Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ਦੁਕਨਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Dukanikkhepakathāvaṇṇanā
੧੦੬੨. ਮੇਤ੍ਤਾਯਨવਸੇਨਾਤਿ ਮੇਤ੍ਤਾਫਰਣવਸੇਨ। ‘‘ਮੇਤ੍ਤਯਨવਸੇਨਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਦੀਘਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਮੇਤ੍ਤਾ, ਮੇਦਨਂ વਾ ਮੇਤ੍ਤਾਯਨਂ, ਤਞ੍ਚ ਸਿਨੇਹવਸੇਨ। ਅਨੁਦਯਤੀਤਿ ਅਨੁਦਾਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਅਨੁਦ੍ਦਾ’’ਤਿ ਦ-ਕਾਰਾਗਮਨਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਨੁਦ੍ਦਾਯਨਾਕਾਰੋਤਿ ਅਨੁਰਕ੍ਖਣਾਕਾਰੋ। ਰਕ੍ਖਣਞ੍ਹਿ ਦਾਯਨਾ। ਅਨੁਦ੍ਦਾਯਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨੁਦ੍ਦਾਯ ਅਯਿਤਸ੍ਸ। ‘‘ਜਾਤਿਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿਆਦਿਂ ਸੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸવਨੇ, ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਸਨੇ, ਮਗ੍ਗੇਨੇਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮੋਹਂ વਿਦ੍ਧਂਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿવੇਧੇ, ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਤਿ ਚਤੂਸੁ ਕਾਲੇਸੁ ਦੁਕ੍ਖੇ ਞਾਣਂ વਤ੍ਤਤਿ।
1062. Mettāyanavasenāti mettāpharaṇavasena. ‘‘Mettayanavasenā’’ti vattabbe dīghaṃ katvā vuttanti daṭṭhabbaṃ. Mettā, medanaṃ vā mettāyanaṃ, tañca sinehavasena. Anudayatīti anudāti vattabbe ‘‘anuddā’’ti da-kārāgamanaṃ katvā vuttaṃ. Anuddāyanākāroti anurakkhaṇākāro. Rakkhaṇañhi dāyanā. Anuddāyitassāti anuddāya ayitassa. ‘‘Jātipi dukkhā’’tiādiṃ suṇantassa savane, aniccādito sammasantassa sammasane, maggenettha sammohaṃ viddhaṃsentassa paṭivedhe, paṭivijjhitvā paccavekkhantassa paccavekkhaṇeti catūsu kālesu dukkhe ñāṇaṃ vattati.
੧੦੬੫. ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਂਰਞ੍ਜਨਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾਰਾਗੋ। ਗਿਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਅਭਿਕਙ੍ਖਨ੍ਤਿ। ਸਞ੍ਜਂਨ੍ਤੀਤਿ ਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿ। ਲਗ੍ਗਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਸਂવਰਣਟ੍ਠੇਨ, ਓਲਮ੍ਬਨਟ੍ਠੇਨ વਾ। ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸੇવ ਭવਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਭવਾਦਿਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ વਿਪਾਕਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯਭਾવવਸੇਨ ਪਰਿਕਡ੍ਢਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਭવਨ੍ਤਰੇ વਿਧਾવਤਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਤਣ੍ਹਾવਿਪ੍ਫਨ੍ਦਿਤਨਿવੇਸੋ ਅਟ੍ਠਸਤਤਣ੍ਹਾવਿਚਰਿਤਾਦਿਭਾવੇਨ ਤਣ੍ਹਾਪવਤ੍ਤਿਯੇવ।
1065. Cittassa saṃrañjanaṃ cittassa sārāgo. Gijjhantīti abhikaṅkhanti. Sañjaṃntīti bandhanti. Lagganaṭṭhenāti saṃvaraṇaṭṭhena, olambanaṭṭhena vā. Tassa tasseva bhavassāti kāmabhavādisaṅkhātassa vipākakaṭattārūpassa abhinibbattiatthaṃ paṭisandhiyā paccayabhāvavasena parikaḍḍhati. Cittamassa bhavantare vidhāvati nibbattati. Taṇhāvipphanditaniveso aṭṭhasatataṇhāvicaritādibhāvena taṇhāpavattiyeva.
ਸਰਿਤਾਨੀਤਿ ਰਾਗવਸੇਨ ਅਲ੍ਲਾਨਿ। ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪੀਤਿવਸੇਨ ਸਿਨਿਦ੍ਧਾਨਿ ਸਿਨੇਹਿਤਾਨਿ। વਿਸਤਾਤਿ વਿਤ੍ਥਤਾ। ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮੇਸੁ ਬ੍ਯਾਪਨવਸੇਨ વਿਸਟਾ। ਪੁਰਿਮવਚਨਮੇવ ਤ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਟ-ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਸਾਲਾਤਿ વਿਪੁਲਾ। વਿਸਕ੍ਕਤੀਤਿ ਪਰਿਸਪ੍ਪਤਿ, ਸਹਤਿ વਾ। ਰਤ੍ਤੋ ਹਿ ਰਾਗવਤ੍ਥੁਨਾ ਪਾਦੇਨ ਤਾਲਿਯਮਾਨੋਪਿ ਸਹਤੀਤਿ। ਓਸਕ੍ਕਨਂ, વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਨਂ વਾ વਿਸਕ੍ਕਨਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ । ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਂ ਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀ વਿਸਂવਾਦਿਕਾ ਹੋਤਿ। વਿਸਂਹਰਤੀਤਿ ਤਥਾ ਤਥਾ ਕਾਮੇਸੁ ਆਨਿਸਂਸਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ વਿવਿਧੇਹਾਕਾਰੇਹਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਭਿਮੁਖਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਂਹਰਤਿ ਸਙ੍ਖਿਪਤਿ। વਿਸਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਤਂ ਹਰਤਿ વਹਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਕ੍ਖਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭਾવਤੋ વਿਸਮੂਲਾ, વਿਸਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਮੂਲਂ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ વਿਸਮੂਲਾ। ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਤ੍ਤਾ વਿਸਂ ਫਲਂ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ વਿਸਫਲਾ। ਤਣ੍ਹਾਯ ਰੂਪਾਦਿਕਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸੇવ ਪਰਿਭੋਗੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਅਮਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਾ ‘‘વਿਸਪਰਿਭੋਗਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪਦਸਿਦ੍ਧਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਧਾਨੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਪੁਨ ‘‘વਿਸਤਾ વਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવਨ੍ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਭਾવਦੇવਾਦਿਭਾવਭੂਤਂ।
Saritānīti rāgavasena allāni. Taṃsampayuttapītivasena siniddhāni sinehitāni. Visatāti vitthatā. Rūpādīsu tebhūmakadhammesu byāpanavasena visaṭā. Purimavacanameva ta-kārassa ṭa-kāraṃ katvā vuttaṃ. Visālāti vipulā. Visakkatīti parisappati, sahati vā. Ratto hi rāgavatthunā pādena tāliyamānopi sahatīti. Osakkanaṃ, vipphandanaṃ vā visakkananti vadanti . Aniccādiṃ niccādito gaṇhantī visaṃvādikā hoti. Visaṃharatīti tathā tathā kāmesu ānisaṃsaṃ passantī vividhehākārehi nekkhammābhimukhappavattito cittaṃ saṃharati saṅkhipati. Visaṃ vā dukkhaṃ, taṃ harati vahatīti attho. Dukkhanibbattakassa kammassa hetubhāvato visamūlā, visaṃ vā dukkhavedanāmūlaṃ etissāti visamūlā. Dukkhasamudayattā visaṃ phalaṃ etissāti visaphalā. Taṇhāya rūpādikassa dukkhasseva paribhogo hoti, na amatassāti sā ‘‘visaparibhogā’’ti vuttā. Sabbattha niruttivasena padasiddhi veditabbā. Yo panettha padhāno attho, taṃ dassetuṃ puna ‘‘visatā vā panā’’tiādi vuttaṃ. Itthabhāvaññathābhāvanti manussabhāvadevādibhāvabhūtaṃ.
