| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Dukanikkhepakathāvaṇṇanā
೧೦೬೨. ಮೇತ್ತಾಯನವಸೇನಾತಿ ಮೇತ್ತಾಫರಣವಸೇನ। ‘‘ಮೇತ್ತಯನವಸೇನಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಮೇತ್ತಾ, ಮೇದನಂ ವಾ ಮೇತ್ತಾಯನಂ, ತಞ್ಚ ಸಿನೇಹವಸೇನ। ಅನುದಯತೀತಿ ಅನುದಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಅನುದ್ದಾ’’ತಿ ದ-ಕಾರಾಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಅನುದ್ದಾಯನಾಕಾರೋತಿ ಅನುರಕ್ಖಣಾಕಾರೋ। ರಕ್ಖಣಞ್ಹಿ ದಾಯನಾ। ಅನುದ್ದಾಯಿತಸ್ಸಾತಿ ಅನುದ್ದಾಯ ಅಯಿತಸ್ಸ। ‘‘ಜಾತಿಪಿ ದುಕ್ಖಾ’’ತಿಆದಿಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ ಸವನೇ, ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಸನೇ, ಮಗ್ಗೇನೇತ್ಥ ಸಮ್ಮೋಹಂ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿವೇಧೇ, ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇತಿ ಚತೂಸು ಕಾಲೇಸು ದುಕ್ಖೇ ಞಾಣಂ ವತ್ತತಿ।
1062. Mettāyanavasenāti mettāpharaṇavasena. ‘‘Mettayanavasenā’’ti vattabbe dīghaṃ katvā vuttanti daṭṭhabbaṃ. Mettā, medanaṃ vā mettāyanaṃ, tañca sinehavasena. Anudayatīti anudāti vattabbe ‘‘anuddā’’ti da-kārāgamanaṃ katvā vuttaṃ. Anuddāyanākāroti anurakkhaṇākāro. Rakkhaṇañhi dāyanā. Anuddāyitassāti anuddāya ayitassa. ‘‘Jātipi dukkhā’’tiādiṃ suṇantassa savane, aniccādito sammasantassa sammasane, maggenettha sammohaṃ viddhaṃsentassa paṭivedhe, paṭivijjhitvā paccavekkhantassa paccavekkhaṇeti catūsu kālesu dukkhe ñāṇaṃ vattati.
೧೦೬೫. ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಂರಞ್ಜನಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಾರಾಗೋ। ಗಿಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಅಭಿಕಙ್ಖನ್ತಿ। ಸಞ್ಜಂನ್ತೀತಿ ಬನ್ಧನ್ತಿ। ಲಗ್ಗನಟ್ಠೇನಾತಿ ಸಂವರಣಟ್ಠೇನ, ಓಲಮ್ಬನಟ್ಠೇನ ವಾ। ತಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ಭವಸ್ಸಾತಿ ಕಾಮಭವಾದಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಕಟತ್ತಾರೂಪಸ್ಸ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಅತ್ಥಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಪಚ್ಚಯಭಾವವಸೇನ ಪರಿಕಡ್ಢತಿ। ಚಿತ್ತಮಸ್ಸ ಭವನ್ತರೇ ವಿಧಾವತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ತಣ್ಹಾವಿಪ್ಫನ್ದಿತನಿವೇಸೋ ಅಟ್ಠಸತತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾದಿಭಾವೇನ ತಣ್ಹಾಪವತ್ತಿಯೇವ।
1065. Cittassa saṃrañjanaṃ cittassa sārāgo. Gijjhantīti abhikaṅkhanti. Sañjaṃntīti bandhanti. Lagganaṭṭhenāti saṃvaraṇaṭṭhena, olambanaṭṭhena vā. Tassa tasseva bhavassāti kāmabhavādisaṅkhātassa vipākakaṭattārūpassa abhinibbattiatthaṃ paṭisandhiyā paccayabhāvavasena parikaḍḍhati. Cittamassa bhavantare vidhāvati nibbattati. Taṇhāvipphanditaniveso aṭṭhasatataṇhāvicaritādibhāvena taṇhāpavattiyeva.
ಸರಿತಾನೀತಿ ರಾಗವಸೇನ ಅಲ್ಲಾನಿ। ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಪೀತಿವಸೇನ ಸಿನಿದ್ಧಾನಿ ಸಿನೇಹಿತಾನಿ। ವಿಸತಾತಿ ವಿತ್ಥತಾ। ರೂಪಾದೀಸು ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮೇಸು ಬ್ಯಾಪನವಸೇನ ವಿಸಟಾ। ಪುರಿಮವಚನಮೇವ ತ-ಕಾರಸ್ಸ ಟ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ವಿಸಾಲಾತಿ ವಿಪುಲಾ। ವಿಸಕ್ಕತೀತಿ ಪರಿಸಪ್ಪತಿ, ಸಹತಿ ವಾ। ರತ್ತೋ ಹಿ ರಾಗವತ್ಥುನಾ ಪಾದೇನ ತಾಲಿಯಮಾನೋಪಿ ಸಹತೀತಿ। ಓಸಕ್ಕನಂ, ವಿಪ್ಫನ್ದನಂ ವಾ ವಿಸಕ್ಕನನ್ತಿ ವದನ್ತಿ । ಅನಿಚ್ಚಾದಿಂ ನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ವಿಸಂವಾದಿಕಾ ಹೋತಿ। ವಿಸಂಹರತೀತಿ ತಥಾ ತಥಾ ಕಾಮೇಸು ಆನಿಸಂಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತೀ ವಿವಿಧೇಹಾಕಾರೇಹಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿಮುಖಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಚಿತ್ತಂ ಸಂಹರತಿ ಸಙ್ಖಿಪತಿ। ವಿಸಂ ವಾ ದುಕ್ಖಂ, ತಂ ಹರತಿ ವಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಕ್ಖನಿಬ್ಬತ್ತಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಹೇತುಭಾವತೋ ವಿಸಮೂಲಾ, ವಿಸಂ ವಾ ದುಕ್ಖವೇದನಾಮೂಲಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ವಿಸಮೂಲಾ। ದುಕ್ಖಸಮುದಯತ್ತಾ ವಿಸಂ ಫಲಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ವಿಸಫಲಾ। ತಣ್ಹಾಯ ರೂಪಾದಿಕಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸ್ಸೇವ ಪರಿಭೋಗೋ ಹೋತಿ, ನ ಅಮತಸ್ಸಾತಿ ಸಾ ‘‘ವಿಸಪರಿಭೋಗಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ನಿರುತ್ತಿವಸೇನ ಪದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯೋ ಪನೇತ್ಥ ಪಧಾನೋ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ‘‘ವಿಸತಾ ವಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಇತ್ಥಭಾವಞ್ಞಥಾಭಾವನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಭಾವದೇವಾದಿಭಾವಭೂತಂ।
Saritānīti rāgavasena allāni. Taṃsampayuttapītivasena siniddhāni sinehitāni. Visatāti vitthatā. Rūpādīsu tebhūmakadhammesu byāpanavasena visaṭā. Purimavacanameva ta-kārassa ṭa-kāraṃ katvā vuttaṃ. Visālāti vipulā. Visakkatīti parisappati, sahati vā. Ratto hi rāgavatthunā pādena tāliyamānopi sahatīti. Osakkanaṃ, vipphandanaṃ vā visakkananti vadanti . Aniccādiṃ niccādito gaṇhantī visaṃvādikā hoti. Visaṃharatīti tathā tathā kāmesu ānisaṃsaṃ passantī vividhehākārehi nekkhammābhimukhappavattito cittaṃ saṃharati saṅkhipati. Visaṃ vā dukkhaṃ, taṃ harati vahatīti attho. Dukkhanibbattakassa kammassa hetubhāvato visamūlā, visaṃ vā dukkhavedanāmūlaṃ etissāti visamūlā. Dukkhasamudayattā visaṃ phalaṃ etissāti visaphalā. Taṇhāya rūpādikassa dukkhasseva paribhogo hoti, na amatassāti sā ‘‘visaparibhogā’’ti vuttā. Sabbattha niruttivasena padasiddhi veditabbā. Yo panettha padhāno attho, taṃ dassetuṃ puna ‘‘visatā vā panā’’tiādi vuttaṃ. Itthabhāvaññathābhāvanti manussabhāvadevādibhāvabhūtaṃ.
ಪಣಿಧಾನಕವಸೇನಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಾದೀಸು ಠಪನಕವಸೇನ। ಅಞ್ಞೋಪಿ ಬನ್ಧು ತಣ್ಹಾಯ ಏವ ಹೋತಿ, ಸೋ ಪನ ಅಬನ್ಧುಪಿ ಹೋತಿ। ತಣ್ಹಾ ಪನ ನಿಚ್ಚಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾತಿ ‘‘ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೋ ಬನ್ಧೂ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಅಸನತೋತಿ ಬ್ಯಾಪನತೋ ಭುಞ್ಜನತೋ ಚ। ತದುಭಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಣತೋ’’ತಿಆದಿನಾ। ಆಸೀಸನವಸೇನಾತಿ ಇಚ್ಛನವಸೇನ। ಅಞ್ಞೇನಾಕಾರೇನಾತಿ ಜಪ್ಪನಾಜಪ್ಪಿತತ್ತಾನಂ ಜಪ್ಪಾಯ ಅನಞ್ಞತ್ತದಸ್ಸನಾಕಾರೇನ। ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯುಟ್ಠಾತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ ಮೂಸತಿ। ಮಾರಪಾಸೋತಿ ಮಾರೇನ ಗಹಿತತಾಯ ರಾಗೋ ಮಾರಪಾಸೋ।
Paṇidhānakavasenāti cittassa rūpādīsu ṭhapanakavasena. Aññopi bandhu taṇhāya eva hoti, so pana abandhupi hoti. Taṇhā pana niccasannissitāti ‘‘pāṭiyekko bandhū’’ti vuttā. Asanatoti byāpanato bhuñjanato ca. Tadubhayaṃ dasseti ‘‘ajjhottharaṇato’’tiādinā. Āsīsanavasenāti icchanavasena. Aññenākārenāti jappanājappitattānaṃ jappāya anaññattadassanākārena. Cittaṃ pariyuṭṭhātīti cittaṃ mūsati. Mārapāsoti mārena gahitatāya rāgo mārapāso.
೧೦೬೬. ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ಏತೇನ ಸತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಅಟ್ಠಾನಕೋಪೋ ಕರೋತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ‘‘ಅತ್ಥಂ ಮೇ ನಾಚರಿ , ನ ಚರತಿ, ನ ಚರಿಸ್ಸತಿ, ಪಿಯಸ್ಸ ಮೇ ಮನಾಪಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ನಾಚರಿ, ನ ಚರತಿ, ನ ಚರಿಸ್ಸತಿ, ಅಪ್ಪಿಯಸ್ಸ ಮೇ ಅಮನಾಪಸ್ಸ ಅನತ್ಥಂ ನಾಚರಿ, ನ ಚರತಿ, ನ ಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ಹಿ ಕೋಪೋ ಅವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅಟ್ಠಾನಕೋಪೋ ಏವ ಭವಿತುಂ ಯುತ್ತೋ। ಆಘಾತೇನ್ತೋತಿ ಹನನ್ತೋ। ಪುನರುತ್ತಿದೋಸೋ ಪಟಿಸೇಧಿತೋತಿ ದೋಸ-ಪದಸ್ಸ ಪಟಿವಿರೋಧ-ಪದಸ್ಸ ಚ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಆಗತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಪಟಿಘಸ್ಸ ವಾ ವಿಸೇಸನತ್ಥಂ ಪುಬ್ಬೇ ‘‘ಪಟಿವಿರೋಧೋ’’ತಿ, ಪದೋಸಾದಿವಿಸೇಸನತ್ಥಂ ‘‘ದೋಸೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ, ದುಸ್ಸನಾದಿವಿಸೇಸನತ್ಥಂ ಪಚ್ಛಾ ‘‘ದೋಸೋ’’ತಿ, ವಿರೋಧವಿಸೇಸನತ್ಥಞ್ಚ ‘‘ಪಟಿವಿರೋಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ನತ್ಥಿ ಪುನರುತ್ತಿದೋಸೋ।
1066. Saṅkhāresu uppanno kammapathabhedaṃ na karotīti etena sattesu uppanno aṭṭhānakopo karotīti viññāyati. ‘‘Atthaṃ me nācari , na carati, na carissati, piyassa me manāpassa atthaṃ nācari, na carati, na carissati, appiyassa me amanāpassa anatthaṃ nācari, na carati, na carissatī’’ti uppajjamānopi hi kopo avatthusmiṃ uppannattā aṭṭhānakopo eva bhavituṃ yutto. Āghātentoti hananto. Punaruttidoso paṭisedhitoti dosa-padassa paṭivirodha-padassa ca dvikkhattuṃ āgatattā vuttaṃ. Paṭighassa vā visesanatthaṃ pubbe ‘‘paṭivirodho’’ti, padosādivisesanatthaṃ ‘‘doso’’ti ca vuttaṃ, dussanādivisesanatthaṃ pacchā ‘‘doso’’ti, virodhavisesanatthañca ‘‘paṭivirodho’’ti vuttanti natthi punaruttidoso.
೧೦೯೧. ಅನಿದ್ಧಾರಿತಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಮತ್ತದೀಪಕೇ ಮಾತಿಕುದ್ದೇಸೇ ಅಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಬಹುವಚನೇನ ಉದ್ದೇಸೋ ಕತೋತಿ ಬಹುವಚನೇನೇವ ಪುಚ್ಛತಿ – ‘‘ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ। ಸಭಾವಸಙ್ಖಾಪರಿಚ್ಛೇದಾದಿವಸೇನ ಹಿ ಧಮ್ಮೇ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಉದ್ದೇಸೋ ಪುಚ್ಛಾ ಚ ಕರೀಯತೀತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ ಪುಚ್ಛಿತಾ ಚ। ಇಮೇತಿ ಅಸಙ್ಖತಧಾತುತೋ ಉದ್ಧಂ ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪನತ್ಥಂ ಏಕಮ್ಪಿ ತಂ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಬಹುವಚನೇನೇವ ನಿಗಮನಂ ಕತಂ ನಿದ್ದೇಸತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಬೋಧನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅಜಾನನಕಾಲಂ ಉಪಾದಾಯ।
1091. Aniddhāritaparicchede dhammānaṃ atthitāmattadīpake mātikuddese aparicchedena bahuvacanena uddeso katoti bahuvacaneneva pucchati – ‘‘katame dhammā appaccayā’’ti. Sabhāvasaṅkhāparicchedādivasena hi dhamme ajānantassa vasena uddeso pucchā ca karīyatīti. Tasmā paricchedaṃ akatvā uddiṭṭhā pucchitā ca. Imeti asaṅkhatadhātuto uddhaṃ natthīti dīpanatthaṃ ekampi taṃ niddisitvā bahuvacaneneva nigamanaṃ kataṃ niddesato pubbe bodhaneyyassa ajānanakālaṃ upādāya.
೧೧೦೧. ಕಿಂ ಪನ ನತ್ಥಿ, ಕಿಂ ತೇನ ನ ವುತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಇದಮೇವ ಮನೋವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ನಿಯಮಾಭಾವೋ ವವತ್ಥಾನಾಭಾವೋ। ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದಿವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ ಚಕ್ಖಾದಿವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೇನಪಿ ಮನೋವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಕೇಹಿಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಕೇಹಿಚಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಇದಂ ಕಾಮಾವಚರಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ ಆರಮ್ಮಣಾದಿವಸೇನ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ರೂಪಾವಚರಾದಿಆರಮ್ಮಣೇನ ಹಿ ಕಾಮಾವಚರಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನ ರೂಪರಾಗಾದಿಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಚ ಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮಾ ನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಇತರೇನ ಚ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ಏವಂ ಕಾಮಾವಚರಾನಮೇವ ಆರಮ್ಮಣಾನಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಸದ್ದಾದೀನಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾದೀಹಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ, ತಥಾ ದ್ವಾರಭೇದವಸೇನ। ಅಥ ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಸನ್ತೀರಣಂ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಮೇವಾತಿ ಇತರಂ ತೇನ ನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ। ಏವಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇ ಕುಸಲವಿಪಾಕೇ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕೇ ಚಾತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯಥಾಯೋಗಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ರೂಪಾವಚರಾದಯೋ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಾದೀಹಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಕೇಚಿದೇವ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಅರೂಪಾವಚರೇಹೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ ಅನುವತ್ತಮಾನತ್ತಾ। ನಿಬ್ಬಾನೇನ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾತಿ ‘‘ಕೇಹಿಚಿ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಮ್ಭವಮತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಅನುವತ್ತಮಾನಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಭಾವತೋ।
1101. Kiṃ pana natthi, kiṃ tena na vuttāti yojanā kātabbā. Idameva manoviññeyyanti niyamābhāvo vavatthānābhāvo. Cakkhuviññāṇādiviññeyyameva cakkhādiviññeyyanti pāḷiyaṃ vuttanti manoviññāṇaviññeyyenapi manoviññeyyena bhavitabbanti katvā aṭṭhakathāya ‘‘kiṃ pana manoviññāṇenā’’tiādi vuttaṃ. Kehici viññeyyā kehici aviññeyyāti idaṃ kāmāvacaraṃ manoviññāṇaṃ ārammaṇādivasena bhinditvā yojetabbaṃ. Rūpāvacarādiārammaṇena hi kāmāvacaramanoviññāṇena rūparāgādisampayuttena ca kāmāvacaradhammā na viññeyyā, itarena ca viññeyyā. Evaṃ kāmāvacarānameva ārammaṇānaṃ kesañci saddādīnaṃ rūpārammaṇādīhi aviññeyyatā viññeyyatā ca yojetabbā, tathā dvārabhedavasena. Atha vā somanassasahagatasantīraṇaṃ iṭṭhārammaṇamevāti itaraṃ tena na viññeyyaṃ. Evaṃ upekkhāsahagate kusalavipāke akusalavipāke cāti sabbattha yathāyogaṃ yojetabbaṃ. Rūpāvacarādayo kāmāvacaravipākādīhi aviññeyyā, kecideva viññeyyā arūpāvacarehīti yojetabbaṃ anuvattamānattā. Nibbānena aviññeyyattāti ‘‘kehici aviññeyyā’’ti imassa padassa atthasambhavamattaṃ sandhāya vuttaṃ, na nibbānassa anuvattamānamanoviññāṇabhāvato.
೧೧೦೨. ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕರಾಗೋತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಭವಾಸವಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೋ ಲೋಭೋ ಕಾಮಾಸವೋತಿ ಯುತ್ತಂ ಸಿಯಾ। ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ರಾಗೋ ಭವದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಭವಾಸವೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೋ। ಭವಾಸವೋ ಪನ ‘‘ದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಏವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೋ। ಸೋಪಿ ರಾಗೋ ಕಾಮಾಸವೋ ಭವಿತುಂ ಯುತ್ತೋ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕದುಕ್ಖಾನಂ ಕಾರಣಭೂತಾ ಕಾಮಾಸವಾದಯೋಪಿ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತಾ।
1102. Pañcakāmaguṇikarāgoti ukkaṭṭhavasena vuttaṃ. Bhavāsavaṃ ṭhapetvā sabbo lobho kāmāsavoti yuttaṃ siyā. Sassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavadiṭṭhisampayuttattā ‘‘bhavāsavo’’ti aṭṭhakathāyaṃ vutto. Bhavāsavo pana ‘‘diṭṭhigatavippayuttesu eva uppajjatī’’ti pāḷiyaṃ vutto. Sopi rāgo kāmāsavo bhavituṃ yutto. Diṭṭhadhammikasamparāyikadukkhānaṃ kāraṇabhūtā kāmāsavādayopi dvidhā vuttā.
೧೧೦೩. ಕಾಮಾಸವನಿದ್ದೇಸೇ ಚ ಕಾಮೇಸೂತಿ ಕಾಮರಾಗದಿಟ್ಠಿರಾಗಾದಿಆರಮ್ಮಣಭೂತೇಸು ತೇಭೂಮಕೇಸು ವತ್ಥುಕಾಮೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ ಸಮ್ಭವತಿ। ತತ್ಥ ಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸಾ ತಣ್ಹಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಿನಾಮಂ ನ ಲಭತೀತಿ। ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದೋ ಅಕುಸಲೇಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಪನ ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದೋ।
1103. Kāmāsavaniddese ca kāmesūti kāmarāgadiṭṭhirāgādiārammaṇabhūtesu tebhūmakesu vatthukāmesūti attho sambhavati. Tattha hi uppajjamānā sā taṇhā sabbāpi na kāmacchandādināmaṃ na labhatīti. Kattukamyatāchando akusalepi uppajjati, na pana dhammacchando.
೧೧೦೫. ಅಞ್ಞಂ ಜೀವನ್ತಿ ಗಹಣಂ ಯದಿಪಿ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸ್ವೇವ ಪವತ್ತತಿ, ರೂಪೇ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞಾಣೇ ವಾ ಪನ ನ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ। ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ ಹೋತೀತಿ। ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಂ ಏಕಚ್ಚಂ ಅತ್ತಾನಂ ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿ ನಿಚ್ಚತೋ ಅಞ್ಞಞ್ಚ ‘‘ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಹೋತಿ ಚ ನ ಚ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏಕಚ್ಚಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ। ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿ ಚ ಪುಟ್ಠೇ ‘‘ನೇವಾ’’ತಿ, ‘‘ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚ ಪುಟ್ಠೇ ‘‘ನ’’ಇತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಅಮರಾವಿಕ್ಖೇಪದಿಟ್ಠಿ, ಅಮರಾ ಅನುಪಚ್ಛೇದಾ, ಅಮರಮಚ್ಛಸದಿಸೀ ವಾ ವಿಕ್ಖೇಪದಿಟ್ಠೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
1105. Aññaṃ jīvanti gahaṇaṃ yadipi upādānakkhandhesveva pavattati, rūpe…pe… viññāṇe vā pana na patiṭṭhāti. Tato aññaṃ katvā jīvaṃ gaṇhātīti sassatadiṭṭhi hotīti. Brahmādiṃ ekaccaṃ attānaṃ ‘‘hotī’’ti niccato aññañca ‘‘na hotī’’ti aniccato gaṇhantassa ‘‘hoti ca na ca hotī’’ti ekaccasassatadiṭṭhi. ‘‘Hotī’’ti ca puṭṭhe ‘‘nevā’’ti, ‘‘na hotī’’ti ca puṭṭhe ‘‘na’’iti sabbattha paṭikkhipantassa amarāvikkhepadiṭṭhi, amarā anupacchedā, amaramacchasadisī vā vikkhepadiṭṭhīti attho.
ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ ಕಾಮಾಸವೋತಿ ವುತ್ತೋತಿ ಕತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ವಿಮಾನಾದೀಸು ರಾಗಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿರಾಗಸ್ಸ ಚ ಕಾಮಾಸವಭಾವಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಯದಿ ಪನ ಲೋಭೋ ಕಾಮಾಸವಭವಾಸವವಿನಿಮುತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಯದಾ ದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದಾ ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತೋತಿ ದೋಮನಸ್ಸವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ತಸ್ಸಪಿ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತತಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಸಿಯಾ ‘‘ಚತೂಸು ದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಲೋಭಸಹಗತೇಸು ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮೋಹೋ ಸಿಯಾ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಸಿಯಾ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತೋ’’ತಿ। ‘‘ಕಾಮಾಸವೋ ಅಟ್ಠಸು ಲೋಭಸಹಗತೇಸು ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ, ‘‘ಕಾಮಾಸವಂ ಪಟಿಚ್ಚ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೩.೩.೧) ಚ ವಚನತೋ ದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ರಾಗೋ ಕಾಮಾಸವೋ ನ ಹೋತೀತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ। ಕಿಲೇಸಪಟಿಪಾಟಿಯಾಪಿ ಆಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಸವಾನಂ ವಚನಂ ಪಹಾತಬ್ಬದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ತೇ ಪಹಾನೇ ಆಹರಿಯಮಾನಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಉದ್ದೇಸಕ್ಕಮೇನ ಆಹರಿತುಂ ವಟ್ಟನ್ತಿ ಪಜಹನಕಾನಂ ಮಗ್ಗಾನಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Pañcakāmaguṇiko rāgo kāmāsavoti vuttoti katvā brahmānaṃ vimānādīsu rāgassa diṭṭhirāgassa ca kāmāsavabhāvaṃ paṭikkhipati. Yadi pana lobho kāmāsavabhavāsavavinimutto atthi, so yadā diṭṭhigatavippayuttesu uppajjati, tadā tena sampayutto avijjāsavo āsavavippayuttoti domanassavicikicchuddhaccasampayuttassa viya tassapi āsavavippayuttatā vattabbā siyā ‘‘catūsu diṭṭhigatavippayuttesu lobhasahagatesu cittuppādesu uppanno moho siyā āsavasampayutto siyā āsavavippayutto’’ti. ‘‘Kāmāsavo aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjatī’’ti, ‘‘kāmāsavaṃ paṭicca diṭṭhāsavo avijjāsavo’’ti (paṭṭhā. 3.3.1) ca vacanato diṭṭhisahagato rāgo kāmāsavo na hotīti na sakkā vattuṃ. Kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭatīti āsavānaṃ vacanaṃ pahātabbadassanatthanti katvā te pahāne āhariyamānā pahātabbānampi tesaṃ kilesānaṃ uddesakkamena āharituṃ vaṭṭanti pajahanakānaṃ maggānampīti attho.
೧೧೨೧. ಪಠಮಕಮಾನಭಾಜನೀಯೇತಿ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ। ತತ್ಥ ಹಿ ‘‘ಏಕಚ್ಚೋ ಜಾತಿಯಾ ವಾ ಗೋತ್ತೇನ ವಾ ಕೋಲಪುತ್ತಿಯೇನ ವಾ ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ ವಾ ಧನೇನ ವಾ ಅಜ್ಝೇನೇನ ವಾ ಕಮ್ಮಾಯತನೇನ ವಾ ಸಿಪ್ಪಾಯತನೇನ ವಾ ವಿಜ್ಜಾಟ್ಠಾನೇನ ವಾ ಸುತೇನ ವಾ ಪಟಿಭಾನೇನ ವಾ ಅಞ್ಞತರಞ್ಞತರೇನ ವಾ ವತ್ಥುನಾ ಮಾನಂ ಜಪ್ಪೇತಿ, ಯೋ ಏವರೂಪೋ ಮಾನೋ ಮಞ್ಞನಾ…ಪೇ॰… ಕೇತುಕಮ್ಯತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೮೬೬) ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸದಿಸಸ್ಸ ಹೀನಸ್ಸ ಚ ಪವತ್ತಮಾನೋ ಪುಗ್ಗಲವಿಸೇಸಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಮಾನೋ ವಿಭತ್ತೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏಕೋ ಮಾನೋ ತಿಣ್ಣಂ ಜನಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಕಥಿತೋ’’ತಿ ಆಹ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚಾಯಂ ಪಠಮಕಮಾನಭಾಜನೀಯೇ ಏವ ಏವಂ ಕಥಿತೋ, ದುತಿಯಕತತಿಯಕಮಾನಭಾಜನೀಯೇಪಿ ಕಥಿತೋ ಏವಾತಿ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ಥಂ ಏತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಥ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೇ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ವುತ್ತಾನಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಮಾನಾನಂ ಭಾಜನೀಯಂ ‘‘ಪಠಮಕಮಾನಭಾಜನೀಯೇ’’ತಿ ಆಹ। ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನೋ’’ತಿಆದೀನಞ್ಹಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ಆಮಸಿತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಂ ನವನ್ನಂ ಮಾನಾನಂ ಭಾಜನೀಯಂ ದುತಿಯಕಮಾನಭಾಜನೀಯಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಮಾನರಾಸಿಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ವುತ್ತಮಾನರಾಸಿತೋ ದುತಿಯತತಿಯಕತ್ತಾತಿ, ಅಥಾಪಿ ಚ ಯಥಾವುತ್ತೇ ದುತಿಯಕಮಾನಭಾಜನೀಯೇ ‘‘ಏಕೇಕಸ್ಸ ತಯೋ ತಯೋ ಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ ಇಧ ವುತ್ತಾಯ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾಯ ಸಮಾನದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಪಠಮಕಮಾನಭಾಜನೀಯೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸೋ ಏವ ಮಾನೋ ಇಧಾಗತೋತಿ ತತ್ಥ ಕಥಿತೋ ಏವ ಅತ್ಥೋ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಮಾನಕರಣವಸೇನಾತಿ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿಆದಿಕಿಚ್ಚಕರಣವಸೇನ। ಅಪರಾಪರೇ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಇದಂ ಪುರಿಮಪುರಿಮಾ ಮಾನಾ ಅಪರಾಪರೇ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭಾವೇನ ತೇ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಾ ಅಚ್ಚುಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಕೇತುಕಮ್ಯತಾಚಿತ್ತಂ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಭಾವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಚಿತ್ತೇನೇವ ವಿಸೇಸಿತಂ।
1121. Paṭhamakamānabhājanīyeti ‘‘seyyohamasmī’’ti mānassa niddese. Tattha hi ‘‘ekacco jātiyā vā gottena vā kolaputtiyena vā vaṇṇapokkharatāya vā dhanena vā ajjhenena vā kammāyatanena vā sippāyatanena vā vijjāṭṭhānena vā sutena vā paṭibhānena vā aññataraññatarena vā vatthunā mānaṃ jappeti, yo evarūpo māno maññanā…pe… ketukamyatā cittassā’’ti (vibha. 866) seyyassa sadisassa hīnassa ca pavattamāno puggalavisesaṃ anāmasitvā seyyamāno vibhattoti imamatthaṃ sandhāya ‘‘eko māno tiṇṇaṃ janānaṃ uppajjatīti kathito’’ti āha. Na kevalañcāyaṃ paṭhamakamānabhājanīye eva evaṃ kathito, dutiyakatatiyakamānabhājanīyepi kathito evāti nidassanamatthaṃ etaṃ daṭṭhabbaṃ. Atha vā puggale anissāya vuttānaṃ tiṇṇampi mānānaṃ bhājanīyaṃ ‘‘paṭhamakamānabhājanīye’’ti āha. Seyyassa ‘‘seyyohamasmīti māno’’tiādīnañhi puggalaṃ āmasitvā vuttānaṃ navannaṃ mānānaṃ bhājanīyaṃ dutiyakamānabhājanīyaṃ hoti, tassa mānarāsissa puggalaṃ anāmasitvā vuttamānarāsito dutiyatatiyakattāti, athāpi ca yathāvutte dutiyakamānabhājanīye ‘‘ekekassa tayo tayo mānā uppajjantīti kathita’’nti idha vuttāya atthavaṇṇanāya samānadassanatthaṃ ‘‘paṭhamakamānabhājanīye’’ti vuttaṃ. So eva māno idhāgatoti tattha kathito eva attho yujjatīti adhippāyo. Mānakaraṇavasenāti ‘‘seyyo’’tiādikiccakaraṇavasena. Aparāpare upādāyāti idaṃ purimapurimā mānā aparāpare upanissayabhāvena te uppādentā accuggacchantīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Ketukamyatācittaṃ accuggatabhāvaṃ gacchatīti katvā citteneva visesitaṃ.
೧೧೨೬. ಅಕ್ಖಮನಭಾವಪ್ಪಕಾಸನಂ ಖಿಯ್ಯನಂ। ಮನೇನ ಪಿಯಕರಣನ್ತಿ ಏವಂಪಕಾರಂ ಪೂಜನಂ ಮಾನನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಸ್ಸಾಕರಣವಸೇನಾತಿ ಲಾಭಾದಿಅಕ್ಖಮನಕಿಚ್ಚವಸೇನ।
1126. Akkhamanabhāvappakāsanaṃ khiyyanaṃ. Manena piyakaraṇanti evaṃpakāraṃ pūjanaṃ mānananti vuccatīti attho. Issākaraṇavasenāti lābhādiakkhamanakiccavasena.
೧೧೨೭. ಅರಿಯಸಾವಕಾತಿ ವಚನಂ ‘‘ಅರಿಯಸಾವಕಾನಂಯೇವ ಪಟಿವೇಧೋ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ಚ ತಂ ನ ಮಚ್ಛರಾಯನ್ತೀ’’ತಿ ಪಟಿವೇಧಧಮ್ಮೇ ಮಚ್ಛರಿಯಾಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಗನ್ಥೋತಿ ಪಾಳಿ। ಕಥಾಮಗ್ಗೋತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಬನ್ಧೋ। ಧಮ್ಮನ್ತರನ್ತಿ ಕುಸಲಾದಿಧಮ್ಮಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಕುಸಲಾದಿಂ ಅತ್ತನೋ ಲೋಲತಾಯ ತಥಾಗತಭಾಸಿತಂ ತಿತ್ಥಿಯಭಾಸಿತಂ ವಾ ಕರೋನ್ತೋ ಆಲೋಲೇಸ್ಸತಿ। ಅತ್ತಾನಂ ಆವಿಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಸನ್ತಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಪವೇದಯಿತ್ವಾ। ಯೋ ಪನಾತಿ ತಿತ್ಥಿಯೋ ಗಹಟ್ಠೋ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮಯಸ್ಸ ಸದೋಸಭಾವಂ ದಟ್ಠುಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೋ ಅಞ್ಞಾಣೇನ ಅಭಿನಿವೇಸೇನ ವಾ।
1127. Ariyasāvakāti vacanaṃ ‘‘ariyasāvakānaṃyeva paṭivedho atthi, te ca taṃ na maccharāyantī’’ti paṭivedhadhamme macchariyābhāvadassanatthaṃ. Ganthoti pāḷi. Kathāmaggoti aṭṭhakathāpabandho. Dhammantaranti kusalādidhammaṃ bhinditvā akusalādiṃ attano lolatāya tathāgatabhāsitaṃ titthiyabhāsitaṃ vā karonto ālolessati. Attānaṃ āvikatvāti attānaṃ aññathā santaṃ aññathā pavedayitvā. Yo panāti titthiyo gahaṭṭho vā attano samayassa sadosabhāvaṃ daṭṭhuṃ anicchanto aññāṇena abhinivesena vā.
ಬ್ಯಾಪಿತುಮನಿಚ್ಛೋತಿ ವಿವಿಚ್ಛೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ವೇವಿಚ್ಛಂ। ಅನಾದರೋತಿ ಮಚ್ಛರಿಯೇನ ದಾನೇ ಆದರರಹಿತೋ। ಕಟಚ್ಛುನಾ ಗಾಹೋ ಭತ್ತಸ್ಸ ಕಟಚ್ಛುಗ್ಗಾಹೋ, ಕಟಚ್ಛುಗ್ಗಾಹೋ ವಿಯ ಕಟಚ್ಛುಗ್ಗಾಹೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಕಟಚ್ಛುಗ್ಗಾಹೋ ಯಥಾವುತ್ತೇ ಭತ್ತೇ ನ ಸಂಪಸಾರಯತಿ, ಏವಂ ಮಚ್ಛರಿಯಮ್ಪಿ ಆವಾಸಾದೀಸೂತಿ। ಗಯ್ಹತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಗಾಹೋ, ಕಟಚ್ಛು ಏವ ಗಾಹೋ ಕಟಚ್ಛುಗ್ಗಾಹೋ। ಸೋ ಯಥಾ ಸಙ್ಕುಟಿತಗ್ಗೋ ನ ಸಂಪಸಾರಯತಿ, ಏವಂ ಮಚ್ಛರಿಯಮ್ಪೀತಿ। ಆವರಿತ್ವಾ ಗಹಿತಂ ಅಗ್ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಂ, ಮಚ್ಛರಿಯಂ। ‘‘ಆವಾಸಾದಿ ಪರೇಹಿ ಸಾಧಾರಣಮಸಾಧಾರಣಂ ವಾ ಮಯ್ಹೇವ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪವತ್ತಿವಸೇನ ಅತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಗ್ಗಹಣಲಕ್ಖಣತಾ, ‘‘ಮಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪವತ್ತಿವಸೇನ ಅತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಗೂಹಣಲಕ್ಖಣತಾ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಯಂ ಪನ ‘‘ಪರಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಮಚ್ಛರಿಯಸ್ಸ ಪರಸನ್ತಕಲೋಭಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯದಿ ಹಿ ತಂ ಮಚ್ಛರಿಯಪ್ಪವತ್ತಿದಸ್ಸನಂ, ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಗ್ಗಹಣಲಕ್ಖಣತಾ ಚ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಸಿಯಾತಿ।
Byāpitumanicchoti viviccho, tassa bhāvo vevicchaṃ. Anādaroti macchariyena dāne ādararahito. Kaṭacchunā gāho bhattassa kaṭacchuggāho, kaṭacchuggāho viya kaṭacchuggāho. Yathā hi kaṭacchuggāho yathāvutte bhatte na saṃpasārayati, evaṃ macchariyampi āvāsādīsūti. Gayhati etenāti vā gāho, kaṭacchu eva gāho kaṭacchuggāho. So yathā saṅkuṭitaggo na saṃpasārayati, evaṃ macchariyampīti. Āvaritvā gahitaṃ aggahitaṃ, tassa bhāvo aggahitattaṃ, macchariyaṃ. ‘‘Āvāsādi parehi sādhāraṇamasādhāraṇaṃ vā mayheva hotū’’ti pavattivasena attasampattiggahaṇalakkhaṇatā, ‘‘mā aññassā’’ti pavattivasena attasampattinigūhaṇalakkhaṇatā ca yojetabbā. Yaṃ pana ‘‘parasantakaṃ gaṇhitukāmo’’ti vuttaṃ, taṃ macchariyassa parasantakalobhassa upanissayabhāvaṃ dassetuṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Yadi hi taṃ macchariyappavattidassanaṃ, parasampattiggahaṇalakkhaṇatā ca vattabbā siyāti.
೧೧೪೦. ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಮರಾಗಾನಂ ವಿಸೇಸೋ ಆಸವದ್ವಯಏಕಾಸವಭಾವೋ ಸಿಯಾ, ನಅಭಿಜ್ಝಾಯ ನೋಆಸವಭಾವೋ ಚಾತಿ ನೋಆಸವಲೋಭಸ್ಸ ಸಬ್ಭಾವೋ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ। ನ ಹಿ ಅತ್ಥಿ ‘‘ಆಸವೋ ಚ ನೋಆಸವೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಆಸವಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಆಸವಸ್ಸ ಚ ನೋಆಸವಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಸತ್ತಮೋ ಚ ನವಮೋ ಚ ಪಞ್ಹೋ। ಗಣನಾಯ ಚ ‘‘ಹೇತುಯಾ ಸತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ‘‘ನವಾ’’ತಿ। ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ಪನ ಲೋಭೇ ನೋಆಸವೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಸತ್ತಮನವಮಾಪಿ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಲಭೇಯ್ಯುಂ, ಗಣನಾ ಚ ‘‘ಹೇತುಯಾ ನವಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಸಿಯಾ। ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇ ಚ ಲೋಭೇ ನೋಆಸವೇ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಪುಬ್ಬೇ ದಸ್ಸಿತೋ ದೋಸೋತಿ।
1140. Abhijjhākāmarāgānaṃ viseso āsavadvayaekāsavabhāvo siyā, naabhijjhāya noāsavabhāvo cāti noāsavalobhassa sabbhāvo vicāretabbo. Na hi atthi ‘‘āsavo ca noāsavo ca dhammā āsavassa dhammassa āsavassa ca noāsavassa ca dhammassa hetupaccayena paccayo’’ti sattamo ca navamo ca pañho. Gaṇanāya ca ‘‘hetuyā sattā’’ti vuttaṃ, na ‘‘navā’’ti. Diṭṭhisampayutte pana lobhe noāsave vijjamāne sattamanavamāpi pañhavissajjanaṃ labheyyuṃ, gaṇanā ca ‘‘hetuyā navā’’ti vattabbā siyā. Diṭṭhivippayutte ca lobhe noāsave vijjamāne pubbe dassito dosoti.
೧೧೫೯. ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣನಿದ್ದೇಸೇ ಕಾಮೇಸೂತಿ ತೇಭೂಮಕೇಸು ಸಾಸವೇಸು ಸಬ್ಬೇಸು ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು। ಸಬ್ಬೋ ಹಿ ಲೋಭೋ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ। ತೇನೇವ ತಸ್ಸ ಆರುಪ್ಪೇ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ ‘‘ನೀವರಣಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ನೀವರಣೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ಪುರೇಜಾತಪಚ್ಚಯಾ। ಆರುಪ್ಪೇ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉದ್ಧಚ್ಚನೀವರಣಂ ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣಂ। ಆರುಪ್ಪೇ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣಂ ಉದ್ಧಚ್ಚನೀವರಣಂ ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣ’’ನ್ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೩.೮.೧)।
1159. Kāmacchandanīvaraṇaniddese kāmesūti tebhūmakesu sāsavesu sabbesu vatthukāmesu. Sabbo hi lobho kāmacchandanīvaraṇaṃ. Teneva tassa āruppe uppatti vuttā ‘‘nīvaraṇaṃ dhammaṃ paṭicca nīvaraṇo dhammo uppajjati na purejātapaccayā. Āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇaṃ. Āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇa’’nti (paṭṭhā. 3.8.1).
೧೧೬೨. ಇರಿಯಾಪಥಿಕಚಿತ್ತನ್ತಿ ಇರಿಯಾಪಥೂಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ ಅಟ್ಠಪಞ್ಞಾಸವಿಧಂ ಚಿತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪನ ಬಲವಥಿನಮಿದ್ಧಸಹಗತಂ ಚಿತ್ತಂ ‘‘ಇರಿಯಾಪಥಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಓಲೀಯತೀತಿ ಓಲಮ್ಬತಿ।
1162. Iriyāpathikacittanti iriyāpathūpatthambhakaṃ aṭṭhapaññāsavidhaṃ cittaṃ. Tattha pana balavathinamiddhasahagataṃ cittaṃ ‘‘iriyāpathaṃ sandhāretuṃ asakkonta’’nti vuttaṃ. Olīyatīti olambati.
೧೧೬೩. ಓನಯ್ಹತೀತಿ ಛಾದೇತಿ, ಅವತ್ಥರತಿ ವಾ। ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ಪವತ್ತಿನಿವಾರಣೇನ, ವಿಪ್ಫಾರಿಕತಾನಿವಾರಣೇನೇವ ವಾ ಅನ್ತೋಸಮೋರೋಧೋ। ಏಕಚ್ಚಾನನ್ತಿ ಸಿರೀಸಾದಿರುಕ್ಖಾನಂ। ರೂಪಕಾಯೇನೇವ ಸಿಯುಂ, ತೇನ ಸುಖಪ್ಪಟಿಸಂವೇದನನಿಬ್ಬಾನಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾನಂ ರೂಪತಾಪತ್ತಿ ಸಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ‘‘ಕಾಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ರೂಪತ್ತಾಸಾಧಕತ್ತಾ। ನ ಹಿ ನಾಮಕಾಯೋ ಸುಪತೀತಿ ಇದಂ ಥಿನಮಿದ್ಧಸಮುಟ್ಠಿತರೂಪೇಹಿ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ಗರುಭಾವಪ್ಪತ್ತಂ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾದೀನಂ ಸಂಸೀದನಂ ಸೋಪ್ಪನ್ತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಜಾಗರಣಚಿತ್ತರಹಿತಂ ಭವಙ್ಗಸನ್ತತಿನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಫಲತ್ತಾತಿ ಫಲೂಪಚಾರೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ವಿಯ ಮಿದ್ಧಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಫಲತ್ತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯನಿದ್ದೇಸೇ ವಿಯ ಲಿಙ್ಗಾದೀನಿ ಮಿದ್ಧನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಸೋಪ್ಪಾದೀನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
1163. Onayhatīti chādeti, avattharati vā. Nānārammaṇesu pavattinivāraṇena, vipphārikatānivāraṇeneva vā antosamorodho. Ekaccānanti sirīsādirukkhānaṃ. Rūpakāyeneva siyuṃ, tena sukhappaṭisaṃvedananibbānasacchikiriyānaṃ rūpatāpatti siyāti adhippāyo. Tasmāti ‘‘kāyassā’’ti vacanassa rūpattāsādhakattā. Na hi nāmakāyo supatīti idaṃ thinamiddhasamuṭṭhitarūpehi rūpakāyassa garubhāvappattaṃ aṅgapaccaṅgādīnaṃ saṃsīdanaṃ soppanti sandhāya vuttaṃ, na jāgaraṇacittarahitaṃ bhavaṅgasantatinti. Tassa phalattāti phalūpacārena indriyaṃ viya middhaṃ dassetuṃ middhassa phalattā indriyaniddese viya liṅgādīni middhaniddesepi soppādīni vuttānīti attho.
ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ಅನ್ತೋಸಮೋರೋಧೋ ನತ್ಥೀತಿ ಸೋ ನಾಮಕಾಯೇ ವುತ್ತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ತೇನ ಸಹ ವುತ್ತಾ ಓನಾಹಪರಿಯೋನಾಹಾ ಚ। ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ವಾ ವಿಪ್ಫಾರಿಕಾವಿಪ್ಫಾರಿಕಭಾವೋ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನ ನತ್ಥಿ, ನಾಮಕಾಯಸ್ಸ ನಾಮಕಾಯೇ ವಿಪ್ಫಾರಿಕೇ ಲಹುಕೋ, ಅವಿಪ್ಫಾರಿಕೇ ಗರುಕೋತಿ ಅವಿಪ್ಫಾರಿಕಭಾವೇನ ಓನಾಹನಾದಿ ನಾಮಕಾಯಸ್ಸೇವ ಹೋತೀತಿ ಓನಾಹನಾದಯೋಪಿ ನಾಮಕಾಯೇ ವಿಞ್ಞಾಯನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಹಿ ರೂಪಂ ನಾಮಕಾಯಸ್ಸ ಓನಾಹೋ…ಪೇ॰… ಹೋತೀ’’ತಿ। ಆವರಣಭಾವೋ ವಿಯ ಹಿ ಓನಾಹನಾದಿಭಾವೋಪಿ ನಾಮಕಾಯಸ್ಸೇವ ಹೋತೀತಿ। ಇತರೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಮೇಘಾದೀಹಿ ರೂಪೇಹಿ ರೂಪಾನಂ ಓನಾಹನಾದಿಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ನನು ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯದಿ ಏವನ್ತಿ ಯದಿ ರೂಪಸ್ಸ ಓನಾಹನಾದಿತಾ ಸಿದ್ಧಾ, ಅರೂಪಸ್ಸ ನ ಸಿಯಾ , ಸೇತುಬನ್ಧಾದೀಸು ರೂಪಸ್ಸ ಆವರಣಂ ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ಆವರಣಮ್ಪಿ ಅರೂಪಸ್ಸ ನ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Rūpakāyassa antosamorodho natthīti so nāmakāye vuttoti viññāyati. Tena saha vuttā onāhapariyonāhā ca. Rūpakāyassa vā vipphārikāvipphārikabhāvo nāma attano sabhāvena natthi, nāmakāyassa nāmakāye vipphārike lahuko, avipphārike garukoti avipphārikabhāvena onāhanādi nāmakāyasseva hotīti onāhanādayopi nāmakāye viññāyanti. Tenāha ‘‘na hi rūpaṃ nāmakāyassa onāho…pe… hotī’’ti. Āvaraṇabhāvo viya hi onāhanādibhāvopi nāmakāyasseva hotīti. Itaro adhippāyaṃ ajānanto meghādīhi rūpehi rūpānaṃ onāhanādiṃ passanto ‘‘nanu cā’’tiādimāha. Yadi evanti yadi rūpassa onāhanāditā siddhā, arūpassa na siyā , setubandhādīsu rūpassa āvaraṇaṃ diṭṭhanti āvaraṇampi arūpassa na bhaveyyāti attho.
ಸುರಾಮೇರಯಪಾನಂ ಅಕುಸಲನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಯುತ್ತೋ ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಭಾವೋ, ಸುರಾ…ಪೇ॰… ಪಮಾದಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗಸ್ಸ ಚ ಅಕುಸಲತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಭಾವೋ ಯುತ್ತೋ, ತಥಾಪಿ ಪರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅನುಜಾನಿತ್ವಾ ಸುರಾಮೇರಯಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸತಾ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣತಾ ಚ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಾನಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಫಲವೋಹಾರೇನ ವುತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನ, ಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸತೋ’’ತಿ। ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಯಥಾ ಜಾತರೂಪಸ್ಸ ಅಯೋ ಲೋಹಂ ತಿಪು ಸೀಸಂ ಸಜ್ಜನ್ತಿ ಪಞ್ಚುಪಕ್ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಜಾತರೂಪಂ ನ ಚೇವ ಮುದು ಹೋತಿ, ನ ಚ ಕಮ್ಮನಿಯಂ, ನ ಚ ಪಭಸ್ಸರಂ ಪಭಙ್ಗು ಚ, ನ ಚ ಸಮ್ಮಾ ಉಪೇತಿ ಕಮ್ಮಾಯ, ಏವಮೇವ। ಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸತೋತಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಪಞ್ಞಾದುಬ್ಬಲೀಕರಣಾನಂ ಪಚ್ಚಯಭಾವನಿದ್ದೇಸತೋ, ಪಚ್ಚಯೇ ಫಲನಿದ್ದೇಸತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಯಮೇವ ಕಿಲೇಸೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸನಿದ್ದೇಸೇಸು ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Surāmerayapānaṃ akusalanti katvā yutto tassa upakkilesabhāvo, surā…pe… pamādaṭṭhānānuyogassa ca akusalattā paññāya dubbalīkaraṇabhāvo yutto, tathāpi parassa adhippāyaṃ anujānitvā surāmerayassa upakkilesatā paññāya dubbalīkaraṇatā ca upakkilesānaṃ paññāya dubbalīkaraṇānañca paccayattā phalavohārena vuttāti dassento āha ‘‘na, paccayaniddesato’’ti. Evameva khoti yathā jātarūpassa ayo lohaṃ tipu sīsaṃ sajjanti pañcupakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ jātarūpaṃ na ceva mudu hoti, na ca kammaniyaṃ, na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca, na ca sammā upeti kammāya, evameva. Paccayaniddesatoti upakkilesapaññādubbalīkaraṇānaṃ paccayabhāvaniddesato, paccaye phalaniddesatoti attho. Sayameva kileso upakkilesaniddesesu niddiṭṭhoti adhippāyo.
ನೀವರಣಂ ಹುತ್ವಾವ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ದಸ್ಸಿಯಮಾನೇ ನ ನೀವರಣತಾದಸ್ಸನತ್ಥೋ ಆರಮ್ಭೋ, ಅಥ ಖೋ ಸಿದ್ಧನೀವರಣಭಾವಸ್ಸ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತತಾದಸ್ಸನತ್ಥೋತಿ ಯಥಾಲಾಭವಸೇನ ಚ ಅಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ತಿಟ್ಠನ್ತಮ್ಪಿ ಚರನ್ತಮ್ಪೀತಿ ಸಿಪ್ಪಿಸಮ್ಬುಕಾದೀಸು ಯಥಾಲಾಭಸಮ್ಭವಂ ತಂ ದ್ವಯಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಏವಂ ‘‘ಥಿನಮಿದ್ಧನೀವರಣಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಮ್ಪಿ ಅಸಮ್ಪಯುತ್ತಮ್ಪೀ’’ತಿ ವಚನಂ ಅತ್ಥಿ, ಯಂ ಯಥಾಲಾಭಂ ಸಮ್ಭವೇಯ್ಯಾತಿ। ಚಿತ್ತಜಸ್ಸಾಸಮ್ಭವವಚನತೋತಿ ‘‘ಚತ್ತತ್ತಾ’’ತಿಆದಿವಚನಸ್ಸ ಝಾನಕ್ಖಣೇ ಚಿತ್ತಜಸ್ಸ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವವಚನಭಾವತೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ‘‘ಚತ್ತತ್ತಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇನ ವಾ ಅಸಮ್ಭವಸ್ಸ ವಚನತೋ ಪಕಾಸನತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Nīvaraṇaṃ hutvāva nīvaraṇasampayutte dassiyamāne na nīvaraṇatādassanattho ārambho, atha kho siddhanīvaraṇabhāvassa nīvaraṇasampayuttatādassanatthoti yathālābhavasena ca asampayuttassa vacanaṃ na yujjati. Yathā hi tiṭṭhantampi carantampīti sippisambukādīsu yathālābhasambhavaṃ taṃ dvayaṃ vuttaṃ, na evaṃ ‘‘thinamiddhanīvaraṇaṃ sampayuttampi asampayuttampī’’ti vacanaṃ atthi, yaṃ yathālābhaṃ sambhaveyyāti. Cittajassāsambhavavacanatoti ‘‘cattattā’’tiādivacanassa jhānakkhaṇe cittajassa thinamiddhassa asambhavavacanabhāvatoti attho, ‘‘cattattā’’tiādivacanena vā asambhavassa vacanato pakāsanatoti attho.
ಕಾಮೇಸು ಖೋ ಪನ…ಪೇ॰… ಸುದಿಟ್ಠೋತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಮಾದೀನವೇ ಅಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಹಾನಮಾಹ। ತಂ ತತ್ಥ ಪಹಾನನ್ತಿ ತಂ ತತ್ಥ ರೂಪೇ ಪಹಾನನ್ತಿ ಪಹಾನಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ವಿನಯನನ್ತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ। ತೇನ ರೂಪಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹಾತಬ್ಬತ್ತಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ, ನ ಪನ ‘‘ಛ ಧಮ್ಮೇ ಪಹಾಯಾ’’ತಿಆದೀಸು ಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹಾತಬ್ಬತಾದಸ್ಸನತೋ ಅಞ್ಞೋ ಪಕಾರೋ ವುತ್ತೋ। ನ ಯಥಾ…ಪೇ॰… ವುತ್ತನ್ತಿ ಛ ಧಮ್ಮಾ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾನಿ ಚ ಯಥಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾನೇವ ಹೋನ್ತಾನಿ ‘‘ಪಹಾತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ, ನ ಏವಂ ರೂಪಂ ಪಹಾತಬ್ಬಮೇವ ಹೋನ್ತಂ ‘‘ಪಹಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Kāmesu kho pana…pe… sudiṭṭhoti iminā kāmādīnave aññāṇassa pahānamāha. Taṃ tatthapahānanti taṃ tattha rūpe pahānanti pahānaṃ apekkhitvā ‘‘ta’’nti vuttaṃ, taṃ vinayananti vā attho. Tena rūpassa appahātabbattameva dasseti, na pana ‘‘cha dhamme pahāyā’’tiādīsu middhassa appahātabbatādassanato añño pakāro vutto. Na yathā…pe… vuttanti cha dhammā pañca nīvaraṇāni ca yathā pahātabbāneva hontāni ‘‘pahātabbānī’’ti vuttāni, na evaṃ rūpaṃ pahātabbameva hontaṃ ‘‘pahātabba’’nti vuttanti attho.
ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಸುತ್ತೇಹೀತಿ ವುತ್ತಸುತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ತಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕುಸಲಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಆವರನ್ತೀತಿ ಆವರಣಾ। ನೀವಾರೇನ್ತೀತಿ ನೀವರಣಾ। ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿಭವನ್ತಾ ಆರೋಹನ್ತೀತಿ ಚೇತಸೋ ಅಜ್ಝಾರುಹಾ। ಆವರಣಾದಿಕಿಚ್ಚಞ್ಚ ಅರೂಪಸ್ಸೇವ ಯುಜ್ಜತಿ, ತಥಾ ಅನ್ಧಕರಣಾದಿಕಿಚ್ಚಂ। ತತ್ಥ ಚತೂಸು ಪದೇಸು ಪುರಿಮಪುರಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಪಚ್ಛಿಮೋ ಅತ್ಥೋ। ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ವಿಘಾತೋ, ತಂಜನಕತಾಯ ವಿಘಾತಪಕ್ಖಿಕಂ। ಚೇತಸೋ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರತೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಅಕುಸಲರಾಸಿಭಾವೋ ಚ ಅರೂಪಸ್ಸೇವ ಹೋತೀತಿ ಅರೂಪಮೇವ ಮಿದ್ಧಂ।
Aññehi ca suttehīti vuttasuttānaṃ dassanatthaṃ ‘‘tathā hī’’tiādimāha. Kusalappavattiṃ āvarantīti āvaraṇā. Nīvārentīti nīvaraṇā. Cittaṃ abhibhavantā ārohantīti cetaso ajjhāruhā. Āvaraṇādikiccañca arūpasseva yujjati, tathā andhakaraṇādikiccaṃ. Tattha catūsu padesu purimapurimassa pacchimapacchimo attho. Saṃsāradukkhaṃ vighāto, taṃjanakatāya vighātapakkhikaṃ. Cetaso pariyuṭṭhānaṃ ayonisomanasikārato uppatti akusalarāsibhāvo ca arūpasseva hotīti arūpameva middhaṃ.
೧೧೬೬. ಗಣಭೋಜನಾದಿಅಕಪ್ಪಿಯಭೋಜನಂ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞೀ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪುನ ಜಾನಿತ್ವಾ ಕೋಚಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತಿ, ಅನವಜ್ಜಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುದಸ್ಸನಚೇತಿಯವನ್ದನಾದಿಂ ವಜ್ಜಸಞ್ಞೀ ಅಕತ್ವಾ ಕತ್ವಾ ಚ ಕೋಚಿ ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಹೋತಿ। ವತ್ಥುನ್ತಿ ಮೂಲಂ। ಏವರೂಪನ್ತಿ ಮೂಲವಸೇನ ಏವಂಪಕಾರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಪದಂ ಯೇವಾಪನಕೇಸು ‘‘ಕುಚ್ಛಿತಂ ಕತಂ ಕುಕತಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯನಾಕಾರೋತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಭಾವನಾಕಾರೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕರಣಾಕಾರೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಗಮನಾಕಾರೋ ವಾ। ಏತೇನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಕಿರಿಯಭಾವೇನ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಕಪ್ಪತಿ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಪವತ್ತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋವ ವಿನಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ।
1166. Gaṇabhojanādiakappiyabhojanaṃ kappiyasaññī bhuñjitvā puna jānitvā koci vippaṭisārī hoti, anavajjañca bhikkhudassanacetiyavandanādiṃ vajjasaññī akatvā katvā ca koci assaddho vippaṭisārī hoti. Vatthunti mūlaṃ. Evarūpanti mūlavasena evaṃpakāranti attho. Kukkuccapadaṃ yevāpanakesu ‘‘kucchitaṃ kataṃ kukataṃ, tassa bhāvo’’ti vuttatthameva. Kukkuccāyanākāroti kukkuccabhāvanākāro kukkuccakaraṇākāro kukkuccagamanākāro vā. Etena kukkuccaṃ kiriyabhāvena dasseti. ‘‘Kappati na kappatī’’ti pavattacittuppādova vinayakukkuccaṃ.
೧೧೭೬. ಚಿತ್ತವಿಕ್ಖಿಪನಕಿಚ್ಚಸಾಮಞ್ಞೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಞ್ಚ ಸಹ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಪಹಾನಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠನೀವರಣವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯದಿ ಹಿ ಲೋಭೋ ನೋನೀವರಣೋ ಸಿಯಾ, ‘‘ನೋನೀವರಣೋ ಧಮ್ಮೋ ನೀವರಣಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿಆದಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ನ ಚೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಗಣನಾಯ ಚ ‘‘ಹೇತುಯಾ ಚತ್ತಾರೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ‘‘ನವಾ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೋ ಲೋಭೋ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನಸ್ಸ ಪಹಾನವಚನಂ ಯುತ್ತಂ।
1176. Cittavikkhipanakiccasāmaññena uddhaccaṃ kukkuccañca saha vuttanti veditabbaṃ. Kāmacchandassa anāgāmimaggena pahānaṃ ukkaṭṭhanīvaraṇavasena vuttanti veditabbaṃ. Yadi hi lobho nonīvaraṇo siyā, ‘‘nonīvaraṇo dhammo nīvaraṇassa dhammassa hetupaccayena paccayo’’tiādi vattabbaṃ siyā, na cetaṃ vuttaṃ. Gaṇanāya ca ‘‘hetuyā cattārī’’ti vuttaṃ, na ‘‘navā’’ti. Tasmā sabbo lobho kāmacchandanīvaraṇanti arahattamaggenassa pahānavacanaṃ yuttaṃ.
೧೨೧೯. ಕಾಮೋ ಚಾತಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮೋ ಚ। ಪುರಿಮದಿಟ್ಠಿಂ ಉತ್ತರದಿಟ್ಠಿ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ಪುರಿಮದಿಟ್ಠಿಂ ‘‘ಸಸ್ಸತೋ’’ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ಉಪಾದಿಯತಿ, ಪುರಿಮದಿಟ್ಠಿಆಕಾರೇನೇವ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಉತ್ತರದಿಟ್ಠಿ ತೇನೇವ ಪುರಿಮದಿಟ್ಠಿಂ ದಳ್ಹಂ ಕರೋನ್ತೀ ತಂ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ಗೋಸೀಲಗೋವತಾದೀನೀತಿ ತಥಾಭೂತಂ ದಿಟ್ಠಿಮಾಹ। ಅಭಿನಿವೇಸತೋತಿ ಅಭಿನಿವೇಸಭಾವತೋ, ಅಭಿನಿವಿಸನತೋ ವಾ। ಅತ್ತವಾದಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಅತ್ತಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಇದಂ ವಚನಮತ್ತಮೇವ। ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ ದಳ್ಹಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಕಥಂ? ಅತ್ತಾತಿ। ಅತ್ತಾತಿ ಹಿ ಅಭಿನಿವಿಸನ್ತಾ ವಚನಮೇವ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಅತ್ತವಾದಮತ್ತಮೇವ ಉಪಾದಿಯನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಅತ್ತವಾದಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ವಾಚಾವತ್ಥುಮತ್ತಮಾಹ। ವಾಚಾವತ್ಥುಮತ್ತಮೇವ ಹಿ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅಭಾವಾತಿ।
1219. Kāmo cāti kilesakāmo ca. Purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi upādiyatīti purimadiṭṭhiṃ ‘‘sassato’’ti gaṇhantī upādiyati, purimadiṭṭhiākāreneva vā uppajjamānā uttaradiṭṭhi teneva purimadiṭṭhiṃ daḷhaṃ karontī taṃ upādiyatīti vuttaṃ. Gosīlagovatādīnīti tathābhūtaṃ diṭṭhimāha. Abhinivesatoti abhinivesabhāvato, abhinivisanato vā. Attavādamattamevāti attassa abhāvā ‘‘attā’’ti idaṃ vacanamattameva. Upādiyanti daḷhaṃ gaṇhanti. Kathaṃ? Attāti. Attāti hi abhinivisantā vacanameva daḷhaṃ katvā gaṇhantīti attho. Evaṃ attavādamattameva upādiyantīti vuttaṃ. ‘‘Attavādamatta’’nti vā vācāvatthumattamāha. Vācāvatthumattameva hi ‘‘attā’’ti upādiyanti atthassa abhāvāti.
೧೨೨೧. ದಿನ್ನನ್ತಿ ದಾನಮಾಹ, ತಂ ಅಫಲತ್ತಾ ರೂಪಂ ವಿಯ ದಾನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಮಹಾವಿಜಿತಯಞ್ಞಸದಿಸೋ ಯಞ್ಞೋ ಮಹಾಯಾಗೋ। ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಹವನಂ ದಾನಂ ಆಹುನಂ, ಪಾಹುನಾನಂ ಅತಿಥೀನಂ ಅತಿಥಿಕಿರಿಯಾ ಪಾಹುನಂ, ಆವಾಹಾದೀಸು ಮಙ್ಗಲತ್ಥಂ ದಾನಂ ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಾ। ಪರಲೋಕೇ ಠಿತೋ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಲೋಕೋ, ಪರಞ್ಚ ಅವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಹೋತಿ ಗನ್ತಬ್ಬತೋ ಆಗನ್ತಬ್ಬತೋ ಚಾತಿ ಪರಲೋಕತೋ ಇಧಾಗಮನಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ತತ್ಥೇವ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜನತೋ ಚಿತ್ತೇನ ಪರಲೋಕೇ ಠಿತೋ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ನ ಹಿ ಅಯಂ ದಿಟ್ಠಿ ಪರಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸೇವ ಹೋತೀತಿ। ಇಧಲೋಕೇ ಠಿತೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಅಯಮೇವ ನಯೋ। ಅಯಂ ವಾ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ‘‘ಸಂಸರಣಪ್ಪದೇಸೋ ಇಧಲೋಕೋ ಚ ಪರಲೋಕೋ ಚ ನಾಮ ಕೋಚಿ ನತ್ಥಿ ಸಂಸರಣಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜನತೋ’’ತಿ। ಪುರಿಮಭವತೋ ಪಚ್ಛಿಮಭವೇ ಉಪಪತನಂ ಉಪಪಾತೋ, ಸೋ ಯೇಸಂ ಸೀಲಂ, ತೇ ಓಪಪಾತಿಕಾ। ತೇ ಪನ ಚವನಕಾ ಉಪಪಜ್ಜನಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಚವನಕಉಪಪಜ್ಜನಕಸತ್ತಾ ನತ್ಥೀತಿ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ। ಅನುಲೋಮಪ್ಪಟಿಪದನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಾನುಕೂಲಂ ಸೀಲಾದಿಪ್ಪಟಿಪದಂ।
1221. Dinnanti dānamāha, taṃ aphalattā rūpaṃ viya dānaṃ nāma na hotīti paṭikkhipati. Mahāvijitayaññasadiso yañño mahāyāgo. Āmantetvā havanaṃ dānaṃ āhunaṃ, pāhunānaṃ atithīnaṃ atithikiriyā pāhunaṃ, āvāhādīsu maṅgalatthaṃ dānaṃ maṅgalakiriyā. Paraloke ṭhito imaṃ lokaṃ ‘‘natthī’’ti gaṇhātīti imaṃ lokaṃ avekkhitvā paraloko, parañca avekkhitvā ayaṃ loko hoti gantabbato āgantabbato cāti paralokato idhāgamanassa abhāvā tattheva ucchijjanato cittena paraloke ṭhito imaṃ lokaṃ ‘‘natthī’’ti gaṇhātīti attho veditabbo. Na hi ayaṃ diṭṭhi paraloke nibbattasseva hotīti. Idhaloke ṭhitoti etthāpi ayameva nayo. Ayaṃ vā ettha attho ‘‘saṃsaraṇappadeso idhaloko ca paraloko ca nāma koci natthi saṃsaraṇassa abhāvā tattha tattheva ucchijjanato’’ti. Purimabhavato pacchimabhave upapatanaṃ upapāto, so yesaṃ sīlaṃ, te opapātikā. Te pana cavanakā upapajjanakā hontīti katvā āha ‘‘cavanakaupapajjanakasattā natthīti gaṇhātī’’ti. Anulomappaṭipadanti nibbānānukūlaṃ sīlādippaṭipadaṃ.
೧೨೩೬. ನಿಪ್ಪದೇಸತೋವ ಗಹಿತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಯಂ ಆಸವಗೋಚ್ಛಕೇ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾದೀಸು ರಾಗಸ್ಸ ಚ ದಿಟ್ಠಿರಾಗಸ್ಸ ಚ ಅಸಙ್ಗಹಣೇನ ನೀವರಣಗೋಚ್ಛಕೇ ಚ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಪಹಾತಬ್ಬತಾದಸ್ಸನೇನ ಸಪ್ಪದೇಸತ್ತಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ನಿವಾರಿತಂ ಹೋತಿ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನಾತಿ ವಚನೇನ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಪಹಾತಬ್ಬತಾ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ಪುರಿಮೇಹಿ ಅತನುಕತಾ ಮೋಹಾದಯೋ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯನ್ತೀತಿ।
1236. Nippadesatova gahitoti iminā yaṃ āsavagocchake brahmānaṃ kapparukkhādīsu rāgassa ca diṭṭhirāgassa ca asaṅgahaṇena nīvaraṇagocchake ca kāmacchandassa anāgāmimaggena pahātabbatādassanena sappadesattaṃ vuttaṃ, taṃ nivāritaṃ hoti. Arahattamaggenāti vacanena catūhi maggehi pahātabbatā vuttāti daṭṭhabbaṃ. Na hi purimehi atanukatā mohādayo arahattamaggena pahīyantīti.
೧೨೮೭. ನಿರತಿಅತ್ಥೇನಾತಿ ಪೀತಿವಿರಹೇನ, ಬಲವನಿಕನ್ತಿವಿರಹೇನ ವಾ। ನ ಹಿ ದುಕ್ಖಾಯ ವೇದನಾಯ ರಜ್ಜನ್ತೀತಿ। ಅವ-ಸದ್ದೇನ ಅವಗಾಹತ್ಥೋ ಅಧೋಅತ್ಥೋ ಚಾತಿ ದ್ವಿಧಾ ಅವ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ।
1287. Niratiatthenāti pītivirahena, balavanikantivirahena vā. Na hi dukkhāya vedanāya rajjantīti. Ava-saddena avagāhattho adhoattho cāti dvidhā ava-saddassa attho vutto.
೧೩೦೧. ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಹಗತೋ ಮೋಹರಣೋ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠೇನ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ರಾಗರಣೇನ ಸರಣೋ, ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತೋ ರೂಪರಾಗಅರೂಪರಾಗಸಙ್ಖಾತೇನ। ಅರಣವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೩೩) ಪನ ‘‘ಯೋ ಕಾಮಪಟಿಸನ್ಧಿಸುಖಿನೋ ಸೋಮನಸ್ಸಾನುಯೋಗೋ ಹೀನೋ ಗಮ್ಮೋ ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕೋ ಅನರಿಯೋ ಅನತ್ಥಸಂಹಿತೋ, ಸದುಕ್ಖೋ ಏಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಸಉಪಘಾತೋ ಸಉಪಾಯಾಸೋ ಸಪರಿಳಾಹೋ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪದಾ। ತಸ್ಮಾ ಏಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಸರಣೋ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ಫಲಭೂತದುಕ್ಖಉಪಘಾತಉಪಾಯಾಸಪರಿಳಾಹಸಭಾವಭೂತೋ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪದಾಭಾವೋವ ‘‘ಸರಣೋ’’ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ತೇಹಿ ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಾನಂ ಸರಣತಾ ಸಿದ್ಧಾ ಹೋತೀತಿ।
1301. Vicikicchāsahagato moharaṇo pahānekaṭṭhena diṭṭhisampayuttena rāgaraṇena saraṇo, uddhaccasahagato rūparāgaarūparāgasaṅkhātena. Araṇavibhaṅgasutte (ma. ni. 3.333) pana ‘‘yo kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogo hīno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaṃhito, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho micchāpaṭipadā. Tasmā eso dhammo saraṇo’’tiādivacanato phalabhūtadukkhaupaghātaupāyāsapariḷāhasabhāvabhūto micchāpaṭipadābhāvova ‘‘saraṇo’’ti viññāyatīti tehi sabbākusalānaṃ saraṇatā siddhā hotīti.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಂ • Dukanikkhepaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ • Dukanikkhepakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Dukanikkhepakathāvaṇṇanā
