| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Dukanikkhepakathāvaṇṇanā
೧೦೬೨. ಮೇತ್ತಾಯ ಅಯನಂ ಉಪಗಮನಂ ಮೇತ್ತಾಯನಂ, ತಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನೇ ಮೇತ್ತಾಯ ಲಾಭೋ ಉಪ್ಪಾದನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅನುಪಗಮೋ ಅತ್ಥತೋ ಮಜ್ಜನಮೇವಾತಿ ‘‘ಮೇತ್ತಾ, ಮೇದನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಿನೇಹನ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
1062. Mettāya ayanaṃ upagamanaṃ mettāyanaṃ, tañca attano santāne mettāya lābho uppādanaṃ sattānaṃ anupagamo atthato majjanamevāti ‘‘mettā, medana’’nti vatvā ‘‘sinehana’’nti āha.
೧೦೬೫. ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಸಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಂರಞ್ಜತೀತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಂರಞ್ಜನಂ। ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಏಸನಾದಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ತಣ್ಹಾಯ ವಿಪುಲತಾ ವಿಸಯವಸೇನ ಪವತ್ತಿವಸೇನ ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅನಿಚ್ಚಾದಿಸಭಾವಸ್ಸ ರೂಪಾದಿಕಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಗಹಣಂ ಅಭಿನಿವೇಸೋ ವಿಸೇಸತೋ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ಹೋತಿ ತಣ್ಹಾರಹಿತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅಭಾವಾತಿ ಉಪಚಾರವಸೇನ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಕತ್ತುಭಾವಮಾಹ ‘‘ನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ವಿಸಂವಾದಿಕಾ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಪಾಕಟೇನ ಸದ್ದೇನ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತಾ ಯಥಾರುತವಿಞ್ಞಾಯಮಾನತ್ತಾ ಚ ವಿಸತ್ತಿಕಾಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಸತಸಭಾವೋ ‘‘ಪಧಾನೋ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಚರೋ ಪಾಸೋ, ಯ್ವಾಯಂ ಚರತಿ ಮಾನಸೋ। ತೇನ ತಂ ಬಾಧಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಸೇನ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೧; ಮಹಾವ॰ ೩೩) ಮಾರೇನ ಗಹಿತತಾಯ।
1065. Tasmiṃ tasmiṃ visaye cittaṃ saṃrañjatīti cittassa saṃrañjanaṃ. Taṇhāvicaritādīti ādi-saddena esanādayo saṅgahitā. Taṇhāya vipulatā visayavasena pavattivasena vā veditabbā. Aniccādisabhāvassa rūpādikassa niccādito gahaṇaṃ abhiniveso visesato taṇhāvasena hoti taṇhārahitāya diṭṭhiyā abhāvāti upacāravasena nimittassa kattubhāvamāha ‘‘niccādito gaṇhantī visaṃvādikā hotī’’ti. Pākaṭena saddena labbhamānattā yathārutaviññāyamānattā ca visattikāsaddassa visatasabhāvo ‘‘padhāno attho’’ti vutto. ‘‘Antalikkhacaro pāso, yvāyaṃ carati mānaso. Tena taṃ bādhayissāmī’’tiādivasena (saṃ. ni. 1.151; mahāva. 33) mārena gahitatāya.
೧೦೬೬. ಅನತ್ಥಚರಣಾದಿಅನಭಿಸನ್ಧಾನಕತಾಯ ಅಟ್ಠಾನಭೂತೇಸು ಚ ವಸ್ಸವಾತಾದಿಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನಕೋಪೋ ವಿಯ ಸತ್ತೇಸು ಅತ್ಥಾಚರಣಾದಿನಾ ಆರೋಪನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇಸುಯೇವ ತದಜ್ಝಾರೋಪನವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಯದಿಪಿ ಅನಾಯತನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಟ್ಠಾನಾಘಾತೋಯೇವ ಹೋತಿ, ಸತ್ತವಿಸಯತ್ತಾ ಪನ ಸತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕನ್ತಬ್ಯಾಪತ್ತಿಯಂ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುಂ, ಅಟ್ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಪನಸ್ಸ ನ ಸಿಯಾ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಅಟ್ಠಾನಕೋಪೋ ಕರೋತೀ’’ತಿ। ಪಟಿಘಾದಿಪದಾನಂ ಘಟ್ಟನಾಪುರಿಮಯಾಮವಿಕಾರುಪ್ಪತ್ತಿಸಮಞ್ಞಾದೀಸುಪಿ ದಸ್ಸನತೋ ‘‘ಪಟಿವಿರೋಧಾದಿಪದಾನಿ ತೇಸಂ ವಿಸೇಸನತ್ಥಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
1066. Anatthacaraṇādianabhisandhānakatāya aṭṭhānabhūtesu ca vassavātādisaṅkhāresu uppannakopo viya sattesu atthācaraṇādinā āropanādhippāyesuyeva tadajjhāropanavasena pavatto yadipi anāyatanuppattiyā aṭṭhānāghātoyeva hoti, sattavisayattā pana sati cittassa ekantabyāpattiyaṃ kammapathabhedo hotiyevāti sakkā viññātuṃ, aṭṭhānuppattiyaṃ panassa na siyā kammapathabhedoti āha ‘‘sattesu uppanno aṭṭhānakopo karotī’’ti. Paṭighādipadānaṃ ghaṭṭanāpurimayāmavikāruppattisamaññādīsupi dassanato ‘‘paṭivirodhādipadāni tesaṃ visesanatthānī’’ti vuttaṃ.
೧೦೯೧. ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾತಿ ಸದ್ದನ್ತರಸನ್ನಿಧಾನೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದವತೋ ಬಹುವಚನಸ್ಸ ದಸ್ಸನತೋ ‘‘ಅಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಬಹುವಚನೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉದ್ದೇಸೋ ಕತೋತಿ ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತುಅತ್ಥೋ। ತೇನ ಬಹುವಚನೇನ ಉದ್ದೇಸಕರಣಂ ಬಹುವಚನೇನ ಪುಚ್ಛಾಯ ಕಾರಣನ್ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಉದ್ದೇಸಾನುವಿಧಾಯಿನೀ ಹಿ ಪುಚ್ಛಾತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಸಙ್ಖಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಉದ್ದೇಸೇ ‘‘ಕತಮೇ ವಾ ತಯೋ’’ತಿ ಸಙ್ಖಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾವ ಪುಚ್ಛಾ ಕರೀಯತೀತಿ। ಉದ್ದೇಸೇನ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಮತ್ತವಚನಿಚ್ಛಾಯಂ ಸಭಾವಭೂಮಿಕಾರಣಫಲಾದಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವಿಯ ಸಙ್ಖಾಪರಿಚ್ಛೇದೋಪಿ ನ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಅನಿದ್ಧಾರಿತಪರಿಚ್ಛೇದೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಅಪಚ್ಚಯಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪದತೋ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ಅನೇಕಭೇದಭಿನ್ನಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಬಹುವಚನೇನೇವ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಉದ್ಧಞ್ಚ ತಥಾ ಉದ್ದಿಸೀಯನ್ತೀತಿ ತಂ ಸೋತಪತಿತತಾಯ ಭೇದಾಭಾವೇಪಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಸೋಪಾದಿಸೇಸನಿರುಪಾದಿಸೇಸರಾಗಕ್ಖಯಾದಿಅಸಙ್ಖತಾದಿವಚನವಚನೀಯಭಾವೇನ ಉಪಚರಿತಭೇದೇಗಹಿತೇ ಪದದ್ವಯೇನ ಅತ್ಥಿ ಕಾಚಿ ಭೇದಮತ್ತಾತಿ ಅಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಬಹುವಚನೇನ ಉದ್ದೇಸೋ ಕತೋತಿ ಯುತ್ತಂ ಸಿಯಾ। ಉದ್ದೇಸಾನುಸಾರೀನಿ ಪುಚ್ಛಾನಿಗಮನಾನೀತಿ ತಾನಿಪಿ ತಥಾ ಪವತ್ತಾನಿ। ನಿದ್ದೇಸೋ ಪನ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಸಭಾವಾದಿಪರಿಚ್ಛೇದವಿಭಾವನವಸೇನೇವ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಾತು ಇಚ್ಚೇವ ಕತೋ ಪರಮತ್ಥತೋ ಭೇದಾಭಾವದೀಪನತ್ಥನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಕಥೇತುಕಾಮತಾವಸೇನ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಯಸ್ಸ ಕಥೇತಿ, ತೇನ ಕಾತಬ್ಬಪುಚ್ಛಾಯ ಕರಣತೋ ತಗ್ಗತಂ ಅಜಾನನಂ ಸಂಸಯಂ ವಾ ಅನುವಿಧಾಯಯೇವ ಪುಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ಸಭಾವ…ಪೇ॰… ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಪುಚ್ಛಾ ಕರೀಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನಿದ್ದೇಸತೋ ಪುಬ್ಬೇತಿಆದಿನಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಾನುಸನ್ಧಿಂಯೇವ ವಿಭಾವೇತಿ।
1091. Dve dhammā tayo dhammāti saddantarasannidhānena paricchedavato bahuvacanassa dassanato ‘‘aparicchedena bahuvacanenā’’ti vuttaṃ. Uddeso katoti iti-saddo hetuattho. Tena bahuvacanena uddesakaraṇaṃ bahuvacanena pucchāya kāraṇanti dīpeti. Uddesānuvidhāyinī hi pucchāti. Tathā hi saṅkhāparicchinne uddese ‘‘katame vā tayo’’ti saṅkhāparicchinnāva pucchā karīyatīti. Uddesena dhammānaṃ atthitāmattavacanicchāyaṃ sabhāvabhūmikāraṇaphalādiparicchedo viya saṅkhāparicchedopi na kātabboti adhippāyena ‘‘aniddhāritaparicchede’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Apaccayā dhammā’’ti padato pana heṭṭhā anekabhedabhinnā dhammā aparicchedena bahuvacaneneva uddiṭṭhā, uddhañca tathā uddisīyantīti taṃ sotapatitatāya bhedābhāvepi paramatthato appaccayadhammassa asaṅkhatadhammassa ca sopādisesanirupādisesarāgakkhayādiasaṅkhatādivacanavacanīyabhāvena upacaritabhedegahite padadvayena atthi kāci bhedamattāti aparicchedena bahuvacanena uddeso katoti yuttaṃ siyā. Uddesānusārīni pucchānigamanānīti tānipi tathā pavattāni. Niddeso pana yathādhippetasabhāvādiparicchedavibhāvanavaseneva kātabboti asaṅkhatā dhātu icceva kato paramatthato bhedābhāvadīpanatthanti daṭṭhabbaṃ. Kathetukāmatāvasena pucchanto yassa katheti, tena kātabbapucchāya karaṇato taggataṃ ajānanaṃ saṃsayaṃ vā anuvidhāyayeva pucchatīti ‘‘sabhāva…pe… ajānantassa vasena pucchā karīyatī’’ti vuttaṃ. Niddesato pubbetiādinā aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ pucchānusandhiṃyeva vibhāveti.
೧೧೦೧. ಭಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ। ರೂಪಾವ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಮಹಾಕಿರಿಯವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಮಹಗ್ಗತಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮ್ಮಸನವಸೇನ ಯಥಾಯೋಗಂ ಮಹಗ್ಗತಪ್ಪಮಾಣಧಮ್ಮಾನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾದಿವಸೇನ ರೂಪರಾಗಾರೂಪರಾಗಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಅಕುಸಲಮನೋವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಮಹಗ್ಗತಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಿನಿವೇಸನಅಸ್ಸಾದನವಸೇನ ತಂತಂಪಞ್ಞತ್ತಿಯಞ್ಚ ತಂತಂವೋಹಾರವಸೇನ ಪವತ್ತೇನ ಆವಜ್ಜನೇನ ಚ ಯಥಾವುತ್ತವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಪುರೇಚಾರಿಕೇನ ಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮಾ ನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ। ಇತರೇನಾತಿ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣೇನ। ಕಾಮಾವಚರಾನಮೇವ ಆರಮ್ಮಣಾನನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಸಾಮಿವಚನಂ। ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾದೀಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ತತ್ಥ ರೂಪಾರಮ್ಮಣೇನ ವಿಞ್ಞಾಣೇನಪಿ ಸದ್ದಾದೀನಂ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ರೂಪಸ್ಸ ಚ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಿಕೇನ ಸದ್ದಾದೀನಂ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ರೂಪಸ್ಸ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾತಿಆದಿನಾ ದ್ವಾರಭೇದವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಇತರನ್ತಿ ಇಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತಂ ಅನಿಟ್ಠಮನಿಟ್ಠಮಜ್ಝತ್ತಞ್ಚ। ರೂಪಾವಚರಾದಯೋ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಾದೀಹೀತಿ ರೂಪಾವಚರಾರೂಪಾವಚರಲೋಕುತ್ತರಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕೇಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಕಾಮಾವಚರತೋ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಕುಸಲಕಿರಿಯೇಹಿ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಚ ಅವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಅವಿಜಾನನಸಭಾವೋ ಏವ ಅತ್ತಸಮ್ಭವೋ।
1101. Bhinditvāti vibhajitvā. Rūpāva…pe… viññeyyāti kāmāvacarakusalamahākiriyaviññāṇena mahaggatadhammānaṃ sammasanavasena yathāyogaṃ mahaggatappamāṇadhammānaṃ paccavekkhaṇādivasena rūparāgārūparāgasampayuttena akusalamanoviññāṇena mahaggatadhammānaṃ abhinivesanaassādanavasena taṃtaṃpaññattiyañca taṃtaṃvohāravasena pavattena āvajjanena ca yathāvuttaviññāṇānaṃ purecārikena kāmāvacaradhammā na viññeyyā. Itarenāti parittārammaṇena. Kāmāvacarānameva ārammaṇānanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Rūpārammaṇādīhi viññāṇehi tattha rūpārammaṇena viññāṇenapi saddādīnaṃ aviññeyyatā rūpassa ca viññeyyatā. Evaṃ sesesupi yojanā daṭṭhabbā. Cakkhudvārikena saddādīnaṃ aviññeyyatā rūpassa viññeyyatātiādinā dvārabhedavasena yojetabbaṃ. Itaranti iṭṭhamajjhattaṃ aniṭṭhamaniṭṭhamajjhattañca. Rūpāvacarādayo kāmāvacaravipākādīhīti rūpāvacarārūpāvacaralokuttarapaññattiyo kāmāvacaravipākehi lokuttarā kāmāvacarato ñāṇavippayuttakusalakiriyehi akusalehi ca aviññeyyāti yojetabbaṃ. Nibbānassa avijānanasabhāvo eva attasambhavo.
೧೧೦೨. ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಕಮ್ಮೂಪಪತ್ತಿಭವೇ ದಿಟ್ಠಿರಹಿತೋ ಲೋಭೋ ಭವಾಸವೋತಿ ಯಥಾವುತ್ತವಿಸಯೋ ದಿಟ್ಠಿಸಹಿತೋ ಸಬ್ಬಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮವಿಸಯೋ ಚ ಲೋಭೋ ಕಾಮಾಸವೋ ಭವಿತುಂ ಯುತ್ತೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭವಾಸವಂ…ಪೇ॰… ಸಿಯಾ’’ತಿ। ಕಾಮಾಸವಭವಾಸವವಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಲೋಭಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ಸಯಮೇವ ವಕ್ಖತೀತಿ। ಪಾಳಿಯನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಕಣ್ಡಪಾಳಿಯಂ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ‘‘ಕಾಮಾಸವೋ ಅಟ್ಠಸು ಲೋಭಸಹಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ‘‘ಭವಾಸವೋ ಅಟ್ಠಸು ಲೋಭಸಹಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಚತೂಸುದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಲೋಭಸಹಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೪೬೫) ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಭವಾಸವೋ…ಪೇ॰… ಯುತ್ತೇಸು ಏವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೋತಿ ಸಾವಧಾರಣಂ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಚ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಭವಾಸವೋ ಚತೂಸು ದಿಟ್ಠಿಗತವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಅವಿಜ್ಜಾಸವೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಧಾವ ಏಕತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೪೭೩)। ಸೋಪಿ ರಾಗೋತಿ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ರಾಗೋ। ಕಾಮಭವಪತ್ಥನಾ ವಿಯ ಕಾಮಾಸವೋತಿ ಯುತ್ತಂ ವತ್ತುಂ। ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಸಹಗತರಾಗಕಾಮಭವಪತ್ಥನಾನಮ್ಪಿ ಹಿ ಭವಾಸವೋತಿ ವತ್ತಬ್ಬಪರಿಯಾಯೋ ಅತ್ಥೀತಿ ‘‘ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಸಹಗತೋ ರಾಗೋ ಭವರಾಗವಸೇನ ಪತ್ಥನಾ ಭವಾಸವೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ತೇಸಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಭವಾಸವಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ರೂಪಾರೂಪಸಙ್ಖಾತೇ ಕಮ್ಮತೋ ಚ ಉಪಪತ್ತಿತೋ ಚ ದುವಿಧೇಪಿ ಭವೇ ಆಸವೋ ಭವಾಸವೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಕಾಮಭವಪತ್ಥನಾಯ ತಾವ ಕಾಮಾಸವಭಾವೋ ಹೋತು, ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ಸಸ್ಸತಾಭಿನಿವೇಸಸಹಗತರಾಗಸ್ಸ ಕಥನ್ತಿ? ಸೋಪಿ ಯಥಾವುತ್ತವಿಸಯೇ ಕಾಮನವಸೇನ ಪವತ್ತಿತೋ ಕಾಮಾಸವೋಯೇವ ನಾಮ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಹಿ ತೇಭೂಮಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಕಮನೀಯಟ್ಠೇನ ಕಾಮಾತಿ। ನ ಚೇತ್ಥ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗೋ ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಲೋಭಸ್ಸ ಭವಾಸವಭಾವೇನ ವಿಸುಂ ಉದ್ಧಟತ್ತಾ। ಅವಸ್ಸಞ್ಚೇತಮೇವಂ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಂ, ಇತರಥಾ ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಸಹಗತಸ್ಸಪಿ ಲೋಭಸ್ಸ ಭವಾಸವಭಾವೋ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ। ಕಾಮಾಸವಾದಯೋ ಏವ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾಸವಭಾವೇನ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತಾ।
1102. Rūpārūpāvacarakammūpapattibhave diṭṭhirahito lobho bhavāsavoti yathāvuttavisayo diṭṭhisahito sabbakāmāvacaradhammavisayo ca lobho kāmāsavo bhavituṃ yuttoti vuttaṃ ‘‘bhavāsavaṃ…pe… siyā’’ti. Kāmāsavabhavāsavavinimuttassa hi lobhassa abhāvaṃ sayameva vakkhatīti. Pāḷiyanti aṭṭhakathākaṇḍapāḷiyaṃ. Tattha yathā ‘‘kāmāsavo aṭṭhasu lobhasahagatacittuppādesu uppajjatī’’ti vuttaṃ, evaṃ ‘‘bhavāsavo aṭṭhasu lobhasahagatacittuppādesu uppajjatī’’ti avatvā ‘‘catūsudiṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittuppādesu uppajjatī’’ti (dha. sa. 1465) vuttattā ‘‘bhavāsavo…pe… yuttesu eva uppajjatī’’ti pāḷiyaṃ vuttoti sāvadhāraṇaṃ vuttaṃ. Tathā ca vakkhati ‘‘bhavāsavo catūsu diṭṭhigatavippayuttesu avijjāsavena saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjatī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1473). Sopi rāgoti sassatadiṭṭhisahagato rāgo. Kāmabhavapatthanā viya kāmāsavoti yuttaṃ vattuṃ. Sassatadiṭṭhisahagatarāgakāmabhavapatthanānampi hi bhavāsavoti vattabbapariyāyo atthīti ‘‘sassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavarāgavasena patthanā bhavāsavo nāmā’’ti vuttaṃ, na tesaṃ idha adhippetabhavāsavabhāvadassanatthanti aṭṭhakathāyaṃ adhippāyo daṭṭhabbo. Tathā hi ‘‘rūpārūpasaṅkhāte kammato ca upapattito ca duvidhepi bhave āsavo bhavāsavo’’ti vuttanti. Tattha kāmabhavapatthanāya tāva kāmāsavabhāvo hotu, rūpārūpabhavesu sassatābhinivesasahagatarāgassa kathanti? Sopi yathāvuttavisaye kāmanavasena pavattito kāmāsavoyeva nāma. Sabbepi hi tebhūmakā dhammā kamanīyaṭṭhena kāmāti. Na cettha aniṭṭhappasaṅgo diṭṭhivippayuttalobhassa bhavāsavabhāvena visuṃ uddhaṭattā. Avassañcetamevaṃ viññātabbaṃ, itarathā rūpārūpabhavesu ucchedadiṭṭhisahagatassapi lobhassa bhavāsavabhāvo āpajjeyyāti. Kāmāsavādayo eva diṭṭhadhammikasamparāyikāsavabhāvena dvidhā vuttā.
೧೧೦೩. ಇಧ ಪಾಳಿಯಾಪಿ ಭವಾಸವವಿನಿಮುತ್ತಲೋಭಸ್ಸ ಕಾಮಾಸವಭಾವೋ ನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಯೋಜೇತುನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಾಮಾಸವನಿದ್ದೇಸೇ ಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದೋ ಸದ್ಧಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ।
1103. Idha pāḷiyāpi bhavāsavavinimuttalobhassa kāmāsavabhāvo na na sakkā yojetunti dassetuṃ ‘‘kāmāsavaniddese cā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Dhammacchando saddhā’’ti keci.
೧೧೦೫. ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸ್ವೇವ ಪವತ್ತತಿ ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಜೀವಗ್ಗಹಣವಿಸಯಸ್ಸ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅಭಾವಾ। ರೂಪೇ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞಾಣೇ ವಾ ಪನ ನ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ರೂಪಾದೀನಂ ಅವಿಪರೀತಸಭಾವಮತ್ತೇ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ಸಯಂ ಸಮಾರೋಪಿತಸ್ಸ ತೇಸು ಪರಿಕಪ್ಪನಾಮತ್ತಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಆಕಾರಸ್ಸ ಅಭಿನಿವೇಸನತೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ತತೋ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧತೋ। ವೇದನಾದಯೋಪಿ ಹಿ ಕೇಚಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ। ತತೋತಿ ವಾ ಸರೀರಸಙ್ಖಾತರೂಪಕ್ಖನ್ಧತೋ। ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಜೀವಂ ಅಞ್ಞಂ ಸರೀರ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಹೋತೀತಿ ಭವತಿ ಸಸ್ಸತಂ ಅತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಇಸ್ಸರಾದಿತೋ ಅಞ್ಞಂ।
1105. Upādānakkhandhesvevapavattati tabbinimuttassa dhammassa jīvaggahaṇavisayassa paramatthato abhāvā. Rūpe…pe… viññāṇe vā pana na patiṭṭhāti rūpādīnaṃ aviparītasabhāvamatte aṭṭhatvā sayaṃ samāropitassa tesu parikappanāmattasiddhassa kassaci ākārassa abhinivesanato. Tenevāha ‘‘tato aññaṃ katvā’’ti. Tato upādānakkhandhato. Vedanādayopi hi keci diṭṭhigatikā aniccāti passantīti. Tatoti vā sarīrasaṅkhātarūpakkhandhato. ‘‘Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’’nti hi vuttaṃ. Hotīti bhavati sassataṃ attāti attho. Aññanti brahmaissarādito aññaṃ.
ಅರೂಪಭವೋ ವಿಯ ರೂಪರಾಗಪ್ಪಹಾನೇನ ರೂಪಭವೋ ಕಾಮರಾಗಪ್ಪಹಾನೇನ ಪತ್ತಬ್ಬೋ। ರೂಪೀಬ್ರಹ್ಮಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ ಪಹೀಯತಿ, ನ ವಿಮಾನಾದೀಸು ರಾಗೋತಿ ಸೋ ಅಕಾಮರಾಗೋತಿ ಕತ್ವಾ ಕಾಮಾಸವೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಟೀಕಾಕಾರೇಹಿ ಪನ ಕಾಮಾಸವಭವಾಸವವಿನಿಮುತ್ತಲೋಭಾಭಾವದಸ್ಸನೇನ ರೂಪೀಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ವಿಮಾನಾದಿರಾಗಸ್ಸಪಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಿಭಾವತೋ ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತರೂಪಾರೂಪಭವರಾಗವಿನಿಮುತ್ತೋ ಸಬ್ಬೋ ಲೋಭೋ ಕಾಮಾಸವೋತಿ ದಸ್ಸಿತೋ। ತತ್ಥ ಯುತ್ತಂ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಸಿಯಾ ಆಸವಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಕಾಮರಾಗೇನ ಭವರಾಗೇನ ವಾ ಸಹುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ, ಸಿಯಾ ಆಸವವಿಪ್ಪಯುತ್ತೋ ತದಞ್ಞರಾಗೇನ ಸಹುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ, ‘‘ಚತೂಸು ದಿಟ್ಠಿಗತಾ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿಯಾ ಅಭಾವದಸ್ಸನೇನ ಕಾಮಾಸವಭವಾಸವವಿನಿಮುತ್ತಲೋಭಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಕಾಮಾಸವೋ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿದಸ್ಸನೇನ ದಿಟ್ಠಿರಾಗಸ್ಸ ಕಾಮಾಸವಭಾವಂ ಸಾಧೇತಿ। ಪಹಾತಬ್ಬದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಪಹಾತಬ್ಬತಾದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಪಹಾನೇತಿ ಪಹಾನನಿಮಿತ್ತಂ।
Arūpabhavo viya rūparāgappahānena rūpabhavo kāmarāgappahānena pattabbo. Rūpībrahmānañca pañcakāmaguṇiko rāgo pahīyati, na vimānādīsu rāgoti so akāmarāgoti katvā kāmāsavo na hotīti aṭṭhakathāyaṃ paṭikkhittaṃ. Ṭīkākārehi pana kāmāsavabhavāsavavinimuttalobhābhāvadassanena rūpībrahmānaṃ vimānādirāgassapi kāmacchandādibhāvato diṭṭhivippayuttarūpārūpabhavarāgavinimutto sabbo lobho kāmāsavoti dassito. Tattha yuttaṃ vicāretvā gahetabbaṃ. Siyā āsavasampayutto kāmarāgena bhavarāgena vā sahuppattiyaṃ, siyā āsavavippayutto tadaññarāgena sahuppattiyaṃ, ‘‘catūsu diṭṭhigatā’’tiādipāḷiyā abhāvadassanena kāmāsavabhavāsavavinimuttalobhābhāvaṃ dassetvā ‘‘kāmāsavo’’tiādipāḷidassanena diṭṭhirāgassa kāmāsavabhāvaṃ sādheti. Pahātabbadassanatthanti pahātabbatādassanatthaṃ. Pahāneti pahānanimittaṃ.
೧೧೨೧. ಜಾತಿಯಾತಿ ಖತ್ತಿಯಸಭಾವಾದಿಜಾತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ। ಗೋತ್ತೇನಾತಿ ಗೋತಮಗೋತ್ತಾದಿಉಕ್ಕಟ್ಠಗೋತ್ತೇನ। ಕೋಲಪುತ್ತಿಯೇನಾತಿ ಮಹಾಕುಲಭಾವೇನ। ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯಾತಿ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಸರೀರತಾಯ। ‘‘ಪೋಕ್ಖರ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಸರೀರಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ। ಮಾನಂ ಜಪ್ಪೇತೀತಿ ಮಾನಂ ಪವತ್ತೇತಿ ಕರೋತಿ। ಪವತ್ತೋ ಮಾನೋ ಪವತ್ತಮಾನೋ। ಪುಗ್ಗಲವಿಸೇಸನ್ತಿ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋತಿಆದಿಭೇದಂ ಪುಗ್ಗಲವಿಸೇಸಂ। ಸೇಯ್ಯಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನೋ ಸೇಯ್ಯಮಾನೋ। ತಿಣ್ಣನ್ತಿ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಞ್ಞಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ವುತ್ತಾನಂ। ಸೇಯ್ಯಾದಿವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಮನನಂ ಪಗ್ಗಹೋ ಮಾನೋ, ತಸ್ಸ ಕರಣಂ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿಆದಿಪವತ್ತಿಯೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋತಿ ಆದಿಕಿಚ್ಚಕರಣ’’ನ್ತಿ।
1121. Jātiyāti khattiyasabhāvādijātisampattiyā. Gottenāti gotamagottādiukkaṭṭhagottena. Kolaputtiyenāti mahākulabhāvena. Vaṇṇapokkharatāyāti vaṇṇasampannasarīratāya. ‘‘Pokkhara’’nti hi sarīraṃ vuccatīti. Mānaṃ jappetīti mānaṃ pavatteti karoti. Pavatto māno pavattamāno. Puggalavisesanti seyyassa seyyotiādibhedaṃ puggalavisesaṃ. Seyyaṃ bhinditvā pavattamāno seyyamāno. Tiṇṇanti seyyassa seyyādīnaṃ tiṇṇaṃ ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā aññaṃ puggalaṃ anissāya vuttānaṃ. Seyyādivasena attano mananaṃ paggaho māno, tassa karaṇaṃ seyyohamasmītiādipavattiyevāti vuttaṃ ‘‘seyyoti ādikiccakaraṇa’’nti.
೧೧೪೦. ಸಬ್ಬೋಪಿ ಲೋಭೋ ಅಭಿಜ್ಝಾಸಭಾವೋತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾ ಆಸವದ್ವಯಸಭಾವಾ, ಕಾಮರಾಗೋ ಕಾಮಾಸವಸಭಾವೋ ಏವಾತಿ ಆಸವದ್ವಯಏಕಾಸವಭಾವೋ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಮರಾಗಾನಂ ವಿಸೇಸೋ ವುತ್ತೋ। ನ ಅಭಿಜ್ಝಾ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಠಪೇತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಂ ಅವಿಜ್ಜಞ್ಚ ನೋಆಸವಸಭಾವಾ। ಅಭಿಜ್ಝಾ ಚ ಆಸವದ್ವಯಸಭಾವಾ ಏವ, ನಅಭಿಜ್ಝಾಸಭಾವೋ ಚ ಲೋಭೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ನೋಆಸವಲೋಭಸ್ಸ ಸಬ್ಭಾವೋ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಆಹ। ಗಣನಾಯ ಹೇತುಯಾ ಸತ್ತಾತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಪಞ್ಹಾವಾರಪಾಠಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಹಿ ‘‘ಆಸವೋ ಧಮ್ಮೋ ಆಸವಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ। ಆಸವೋ ಧಮ್ಮೋ ನೋಆಸವಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ। ಆಸವೋ ಧಮ್ಮೋ ಆಸವಸ್ಸ ಚ ನೋಆಸವಸ್ಸ ಚ। ನೋಆಸವೋ ಧಮ್ಮೋ ನೋಆಸವಸ್ಸ। ನೋಆಸವೋ ಧಮ್ಮೋ ಆಸವಸ್ಸ। ನೋಆಸವೋ ಧಮ್ಮೋ ಆಸವಸ್ಸ ಚ ನೋಆಸವಸ್ಸ ಚ। ಆಸವೋ ಚ ನೋಆಸವೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ನೋಆಸವಸ್ಸ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೩.೩.೧೬) ಇಮೇಸಂ ವಾರಾನಂ ವಸೇನ ‘‘ಗಣನಾಯ ಸತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯದಿ ನೋಆಸವಸಭಾವೋಪಿ ಲೋಭೋ ಸಿಯಾ, ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ‘‘ಆಸವೋ ಚ ನೋಆಸವೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಮೋಹಯಥಾವುತ್ತಲೋಭಾ ಆಸವಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಸತ್ತಮೋ, ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಂ ಸತ್ತಮಂ ಅಟ್ಠಮಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಆಸವೋ ಚ ನೋಆಸವೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಆಸವಸ್ಸ ಚ ನೋಆಸವಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ನವಮೋ ಪಞ್ಹೋ ವುಚ್ಚೇಯ್ಯ, ನ ಪನ ವುತ್ತೋತಿ। ಏವಂ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಲೋಭಸ್ಸ ನೋಆಸವಭಾವಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇತರಸ್ಸಪಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇ ಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
1140. Sabbopi lobho abhijjhāsabhāvoti abhijjhā āsavadvayasabhāvā, kāmarāgo kāmāsavasabhāvo evāti āsavadvayaekāsavabhāvo abhijjhākāmarāgānaṃ viseso vutto. Na abhijjhā ca dhammā ṭhapetvā diṭṭhiṃ avijjañca noāsavasabhāvā. Abhijjhā ca āsavadvayasabhāvā eva, naabhijjhāsabhāvo ca lobho natthīti adhippāyena ‘‘noāsavalobhassa sabbhāvo vicāretabbo’’ti āha. Gaṇanāya hetuyā sattāti vuttanti pañhāvārapāṭhaṃ sandhāya vuttaṃ. Tattha hi ‘‘āsavo dhammo āsavassa dhammassa hetupaccayena paccayo. Āsavo dhammo noāsavassa dhammassa. Āsavo dhammo āsavassa ca noāsavassa ca. Noāsavo dhammo noāsavassa. Noāsavo dhammo āsavassa. Noāsavo dhammo āsavassa ca noāsavassa ca. Āsavo ca noāsavo ca dhammā noāsavassa hetupaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 3.3.16) imesaṃ vārānaṃ vasena ‘‘gaṇanāya sattā’’ti vuttaṃ. Tattha yadi noāsavasabhāvopi lobho siyā, diṭṭhisampayuttacittassa vasena ‘‘āsavo ca noāsavo ca dhammā mohayathāvuttalobhā āsavassa dhammassa diṭṭhiyā hetupaccayena paccayo’’ti sattamo, pāḷiyaṃ āgataṃ sattamaṃ aṭṭhamaṃ katvā ‘‘āsavo ca noāsavo ca dhammā āsavassa ca noāsavassa ca dhammassa hetupaccayena paccayo’’ti navamo pañho vucceyya, na pana vuttoti. Evaṃ diṭṭhisampayuttalobhassa noāsavabhāvābhāvaṃ dassetvā itarassapi taṃ dassetuṃ ‘‘diṭṭhivippayutte cā’’tiādi vuttaṃ.
೧೧೬೨. ಯಥಾರೂಪೇ ರೂಪಪ್ಪಬನ್ಧೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಪುಗ್ಗಲೋ ಗಚ್ಛತಿ ತಿಟ್ಠತಿ ನಿಸೀದತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಥಾ ವಿಸದರೂಪಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಇರಿಯಾಪಥೂಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ। ತಂ ಪನ ಕುಸಲತೋ ಕಿರಿಯತೋ ಚ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಪ್ಪತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ತಞ್ಚ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸ ಜವನಾನಿ ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಞ್ಚಾತಿ ಅಟ್ಠಪಞ್ಞಾಸವಿಧಂ। ಸಹಜಾತಧಮ್ಮಾನಂ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವಕರತ್ತಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಸಹಗತಚಿತ್ತಂ ವಿಸದಾನಿ ರೂಪಾನಿ ನ ಸಮುಟ್ಠಪೇತಿ ನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತಿ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇರಿಯಾಪಥಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತ’’ನ್ತಿ।
1162. Yathārūpe rūpappabandhe vattamāne puggalo gacchati tiṭṭhati nisīdatīti vuccati, tathā visadarūpassa uppādakaṃ cittaṃ iriyāpathūpatthambhakaṃ. Taṃ pana kusalato kiriyato ca pañcamajjhānacittaṃ abhiññāppattaṃ appattañca bhinditvā sattapaññāsa javanāni voṭṭhabbanañcāti aṭṭhapaññāsavidhaṃ. Sahajātadhammānaṃ akammaññabhāvakarattā thinamiddhasahagatacittaṃ visadāni rūpāni na samuṭṭhapeti na upatthambheti cāti vuttaṃ ‘‘iriyāpathaṃ sandhāretuṃ asakkonta’’nti.
೧೧೬೩. ವಿಪಕ್ಖೇಪಿ ಭಾವತೋ ಅನೇಕನ್ತಿಕತ್ತಾ ರೂಪತ್ತಾಸಾಧಕತ್ತಂ। ಗರುಭಾವಪ್ಪತ್ತಿ ಲಹುತಾವಿರಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸತಿಪಿ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಅಕುಸಲಾದೀನಂ ಲಹುತಾವಿರಹೇ ಥಿನಮಿದ್ಧಾನಂ ಏಕನ್ತತೋ ಲಹುತಾಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಕಾರಣಾನುರೂಪತ್ತಾ ಚ ಫಲಸ್ಸ ‘‘ಥಿನಮಿದ್ಧಸಮುಟ್ಠಿತರೂಪೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಜಾಗರ…ಪೇ॰… ಸನ್ತತಿನ್ತಿ ಏತೇನ ನಾಮಕಾಯೇ ಸುಪನಸ್ಸ ಅಸಿದ್ಧತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಫಲತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಮಿದ್ಧಂಯೇವ ನಿದ್ದಾಕಾರಣನ್ತಿ ನಾಯಂ ನಿಯಮೋ ಇಚ್ಛಿತೋ, ನಿದ್ದಾಕಾರಣಮೇವ ಪನ ಮಿದ್ಧನ್ತಿ ನಿಯಮೋ ಇಚ್ಛಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಥಾ ಹಿ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ನಿದ್ದಾಯ ಮಿದ್ಧತೋ ಅಞ್ಞಂ ಕಾರಣಂ ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲಭಾವೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ದಸ್ಸಿತೋತಿ।
1163. Vipakkhepi bhāvato anekantikattā rūpattāsādhakattaṃ. Garubhāvappatti lahutāviraho daṭṭhabbo. Satipi aññesampi akusalādīnaṃ lahutāvirahe thinamiddhānaṃ ekantato lahutāpaṭipakkhattā kāraṇānurūpattā ca phalassa ‘‘thinamiddhasamuṭṭhitarūpehī’’ti vuttaṃ. Na jāgara…pe… santatinti etena nāmakāye supanassa asiddhataṃ dasseti. Middhassa phalattāti ettha middhaṃyeva niddākāraṇanti nāyaṃ niyamo icchito, niddākāraṇameva pana middhanti niyamo icchitoti daṭṭhabbo. Tathā hi khīṇāsavānaṃ niddāya middhato aññaṃ kāraṇaṃ karajakāyassa dubbalabhāvo aṭṭhakathāyaṃ dassitoti.
ಛಾದನಂ , ಅವತ್ಥರಣಂ ವಾ ಓನಾಹೋ, ಸೋ ರೂಪಸ್ಸೇವ ಸಭಾವೋತಿ ಪರಸ್ಸ ಆಸಙ್ಕಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ತೇನ ಸಹ ವುತ್ತಾ ಓನಾಹಪರಿಯೋನಾಹಾ ಚಾ’’ತಿ। ಅಸಙ್ಕೋಚವಸೇನ ವಿಸದಾ ಪವತ್ತಿ ವಿಪ್ಫಾರಿಕಭಾವೋ। ಆವರಣಭಾವೋ ವಿಯಾತಿ ಏತೇನ ಆವರಣಸಭಾವತ್ತೇಪಿ ಮಿದ್ಧಸ್ಸ ತಬ್ಬಿಧುರೋ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಓನಹನಾದಿಭಾವೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾಮಞ್ಞಞ್ಹಿ ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದೀನಂ ಆವರಣಸಭಾವೋತಿ ಆವರಣಭಾವಸದಿಸಸ್ಸ ಓನಹನಾದಿಭಾವಸ್ಸ ನಾಮಕಾಯೇ ಲಬ್ಭಮಾನಸ್ಸ ಗಹಿತತಾತಿ ಏತ್ಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Chādanaṃ , avattharaṇaṃ vā onāho, so rūpasseva sabhāvoti parassa āsaṅkaṃ manasi katvā āha ‘‘tena saha vuttā onāhapariyonāhā cā’’ti. Asaṅkocavasena visadā pavatti vipphārikabhāvo. Āvaraṇabhāvo viyāti etena āvaraṇasabhāvattepi middhassa tabbidhuro anaññasādhāraṇattā onahanādibhāvoti dasseti. Sāmaññañhi pañcannampi kāmacchandādīnaṃ āvaraṇasabhāvoti āvaraṇabhāvasadisassa onahanādibhāvassa nāmakāye labbhamānassa gahitatāti etthādhippāyo.
ಪಾನನ್ತಿ ಅನುಯೋಗೋತಿ ಚ ತಂಕಿರಿಯಾಸಾಧಿಕಾ ಚೇತನಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಸುರಾಪಾನಸ್ಸ ಸುರಾ…ಪೇ॰… ಯೋಗಸ್ಸ ಚ ಅಕುಸಲಭಾವೇನ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸದುಬ್ಬಲೀಕರಣಭಾವೋ ಯುತ್ತೋತಿ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಸುರಾಮೇರಯಸ್ಸ ಅಜ್ಝೋಹರಣಂ ಪಾನಂ ಪಮಾದಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗೋ ಚಾ’’ತಿ ಪರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನೀವರಣಂ ಹುತ್ವಾ ವಾತಿಆದಿನಾ ಇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ನೀವರಣಸಭಾವಾನಂ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಭಾವದಸ್ಸನಪರಾಯ ಚೋದನಾಯ ನೀವರಣನ್ತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಅದಿಟ್ಠಪಯೋಗಸ್ಸ ಅಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಸ್ಸ ಯಥಾಲಾಭತೋ ಗಹಣಂ ಞಾಯೋಯೇವ ನ ಹೋತಿ, ಸಿದ್ಧನೀವರಣಭಾವಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಭಾವಾನಂಯೇವ ಪನ ಗಹಣನ್ತಿ ತಂಸಭಾವಾ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾಯೇವ ದಸ್ಸಿತಾ, ನ ರೂಪನ್ತಿ ಥಿನಂ ವಿಯ ಮಿದ್ಧಮ್ಪಿ ಅರೂಪಮೇವಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ। ಯನ್ತಿ ಯೇನ ವಚನೇನ। ಅಸಮ್ಭವವಚನತೋತಿ ಅಸಮ್ಭವವಚನಭಾವತೋ।
Pānanti anuyogoti ca taṃkiriyāsādhikā cetanā adhippetāti surāpānassa surā…pe… yogassa ca akusalabhāvena upakkilesadubbalīkaraṇabhāvo yuttoti vutto. ‘‘Surāmerayassa ajjhoharaṇaṃ pānaṃ pamādaṭṭhānānuyogo cā’’ti parassa adhippāyo. Nīvaraṇaṃ hutvā vātiādinā idaṃ dasseti ‘‘nīvaraṇasabhāvānaṃ nīvaraṇasampayuttabhāvadassanaparāya codanāya nīvaraṇanti katthaci adiṭṭhapayogassa asampayuttassa rūpassa yathālābhato gahaṇaṃ ñāyoyeva na hoti, siddhanīvaraṇabhāvasampayuttasabhāvānaṃyeva pana gahaṇanti taṃsabhāvā arūpadhammāyeva dassitā, na rūpanti thinaṃ viya middhampi arūpamevāti viññāyatī’’ti. Yanti yena vacanena. Asambhavavacanatoti asambhavavacanabhāvato.
ತೇನಾತಿ ತೇನ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಛನ್ದರಾಗಸ್ಸ ಪಹಾನವಚನೇನ। ರೂಪಪ್ಪಹಾನತೋ ಅಞ್ಞೋತಿ ಕತ್ವಾ ರೂಪೇ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ ‘‘ಅಞ್ಞೋ ಕಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಞ್ಞಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದನ್ತಿಆದಿನಾ ‘‘ತಂ ಪಜಹಥಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಾ ನ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಪ್ಪಹಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅರೂಪಸ್ಸೇವ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಸುದುದ್ದಸಂ ದೂರಙ್ಗಮಾದಿಪ್ಪವತ್ತಕಂ ಚಿತ್ತಂ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಅರೂಪಧಮ್ಮೋಯೇವ ವಿಬನ್ಧಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಚೇತಸೋ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸ್ಸ ಗಹಣಂ। ನೀವರಣಾನಿ ಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಅಪ್ಪದಾನೇನ ಕುಸಲವಾರಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಗಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ‘‘ಚೋರಾ ಮಗ್ಗೇ ಪರಿಯುಟ್ಠಿಂಸೂ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ।
Tenāti tena rūpārammaṇassa chandarāgassa pahānavacanena. Rūpappahānato aññoti katvā rūpe chandarāgappahānaṃ ‘‘añño kāro’’ti vuttaṃ. Yaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘aññathā’’ti vuttaṃ. Idantiādinā ‘‘taṃ pajahathā’’ti pāḷiyā na nippariyāyappahānaṃ adhippetanti dasseti. Arūpasseva yujjatīti sududdasaṃ dūraṅgamādippavattakaṃ cittaṃ taṃsampayutto arūpadhammoyeva vibandhituṃ samatthoti dasseti. Cetaso pariyuṭṭhānanti kusalacittassa gahaṇaṃ. Nīvaraṇāni hi uppajjamānāni uppajjituṃ appadānena kusalavāraṃ gaṇhantīti vuccanti. Gahaṇañcettha pariyuṭṭhānaṃ ‘‘corā magge pariyuṭṭhiṃsū’’tiādīsu viya.
೧೧೭೬. ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಞ್ಚ ಸಹ ವುತ್ತನ್ತಿ ಉದ್ದೇಸಪುಚ್ಛಾನಿಗಮನೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಯಂ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇನ ವಿನಾಭಾವಕಾರಣಂ ವತ್ವಾ ‘‘ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ‘‘ನೀವರಣಾ ಚೇವ ನೀವರಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾನಂ ವಿಸುಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಉಕ್ಕಟ್ಠನೀವರಣತಾ ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಭಾವೋ। ಸೋ ಹಿ ರೂಪರಾಗಾರೂಪರಾಗಪ್ಪಕಾರಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ಉಪಾದಾಯ ತತೋ ತಿಬ್ಬಕಿಚ್ಚತಾಯ ‘‘ಉಕ್ಕಟ್ಠನೀವರಣ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣನ್ತ್ವೇವ ಲೋಭೋ ವುತ್ತೋ, ನ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣಸ್ಸ ಚ ಅನವಸೇಸತೋ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಪಹಾನೇ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗವಜ್ಝೋ ಲೋಭೋ ಅನೀವರಣಸಭಾವೋ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯದಿ…ಪೇ॰… ಸಿಯಾ’’ತಿ। ನೋನೀವರಣೋ ರೂಪರಾಗಾರೂಪರಾಗಪ್ಪಕಾರೋ ಲೋಭಧಮ್ಮೋ ನೀವರಣಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕಸ್ಸ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ನೋನೀವರಣೋ ಧಮ್ಮೋ ನೀವರಣಸ್ಸ ಚ ನೋನೀವರಣಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ। ನೀವರಣೋ ಚ ನೋನೀವರಣೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ನೀವರಣಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ। ನೀವರಣೋ ಚ ನೋನೀವರಣೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ನೋನೀವರಣಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ। ನೀವರಣೋ ಚ ನೋನೀವರಣೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ನೀವರಣಸ್ಸ ಚ ನೋನೀವರಣಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೩.೮.೨೫) ಇಮೇ ಪಞ್ಹೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಚತ್ತಾರೀತಿ ವುತ್ತಂ ನೀವರಣಪದಮೂಲಕಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ನೋನೀವರಣಮೂಲಕಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ವಸೇನ। ನೀವರಣನೋನೀವರಣತದುಭಯಮೂಲಕಾನಂ ಪನ ತಿಣ್ಣಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಸೇನ ನವಾತಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಥಾದಸ್ಸಿತನಯಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ಅಭಾವಾ ನೋನೀವರಣಲೋಭಾಭಾವಾ।
1176. Uddhaccaṃ kukkuccañca saha vuttanti uddesapucchānigamane sandhāya vuttaṃ. Yaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ uddhaccassa kukkuccena vinābhāvakāraṇaṃ vatvā ‘‘bhinditvā vutta’’nti vuttaṃ, taṃ ‘‘nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā cā’’ti padassa niddese uddhaccakukkuccānaṃ visuṃ niddiṭṭhataṃ sandhāya vuttaṃ. Kāmacchandassa ukkaṭṭhanīvaraṇatā orambhāgiyabhāvo. So hi rūparāgārūparāgappakārakāmacchandaṃ upādāya tato tibbakiccatāya ‘‘ukkaṭṭhanīvaraṇa’’nti vuccati. Kāmacchandanīvaraṇantveva lobho vutto, na bhinditvā. Kāmacchandanīvaraṇassa ca anavasesato anāgāmimaggena pahāne vuccamāne catutthamaggavajjho lobho anīvaraṇasabhāvo āpajjatīti āha ‘‘yadi…pe… siyā’’ti. Nonīvaraṇo rūparāgārūparāgappakāro lobhadhammo nīvaraṇassa avijjādikassa. Ādi-saddena ‘‘nonīvaraṇo dhammo nīvaraṇassa ca nonīvaraṇassa ca dhammassa. Nīvaraṇo ca nonīvaraṇo ca dhammā nīvaraṇassa dhammassa. Nīvaraṇo ca nonīvaraṇo ca dhammā nonīvaraṇassa dhammassa. Nīvaraṇo ca nonīvaraṇo ca dhammā nīvaraṇassa ca nonīvaraṇassa ca dhammassa hetupaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 3.8.25) ime pañhe saṅgaṇhāti. Cattārīti vuttaṃ nīvaraṇapadamūlakānaṃ tiṇṇaṃ nonīvaraṇamūlakassa ekassa vasena. Nīvaraṇanonīvaraṇatadubhayamūlakānaṃ pana tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ vasena navāti vuttaṃ. Tasmāti yathādassitanayāya pāḷiyā abhāvā nonīvaraṇalobhābhāvā.