ਪਣਿਧਾਨਕવਸੇਨਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਠਪਨਕવਸੇਨ। ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਬਨ੍ਧੁ ਤਣ੍ਹਾਯ ਏવ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਪਨ ਅਬਨ੍ਧੁਪਿ ਹੋਤਿ। ਤਣ੍ਹਾ ਪਨ ਨਿਚ੍ਚਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ‘‘ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕੋ ਬਨ੍ਧੂ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਸਨਤੋਤਿ ਬ੍ਯਾਪਨਤੋ ਭੁਞ੍ਜਨਤੋ ਚ। ਤਦੁਭਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਣਤੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ। ਆਸੀਸਨવਸੇਨਾਤਿ ਇਚ੍ਛਨવਸੇਨ। ਅਞ੍ਞੇਨਾਕਾਰੇਨਾਤਿ ਜਪ੍ਪਨਾਜਪ੍ਪਿਤਤ੍ਤਾਨਂ ਜਪ੍ਪਾਯ ਅਨਞ੍ਞਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨਾਕਾਰੇਨ। ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮੂਸਤਿ। ਮਾਰਪਾਸੋਤਿ ਮਾਰੇਨ ਗਹਿਤਤਾਯ ਰਾਗੋ ਮਾਰਪਾਸੋ।
Paṇidhānakavasenāti cittassa rūpādīsu ṭhapanakavasena. Aññopi bandhu taṇhāya eva hoti, so pana abandhupi hoti. Taṇhā pana niccasannissitāti ‘‘pāṭiyekko bandhū’’ti vuttā. Asanatoti byāpanato bhuñjanato ca. Tadubhayaṃ dasseti ‘‘ajjhottharaṇato’’tiādinā. Āsīsanavasenāti icchanavasena. Aññenākārenāti jappanājappitattānaṃ jappāya anaññattadassanākārena. Cittaṃ pariyuṭṭhātīti cittaṃ mūsati. Mārapāsoti mārena gahitatāya rāgo mārapāso.
੧੦੬੬. ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਕਮ੍ਮਪਥਭੇਦਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ ਏਤੇਨ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਟ੍ਠਾਨਕੋਪੋ ਕਰੋਤੀਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਂ ਮੇ ਨਾਚਰਿ , ਨ ਚਰਤਿ, ਨ ਚਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਿਯਸ੍ਸ ਮੇ ਮਨਾਪਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਨਾਚਰਿ, ਨ ਚਰਤਿ, ਨ ਚਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਪ੍ਪਿਯਸ੍ਸ ਮੇ ਅਮਨਾਪਸ੍ਸ ਅਨਤ੍ਥਂ ਨਾਚਰਿ, ਨ ਚਰਤਿ, ਨ ਚਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਹਿ ਕੋਪੋ ਅવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠਾਨਕੋਪੋ ਏવ ਭવਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤੋ। ਆਘਾਤੇਨ੍ਤੋਤਿ ਹਨਨ੍ਤੋ। ਪੁਨਰੁਤ੍ਤਿਦੋਸੋ ਪਟਿਸੇਧਿਤੋਤਿ ਦੋਸ-ਪਦਸ੍ਸ ਪਟਿવਿਰੋਧ-ਪਦਸ੍ਸ ਚ ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਆਗਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟਿਘਸ੍ਸ વਾ વਿਸੇਸਨਤ੍ਥਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ‘‘ਪਟਿવਿਰੋਧੋ’’ਤਿ, ਪਦੋਸਾਦਿવਿਸੇਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਦੋਸੋ’’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤਂ, ਦੁਸ੍ਸਨਾਦਿવਿਸੇਸਨਤ੍ਥਂ ਪਚ੍ਛਾ ‘‘ਦੋਸੋ’’ਤਿ, વਿਰੋਧવਿਸੇਸਨਤ੍ਥਞ੍ਚ ‘‘ਪਟਿવਿਰੋਧੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਨਰੁਤ੍ਤਿਦੋਸੋ।
1066. Saṅkhāresu uppanno kammapathabhedaṃ na karotīti etena sattesu uppanno aṭṭhānakopo karotīti viññāyati. ‘‘Atthaṃ me nācari , na carati, na carissati, piyassa me manāpassa atthaṃ nācari, na carati, na carissati, appiyassa me amanāpassa anatthaṃ nācari, na carati, na carissatī’’ti uppajjamānopi hi kopo avatthusmiṃ uppannattā aṭṭhānakopo eva bhavituṃ yutto. Āghātentoti hananto. Punaruttidoso paṭisedhitoti dosa-padassa paṭivirodha-padassa ca dvikkhattuṃ āgatattā vuttaṃ. Paṭighassa vā visesanatthaṃ pubbe ‘‘paṭivirodho’’ti, padosādivisesanatthaṃ ‘‘doso’’ti ca vuttaṃ, dussanādivisesanatthaṃ pacchā ‘‘doso’’ti, virodhavisesanatthañca ‘‘paṭivirodho’’ti vuttanti natthi punaruttidoso.
੧੦੯੧. ਅਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਤਾਮਤ੍ਤਦੀਪਕੇ ਮਾਤਿਕੁਦ੍ਦੇਸੇ ਅਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਬਹੁવਚਨੇਨ ਉਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋਤਿ ਬਹੁવਚਨੇਨੇવ ਪੁਚ੍ਛਤਿ – ‘‘ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ। ਸਭਾવਸਙ੍ਖਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾਦਿવਸੇਨ ਹਿ ਧਮ੍ਮੇ ਅਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਉਦ੍ਦੇਸੋ ਪੁਚ੍ਛਾ ਚ ਕਰੀਯਤੀਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਅਕਤ੍વਾ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਚ। ਇਮੇਤਿ ਅਸਙ੍ਖਤਧਾਤੁਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦੀਪਨਤ੍ਥਂ ਏਕਮ੍ਪਿ ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਬਹੁવਚਨੇਨੇવ ਨਿਗਮਨਂ ਕਤਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਅਜਾਨਨਕਾਲਂ ਉਪਾਦਾਯ।
1091. Aniddhāritaparicchede dhammānaṃ atthitāmattadīpake mātikuddese aparicchedena bahuvacanena uddeso katoti bahuvacaneneva pucchati – ‘‘katame dhammā appaccayā’’ti. Sabhāvasaṅkhāparicchedādivasena hi dhamme ajānantassa vasena uddeso pucchā ca karīyatīti. Tasmā paricchedaṃ akatvā uddiṭṭhā pucchitā ca. Imeti asaṅkhatadhātuto uddhaṃ natthīti dīpanatthaṃ ekampi taṃ niddisitvā bahuvacaneneva nigamanaṃ kataṃ niddesato pubbe bodhaneyyassa ajānanakālaṃ upādāya.
੧੧੦੧. ਕਿਂ ਪਨ ਨਤ੍ਥਿ, ਕਿਂ ਤੇਨ ਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਇਦਮੇવ ਮਨੋવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਨਿਯਮਾਭਾવੋ વવਤ੍ਥਾਨਾਭਾવੋ। ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ ਚਕ੍ਖਾਦਿવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇਨਪਿ ਮਨੋવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੇਹਿਚਿ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਕੇਹਿਚਿ ਅવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਤਿ ਇਦਂ ਕਾਮਾવਚਰਂ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦਿવਸੇਨ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਰੂਪਾવਚਰਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣੇਨ ਹਿ ਕਾਮਾવਚਰਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਰੂਪਰਾਗਾਦਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ ਚ ਕਾਮਾવਚਰਧਮ੍ਮਾ ਨ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ, ਇਤਰੇਨ ਚ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ। ਏવਂ ਕਾਮਾવਚਰਾਨਮੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਸਦ੍ਦਾਦੀਨਂ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਹਿ ਅવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤਾ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤਾ ਚ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ, ਤਥਾ ਦ੍વਾਰਭੇਦવਸੇਨ। ਅਥ વਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਸਨ੍ਤੀਰਣਂ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਮੇવਾਤਿ ਇਤਰਂ ਤੇਨ ਨ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ। ਏવਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇ ਕੁਸਲવਿਪਾਕੇ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕੇ ਚਾਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਯਥਾਯੋਗਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਰੂਪਾવਚਰਾਦਯੋ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਾਦੀਹਿ ਅવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ, ਕੇਚਿਦੇવ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਅਰੂਪਾવਚਰੇਹੀਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ ਅਨੁવਤ੍ਤਮਾਨਤ੍ਤਾ। ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਅવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾਤਿ ‘‘ਕੇਹਿਚਿ ਅવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭવਮਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਅਨੁવਤ੍ਤਮਾਨਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਭਾવਤੋ।
1101. Kiṃ pana natthi, kiṃ tena na vuttāti yojanā kātabbā. Idameva manoviññeyyanti niyamābhāvo vavatthānābhāvo. Cakkhuviññāṇādiviññeyyameva cakkhādiviññeyyanti pāḷiyaṃ vuttanti manoviññāṇaviññeyyenapi manoviññeyyena bhavitabbanti katvā aṭṭhakathāya ‘‘kiṃ pana manoviññāṇenā’’tiādi vuttaṃ. Kehici viññeyyā kehici aviññeyyāti idaṃ kāmāvacaraṃ manoviññāṇaṃ ārammaṇādivasena bhinditvā yojetabbaṃ. Rūpāvacarādiārammaṇena hi kāmāvacaramanoviññāṇena rūparāgādisampayuttena ca kāmāvacaradhammā na viññeyyā, itarena ca viññeyyā. Evaṃ kāmāvacarānameva ārammaṇānaṃ kesañci saddādīnaṃ rūpārammaṇādīhi aviññeyyatā viññeyyatā ca yojetabbā, tathā dvārabhedavasena. Atha vā somanassasahagatasantīraṇaṃ iṭṭhārammaṇamevāti itaraṃ tena na viññeyyaṃ. Evaṃ upekkhāsahagate kusalavipāke akusalavipāke cāti sabbattha yathāyogaṃ yojetabbaṃ. Rūpāvacarādayo kāmāvacaravipākādīhi aviññeyyā, kecideva viññeyyā arūpāvacarehīti yojetabbaṃ anuvattamānattā. Nibbānena aviññeyyattāti ‘‘kehici aviññeyyā’’ti imassa padassa atthasambhavamattaṃ sandhāya vuttaṃ, na nibbānassa anuvattamānamanoviññāṇabhāvato.
