಕಿರಿಯಜ್ಝಾನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    1289. Rūpāvacaraniddese brahmalokanti paṭhamajjhānabhūmisaṅkhātaṃ brahmaṭṭhānaṃ. Sesamettha kāmāvacaraniddese vuttanayeneva veditabbaṃ. Samāpannassa vātiādīsu paṭhamapadena kusalajjhānaṃ vuttaṃ, dutiyena vipākajjhānaṃ, vuttaṃ tatiyena kiriyajjhānaṃ vuttanti veditabbaṃ.

    ೧೨೯೧. ಅರೂಪಾವಚರನಿದ್ದೇಸೇ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನೂಪಗೇತಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಙ್ಖಾತಂ ಭವಂ ಉಪಗತೇ। ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    1291. Arūpāvacaraniddese ākāsānañcāyatanūpageti ākāsānañcāyatanasaṅkhātaṃ bhavaṃ upagate. Dutiyapadepi eseva nayo. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ೧೩೦೧. ಸರಣದುಕನಿದ್ದೇಸೇ ಯ್ವಾಯಂ ತೀಸು ಅಕುಸಲಮೂಲೇಸು ಮೋಹೋ, ಸೋ ಲೋಭಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಚ ಲೋಭೇನ ಸರಣೋ, ದೋಸಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಚ ದೋಸೇನ ಸರಣೋ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಪನ ಮೋಹೋ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಚೇವ ರೂಪರಾಗಅರೂಪರಾಗಸಙ್ಖಾತೇನ ಚ ರಾಗರಣೇನ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠಭಾವತೋ ಸರಣೋ ಸರಜೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    1301. Saraṇadukaniddese yvāyaṃ tīsu akusalamūlesu moho, so lobhasampayutto ca lobhena saraṇo, dosasampayutto ca dosena saraṇo. Vicikicchuddhaccasampayutto pana moho diṭṭhisampayuttena ceva rūparāgaarūparāgasaṅkhātena ca rāgaraṇena pahānekaṭṭhabhāvato saraṇo sarajoti veditabbo.




    Next: ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ • Suttantikadukanikkhepakathā




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಂ • Dukanikkhepaṃ

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Dukanikkhepakathāvaṇṇanā

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Dukanikkhepakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact