| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi |
දුකනික්‌ඛෙපං
Dukanikkhepaṃ
හෙතුගොච්‌ඡකං
Hetugocchakaṃ
1059. කතමෙ ධම්‌මා හෙතූ? තයො කුසලහෙතූ, තයො අකුසලහෙතූ, තයො අබ්‍යාකතහෙතූ, නව කාමාවචරහෙතූ ඡ රූපාවචරහෙතූ, ඡ අරූපාවචරහෙතූ, ඡ අපරියාපන්‌නහෙතූ.
1059. Katame dhammā hetū? Tayo kusalahetū, tayo akusalahetū, tayo abyākatahetū, nava kāmāvacarahetū cha rūpāvacarahetū, cha arūpāvacarahetū, cha apariyāpannahetū.
1060. තත්‌ථ කතමෙ තයො කුසලහෙතූ? අලොභො, අදොසො, අමොහො.
1060. Tattha katame tayo kusalahetū? Alobho, adoso, amoho.
1061. තත්‌ථ කතමො අලොභො? යො අලොභො අලුබ්‌භනා අලුබ්‌භිතත්‌තං අසාරාගො අසාරජ්‌ජනා අසාරජ්‌ජිතත්‌තං අනභිජ්‌ඣා අලොභො කුසලමූලං – අයං වුච්‌චති අලොභො.
1061. Tattha katamo alobho? Yo alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati alobho.
1062. තත්‌ථ කතමො අදොසො? යො අදොසො අදුස්‌සනා අදුස්‌සිතත්‌තං මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං අනුද්‌දා අනුද්‌දායනා අනුදායිතත්‌තං හිතෙසිතා අනුකම්‌පා අබ්‍යාපාදො අබ්‍යාපජ්‌ජො අදොසො කුසලමූලං – අයං වුච්‌චති අදොසො.
1062. Tattha katamo adoso? Yo adoso adussanā adussitattaṃ metti mettāyanā mettāyitattaṃ anuddā anuddāyanā anudāyitattaṃ hitesitā anukampā abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati adoso.
1063. තත්‌ථ කතමො අමොහො? දුක්‌ඛෙ ඤාණං, දුක්‌ඛසමුදයෙ ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධෙ ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තෙ ඤාණං, අපරන්‌තෙ ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ ඤාණං, ඉදප්‌පච්‌චයතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු ඤාණං, යා එවරූපා පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – අයං වුච්‌චති අමොහො.
1063. Tattha katamo amoho? Dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ, pubbante ñāṇaṃ, aparante ñāṇaṃ, pubbantāparante ñāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ, yā evarūpā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati amoho.
ඉමෙ තයො කුසලහෙතූ.
Ime tayo kusalahetū.
1064. තත්‌ථ කතමෙ තයො අකුසලහෙතූ? ලොභො, දොසො, මොහො.
1064. Tattha katame tayo akusalahetū? Lobho, doso, moho.
1065. තත්‌ථ කතමො ලොභො? යො රාගො සාරාගො අනුනයො අනුරොධො නන්‌දී නන්‌දීරාගො 1 චිත්‌තස්‌ස සාරාගො ඉච්‌ඡා මුච්‌ඡා අජ්‌ඣොසානං ගෙධො පලිගෙධො සඞ්‌ගො පඞ්‌කො එජා මායා ජනිකා සඤ්‌ජනනී සිබ්‌බිනී 2 ජාලිනී සරිතා විසත්‌තිකා සුත්‌තං විසටා ආයූහිනී 3 දුතියා පණිධි භවනෙත්‌ති වනං වනථො සන්‌ථවො සිනෙහො අපෙක්‌ඛා පටිබන්‌ධු ආසා ආසිසනා ආසිසිතත්‌තං 4 රූපාසා සද්‌දාසා ගන්‌ධාසා රසාසා ඵොට්‌ඨබ්‌බාසා ලාභාසා ධනාසා පුත්‌තාසා ජීවිතාසා ජප්‌පා පජප්‌පා අභිජප්‌පා ජප්‌පා ජප්‌පනා ජප්‌පිතත්‌තං ලොලුප්‌පං ලොලුප්‌පායනා ලොලුප්‌පායිතත්‌තං පුච්‌ඡඤ්‌ජිකතා 5 සාධුකම්‍යතා අධම්‌මරාගො විසමලොභො නිකන්‌ති නිකාමනා පත්‌ථනා පිහනා සම්‌පත්‌ථනා කාමතණ්‌හා භවතණ්‌හා විභවතණ්‌හා රූපතණ්‌හා අරූපතණ්‌හා නිරොධතණ්‌හා රූපතණ්‌හා සද්‌දතණ්‌හා ගන්‌ධතණ්‌හා රසතණ්‌හා ඵොට්‌ඨබ්‌බතණ්‌හා ධම්‌මතණ්‌හා ඔඝො යොගො ගන්‌ථො උපාදානං ආවරණං නීවරණං ඡාදනං බන්‌ධනං උපක්‌කිලෙසො අනුසයො පරියුට්‌ඨානං ලතා වෙවිච්‌ඡං දුක්‌ඛමූලං දුක්‌ඛනිදානං දුක්‌ඛප්‌පභවො මාරපාසො මාරබළිසං මාරවිසයො තණ්‌හානදී තණ්‌හාජාලං තණ්‌හාගද්‌දුලං තණ්‌හාසමුද්‌දො අභිජ්‌ඣා ලොභො අකුසලමූලං – අයං වුච්‌චති ලොභො.
1065. Tattha katamo lobho? Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandīrāgo 6 cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī 7 jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā āyūhinī 8 dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsisanā āsisitattaṃ 9 rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañjikatā 10 sādhukamyatā adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chādanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati lobho.
1066. තත්‌ථ කතමො දොසො? අනත්‌ථං මෙ අචරීති ආඝාතො ජායති, අනත්‌ථං මෙ චරතීති ආඝාතො ජායති, අනත්‌ථං මෙ චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, පියස්‌ස මෙ මනාපස්‌ස අනත්‌ථං අචරි…පෙ.… අනත්‌ථං චරති…පෙ.… අනත්‌ථං චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, අප්‌පියස්‌ස මෙ අමනාපස්‌ස අත්‌ථං අචරි…පෙ.… අත්‌ථං චරති…පෙ.… අත්‌ථං චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, අට්‌ඨානෙ වා පන ආඝාතො ජායති. යො එවරූපො චිත්‌තස්‌ස ආඝාතො පටිඝාතො පටිඝං පටිවිරොධො කොපො පකොපො සම්‌පකොපො දොසො පදොසො සම්‌පදොසො චිත්‌තස්‌ස බ්‍යාපත්‌ති මනොපදොසො කොධො කුජ්‌ඣනා කුජ්‌ඣිතත්‌තං දොසො දුස්‌සනා දුස්‌සිතත්‌තං බ්‍යාපත්‌ති බ්‍යාපජ්‌ජනා බ්‍යාපජ්‌ජිතත්‌තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්‌ඩික්‌කං අසුරොපො අනත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස – අයං වුච්‌චති දොසො.
1066. Tattha katamo doso? Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati, anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati. Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati doso.
1067. තත්‌ථ කතමො මොහො? දුක්‌ඛෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛසමුදයෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අඤ්‌ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, අපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, ඉදප්‌පච්‌චයතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු අඤ්‌ඤාණං, යං එවරූපං අඤ්‌ඤාණං අදස්‌සනං අනභිසමයො අනනුබොධො අසම්‌බොධො අප්‌පටිවෙධො අසංගාහනා අපරියොගාහනා අසමපෙක්‌ඛනා අපච්‌චවෙක්‌ඛණා අපච්‌චක්‌ඛකම්‌මං දුම්‌මෙජ්‌ඣං බාල්‍යං අසම්‌පජඤ්‌ඤං මොහො පමොහො සම්‌මොහො අවිජ්‌ජා අවිජ්‌ජොඝො අවිජ්‌ජායොගො අවිජ්‌ජානුසයො අවිජ්‌ජාපරියුට්‌ඨානං අවිජ්‌ජාලඞ්‌ගී මොහො අකුසලමූලං – අයං වුච්‌චති මොහො.
1067. Tattha katamo moho? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ, yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati moho.
ඉමෙ තයො අකුසලහෙතූ.
Ime tayo akusalahetū.
1068. තත්‌ථ කතමෙ තයො අබ්‍යාකතහෙතූ? කුසලානං වා ධම්‌මානං විපාකතො කිරියාබ්‍යාකතෙසු වා ධම්‌මෙසු අලොභො අදොසො අමොහො – ඉමෙ තයො අබ්‍යාකතහෙතූ.
1068. Tattha katame tayo abyākatahetū? Kusalānaṃ vā dhammānaṃ vipākato kiriyābyākatesu vā dhammesu alobho adoso amoho – ime tayo abyākatahetū.
1069. තත්‌ථ කතමෙ නව කාමාවචරහෙතූ? තයො කුසලහෙතූ, තයො අකුසලහෙතූ, තයො අබ්‍යාකතහෙතූ – ඉමෙ නව කාමාවචරහෙතූ.
1069. Tattha katame nava kāmāvacarahetū? Tayo kusalahetū, tayo akusalahetū, tayo abyākatahetū – ime nava kāmāvacarahetū.
1070. තත්‌ථ කතමෙ ඡ රූපාවචරහෙතූ? තයො කුසලහෙතූ, තයො අබ්‍යාකතහෙතූ – ඉමෙ ඡ රූපාවචරහෙතූ.
1070. Tattha katame cha rūpāvacarahetū? Tayo kusalahetū, tayo abyākatahetū – ime cha rūpāvacarahetū.
1071. තත්‌ථ කතමෙ ඡ අරූපාවචරහෙතූ? තයො කුසලහෙතූ, තයො අබ්‍යාකතහෙතූ – ඉමෙ ඡ අරූපාවචරහෙතූ.
1071. Tattha katame cha arūpāvacarahetū? Tayo kusalahetū, tayo abyākatahetū – ime cha arūpāvacarahetū.
1072. තත්‌ථ කතමෙ ඡ අපරියාපන්‌නහෙතූ? තයො කුසලහෙතූ, තයො අබ්‍යාකතහෙතූ – ඉමෙ ඡ අපරියාපන්‌නහෙතූ.
1072. Tattha katame cha apariyāpannahetū? Tayo kusalahetū, tayo abyākatahetū – ime cha apariyāpannahetū.
1073. තත්‌ථ කතමෙ තයො කුසලහෙතූ? අලොභො, අදොසො, අමොහො.
1073. Tattha katame tayo kusalahetū? Alobho, adoso, amoho.
1074. තත්‌ථ කතමො අලොභො? යො අලොභො අලුබ්‌භනා අලුබ්‌භිතත්‌තං අසාරාගො අසාරජ්‌ජනා අසාරජ්‌ජිතත්‌තං අනභිජ්‌ඣා අලොභො කුසලමූලං – අයං වුච්‌චති අලොභො.
1074. Tattha katamo alobho? Yo alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati alobho.
1075. තත්‌ථ කතමො අදොසො? යො අදොසො අදුස්‌සනා අදුස්‌සිතත්‌තං…පෙ.… අබ්‍යාපාදො අබ්‍යාපජ්‌ජො අදොසො කුසලමූලං – අයං වුච්‌චති අදොසො.
1075. Tattha katamo adoso? Yo adoso adussanā adussitattaṃ…pe… abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati adoso.
1076. තත්‌ථ කතමො අමොහො ? දුක්‌ඛෙ ඤාණං, දුක්‌ඛසමුදයෙ ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධෙ ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තෙ ඤාණං, අපරන්‌තෙ ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ ඤාණං, ඉදප්‌පච්‌චයතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු ඤාණං, යා එවරූපා පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි ධම්‌මවිචයසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති අමොහො.
1076. Tattha katamo amoho ? Dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ, pubbante ñāṇaṃ, aparante ñāṇaṃ, pubbantāparante ñāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ, yā evarūpā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati amoho.
ඉමෙ තයො කුසලහෙතූ.
Ime tayo kusalahetū.
1077. තත්‌ථ කතමෙ තයො අබ්‍යාකතහෙතූ? කුසලානං ධම්‌මානං විපාකතො අලොභො අදොසො අමොහො – ඉමෙ තයො අබ්‍යාකතහෙතූ. ඉමෙ ඡ අපරියාපන්‌නහෙතූ – ඉමෙ ධම්‌මා හෙතූ.
1077. Tattha katame tayo abyākatahetū? Kusalānaṃ dhammānaṃ vipākato alobho adoso amoho – ime tayo abyākatahetū. Ime cha apariyāpannahetū – ime dhammā hetū.
1078. කතමෙ ධම්‌මා න හෙතූ? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා, අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා න හෙතූ.
1078. Katame dhammā na hetū? Te dhamme ṭhapetvā, avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na hetū.
1079. කතමෙ ධම්‌මා සහෙතුකා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සහෙතුකා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සහෙතුකා .
1079. Katame dhammā sahetukā? Tehi dhammehi ye dhammā sahetukā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sahetukā .
1080. කතමෙ ධම්‌මා අහෙතුකා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා අහෙතුකා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අහෙතුකා.
1080. Katame dhammā ahetukā? Tehi dhammehi ye dhammā ahetukā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā ahetukā.
1081. කතමෙ ධම්‌මා හෙතුසම්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා හෙතුසම්‌පයුත්‌තා.
1081. Katame dhammā hetusampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā hetusampayuttā.
1082. කතමෙ ධම්‌මා හෙතුවිප්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා හෙතුවිප්‌පයුත්‌තා.
1082. Katame dhammā hetuvippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā hetuvippayuttā.
1083. කතමෙ ධම්‌මා හෙතූ චෙව සහෙතුකා ච? ලොභො මොහෙන හෙතු චෙව සහෙතුකො ච, මොහො ලොභෙන හෙතු චෙව සහෙතුකො ච, දොසො මොහෙන හෙතු චෙව සහෙතුකො ච, මොහො දොසෙන හෙතු චෙව සහෙතුකො ච; අලොභො අදොසො අමොහො, තෙ අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං හෙතූ චෙව සහෙතුකා ච – ඉමෙ ධම්‌මා හෙතූ චෙව සහෙතුකා ච.
1083. Katame dhammā hetū ceva sahetukā ca? Lobho mohena hetu ceva sahetuko ca, moho lobhena hetu ceva sahetuko ca, doso mohena hetu ceva sahetuko ca, moho dosena hetu ceva sahetuko ca; alobho adoso amoho, te aññamaññaṃ hetū ceva sahetukā ca – ime dhammā hetū ceva sahetukā ca.
1084. කතමෙ ධම්‌මා සහෙතුකා චෙව න ච හෙතූ? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සහෙතුකා තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා, වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සහෙතුකා චෙව න ච හෙතූ.
1084. Katame dhammā sahetukā ceva na ca hetū? Tehi dhammehi ye dhammā sahetukā te dhamme ṭhapetvā, vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sahetukā ceva na ca hetū.
1085. කතමෙ ධම්‌මා හෙතූ චෙව හෙතුසම්‌පයුත්‌තා ච? ලොභො මොහෙන හෙතු චෙව හෙතුසම්‌පයුත්‌තො ච, මොහො ලොභෙන හෙතු චෙව හෙතුසම්‌පයුත්‌තො ච, දොසො මොහෙන හෙතු චෙව හෙතුසම්‌පයුත්‌තො ච, මොහො දොසෙන හෙතු චෙව හෙතුසම්‌පයුත්‌තො ච; අලොභො අදොසො අමොහො , තෙ අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං හෙතූ චෙව හෙතුසම්‌පයුත්‌තා ච – ඉමෙ ධම්‌මා හෙතූ චෙව හෙතුසම්‌පයුත්‌තා ච.
1085. Katame dhammā hetū ceva hetusampayuttā ca? Lobho mohena hetu ceva hetusampayutto ca, moho lobhena hetu ceva hetusampayutto ca, doso mohena hetu ceva hetusampayutto ca, moho dosena hetu ceva hetusampayutto ca; alobho adoso amoho , te aññamaññaṃ hetū ceva hetusampayuttā ca – ime dhammā hetū ceva hetusampayuttā ca.
1086. කතමෙ ධම්‌මා හෙතුසම්‌පයුත්‌තා චෙව න ච හෙතූ? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා, වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා හෙතුසම්‌පයුත්‌තා චෙව න ච හෙතූ.
1086. Katame dhammā hetusampayuttā ceva na ca hetū? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā te dhamme ṭhapetvā, vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā hetusampayuttā ceva na ca hetū.
1087. කතමෙ ධම්‌මා න හෙතූ සහෙතුකා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා න හෙතූ සහෙතුකා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා න හෙතූ සහෙතුකා.
1087. Katame dhammā na hetū sahetukā? Tehi dhammehi ye dhammā na hetū sahetukā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā na hetū sahetukā.
1088. කතමෙ ධම්‌මා න හෙතූ අහෙතුකා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා න හෙතූ අහෙතුකා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා න හෙතූ අහෙතුකා.
1088. Katame dhammā na hetū ahetukā? Tehi dhammehi ye dhammā na hetū ahetukā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na hetū ahetukā.
චූළන්‌තරදුකං
Cūḷantaradukaṃ
1089. කතමෙ ධම්‌මා සප්‌පච්‌චයා? පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා – රූපක්‌ඛන්‌ධො, වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො , සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සප්‌පච්‌චයා.
1089. Katame dhammā sappaccayā? Pañcakkhandhā – rūpakkhandho, vedanākkhandho, saññākkhandho , saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime dhammā sappaccayā.
1090. කතමෙ ධම්‌මා අප්‌පච්‌චයා? අසඞ්‌ඛතා ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අප්‌පච්‌චයා.
1090. Katame dhammā appaccayā? Asaṅkhatā dhātu – ime dhammā appaccayā.
1091. කතමෙ ධම්‌මා සඞ්‌ඛතා? යෙව තෙ ධම්‌මා සප්‌පච්‌චයා, තෙව තෙ ධම්‌මා සඞ්‌ඛතා.
1091. Katame dhammā saṅkhatā? Yeva te dhammā sappaccayā, teva te dhammā saṅkhatā.
1092. කතමෙ ධම්‌මා අසඞ්‌ඛතා? යො එව සො ධම්‌මො අප්‌පච්‌චයො, සො එව සො ධම්‌මො අසඞ්‌ඛතො.
1092. Katame dhammā asaṅkhatā? Yo eva so dhammo appaccayo, so eva so dhammo asaṅkhato.
1093. කතමෙ ධම්‌මා සනිදස්‌සනා? රූපායතනං – ඉමෙ ධම්‌මා සනිදස්‌සනා .
1093. Katame dhammā sanidassanā? Rūpāyatanaṃ – ime dhammā sanidassanā .
1094. කතමෙ ධම්‌මා අනිදස්‌සනා? චක්‌ඛායතනං…පෙ.… ඵොට්‌ඨබ්‌බායතනං, වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, යඤ්‌ච රූපං අනිදස්‌සනං අප්‌පටිඝං ධම්‌මායතනපරියාපන්‌නං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අනිදස්‌සනා.
1094. Katame dhammā anidassanā? Cakkhāyatanaṃ…pe… phoṭṭhabbāyatanaṃ, vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, yañca rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatanapariyāpannaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anidassanā.
1095. කතමෙ ධම්‌මා සප්‌පටිඝා? චක්‌ඛායතනං…පෙ.… ඵොට්‌ඨබ්‌බායතනං – ඉමෙ ධම්‌මා සප්‌පටිඝා.
1095. Katame dhammā sappaṭighā? Cakkhāyatanaṃ…pe… phoṭṭhabbāyatanaṃ – ime dhammā sappaṭighā.
1096. කතමෙ ධම්‌මා අප්‌පටිඝා? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, යඤ්‌ච රූපං අනිදස්‌සනං අප්‌පටිඝං ධම්‌මායතනපරියාපන්‌නං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අප්‌පටිඝා.
1096. Katame dhammā appaṭighā? Vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, yañca rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatanapariyāpannaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā appaṭighā.
1097. කතමෙ ධම්‌මා රූපිනො? චත්‌තාරො ච මහාභූතා චතුන්‌නඤ්‌ච මහාභූතානං උපාදාය රූපං – ඉමෙ ධම්‌මා රූපිනො.
1097. Katame dhammā rūpino? Cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ – ime dhammā rūpino.
1098. කතමෙ ධම්‌මා අරූපිනො? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අරූපිනො.
1098. Katame dhammā arūpino? Vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā arūpino.
1099. කතමෙ ධම්‌මා ලොකියා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා ලොකියා.
1099. Katame dhammā lokiyā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā lokiyā.
1100. කතමෙ ධම්‌මා ලොකුත්‌තරා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා ලොකුත්‌තරා.
1100. Katame dhammā lokuttarā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā lokuttarā.
1101. කතමෙ ධම්‌මා කෙනචි විඤ්‌ඤෙය්‍යා, කෙනචි න විඤ්‌ඤෙය්‍යා? යෙ තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා , න තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා න තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. යෙ තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා; යෙ වා පන තෙ ධම්‌මා ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යා, න තෙ ධම්‌මා කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යා. ඉමෙ ධම්‌මා කෙනචි විඤ්‌ඤෙය්‍යා කෙනචි න විඤ්‌ඤෙය්‍යා.
1101. Katame dhammā kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā? Ye te dhammā cakkhuviññeyyā , na te dhammā sotaviññeyyā; ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā. Ye te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā; ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā. Ye te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā; ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā. Ye te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā; ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā. Ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā; ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā. Ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā; ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā. Ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā; ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā na te dhammā sotaviññeyyā. Ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā; ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā. Ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā; ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā. Ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā; ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā. Ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā; ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā. Ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā; ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā. Ye te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā; ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā. Ye te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā; ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā. Ye te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā; ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā. Ye te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā; ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā. Ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā; ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā. Ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā; ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā. Ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā; ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā. Ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā; ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā. Ime dhammā kenaci viññeyyā kenaci na viññeyyā.
ආසවගොච්‌ඡකං
Āsavagocchakaṃ
1102. කතමෙ ධම්‌මා ආසවා? චත්‌තාරො ආසවා – කාමාසවො, භවාසවො, දිට්‌ඨාසවො, අවිජ්‌ජාසවො.
1102. Katame dhammā āsavā? Cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.
1103. තත්‌ථ කතමො කාමාසවො? යො කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දො කාමරාගො කාමනන්‌දී කාමතණ්‌හා කාමසිනෙහො කාමපරිළාහො කාමමුච්‌ඡා කාමජ්‌ඣොසානං – අයං වුච්‌චති කාමාසවො.
1103. Tattha katamo kāmāsavo? Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ – ayaṃ vuccati kāmāsavo.
1104. තත්‌ථ කතමො භවාසවො? යො භවෙසු භවඡන්‌දො 11 භවරාගො භවනන්‌දී භවතණ්‌හා භවසිනෙහො භවපරිළාහො භවමුච්‌ඡා භවජ්‌ඣොසානං – අයං වුච්‌චති භවාසවො.
1104. Tattha katamo bhavāsavo? Yo bhavesu bhavachando 12 bhavarāgo bhavanandī bhavataṇhā bhavasineho bhavapariḷāho bhavamucchā bhavajjhosānaṃ – ayaṃ vuccati bhavāsavo.
1105. තත්‌ථ කතමො දිට්‌ඨාසවො? සස්‌සතො ලොකොති වා, අසස්‌සතො ලොකොති වා, අන්‌තවා ලොකොති වා, අනන්‌තවා ලොකොති වා, තං ජීවං තං සරීරන්‌ති වා, අඤ්‌ඤං ජීවං අඤ්‌ඤං සරීරන්‌ති වා, හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා; යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පටිග්‌ගාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියාසග්‌ගාහො – අයං වුච්‌චති දිට්‌ඨාසවො. සබ්‌බාපි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨාසවො.
1105. Tattha katamo diṭṭhāsavo? Sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā, anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā; yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati diṭṭhāsavo. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhāsavo.
1106. තත්‌ථ කතමො අවිජ්‌ජාසවො? දුක්‌ඛෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛසමුදයෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අඤ්‌ඤාණං , පුබ්‌බන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, අපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, ඉදප්‌පච්‌චයතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු අඤ්‌ඤාණංः යං එවරූපං අඤ්‌ඤාණං අදස්‌සනං අනභිසමයො අනනුබොධො අසම්‌බොධො අප්‌පටිවෙධො අසංගාහනා අපරියොගාහනා අසමපෙක්‌ඛනා අපච්‌චවෙක්‌ඛණා අපච්‌චක්‌ඛකම්‌මං දුම්‌මෙජ්‌ඣං බාල්‍යං අසම්‌පජඤ්‌ඤං මොහො පමොහො සම්‌මොහො අවිජ්‌ජා අවිජ්‌ජොඝො අවිජ්‌ජායොගො අවිජ්‌ජානුසයො අවිජ්‌ජාපරියුට්‌ඨානං අවිජ්‌ජාලඞ්‌ගී මොහො අකුසලමූලං – අයං වුච්‌චති අවිජ්‌ජාසවො.
1106. Tattha katamo avijjāsavo? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ , pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃः yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati avijjāsavo.
ඉමෙ ධම්‌මා ආසවා.
Ime dhammā āsavā.
1107. කතමෙ ධම්‌මා නො ආසවා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො ආසවා.
1107. Katame dhammā no āsavā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no āsavā.
1108. කතමෙ ධම්‌මා සාසවා? කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සාසවා.
1108. Katame dhammā sāsavā? Kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sāsavā.
1109. කතමෙ ධම්‌මා අනාසවා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අනාසවා.
1109. Katame dhammā anāsavā? Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anāsavā.
1110. කතමෙ ධම්‌මා ආසවසම්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා ආසවසම්‌පයුත්‌තා.
1110. Katame dhammā āsavasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā āsavasampayuttā.
1111. කතමෙ ධම්‌මා ආසවවිප්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා ආසවවිප්‌පයුත්‌තා.
1111. Katame dhammā āsavavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā āsavavippayuttā.
1112. කතමෙ ධම්‌මා ආසවා චෙව සාසවා ච? තෙයෙව ආසවා ආසවා චෙව සාසවා ච.
1112. Katame dhammā āsavā ceva sāsavā ca? Teyeva āsavā āsavā ceva sāsavā ca.
1113. කතමෙ ධම්‌මා සාසවා චෙව නො ච ආසවා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සාසවා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා , අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සාසවා චෙව නො ච ආසවා.
1113. Katame dhammā sāsavā ceva no ca āsavā? Tehi dhammehi ye dhammā sāsavā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā , arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sāsavā ceva no ca āsavā.
1114. කතමෙ ධම්‌මා ආසවා චෙව ආසවසම්‌පයුත්‌තා ච? කාමාසවො අවිජ්‌ජාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්‌පයුත්‌තො ච, අවිජ්‌ජාසවො කාමාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්‌පයුත්‌තො ච, භවාසවො අවිජ්‌ජාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්‌පයුත්‌තො ච, අවිජ්‌ජාසවො භවාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්‌පයුත්‌තො ච, දිට්‌ඨාසවො අවිජ්‌ජාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්‌පයුත්‌තො ච, අවිජ්‌ජාසවො දිට්‌ඨාසවෙන ආසවො චෙව ආසවසම්‌පයුත්‌තො ච – ඉමෙ ධම්‌මා ආසවා චෙව ආසවසම්‌පයුත්‌තා ච.
1114. Katame dhammā āsavā ceva āsavasampayuttā ca? Kāmāsavo avijjāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca, avijjāsavo kāmāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca, bhavāsavo avijjāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca, avijjāsavo bhavāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca, diṭṭhāsavo avijjāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca, avijjāsavo diṭṭhāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca – ime dhammā āsavā ceva āsavasampayuttā ca.
1115. කතමෙ ධම්‌මා ආසවසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච ආසවා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා ආසවසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච ආසවා.
1115. Katame dhammā āsavasampayuttā ceva no ca āsavā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā āsavasampayuttā ceva no ca āsavā.
1116. කතමෙ ධම්‌මා ආසවවිප්‌පයුත්‌තා සාසවා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා ආසවවිප්‌පයුත්‌තා සාසවා.
1116. Katame dhammā āsavavippayuttā sāsavā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā āsavavippayuttā sāsavā.
1117. කතමෙ ධම්‌මා ආසවවිප්‌පයුත්‌තා අනාසවා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා ආසවවිප්‌පයුත්‌තා අනාසවා.
1117. Katame dhammā āsavavippayuttā anāsavā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā āsavavippayuttā anāsavā.
නික්‌ඛෙපකණ්‌ඩෙ පඨමභාණවාරො.
Nikkhepakaṇḍe paṭhamabhāṇavāro.
සංයොජනගොච්‌ඡකං
Saṃyojanagocchakaṃ
1118. කතමෙ ධම්‌මා සංයොජනා? දස සංයොජනානි – කාමරාගසංයොජනං, පටිඝසංයොජනං , මානසංයොජනං, දිට්‌ඨිසංයොජනං, විචිකිච්‌ඡාසංයොජනං, සීලබ්‌බතපරාමාසසංයොජනං, භවරාගසංයොජනං, ඉස්‌සාසංයොජනං, මච්‌ඡරියසංයොජනං, අවිජ්‌ජාසංයොජනං.
1118. Katame dhammā saṃyojanā? Dasa saṃyojanāni – kāmarāgasaṃyojanaṃ, paṭighasaṃyojanaṃ , mānasaṃyojanaṃ, diṭṭhisaṃyojanaṃ, vicikicchāsaṃyojanaṃ, sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ, bhavarāgasaṃyojanaṃ, issāsaṃyojanaṃ, macchariyasaṃyojanaṃ, avijjāsaṃyojanaṃ.
1119. තත්‌ථ කතමං කාමරාගසංයොජනං? යො කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දො කාමරාගො කාමනන්‌දී කාමතණ්‌හා කාමසිනෙහො කාමපරිළාහො කාමමුච්‌ඡා කාමජ්‌ඣොසානං – ඉදං වුච්‌චති කාමරාගසංයොජනං.
1119. Tattha katamaṃ kāmarāgasaṃyojanaṃ? Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ – idaṃ vuccati kāmarāgasaṃyojanaṃ.
1120. තත්‌ථ කතමං පටිඝසංයොජනං? අනත්‌ථං මෙ අචරීති ආඝාතො ජායති, අනත්‌ථං මෙ චරතීති ආඝාතො ජායති, අනත්‌ථං මෙ චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, පියස්‌ස මෙ මනාපස්‌ස අනත්‌ථං අචරි…පෙ.… අනත්‌ථං චරති…පෙ.… අනත්‌ථං චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, අප්‌පියස්‌ස මෙ අමනාපස්‌ස අත්‌ථං අචරි…පෙ.… අත්‌ථං චරති…පෙ.… අත්‌ථං චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, අට්‌ඨානෙ වා පන ආඝාතො ජායති. යො එවරූපො චිත්‌තස්‌ස ආඝාතො පටිඝාතො පටිඝං පටිවිරොධො කොපො පකොපො සම්‌පකොපො දොසො පදොසො සම්‌පදොසො චිත්‌තස්‌ස බ්‍යාපත්‌ති මනොපදොසො කොධො කුජ්‌ඣනා කුජ්‌ඣිතත්‌තං දොසො දුස්‌සනා දුස්‌සිතත්‌තං බ්‍යාපත්‌ති බ්‍යාපජ්‌ජනා බ්‍යාපජ්‌ජිතත්‌තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්‌ඩික්‌කං අසුරොපො අනත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස – ඉදං වුච්‌චති පටිඝසංයොජනං.
1120. Tattha katamaṃ paṭighasaṃyojanaṃ? Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati, anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati. Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – idaṃ vuccati paṭighasaṃyojanaṃ.
1121. තත්‌ථ කතමං මානසංයොජනං? සෙය්‍යොහමස්‌මීති මානො, සදිසොහමස්‌මීති මානො, හීනොහමස්‌මීති මානො. යො එවරූපො මානො මඤ්‌ඤනා මඤ්‌ඤිතත්‌තං උන්‌නති උන්‌නමො 13 ධජො සම්‌පග්‌ගාහො කෙතුකම්‍යතා චිත්‌තස්‌ස – ඉදං වුච්‌චති මානසංයොජනං.
1121. Tattha katamaṃ mānasaṃyojanaṃ? Seyyohamasmīti māno, sadisohamasmīti māno, hīnohamasmīti māno. Yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo 14 dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa – idaṃ vuccati mānasaṃyojanaṃ.
1122. තත්‌ථ කතමං දිට්‌ඨිසංයොජනං? සස්‌සතො ලොකොති වා, අසස්‌සතො ලොකොති වා, අන්‌තවා ලොකොති වා, අනන්‌තවා ලොකොති වා, තං ජීවං තං සරීරන්‌ති වා, අඤ්‌ඤං ජීවං අඤ්‌ඤං සරීරන්‌ති වා, හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා; යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පටිග්‌ගාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියාසග්‌ගාහො – ඉදං වුච්‌චති දිට්‌ඨිසංයොජනං. ඨපෙත්‌වා සීලබ්‌බතපරාමාසසංයොජනං සබ්‌බාපි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිසංයොජනං.
1122. Tattha katamaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ? Sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā, anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā; yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati diṭṭhisaṃyojanaṃ. Ṭhapetvā sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhisaṃyojanaṃ.
1123. තත්‌ථ කතමං විචිකිච්‌ඡාසංයොජනං? සත්‌ථරි කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, ධම්‌මෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, සඞ්‌ඝෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, සික්‌ඛාය කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, පුබ්‌බන්‌තෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, අපරන්‌තෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, ඉදප්‌පච්‌චයතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡතිः යා එවරූපා කඞ්‌ඛා කඞ්‌ඛායනා කඞ්‌ඛායිතත්‌තං විමති විචිකිච්‌ඡා ද්‌වෙළ්‌හකං ද්‌වෙධාපථො සංසයො අනෙකංසග්‌ගාහො ආසප්‌පනා පරිසප්‌පනා අපරියොගාහනා ථම්‌භිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස මනොවිලෙඛො – ඉදං වුච්‌චති විචිකිච්‌ඡාසංයොජනං.
1123. Tattha katamaṃ vicikicchāsaṃyojanaṃ? Satthari kaṅkhati vicikicchati, dhamme kaṅkhati vicikicchati, saṅghe kaṅkhati vicikicchati, sikkhāya kaṅkhati vicikicchati, pubbante kaṅkhati vicikicchati, aparante kaṅkhati vicikicchati, pubbantāparante kaṅkhati vicikicchati, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchatiः yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa manovilekho – idaṃ vuccati vicikicchāsaṃyojanaṃ.
1124. තත්‌ථ කතමං සීලබ්‌බතපරාමාසසංයොජනං? ඉතො බහිද්‌ධා සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සීලෙන සුද්‌ධි වතෙන සුද්‌ධි සීලබ්‌බතෙන සුද්‌ධීති; යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්‌ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියාසග්‌ගාහො – ඉදං වුච්‌චති සීලබ්‌බතපරාමාසසංයොජනං.
1124. Tattha katamaṃ sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ? Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi vatena suddhi sīlabbatena suddhīti; yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ.
1125. තත්‌ථ කතමං භවරාගසංයොජනං? යො භවෙසු භවඡන්‌දො භවරාගො භවනන්‌දී භවතණ්‌හා භවසිනෙහො භවපරිළාහො භවමුච්‌ඡා භවජ්‌ඣොසානං – ඉදං වුච්‌චති භවරාගසංයොජනං.
1125. Tattha katamaṃ bhavarāgasaṃyojanaṃ? Yo bhavesu bhavachando bhavarāgo bhavanandī bhavataṇhā bhavasineho bhavapariḷāho bhavamucchā bhavajjhosānaṃ – idaṃ vuccati bhavarāgasaṃyojanaṃ.
1126. තත්‌ථ කතමං ඉස්‌සාසංයොජනං? යා පරලාභසක්‌කාරගරුකාරමානනවන්‌දනපූජනාසු ඉස්‌සා ඉස්‌සායනා ඉස්‌සායිතත්‌තං උසූයා උසූයනා උසූයිතත්‌තං 15 – ඉදං වුච්‌චති ඉස්‌සාසංයොජනං.
1126. Tattha katamaṃ issāsaṃyojanaṃ? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā usūyitattaṃ 16 – idaṃ vuccati issāsaṃyojanaṃ.
1127. තත්‌ථ කතමං මච්‌ඡරියසංයොජනං? පඤ්‌ච මච්‌ඡරියානි – ආවාසමච්‌ඡරියං, කුලමච්‌ඡරියං, ලාභමච්‌ඡරියං, වණ්‌ණමච්‌ඡරියං, ධම්‌මමච්‌ඡරියං. යං එවරූපං මච්‌ඡෙරං මච්‌ඡරායනා මච්‌ඡරායිතත්‌තං වෙවිච්‌ඡං කදරියං කටුකඤ්‌චුකතා අග්‌ගහිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස – ඉදං වුච්‌චති මච්‌ඡරියසංයොජනං.
1127. Tattha katamaṃ macchariyasaṃyojanaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyasaṃyojanaṃ.
1128. තත්‌ථ කතමං අවිජ්‌ජාසංයොජනං? දුක්‌ඛෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛසමුදයෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අඤ්‌ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, අපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, ඉදප්‌පච්‌චයතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු අඤ්‌ඤාණංः යං එවරූපං අඤ්‌ඤාණං අදස්‌සනං අනභිසමයො අනනුබොධො අසම්‌බොධො අප්‌පටිවෙධො අසංගාහනා අපරියොගාහනා අසමපෙක්‌ඛනා අපච්‌චවෙක්‌ඛණා අපච්‌චක්‌ඛකම්‌මං දුම්‌මෙජ්‌ඣං බාල්‍යං අසම්‌පජඤ්‌ඤං මොහො පමොහො සම්‌මොහො අවිජ්‌ජා අවිජ්‌ජොඝො අවිජ්‌ජායොගො අවිජ්‌ජානුසයො අවිජ්‌ජාපරියුට්‌ඨානං අවිජ්‌ජාලඞ්‌ගී මොහො අකුසලමූලං – ඉදං වුච්‌චති අවිජ්‌ජාසංයොජනං.