੧੧੦੨. ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਿਕਰਾਗੋਤਿ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਭવਾਸવਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੋ ਲੋਭੋ ਕਾਮਾਸવੋਤਿ ਯੁਤ੍ਤਂ ਸਿਯਾ। ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਸਹਗਤੋ ਰਾਗੋ ਭવਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਭવਾਸવੋ’’ਤਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤੋ। ਭવਾਸવੋ ਪਨ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਗਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਏવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤੋ। ਸੋਪਿ ਰਾਗੋ ਕਾਮਾਸવੋ ਭવਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤੋ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਦੁਕ੍ਖਾਨਂ ਕਾਰਣਭੂਤਾ ਕਾਮਾਸવਾਦਯੋਪਿ ਦ੍વਿਧਾ વੁਤ੍ਤਾ।
1102. Pañcakāmaguṇikarāgoti ukkaṭṭhavasena vuttaṃ. Bhavāsavaṃ ṭhapetvā sabbo lobho kāmāsavoti yuttaṃ siyā. Sassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavadiṭṭhisampayuttattā ‘‘bhavāsavo’’ti aṭṭhakathāyaṃ vutto. Bhavāsavo pana ‘‘diṭṭhigatavippayuttesu eva uppajjatī’’ti pāḷiyaṃ vutto. Sopi rāgo kāmāsavo bhavituṃ yutto. Diṭṭhadhammikasamparāyikadukkhānaṃ kāraṇabhūtā kāmāsavādayopi dvidhā vuttā.
੧੧੦੩. ਕਾਮਾਸવਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਚ ਕਾਮੇਸੂਤਿ ਕਾਮਰਾਗਦਿਟ੍ਠਿਰਾਗਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤੇਸੁ ਤੇਭੂਮਕੇਸੁ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਨ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਦਿਨਾਮਂ ਨ ਲਭਤੀਤਿ। ਕਤ੍ਤੁਕਮ੍ਯਤਾਛਨ੍ਦੋ ਅਕੁਸਲੇਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਪਨ ਧਮ੍ਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ।
1103. Kāmāsavaniddese ca kāmesūti kāmarāgadiṭṭhirāgādiārammaṇabhūtesu tebhūmakesu vatthukāmesūti attho sambhavati. Tattha hi uppajjamānā sā taṇhā sabbāpi na kāmacchandādināmaṃ na labhatīti. Kattukamyatāchando akusalepi uppajjati, na pana dhammacchando.
੧੧੦੫. ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਨ੍ਤਿ ਗਹਣਂ ਯਦਿਪਿ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸ੍વੇવ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਰੂਪੇ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞਾਣੇ વਾ ਪਨ ਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ ਜੀવਂ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤੀਤਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਦਿਂ ਏਕਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ‘‘ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਨਿਚ੍ਚਤੋ ਅਞ੍ਞਞ੍ਚ ‘‘ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ‘‘ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਏਕਚ੍ਚਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ। ‘‘ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਚ ਪੁਟ੍ਠੇ ‘‘ਨੇવਾ’’ਤਿ, ‘‘ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਚ ਪੁਟ੍ਠੇ ‘‘ਨ’’ਇਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਮਰਾવਿਕ੍ਖੇਪਦਿਟ੍ਠਿ, ਅਮਰਾ ਅਨੁਪਚ੍ਛੇਦਾ, ਅਮਰਮਚ੍ਛਸਦਿਸੀ વਾ વਿਕ੍ਖੇਪਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
1105. Aññaṃ jīvanti gahaṇaṃ yadipi upādānakkhandhesveva pavattati, rūpe…pe… viññāṇe vā pana na patiṭṭhāti. Tato aññaṃ katvā jīvaṃ gaṇhātīti sassatadiṭṭhi hotīti. Brahmādiṃ ekaccaṃ attānaṃ ‘‘hotī’’ti niccato aññañca ‘‘na hotī’’ti aniccato gaṇhantassa ‘‘hoti ca na ca hotī’’ti ekaccasassatadiṭṭhi. ‘‘Hotī’’ti ca puṭṭhe ‘‘nevā’’ti, ‘‘na hotī’’ti ca puṭṭhe ‘‘na’’iti sabbattha paṭikkhipantassa amarāvikkhepadiṭṭhi, amarā anupacchedā, amaramacchasadisī vā vikkhepadiṭṭhīti attho.
ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਿਕੋ ਰਾਗੋ ਕਾਮਾਸવੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਕਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ વਿਮਾਨਾਦੀਸੁ ਰਾਗਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿਰਾਗਸ੍ਸ ਚ ਕਾਮਾਸવਭਾવਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਯਦਿ ਪਨ ਲੋਭੋ ਕਾਮਾਸવਭવਾਸવવਿਨਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਯਦਾ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਦਾ ਤੇਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋ ਆਸવવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸવਿਚਿਕਿਚ੍ਛੁਦ੍ਧਚ੍ਚਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ ਤਸ੍ਸਪਿ ਆਸવવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯਾ ‘‘ਚਤੂਸੁ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਲੋਭਸਹਗਤੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮੋਹੋ ਸਿਯਾ ਆਸવਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸਿਯਾ ਆਸવવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਕਾਮਾਸવੋ ਅਟ੍ਠਸੁ ਲੋਭਸਹਗਤੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ, ‘‘ਕਾਮਾਸવਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਾਸવੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋ’’ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੩.੩.੧) ਚ વਚਨਤੋ ਦਿਟ੍ਠਿਸਹਗਤੋ ਰਾਗੋ ਕਾਮਾਸવੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ। ਕਿਲੇਸਪਟਿਪਾਟਿਯਾਪਿ ਆਹਰਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਆਸવਾਨਂ વਚਨਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਤੇ ਪਹਾਨੇ ਆਹਰਿਯਮਾਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਨਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਉਦ੍ਦੇਸਕ੍ਕਮੇਨ ਆਹਰਿਤੁਂ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ ਪਜਹਨਕਾਨਂ ਮਗ੍ਗਾਨਮ੍ਪੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Pañcakāmaguṇiko rāgo kāmāsavoti vuttoti katvā brahmānaṃ vimānādīsu rāgassa diṭṭhirāgassa ca kāmāsavabhāvaṃ paṭikkhipati. Yadi pana lobho kāmāsavabhavāsavavinimutto atthi, so yadā diṭṭhigatavippayuttesu uppajjati, tadā tena sampayutto avijjāsavo āsavavippayuttoti domanassavicikicchuddhaccasampayuttassa viya tassapi āsavavippayuttatā vattabbā siyā ‘‘catūsu diṭṭhigatavippayuttesu lobhasahagatesu cittuppādesu uppanno moho siyā āsavasampayutto siyā āsavavippayutto’’ti. ‘‘Kāmāsavo aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjatī’’ti, ‘‘kāmāsavaṃ paṭicca diṭṭhāsavo avijjāsavo’’ti (paṭṭhā. 3.3.1) ca vacanato diṭṭhisahagato rāgo kāmāsavo na hotīti na sakkā vattuṃ. Kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭatīti āsavānaṃ vacanaṃ pahātabbadassanatthanti katvā te pahāne āhariyamānā pahātabbānampi tesaṃ kilesānaṃ uddesakkamena āharituṃ vaṭṭanti pajahanakānaṃ maggānampīti attho.