೧೨೧೯. ತೇನೇವಾತಿ ಪುರಿಮದಿಟ್ಠಿಆಕಾರೇನೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇನ। ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೇಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾನಂ ‘‘ನಿಚ್ಚಂ ಸುಭ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾದಿವಚನಾನಂ, ದಿಟ್ಠಿರಹಿತೇಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾನಂ ಗಗನಕುಸುಮಾದಿಲೋಕವೋಹಾರವಚನಾನಞ್ಚ ವತ್ಥೂನಿ ವಾಚಾವತ್ಥುಮತ್ತಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಾಚಾ…ಪೇ॰… ವಾ’’ತಿ।
1219. Tenevāti purimadiṭṭhiākāreneva uppajjamānena. Diṭṭhigatikehi vuccamānānaṃ ‘‘niccaṃ subha’’nti evamādivacanānaṃ, diṭṭhirahitehi vuccamānānaṃ gaganakusumādilokavohāravacanānañca vatthūni vācāvatthumattānīti āha ‘‘vācā…pe… vā’’ti.
೧೨೨೧. ಚಿತ್ತೇನ ಪರಲೋಕೇ ಠಿತೋತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿವಸೇನ ಸಯಂ ಠಿತೋ, ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಲೋಕಂ ಪರಲೋಕೋತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೋ।
1221. Cittenaparaloke ṭhitoti yasmiṃ loke nibbattivasena sayaṃ ṭhito, tato aññaṃ lokaṃ paralokoti cittena gahetvā ṭhito.
೧೨೩೬. ನ ಹಿ ಪುರಿಮೇಹೀತಿಆದಿನಾ ಪಠಮಮಗ್ಗಾದೀಹಿ ಸಮುಗ್ಘಾಟಿತಅಪಾಯಗಮನೀಯಭಾವಾದಿಕಾ ಏವ ರಾಗಾದಯೋ ದುತಿಯಮಗ್ಗಾದೀಹಿ ಪಹೀಯನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
1236. Na hi purimehītiādinā paṭhamamaggādīhi samugghāṭitaapāyagamanīyabhāvādikā eva rāgādayo dutiyamaggādīhi pahīyantīti dasseti.
೧೨೮೭. ಉಪಟ್ಠಿತೇಪಿ ದುಗ್ಗತಿನಿಮಿತ್ತಾದಿಕೇ ನ ತಥಾ ತಿಬ್ಬೋ ಲೋಭೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಯಥಾ ಸುಗತಿನಿಮಿತ್ತಾದಿಕೇತಿ ಆಹ ‘‘ಬಲವನಿಕನ್ತಿವಿರಹೇನಾ’’ತಿ।
1287. Upaṭṭhitepi duggatinimittādike na tathā tibbo lobho uppajjati, yathā sugatinimittādiketi āha ‘‘balavanikantivirahenā’’ti.
೧೩೦೧. ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ವಿಯ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸನ್ತಾನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಮ್ಪಿ ಸಹಪವತ್ತಿಪರಿಯಾಯೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠೇನ ರಾಗರಣೇನ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಮೋಹಸ್ಸ ಸರಣತಾ ವುತ್ತಾ। ಉದ್ಧಚ್ಚವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಹಿ ಯೋ ಮೋಹೋ ಸಹಜಾತೋ ಭವೇ, ಸೋಪಿ ರಾಗೇನ ಸರಣೋ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠಭಾವತೋತಿ । ಲೋಭದೋಸಮೋಹತದೇಕಟ್ಠಕಿಲೇಸತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಕ್ಖನ್ಧತಂಸಮುಟ್ಠಾನಕಮ್ಮಭೇದತೋ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಣವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಸರಣಪದನಿದ್ದೇಸೋ ಅರಣವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತೇನಪಿ ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಸಂಸನ್ದತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅರಣವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಂ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಸಮ್ಪಯೋಗಪ್ಪಹಾನೇಕಟ್ಠಭಾವದೀಪನೇನ ರಾಗಾದೀನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಾ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ಸರಣಭಾವದಸ್ಸನಂ, ತಂ ಪಾಳಿಯಾ ಯಥಾದಸ್ಸಿತಧಮ್ಮಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸರಣಭಾವದಸ್ಸನಪರಂ, ತದಞ್ಞಧಮ್ಮಾನಂ ಸರಣಭಾವಪಟಿಸೇಧನಪರನ್ತಿ ಅರಣವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಿರೋಧೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸುತ್ತನ್ತದೇಸನಾಯ ವಾ ಪರಿಯಾಯಕಥಾಭಾವತೋ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಸರಣಭಾವೋ ವಿಯ ಅರಣಭಾವೋಪಿ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂಯೇವಾತಿ ತಥಾಪವತ್ತಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ನ ಕೋಚಿ ಸುತ್ತವಿರೋಧೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
1301. Ekasmiṃ cittuppāde uppannānaṃ viya ekasmiṃ santāne uppannānampi sahapavattipariyāyo atthīti pahānekaṭṭhena rāgaraṇena vicikicchuddhaccasahagatamohassa saraṇatā vuttā. Uddhaccavicikicchāhi yo moho sahajāto bhave, sopi rāgena saraṇo pahānekaṭṭhabhāvatoti . Lobhadosamohatadekaṭṭhakilesataṃsampayuttakkhandhataṃsamuṭṭhānakammabhedato sabbassapi akusalassa saṅgahaṇavasena pavatto saraṇapadaniddeso araṇavibhaṅgasuttenapi aññadatthu saṃsandatīti dassetuṃ ‘‘araṇavibhaṅgasutte’’tiādimāha. Yaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ sampayogappahānekaṭṭhabhāvadīpanena rāgādīnaṃ sabbesaṃ vā akusaladhammānaṃ saraṇabhāvadassanaṃ, taṃ pāḷiyā yathādassitadhammānaṃ aññamaññasaraṇabhāvadassanaparaṃ, tadaññadhammānaṃ saraṇabhāvapaṭisedhanaparanti araṇavibhaṅgasuttavirodhoti daṭṭhabbaṃ. Suttantadesanāya vā pariyāyakathābhāvato nippariyāyato saraṇabhāvo viya araṇabhāvopi akusaladhammānaṃyevāti tathāpavattāya aṭṭhakathāya na koci suttavirodhoti daṭṭhabbaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಂ • Dukanikkhepaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ • Dukanikkhepakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Dukanikkhepakathāvaṇṇanā