1128. Tattha katamaṃ avijjāsaṃyojanaṃ? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃः yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – idaṃ vuccati avijjāsaṃyojanaṃ.
ඉමෙ ධම්‌මා සංයොජනා.
Ime dhammā saṃyojanā.
1129. කතමෙ ධම්‌මා නො සංයොජනා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො සංයොජනා.
1129. Katame dhammā no saṃyojanā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no saṃyojanā.
1130. කතමෙ ධම්‌මා සංයොජනියා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සංයොජනියා.
1130. Katame dhammā saṃyojaniyā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃyojaniyā.
1131. කතමෙ ධම්‌මා අසංයොජනියා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අසංයොජනියා.
1131. Katame dhammā asaṃyojaniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā asaṃyojaniyā.
1132. කතමෙ ධම්‌මා සංයොජනසම්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සංයොජනසම්‌පයුත්‌තා.
1132. Katame dhammā saṃyojanasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃyojanasampayuttā.
1133. කතමෙ ධම්‌මා සංයොජනවිප්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා සංයොජනවිප්‌පයුත්‌තා.
1133. Katame dhammā saṃyojanavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā saṃyojanavippayuttā.
1134. කතමෙ ධම්‌මා සංයොජනා චෙව සංයොජනියා ච? තානෙව සංයොජනානි සංයොජනා චෙව සංයොජනියා ච.
1134. Katame dhammā saṃyojanā ceva saṃyojaniyā ca? Tāneva saṃyojanāni saṃyojanā ceva saṃyojaniyā ca.
1135. කතමෙ ධම්‌මා සංයොජනියා චෙව නො ච සංයොජනා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සංයොජනියා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සංයොජනියා චෙව නො ච සංයොජනා.
1135. Katame dhammā saṃyojaniyā ceva no ca saṃyojanā? Tehi dhammehi ye dhammā saṃyojaniyā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃyojaniyā ceva no ca saṃyojanā.
1136. කතමෙ ධම්‌මා සංයොජනා චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තා ච? කාමරාගසංයොජනං අවිජ්‌ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජාසංයොජනං කාමරාගසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, පටිඝසංයොජනං අවිජ්‌ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජාසංයොජනං පටිඝසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මානසංයොජනං අවිජ්‌ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජාසංයොජනං මානසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, දිට්‌ඨිසංයොජනං අවිජ්‌ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජාසංයොජනං දිට්‌ඨිසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, විචිකිච්‌ඡාසංයොජනං අවිජ්‌ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජාසංයොජනං විචිකිච්‌ඡාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, සීලබ්‌බතපරාමාසසංයොජනං අවිජ්‌ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජාසංයොජනං සීලබ්‌බතපරාමාසසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, භවරාගසංයොජනං අවිජ්‌ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජාසංයොජනං භවරාගසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, ඉස්‌සාසංයොජනං අවිජ්‌ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජාසංයොජනං ඉස්‌සාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මච්‌ඡරියසංයොජනං අවිජ්‌ජාසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජාසංයොජනං මච්‌ඡරියසංයොජනෙන සංයොජනඤ්‌චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච – ඉමෙ ධම්‌මා සංයොජනා චෙව සංයොජනසම්‌පයුත්‌තා ච.
1136. Katame dhammā saṃyojanā ceva saṃyojanasampayuttā ca? Kāmarāgasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ kāmarāgasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, paṭighasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ paṭighasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, mānasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ mānasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, diṭṭhisaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ diṭṭhisaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, vicikicchāsaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ vicikicchāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ sīlabbataparāmāsasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, bhavarāgasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ bhavarāgasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, issāsaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ issāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, macchariyasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ macchariyasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca – ime dhammā saṃyojanā ceva saṃyojanasampayuttā ca.
1137. කතමෙ ධම්‌මා සංයොජනසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච සංයොජනා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සංයොජනසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච සංයොජනා.
1137. Katame dhammā saṃyojanasampayuttā ceva no ca saṃyojanā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃyojanasampayuttā ceva no ca saṃyojanā.
1138. කතමෙ ධම්‌මා සංයොජනවිප්‌පයුත්‌තා සංයොජනියා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සංයොජනවිප්‌පයුත්‌තා සංයොජනියා.
1138. Katame dhammā saṃyojanavippayuttā saṃyojaniyā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃyojanavippayuttā saṃyojaniyā.
1139. කතමෙ ධම්‌මා සංයොජනවිප්‌පයුත්‌තා අසංයොජනියා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා සංයොජනවිප්‌පයුත්‌තා අසංයොජනියා.
1139. Katame dhammā saṃyojanavippayuttā asaṃyojaniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā saṃyojanavippayuttā asaṃyojaniyā.
ගන්‌ථගොච්‌ඡකං
Ganthagocchakaṃ
1140. කතමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථා? චත්‌තාරො ගන්‌ථා – අභිජ්‌ඣා කායගන්‌ථො, බ්‍යාපාදො කායගන්‌ථො, සීලබ්‌බතපරාමාසො කායගන්‌ථො, ඉදං සච්‌චාභිනිවෙසො කායගන්‌ථො.
1140. Katame dhammā ganthā? Cattāro ganthā – abhijjhā kāyagantho, byāpādo kāyagantho, sīlabbataparāmāso kāyagantho, idaṃ saccābhiniveso kāyagantho.