੧੧੨੧. ਪਠਮਕਮਾਨਭਾਜਨੀਯੇਤਿ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ‘‘ਏਕਚ੍ਚੋ ਜਾਤਿਯਾ વਾ ਗੋਤ੍ਤੇਨ વਾ ਕੋਲਪੁਤ੍ਤਿਯੇਨ વਾ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ વਾ ਧਨੇਨ વਾ ਅਜ੍ਝੇਨੇਨ વਾ ਕਮ੍ਮਾਯਤਨੇਨ વਾ ਸਿਪ੍ਪਾਯਤਨੇਨ વਾ વਿਜ੍ਜਾਟ੍ਠਾਨੇਨ વਾ ਸੁਤੇਨ વਾ ਪਟਿਭਾਨੇਨ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਞਤਰੇਨ વਾ વਤ੍ਥੁਨਾ ਮਾਨਂ ਜਪ੍ਪੇਤਿ, ਯੋ ਏવਰੂਪੋ ਮਾਨੋ ਮਞ੍ਞਨਾ…ਪੇ॰… ਕੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੮੬੬) ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸਦਿਸਸ੍ਸ ਹੀਨਸ੍ਸ ਚ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲવਿਸੇਸਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਸੇਯ੍ਯਮਾਨੋ વਿਭਤ੍ਤੋਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਏਕੋ ਮਾਨੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਜਨਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਕਥਿਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚਾਯਂ ਪਠਮਕਮਾਨਭਾਜਨੀਯੇ ਏવ ਏવਂ ਕਥਿਤੋ, ਦੁਤਿਯਕਤਤਿਯਕਮਾਨਭਾਜਨੀਯੇਪਿ ਕਥਿਤੋ ਏવਾਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਥਂ ਏਤਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਥ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਅਨਿਸ੍ਸਾਯ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਮਾਨਾਨਂ ਭਾਜਨੀਯਂ ‘‘ਪਠਮਕਮਾਨਭਾਜਨੀਯੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ’’ਤਿਆਦੀਨਞ੍ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਆਮਸਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਨવਨ੍ਨਂ ਮਾਨਾਨਂ ਭਾਜਨੀਯਂ ਦੁਤਿਯਕਮਾਨਭਾਜਨੀਯਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਾਨਰਾਸਿਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਮਾਨਰਾਸਿਤੋ ਦੁਤਿਯਤਤਿਯਕਤ੍ਤਾਤਿ, ਅਥਾਪਿ ਚ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਦੁਤਿਯਕਮਾਨਭਾਜਨੀਯੇ ‘‘ਏਕੇਕਸ੍ਸ ਤਯੋ ਤਯੋ ਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਕਥਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਧ વੁਤ੍ਤਾਯ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾਯ ਸਮਾਨਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਪਠਮਕਮਾਨਭਾਜਨੀਯੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਏવ ਮਾਨੋ ਇਧਾਗਤੋਤਿ ਤਤ੍ਥ ਕਥਿਤੋ ਏવ ਅਤ੍ਥੋ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਮਾਨਕਰਣવਸੇਨਾਤਿ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿਆਦਿਕਿਚ੍ਚਕਰਣવਸੇਨ। ਅਪਰਾਪਰੇ ਉਪਾਦਾਯਾਤਿ ਇਦਂ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਾ ਮਾਨਾ ਅਪਰਾਪਰੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੇਨ ਤੇ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਾ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਚਿਤ੍ਤਂ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤਭਾવਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤੇਨੇવ વਿਸੇਸਿਤਂ।
1121. Paṭhamakamānabhājanīyeti ‘‘seyyohamasmī’’ti mānassa niddese. Tattha hi ‘‘ekacco jātiyā vā gottena vā kolaputtiyena vā vaṇṇapokkharatāya vā dhanena vā ajjhenena vā kammāyatanena vā sippāyatanena vā vijjāṭṭhānena vā sutena vā paṭibhānena vā aññataraññatarena vā vatthunā mānaṃ jappeti, yo evarūpo māno maññanā…pe… ketukamyatā cittassā’’ti (vibha. 866) seyyassa sadisassa hīnassa ca pavattamāno puggalavisesaṃ anāmasitvā seyyamāno vibhattoti imamatthaṃ sandhāya ‘‘eko māno tiṇṇaṃ janānaṃ uppajjatīti kathito’’ti āha. Na kevalañcāyaṃ paṭhamakamānabhājanīye eva evaṃ kathito, dutiyakatatiyakamānabhājanīyepi kathito evāti nidassanamatthaṃ etaṃ daṭṭhabbaṃ. Atha vā puggale anissāya vuttānaṃ tiṇṇampi mānānaṃ bhājanīyaṃ ‘‘paṭhamakamānabhājanīye’’ti āha. Seyyassa ‘‘seyyohamasmīti māno’’tiādīnañhi puggalaṃ āmasitvā vuttānaṃ navannaṃ mānānaṃ bhājanīyaṃ dutiyakamānabhājanīyaṃ hoti, tassa mānarāsissa puggalaṃ anāmasitvā vuttamānarāsito dutiyatatiyakattāti, athāpi ca yathāvutte dutiyakamānabhājanīye ‘‘ekekassa tayo tayo mānā uppajjantīti kathita’’nti idha vuttāya atthavaṇṇanāya samānadassanatthaṃ ‘‘paṭhamakamānabhājanīye’’ti vuttaṃ. So eva māno idhāgatoti tattha kathito eva attho yujjatīti adhippāyo. Mānakaraṇavasenāti ‘‘seyyo’’tiādikiccakaraṇavasena. Aparāpare upādāyāti idaṃ purimapurimā mānā aparāpare upanissayabhāvena te uppādentā accuggacchantīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Ketukamyatācittaṃ accuggatabhāvaṃ gacchatīti katvā citteneva visesitaṃ.
੧੧੨੬. ਅਕ੍ਖਮਨਭਾવਪ੍ਪਕਾਸਨਂ ਖਿਯ੍ਯਨਂ। ਮਨੇਨ ਪਿਯਕਰਣਨ੍ਤਿ ਏવਂਪਕਾਰਂ ਪੂਜਨਂ ਮਾਨਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਸ੍ਸਾਕਰਣવਸੇਨਾਤਿ ਲਾਭਾਦਿਅਕ੍ਖਮਨਕਿਚ੍ਚવਸੇਨ।
1126. Akkhamanabhāvappakāsanaṃ khiyyanaṃ. Manena piyakaraṇanti evaṃpakāraṃ pūjanaṃ mānananti vuccatīti attho. Issākaraṇavasenāti lābhādiakkhamanakiccavasena.
੧੧੨੭. ਅਰਿਯਸਾવਕਾਤਿ વਚਨਂ ‘‘ਅਰਿਯਸਾવਕਾਨਂਯੇવ ਪਟਿવੇਧੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤੇ ਚ ਤਂ ਨ ਮਚ੍ਛਰਾਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਟਿવੇਧਧਮ੍ਮੇ ਮਚ੍ਛਰਿਯਾਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਗਨ੍ਥੋਤਿ ਪਾਲ਼ਿ। ਕਥਾਮਗ੍ਗੋਤਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਪਬਨ੍ਧੋ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਕੁਸਲਾਦਿਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਲੋਲਤਾਯ ਤਥਾਗਤਭਾਸਿਤਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਭਾਸਿਤਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਆਲੋਲੇਸ੍ਸਤਿ। ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆવਿਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞਥਾ ਸਨ੍ਤਂ ਅਞ੍ਞਥਾ ਪવੇਦਯਿਤ੍વਾ। ਯੋ ਪਨਾਤਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੋ ਗਹਟ੍ਠੋ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮਯਸ੍ਸ ਸਦੋਸਭਾવਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਅਨਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਾਣੇਨ ਅਭਿਨਿવੇਸੇਨ વਾ।
1127. Ariyasāvakāti vacanaṃ ‘‘ariyasāvakānaṃyeva paṭivedho atthi, te ca taṃ na maccharāyantī’’ti paṭivedhadhamme macchariyābhāvadassanatthaṃ. Ganthoti pāḷi. Kathāmaggoti aṭṭhakathāpabandho. Dhammantaranti kusalādidhammaṃ bhinditvā akusalādiṃ attano lolatāya tathāgatabhāsitaṃ titthiyabhāsitaṃ vā karonto ālolessati. Attānaṃ āvikatvāti attānaṃ aññathā santaṃ aññathā pavedayitvā. Yo panāti titthiyo gahaṭṭho vā attano samayassa sadosabhāvaṃ daṭṭhuṃ anicchanto aññāṇena abhinivesena vā.
ਬ੍ਯਾਪਿਤੁਮਨਿਚ੍ਛੋਤਿ વਿવਿਚ੍ਛੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ વੇવਿਚ੍ਛਂ। ਅਨਾਦਰੋਤਿ ਮਚ੍ਛਰਿਯੇਨ ਦਾਨੇ ਆਦਰਰਹਿਤੋ। ਕਟਚ੍ਛੁਨਾ ਗਾਹੋ ਭਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਟਚ੍ਛੁਗ੍ਗਾਹੋ, ਕਟਚ੍ਛੁਗ੍ਗਾਹੋ વਿਯ ਕਟਚ੍ਛੁਗ੍ਗਾਹੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਕਟਚ੍ਛੁਗ੍ਗਾਹੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਭਤ੍ਤੇ ਨ ਸਂਪਸਾਰਯਤਿ, ਏવਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਮ੍ਪਿ ਆવਾਸਾਦੀਸੂਤਿ। ਗਯ੍ਹਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ વਾ ਗਾਹੋ, ਕਟਚ੍ਛੁ ਏવ ਗਾਹੋ ਕਟਚ੍ਛੁਗ੍ਗਾਹੋ। ਸੋ ਯਥਾ ਸਙ੍ਕੁਟਿਤਗ੍ਗੋ ਨ ਸਂਪਸਾਰਯਤਿ, ਏવਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਮ੍ਪੀਤਿ। ਆવਰਿਤ੍વਾ ਗਹਿਤਂ ਅਗ੍ਗਹਿਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਅਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਂ, ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ। ‘‘ਆવਾਸਾਦਿ ਪਰੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਮਸਾਧਾਰਣਂ વਾ ਮਯ੍ਹੇવ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਗ੍ਗਹਣਲਕ੍ਖਣਤਾ, ‘‘ਮਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਗੂਹਣਲਕ੍ਖਣਤਾ ਚ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਯਂ ਪਨ ‘‘ਪਰਸਨ੍ਤਕਂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਸ੍ਸ ਪਰਸਨ੍ਤਕਲੋਭਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯਦਿ ਹਿ ਤਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਂ, ਪਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਗ੍ਗਹਣਲਕ੍ਖਣਤਾ ਚ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯਾਤਿ।
Byāpitumanicchoti viviccho, tassa bhāvo vevicchaṃ. Anādaroti macchariyena dāne ādararahito. Kaṭacchunā gāho bhattassa kaṭacchuggāho, kaṭacchuggāho viya kaṭacchuggāho. Yathā hi kaṭacchuggāho yathāvutte bhatte na saṃpasārayati, evaṃ macchariyampi āvāsādīsūti. Gayhati etenāti vā gāho, kaṭacchu eva gāho kaṭacchuggāho. So yathā saṅkuṭitaggo na saṃpasārayati, evaṃ macchariyampīti. Āvaritvā gahitaṃ aggahitaṃ, tassa bhāvo aggahitattaṃ, macchariyaṃ. ‘‘Āvāsādi parehi sādhāraṇamasādhāraṇaṃ vā mayheva hotū’’ti pavattivasena attasampattiggahaṇalakkhaṇatā, ‘‘mā aññassā’’ti pavattivasena attasampattinigūhaṇalakkhaṇatā ca yojetabbā. Yaṃ pana ‘‘parasantakaṃ gaṇhitukāmo’’ti vuttaṃ, taṃ macchariyassa parasantakalobhassa upanissayabhāvaṃ dassetuṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Yadi hi taṃ macchariyappavattidassanaṃ, parasampattiggahaṇalakkhaṇatā ca vattabbā siyāti.
੧੧੪੦. ਅਭਿਜ੍ਝਾਕਾਮਰਾਗਾਨਂ વਿਸੇਸੋ ਆਸવਦ੍વਯਏਕਾਸવਭਾવੋ ਸਿਯਾ, ਨਅਭਿਜ੍ਝਾਯ ਨੋਆਸવਭਾવੋ ਚਾਤਿ ਨੋਆਸવਲੋਭਸ੍ਸ ਸਬ੍ਭਾવੋ વਿਚਾਰੇਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਹਿ ਅਤ੍ਥਿ ‘‘ਆਸવੋ ਚ ਨੋਆਸવੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਆਸવਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਸવਸ੍ਸ ਚ ਨੋਆਸવਸ੍ਸ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤਮੋ ਚ ਨવਮੋ ਚ ਪਞ੍ਹੋ। ਗਣਨਾਯ ਚ ‘‘ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ‘‘ਨવਾ’’ਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ਲੋਭੇ ਨੋਆਸવੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਸਤ੍ਤਮਨવਮਾਪਿ ਪਞ੍ਹવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਭੇਯ੍ਯੁਂ, ਗਣਨਾ ਚ ‘‘ਹੇਤੁਯਾ ਨવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯਾ। ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਚ ਲੋਭੇ ਨੋਆਸવੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਪੁਬ੍ਬੇ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਦੋਸੋਤਿ।
1140. Abhijjhākāmarāgānaṃ viseso āsavadvayaekāsavabhāvo siyā, naabhijjhāya noāsavabhāvo cāti noāsavalobhassa sabbhāvo vicāretabbo. Na hi atthi ‘‘āsavo ca noāsavo ca dhammā āsavassa dhammassa āsavassa ca noāsavassa ca dhammassa hetupaccayena paccayo’’ti sattamo ca navamo ca pañho. Gaṇanāya ca ‘‘hetuyā sattā’’ti vuttaṃ, na ‘‘navā’’ti. Diṭṭhisampayutte pana lobhe noāsave vijjamāne sattamanavamāpi pañhavissajjanaṃ labheyyuṃ, gaṇanā ca ‘‘hetuyā navā’’ti vattabbā siyā. Diṭṭhivippayutte ca lobhe noāsave vijjamāne pubbe dassito dosoti.
੧੧੫੯. ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਕਾਮੇਸੂਤਿ ਤੇਭੂਮਕੇਸੁ ਸਾਸવੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ। ਸਬ੍ਬੋ ਹਿ ਲੋਭੋ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ। ਤੇਨੇવ ਤਸ੍ਸ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ ‘‘ਨੀવਰਣਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਨੀવਰਣੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ। ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਨੀવਰਣਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਂ। ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਨੀવਰਣਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਨੀવਰਣਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੩.੮.੧)।
1159. Kāmacchandanīvaraṇaniddese kāmesūti tebhūmakesu sāsavesu sabbesu vatthukāmesu. Sabbo hi lobho kāmacchandanīvaraṇaṃ. Teneva tassa āruppe uppatti vuttā ‘‘nīvaraṇaṃ dhammaṃ paṭicca nīvaraṇo dhammo uppajjati na purejātapaccayā. Āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇaṃ. Āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇa’’nti (paṭṭhā. 3.8.1).
੧੧੬੨. ਇਰਿਯਾਪਥਿਕਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਰਿਯਾਪਥੂਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਂ ਅਟ੍ਠਪਞ੍ਞਾਸવਿਧਂ ਚਿਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਨ ਬਲવਥਿਨਮਿਦ੍ਧਸਹਗਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ‘‘ਇਰਿਯਾਪਥਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਓਲੀਯਤੀਤਿ ਓਲਮ੍ਬਤਿ।
1162. Iriyāpathikacittanti iriyāpathūpatthambhakaṃ aṭṭhapaññāsavidhaṃ cittaṃ. Tattha pana balavathinamiddhasahagataṃ cittaṃ ‘‘iriyāpathaṃ sandhāretuṃ asakkonta’’nti vuttaṃ. Olīyatīti olambati.
੧੧੬੩. ਓਨਯ੍ਹਤੀਤਿ ਛਾਦੇਤਿ, ਅવਤ੍ਥਰਤਿ વਾ। ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਪવਤ੍ਤਿਨਿવਾਰਣੇਨ, વਿਪ੍ਫਾਰਿਕਤਾਨਿવਾਰਣੇਨੇવ વਾ ਅਨ੍ਤੋਸਮੋਰੋਧੋ। ਏਕਚ੍ਚਾਨਨ੍ਤਿ ਸਿਰੀਸਾਦਿਰੁਕ੍ਖਾਨਂ। ਰੂਪਕਾਯੇਨੇવ ਸਿਯੁਂ, ਤੇਨ ਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦਨਨਿਬ੍ਬਾਨਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਨਂ ਰੂਪਤਾਪਤ੍ਤਿ ਸਿਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ‘‘ਕਾਯਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વਚਨਸ੍ਸ ਰੂਪਤ੍ਤਾਸਾਧਕਤ੍ਤਾ। ਨ ਹਿ ਨਾਮਕਾਯੋ ਸੁਪਤੀਤਿ ਇਦਂ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਸਮੁਟ੍ਠਿਤਰੂਪੇਹਿ ਰੂਪਕਾਯਸ੍ਸ ਗਰੁਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਦੀਨਂ ਸਂਸੀਦਨਂ ਸੋਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਜਾਗਰਣਚਿਤ੍ਤਰਹਿਤਂ ਭવਙ੍ਗਸਨ੍ਤਤਿਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਫਲਤ੍ਤਾਤਿ ਫਲੂਪਚਾਰੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ વਿਯ ਮਿਦ੍ਧਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਫਲਤ੍ਤਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વਿਯ ਲਿਙ੍ਗਾਦੀਨਿ ਮਿਦ੍ਧਨਿਦ੍ਦੇਸੇਪਿ ਸੋਪ੍ਪਾਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
1163. Onayhatīti chādeti, avattharati vā. Nānārammaṇesu pavattinivāraṇena, vipphārikatānivāraṇeneva vā antosamorodho. Ekaccānanti sirīsādirukkhānaṃ. Rūpakāyeneva siyuṃ, tena sukhappaṭisaṃvedananibbānasacchikiriyānaṃ rūpatāpatti siyāti adhippāyo. Tasmāti ‘‘kāyassā’’ti vacanassa rūpattāsādhakattā. Na hi nāmakāyo supatīti idaṃ thinamiddhasamuṭṭhitarūpehi rūpakāyassa garubhāvappattaṃ aṅgapaccaṅgādīnaṃ saṃsīdanaṃ soppanti sandhāya vuttaṃ, na jāgaraṇacittarahitaṃ bhavaṅgasantatinti. Tassa phalattāti phalūpacārena indriyaṃ viya middhaṃ dassetuṃ middhassa phalattā indriyaniddese viya liṅgādīni middhaniddesepi soppādīni vuttānīti attho.
ਰੂਪਕਾਯਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਸਮੋਰੋਧੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਸੋ ਨਾਮਕਾਯੇ વੁਤ੍ਤੋਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਤੇਨ ਸਹ વੁਤ੍ਤਾ ਓਨਾਹਪਰਿਯੋਨਾਹਾ ਚ। ਰੂਪਕਾਯਸ੍ਸ વਾ વਿਪ੍ਫਾਰਿਕਾવਿਪ੍ਫਾਰਿਕਭਾવੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਭਾવੇਨ ਨਤ੍ਥਿ, ਨਾਮਕਾਯਸ੍ਸ ਨਾਮਕਾਯੇ વਿਪ੍ਫਾਰਿਕੇ ਲਹੁਕੋ, ਅવਿਪ੍ਫਾਰਿਕੇ ਗਰੁਕੋਤਿ ਅવਿਪ੍ਫਾਰਿਕਭਾવੇਨ ਓਨਾਹਨਾਦਿ ਨਾਮਕਾਯਸ੍ਸੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਓਨਾਹਨਾਦਯੋਪਿ ਨਾਮਕਾਯੇ વਿਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਹਿ ਰੂਪਂ ਨਾਮਕਾਯਸ੍ਸ ਓਨਾਹੋ…ਪੇ॰… ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਆવਰਣਭਾવੋ વਿਯ ਹਿ ਓਨਾਹਨਾਦਿਭਾવੋਪਿ ਨਾਮਕਾਯਸ੍ਸੇવ ਹੋਤੀਤਿ। ਇਤਰੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਮੇਘਾਦੀਹਿ ਰੂਪੇਹਿ ਰੂਪਾਨਂ ਓਨਾਹਨਾਦਿਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਨਨੁ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਯਦਿ ਏવਨ੍ਤਿ ਯਦਿ ਰੂਪਸ੍ਸ ਓਨਾਹਨਾਦਿਤਾ ਸਿਦ੍ਧਾ, ਅਰੂਪਸ੍ਸ ਨ ਸਿਯਾ , ਸੇਤੁਬਨ੍ਧਾਦੀਸੁ ਰੂਪਸ੍ਸ ਆવਰਣਂ ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਆવਰਣਮ੍ਪਿ ਅਰੂਪਸ੍ਸ ਨ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Rūpakāyassa antosamorodho natthīti so nāmakāye vuttoti viññāyati. Tena saha vuttā onāhapariyonāhā ca. Rūpakāyassa vā vipphārikāvipphārikabhāvo nāma attano sabhāvena natthi, nāmakāyassa nāmakāye vipphārike lahuko, avipphārike garukoti avipphārikabhāvena onāhanādi nāmakāyasseva hotīti onāhanādayopi nāmakāye viññāyanti. Tenāha ‘‘na hi rūpaṃ nāmakāyassa onāho…pe… hotī’’ti. Āvaraṇabhāvo viya hi onāhanādibhāvopi nāmakāyasseva hotīti. Itaro adhippāyaṃ ajānanto meghādīhi rūpehi rūpānaṃ onāhanādiṃ passanto ‘‘nanu cā’’tiādimāha. Yadi evanti yadi rūpassa onāhanāditā siddhā, arūpassa na siyā , setubandhādīsu rūpassa āvaraṇaṃ diṭṭhanti āvaraṇampi arūpassa na bhaveyyāti attho.
ਸੁਰਾਮੇਰਯਪਾਨਂ ਅਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਭਾવੋ, ਸੁਰਾ…ਪੇ॰… ਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਚ ਅਕੁਸਲਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣਭਾવੋ ਯੁਤ੍ਤੋ, ਤਥਾਪਿ ਪਰਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਅਨੁਜਾਨਿਤ੍વਾ ਸੁਰਾਮੇਰਯਸ੍ਸ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣਤਾ ਚ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣਾਨਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਫਲવੋਹਾਰੇਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਨ, ਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ’’ਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋਤਿ ਯਥਾ ਜਾਤਰੂਪਸ੍ਸ ਅਯੋ ਲੋਹਂ ਤਿਪੁ ਸੀਸਂ ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਉਪਕ੍ਕਿਲਿਟ੍ਠਂ ਜਾਤਰੂਪਂ ਨ ਚੇવ ਮੁਦੁ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਕਮ੍ਮਨਿਯਂ, ਨ ਚ ਪਭਸ੍ਸਰਂ ਪਭਙ੍ਗੁ ਚ, ਨ ਚ ਸਮ੍ਮਾ ਉਪੇਤਿ ਕਮ੍ਮਾਯ, ਏવਮੇવ। ਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋਤਿ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਪਞ੍ਞਾਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋ, ਪਚ੍ਚਯੇ ਫਲਨਿਦ੍ਦੇਸਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਯਮੇવ ਕਿਲੇਸੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਨਿਦ੍ਦੇਸੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Surāmerayapānaṃ akusalanti katvā yutto tassa upakkilesabhāvo, surā…pe… pamādaṭṭhānānuyogassa ca akusalattā paññāya dubbalīkaraṇabhāvo yutto, tathāpi parassa adhippāyaṃ anujānitvā surāmerayassa upakkilesatā paññāya dubbalīkaraṇatā ca upakkilesānaṃ paññāya dubbalīkaraṇānañca paccayattā phalavohārena vuttāti dassento āha ‘‘na, paccayaniddesato’’ti. Evameva khoti yathā jātarūpassa ayo lohaṃ tipu sīsaṃ sajjanti pañcupakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ jātarūpaṃ na ceva mudu hoti, na ca kammaniyaṃ, na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca, na ca sammā upeti kammāya, evameva. Paccayaniddesatoti upakkilesapaññādubbalīkaraṇānaṃ paccayabhāvaniddesato, paccaye phalaniddesatoti attho. Sayameva kileso upakkilesaniddesesu niddiṭṭhoti adhippāyo.
ਨੀવਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾવ ਨੀવਰਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸਿਯਮਾਨੇ ਨ ਨੀવਰਣਤਾਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੋ ਆਰਮ੍ਭੋ, ਅਥ ਖੋ ਸਿਦ੍ਧਨੀવਰਣਭਾવਸ੍ਸ ਨੀવਰਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤਾਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੋਤਿ ਯਥਾਲਾਭવਸੇਨ ਚ ਅਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚਰਨ੍ਤਮ੍ਪੀਤਿ ਸਿਪ੍ਪਿਸਮ੍ਬੁਕਾਦੀਸੁ ਯਥਾਲਾਭਸਮ੍ਭવਂ ਤਂ ਦ੍વਯਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਏવਂ ‘‘ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਨੀવਰਣਂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮ੍ਪੀ’’ਤਿ વਚਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਂ ਯਥਾਲਾਭਂ ਸਮ੍ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਜਸ੍ਸਾਸਮ੍ਭવવਚਨਤੋਤਿ ‘‘ਚਤ੍ਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਸ੍ਸ ਝਾਨਕ੍ਖਣੇ ਚਿਤ੍ਤਜਸ੍ਸ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਭવવਚਨਭਾવਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ‘‘ਚਤ੍ਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿવਚਨੇਨ વਾ ਅਸਮ੍ਭવਸ੍ਸ વਚਨਤੋ ਪਕਾਸਨਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Nīvaraṇaṃ hutvāva nīvaraṇasampayutte dassiyamāne na nīvaraṇatādassanattho ārambho, atha kho siddhanīvaraṇabhāvassa nīvaraṇasampayuttatādassanatthoti yathālābhavasena ca asampayuttassa vacanaṃ na yujjati. Yathā hi tiṭṭhantampi carantampīti sippisambukādīsu yathālābhasambhavaṃ taṃ dvayaṃ vuttaṃ, na evaṃ ‘‘thinamiddhanīvaraṇaṃ sampayuttampi asampayuttampī’’ti vacanaṃ atthi, yaṃ yathālābhaṃ sambhaveyyāti. Cittajassāsambhavavacanatoti ‘‘cattattā’’tiādivacanassa jhānakkhaṇe cittajassa thinamiddhassa asambhavavacanabhāvatoti attho, ‘‘cattattā’’tiādivacanena vā asambhavassa vacanato pakāsanatoti attho.
ਕਾਮੇਸੁ ਖੋ ਪਨ…ਪੇ॰… ਸੁਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਾਮਾਦੀਨવੇ ਅਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਹਾਨਮਾਹ। ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਰੂਪੇ ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਪਹਾਨਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ‘‘ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ વਿਨਯਨਨ੍ਤਿ વਾ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਰੂਪਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਹਾਤਬ੍ਬਤ੍ਤਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਨ ਪਨ ‘‘ਛ ਧਮ੍ਮੇ ਪਹਾਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਹਾਤਬ੍ਬਤਾਦਸ੍ਸਨਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਪਕਾਰੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਨ ਯਥਾ…ਪੇ॰… વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣਾਨਿ ਚ ਯਥਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਾਨਿ ‘‘ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਨ ਏવਂ ਰੂਪਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬਮੇવ ਹੋਨ੍ਤਂ ‘‘ਪਹਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Kāmesu kho pana…pe… sudiṭṭhoti iminā kāmādīnave aññāṇassa pahānamāha. Taṃ tatthapahānanti taṃ tattha rūpe pahānanti pahānaṃ apekkhitvā ‘‘ta’’nti vuttaṃ, taṃ vinayananti vā attho. Tena rūpassa appahātabbattameva dasseti, na pana ‘‘cha dhamme pahāyā’’tiādīsu middhassa appahātabbatādassanato añño pakāro vutto. Na yathā…pe… vuttanti cha dhammā pañca nīvaraṇāni ca yathā pahātabbāneva hontāni ‘‘pahātabbānī’’ti vuttāni, na evaṃ rūpaṃ pahātabbameva hontaṃ ‘‘pahātabba’’nti vuttanti attho.
ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਚ ਸੁਤ੍ਤੇਹੀਤਿ વੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਤਥਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਕੁਸਲਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਂ ਆવਰਨ੍ਤੀਤਿ ਆવਰਣਾ। ਨੀવਾਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਨੀવਰਣਾ। ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਭવਨ੍ਤਾ ਆਰੋਹਨ੍ਤੀਤਿ ਚੇਤਸੋ ਅਜ੍ਝਾਰੁਹਾ। ਆવਰਣਾਦਿਕਿਚ੍ਚਞ੍ਚ ਅਰੂਪਸ੍ਸੇવ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਥਾ ਅਨ੍ਧਕਰਣਾਦਿਕਿਚ੍ਚਂ। ਤਤ੍ਥ ਚਤੂਸੁ ਪਦੇਸੁ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਪਚ੍ਛਿਮੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖਂ વਿਘਾਤੋ, ਤਂਜਨਕਤਾਯ વਿਘਾਤਪਕ੍ਖਿਕਂ। ਚੇਤਸੋ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਤੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਰਾਸਿਭਾવੋ ਚ ਅਰੂਪਸ੍ਸੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਅਰੂਪਮੇવ ਮਿਦ੍ਧਂ।
Aññehi ca suttehīti vuttasuttānaṃ dassanatthaṃ ‘‘tathā hī’’tiādimāha. Kusalappavattiṃ āvarantīti āvaraṇā. Nīvārentīti nīvaraṇā. Cittaṃ abhibhavantā ārohantīti cetaso ajjhāruhā. Āvaraṇādikiccañca arūpasseva yujjati, tathā andhakaraṇādikiccaṃ. Tattha catūsu padesu purimapurimassa pacchimapacchimo attho. Saṃsāradukkhaṃ vighāto, taṃjanakatāya vighātapakkhikaṃ. Cetaso pariyuṭṭhānaṃ ayonisomanasikārato uppatti akusalarāsibhāvo ca arūpasseva hotīti arūpameva middhaṃ.
੧੧੬੬. ਗਣਭੋਜਨਾਦਿਅਕਪ੍ਪਿਯਭੋਜਨਂ ਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞੀ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਕੋਚਿ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਅਨવਜ੍ਜਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਦਸ੍ਸਨਚੇਤਿਯવਨ੍ਦਨਾਦਿਂ વਜ੍ਜਸਞ੍ਞੀ ਅਕਤ੍વਾ ਕਤ੍વਾ ਚ ਕੋਚਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੀ ਹੋਤਿ। વਤ੍ਥੁਨ੍ਤਿ ਮੂਲਂ। ਏવਰੂਪਨ੍ਤਿ ਮੂਲવਸੇਨ ਏવਂਪਕਾਰਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਪਦਂ ਯੇવਾਪਨਕੇਸੁ ‘‘ਕੁਚ੍ਛਿਤਂ ਕਤਂ ਕੁਕਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਮੇવ। ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਨਾਕਾਰੋਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਭਾવਨਾਕਾਰੋ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਕਰਣਾਕਾਰੋ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਗਮਨਾਕਾਰੋ વਾ। ਏਤੇਨ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਕਿਰਿਯਭਾવੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਕਪ੍ਪਤਿ ਨ ਕਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ ਪવਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੋવ વਿਨਯਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ।
1166. Gaṇabhojanādiakappiyabhojanaṃ kappiyasaññī bhuñjitvā puna jānitvā koci vippaṭisārī hoti, anavajjañca bhikkhudassanacetiyavandanādiṃ vajjasaññī akatvā katvā ca koci assaddho vippaṭisārī hoti. Vatthunti mūlaṃ. Evarūpanti mūlavasena evaṃpakāranti attho. Kukkuccapadaṃ yevāpanakesu ‘‘kucchitaṃ kataṃ kukataṃ, tassa bhāvo’’ti vuttatthameva. Kukkuccāyanākāroti kukkuccabhāvanākāro kukkuccakaraṇākāro kukkuccagamanākāro vā. Etena kukkuccaṃ kiriyabhāvena dasseti. ‘‘Kappati na kappatī’’ti pavattacittuppādova vinayakukkuccaṃ.
੧੧੭੬. ਚਿਤ੍ਤવਿਕ੍ਖਿਪਨਕਿਚ੍ਚਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਞ੍ਚ ਸਹ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹਾਨਂ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨੀવਰਣવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਦਿ ਹਿ ਲੋਭੋ ਨੋਨੀવਰਣੋ ਸਿਯਾ, ‘‘ਨੋਨੀવਰਣੋ ਧਮ੍ਮੋ ਨੀવਰਣਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਨ ਚੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਗਣਨਾਯ ਚ ‘‘ਹੇਤੁਯਾ ਚਤ੍ਤਾਰੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ‘‘ਨવਾ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੋ ਲੋਭੋ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਨ੍ਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨਸ੍ਸ ਪਹਾਨવਚਨਂ ਯੁਤ੍ਤਂ।
1176. Cittavikkhipanakiccasāmaññena uddhaccaṃ kukkuccañca saha vuttanti veditabbaṃ. Kāmacchandassa anāgāmimaggena pahānaṃ ukkaṭṭhanīvaraṇavasena vuttanti veditabbaṃ. Yadi hi lobho nonīvaraṇo siyā, ‘‘nonīvaraṇo dhammo nīvaraṇassa dhammassa hetupaccayena paccayo’’tiādi vattabbaṃ siyā, na cetaṃ vuttaṃ. Gaṇanāya ca ‘‘hetuyā cattārī’’ti vuttaṃ, na ‘‘navā’’ti. Tasmā sabbo lobho kāmacchandanīvaraṇanti arahattamaggenassa pahānavacanaṃ yuttaṃ.
੧੨੧੯. ਕਾਮੋ ਚਾਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮੋ ਚ। ਪੁਰਿਮਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਤ੍ਤਰਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪਾਦਿਯਤੀਤਿ ਪੁਰਿਮਦਿਟ੍ਠਿਂ ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀ ਉਪਾਦਿਯਤਿ, ਪੁਰਿਮਦਿਟ੍ਠਿਆਕਾਰੇਨੇવ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਉਤ੍ਤਰਦਿਟ੍ਠਿ ਤੇਨੇવ ਪੁਰਿਮਦਿਟ੍ਠਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀ ਤਂ ਉਪਾਦਿਯਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਗੋਸੀਲਗੋવਤਾਦੀਨੀਤਿ ਤਥਾਭੂਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਮਾਹ। ਅਭਿਨਿવੇਸਤੋਤਿ ਅਭਿਨਿવੇਸਭਾવਤੋ, ਅਭਿਨਿવਿਸਨਤੋ વਾ। ਅਤ੍ਤવਾਦਮਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਦਂ વਚਨਮਤ੍ਤਮੇવ। ਉਪਾਦਿਯਨ੍ਤਿ ਦਲ਼੍ਹਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਕਥਂ? ਅਤ੍ਤਾਤਿ। ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਹਿ ਅਭਿਨਿવਿਸਨ੍ਤਾ વਚਨਮੇવ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਅਤ੍ਤવਾਦਮਤ੍ਤਮੇવ ਉਪਾਦਿਯਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਅਤ੍ਤવਾਦਮਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਾ વਾਚਾવਤ੍ਥੁਮਤ੍ਤਮਾਹ। વਾਚਾવਤ੍ਥੁਮਤ੍ਤਮੇવ ਹਿ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਉਪਾਦਿਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਭਾવਾਤਿ।
1219. Kāmo cāti kilesakāmo ca. Purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi upādiyatīti purimadiṭṭhiṃ ‘‘sassato’’ti gaṇhantī upādiyati, purimadiṭṭhiākāreneva vā uppajjamānā uttaradiṭṭhi teneva purimadiṭṭhiṃ daḷhaṃ karontī taṃ upādiyatīti vuttaṃ. Gosīlagovatādīnīti tathābhūtaṃ diṭṭhimāha. Abhinivesatoti abhinivesabhāvato, abhinivisanato vā. Attavādamattamevāti attassa abhāvā ‘‘attā’’ti idaṃ vacanamattameva. Upādiyanti daḷhaṃ gaṇhanti. Kathaṃ? Attāti. Attāti hi abhinivisantā vacanameva daḷhaṃ katvā gaṇhantīti attho. Evaṃ attavādamattameva upādiyantīti vuttaṃ. ‘‘Attavādamatta’’nti vā vācāvatthumattamāha. Vācāvatthumattameva hi ‘‘attā’’ti upādiyanti atthassa abhāvāti.
੧੨੨੧. ਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਦਾਨਮਾਹ, ਤਂ ਅਫਲਤ੍ਤਾ ਰੂਪਂ વਿਯ ਦਾਨਂ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਮਹਾવਿਜਿਤਯਞ੍ਞਸਦਿਸੋ ਯਞ੍ਞੋ ਮਹਾਯਾਗੋ। ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਹવਨਂ ਦਾਨਂ ਆਹੁਨਂ, ਪਾਹੁਨਾਨਂ ਅਤਿਥੀਨਂ ਅਤਿਥਿਕਿਰਿਯਾ ਪਾਹੁਨਂ, ਆવਾਹਾਦੀਸੁ ਮਙ੍ਗਲਤ੍ਥਂ ਦਾਨਂ ਮਙ੍ਗਲਕਿਰਿਯਾ। ਪਰਲੋਕੇ ਠਿਤੋ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ‘‘ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਅવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਲੋਕੋ, ਪਰਞ੍ਚ ਅવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਅਯਂ ਲੋਕੋ ਹੋਤਿ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਆਗਨ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਚਾਤਿ ਪਰਲੋਕਤੋ ਇਧਾਗਮਨਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਨਤੋ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਰਲੋਕੇ ਠਿਤੋ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ‘‘ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਹਿ ਅਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਪਰਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਹੋਤੀਤਿ। ਇਧਲੋਕੇ ਠਿਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਅਯਮੇવ ਨਯੋ। ਅਯਂ વਾ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ‘‘ਸਂਸਰਣਪ੍ਪਦੇਸੋ ਇਧਲੋਕੋ ਚ ਪਰਲੋਕੋ ਚ ਨਾਮ ਕੋਚਿ ਨਤ੍ਥਿ ਸਂਸਰਣਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਨਤੋ’’ਤਿ। ਪੁਰਿਮਭવਤੋ ਪਚ੍ਛਿਮਭવੇ ਉਪਪਤਨਂ ਉਪਪਾਤੋ, ਸੋ ਯੇਸਂ ਸੀਲਂ, ਤੇ ਓਪਪਾਤਿਕਾ। ਤੇ ਪਨ ਚવਨਕਾ ਉਪਪਜ੍ਜਨਕਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਆਹ ‘‘ਚવਨਕਉਪਪਜ੍ਜਨਕਸਤ੍ਤਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਗਣ੍ਹਾਤੀ’’ਤਿ। ਅਨੁਲੋਮਪ੍ਪਟਿਪਦਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨੁਕੂਲਂ ਸੀਲਾਦਿਪ੍ਪਟਿਪਦਂ।
1221. Dinnanti dānamāha, taṃ aphalattā rūpaṃ viya dānaṃ nāma na hotīti paṭikkhipati. Mahāvijitayaññasadiso yañño mahāyāgo. Āmantetvā havanaṃ dānaṃ āhunaṃ, pāhunānaṃ atithīnaṃ atithikiriyā pāhunaṃ, āvāhādīsu maṅgalatthaṃ dānaṃ maṅgalakiriyā. Paraloke ṭhito imaṃ lokaṃ ‘‘natthī’’ti gaṇhātīti imaṃ lokaṃ avekkhitvā paraloko, parañca avekkhitvā ayaṃ loko hoti gantabbato āgantabbato cāti paralokato idhāgamanassa abhāvā tattheva ucchijjanato cittena paraloke ṭhito imaṃ lokaṃ ‘‘natthī’’ti gaṇhātīti attho veditabbo. Na hi ayaṃ diṭṭhi paraloke nibbattasseva hotīti. Idhaloke ṭhitoti etthāpi ayameva nayo. Ayaṃ vā ettha attho ‘‘saṃsaraṇappadeso idhaloko ca paraloko ca nāma koci natthi saṃsaraṇassa abhāvā tattha tattheva ucchijjanato’’ti. Purimabhavato pacchimabhave upapatanaṃ upapāto, so yesaṃ sīlaṃ, te opapātikā. Te pana cavanakā upapajjanakā hontīti katvā āha ‘‘cavanakaupapajjanakasattā natthīti gaṇhātī’’ti. Anulomappaṭipadanti nibbānānukūlaṃ sīlādippaṭipadaṃ.
੧੨੩੬. ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤੋવ ਗਹਿਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਯਂ ਆਸવਗੋਚ੍ਛਕੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ ਕਪ੍ਪਰੁਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਰਾਗਸ੍ਸ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਰਾਗਸ੍ਸ ਚ ਅਸਙ੍ਗਹਣੇਨ ਨੀવਰਣਗੋਚ੍ਛਕੇ ਚ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਤਾਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਪ੍ਪਦੇਸਤ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਨਿવਾਰਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨਾਤਿ વਚਨੇਨ ਚਤੂਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਪਹਾਤਬ੍ਬਤਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਪੁਰਿਮੇਹਿ ਅਤਨੁਕਤਾ ਮੋਹਾਦਯੋ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹੀਯਨ੍ਤੀਤਿ।
1236. Nippadesatova gahitoti iminā yaṃ āsavagocchake brahmānaṃ kapparukkhādīsu rāgassa ca diṭṭhirāgassa ca asaṅgahaṇena nīvaraṇagocchake ca kāmacchandassa anāgāmimaggena pahātabbatādassanena sappadesattaṃ vuttaṃ, taṃ nivāritaṃ hoti. Arahattamaggenāti vacanena catūhi maggehi pahātabbatā vuttāti daṭṭhabbaṃ. Na hi purimehi atanukatā mohādayo arahattamaggena pahīyantīti.
੧੨੮੭. ਨਿਰਤਿਅਤ੍ਥੇਨਾਤਿ ਪੀਤਿવਿਰਹੇਨ, ਬਲવਨਿਕਨ੍ਤਿવਿਰਹੇਨ વਾ। ਨ ਹਿ ਦੁਕ੍ਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਰਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ। ਅવ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਅવਗਾਹਤ੍ਥੋ ਅਧੋਅਤ੍ਥੋ ਚਾਤਿ ਦ੍વਿਧਾ ਅવ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ।
1287. Niratiatthenāti pītivirahena, balavanikantivirahena vā. Na hi dukkhāya vedanāya rajjantīti. Ava-saddena avagāhattho adhoattho cāti dvidhā ava-saddassa attho vutto.
੧੩੦੧. વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸਹਗਤੋ ਮੋਹਰਣੋ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ ਰਾਗਰਣੇਨ ਸਰਣੋ, ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸਹਗਤੋ ਰੂਪਰਾਗਅਰੂਪਰਾਗਸਙ੍ਖਾਤੇਨ। ਅਰਣવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੩੩) ਪਨ ‘‘ਯੋ ਕਾਮਪਟਿਸਨ੍ਧਿਸੁਖਿਨੋ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨੁਯੋਗੋ ਹੀਨੋ ਗਮ੍ਮੋ ਪੋਥੁਜ੍ਜਨਿਕੋ ਅਨਰਿਯੋ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤੋ, ਸਦੁਕ੍ਖੋ ਏਸੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਉਪਘਾਤੋ ਸਉਪਾਯਾਸੋ ਸਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਮਿਚ੍ਛਾਪਟਿਪਦਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਏਸੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਰਣੋ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ ਫਲਭੂਤਦੁਕ੍ਖਉਪਘਾਤਉਪਾਯਾਸਪਰਿਲ਼ਾਹਸਭਾવਭੂਤੋ ਮਿਚ੍ਛਾਪਟਿਪਦਾਭਾવੋવ ‘‘ਸਰਣੋ’’ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਤੇਹਿ ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਨਂ ਸਰਣਤਾ ਸਿਦ੍ਧਾ ਹੋਤੀਤਿ।
1301. Vicikicchāsahagato moharaṇo pahānekaṭṭhena diṭṭhisampayuttena rāgaraṇena saraṇo, uddhaccasahagato rūparāgaarūparāgasaṅkhātena. Araṇavibhaṅgasutte (ma. ni. 3.333) pana ‘‘yo kāmapaṭisandhisukhino somanassānuyogo hīno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaṃhito, sadukkho eso dhammo saupaghāto saupāyāso sapariḷāho micchāpaṭipadā. Tasmā eso dhammo saraṇo’’tiādivacanato phalabhūtadukkhaupaghātaupāyāsapariḷāhasabhāvabhūto micchāpaṭipadābhāvova ‘‘saraṇo’’ti viññāyatīti tehi sabbākusalānaṃ saraṇatā siddhā hotīti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਦੁਕਨਿਕ੍ਖੇਪਂ • Dukanikkhepaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ਦੁਕਨਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾ • Dukanikkhepakathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਦੁਕਨਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Dukanikkhepakathāvaṇṇanā