1141. තත්‌ථ කතමො අභිජ්‌ඣා කායගන්‌ථො? යො රාගො සාරාගො අනුනයො අනුරොධො නන්‌දී නන්‌දීරාගො චිත්‌තස්‌ස සාරාගො ඉච්‌ඡා මුච්‌ඡා අජ්‌ඣොසානං ගෙධො පලිගෙධො සඞ්‌ගො පඞ්‌කො එජා මායා ජනිකා සඤ්‌ජනනී සිබ්‌බිනී ජාලිනී සරිතා විසත්‌තිකා සුත්‌තං විසටා ආයූහිනී දුතියා පණිධි භවනෙත්‌ති වනං වනථො සන්‌ථවො සිනෙහො අපෙක්‌ඛා පටිබන්‌ධු ආසා ආසිසනා ආසිසිතත්‌තං රූපාසා සද්‌දාසා ගන්‌ධාසා රසාසා ඵොට්‌ඨබ්‌බාසා ලාභාසා ධනාසා පුත්‌තාසා ජීවිතාසා ජප්‌පා පජප්‌පා අභිජප්‌පා ජප්‌පා ජප්‌පනා ජප්‌පිතත්‌තං ලොලුප්‌පං ලොලුප්‌පායනා ලොලුප්‌පායිතත්‌තං පුච්‌ඡඤ්‌ජිකතා සාධුකම්‍යතා අධම්‌මරාගො විසමලොභො නිකන්‌ති නිකාමනා පත්‌ථනා පිහනා සම්‌පත්‌ථනා කාමතණ්‌හා භවතණ්‌හා විභවතණ්‌හා රූපතණ්‌හා අරූපතණ්‌හා නිරොධතණ්‌හා රූපතණ්‌හා සද්‌දතණ්‌හා ගන්‌ධතණ්‌හා රසතණ්‌හා ඵොට්‌ඨබ්‌බතණ්‌හා ධම්‌මතණ්‌හා ඔඝො යොගො ගන්‌ථො උපාදානං ආවරණං නීවරණං ඡාදනං බන්‌ධනං උපක්‌කිලෙසො අනුසයො පරියුට්‌ඨානං ලතා වෙවිච්‌ඡං දුක්‌ඛමූලං දුක්‌ඛනිදානං දුක්‌ඛප්‌පභවො මාරපාසො මාරබළිසං මාරවිසයො තණ්‌හානදී තණ්‌හාජාලං තණ්‌හාගද්‌දුලං තණ්‌හාසමුද්‌දො අභිජ්‌ඣා ලොභො අකුසලමූලං – අයං වුච්‌චති අභිජ්‌ඣා කායගන්‌ථො.
1141. Tattha katamo abhijjhā kāyagantho? Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandīrāgo cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā āyūhinī dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsisanā āsisitattaṃ rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañjikatā sādhukamyatā adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chādanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati abhijjhā kāyagantho.
1142. තත්‌ථ කතමො බ්‍යාපාදො කායගන්‌ථො? අනත්‌ථං මෙ අචරී ති ආඝාතො ජායති, අනත්‌ථං මෙ චරතීති ආඝාතො ජායති, අනත්‌ථං මෙ චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, පියස්‌ස මෙ මනාපස්‌ස අනත්‌ථං අචරි…පෙ.… අනත්‌ථං චරති…පෙ.… අනත්‌ථං චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, අප්‌පියස්‌ස මෙ අමනාපස්‌ස අත්‌ථං අචරි…පෙ.… අත්‌ථං චරති…පෙ.… අත්‌ථං චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, අට්‌ඨානෙ වා පන ආඝාතො ජායති. යො එවරූපො චිත්‌තස්‌ස ආඝාතො පටිඝාතො පටිඝං පටිවිරොධො කොපො පකොපො සම්‌පකොපො දොසො පදොසො සම්‌පදොසො චිත්‌තස්‌ස බ්‍යාපත්‌ති මනොපදොසො කොධො කුජ්‌ඣනා කුජ්‌ඣිතත්‌තං දොසො දුස්‌සනා දුස්‌සිතත්‌තං බ්‍යාපත්‌ති බ්‍යාපජ්‌ජනා බ්‍යාපජ්‌ජිතත්‌තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්‌ඩික්‌කං අසුරොපො අනත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස – අයං වුච්‌චති බ්‍යාපාදො කායගන්‌ථො.
1142. Tattha katamo byāpādo kāyagantho? Anatthaṃ me acarī ti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati, anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati. Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati byāpādo kāyagantho.
1143. තත්‌ථ කතමො සීලබ්‌බතපරාමාසො කායගන්‌ථො? ඉතො බහිද්‌ධා සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සීලෙන සුද්‌ධි, වතෙන සුද්‌ධි, සීලබ්‌බතෙන සුද්‌ධීතිः යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්‌ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියාසග්‌ගාහො – අයං වුච්‌චති සීලබ්‌බතපරාමාසො කායගන්‌ථො.
1143. Tattha katamo sīlabbataparāmāso kāyagantho? Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi, vatena suddhi, sīlabbatena suddhītiः yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati sīlabbataparāmāso kāyagantho.
1144. තත්‌ථ කතමො ඉදංසච්‌චාභිනිවෙසො කායගන්‌ථො? සස්‌සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති වා; අසස්‌සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති වා; අන්‌තවා ලොකො, ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති වා; අනන්‌තවා ලොකො, ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති වා; තං ජීවං තං සරීරං, ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති වා; අඤ්‌ඤං ජීවං අඤ්‌ඤං සරීරං, ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති වා; හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති වා; න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති වා; හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති වා; නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති වාः යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්‌ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියාසග්‌ගාහො – අයං වුච්‌චති ඉදංසච්‌චාභිනිවෙසො කායගන්‌ථො. ඨපෙත්‌වා සීලබ්‌බතපරාමාසං කායගන්‌ථං සබ්‌බාපි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි ඉදංසච්‌චාභිනිවෙසො කායගන්‌ථො.
1144. Tattha katamo idaṃsaccābhiniveso kāyagantho? Sassato loko, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; asassato loko, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; antavā loko, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; anantavā loko, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamaññanti vāः yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati idaṃsaccābhiniveso kāyagantho. Ṭhapetvā sīlabbataparāmāsaṃ kāyaganthaṃ sabbāpi micchādiṭṭhi idaṃsaccābhiniveso kāyagantho.
ඉමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථා.
Ime dhammā ganthā.
1145. කතමෙ ධම්‌මා නො ගන්‌ථා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො ගන්‌ථා.
1145. Katame dhammā no ganthā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no ganthā.
1146. කතමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථනියා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථනියා.
1146. Katame dhammā ganthaniyā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā ganthaniyā.
1147. කතමෙ ධම්‌මා අගන්‌ථනියා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අගන්‌ථනියා.
1147. Katame dhammā aganthaniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā aganthaniyā.
1148. කතමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථසම්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථසම්‌පයුත්‌තා.
1148. Katame dhammā ganthasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā ganthasampayuttā.
1149. කතමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථවිප්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථවිප්‌පයුත්‌තා.
1149. Katame dhammā ganthavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā ganthavippayuttā.
1150. කතමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථා චෙව ගන්‌ථනියා ච? තෙව ගන්‌ථා ගන්‌ථා චෙව ගන්‌ථනියා ච.
1150. Katame dhammā ganthā ceva ganthaniyā ca? Teva ganthā ganthā ceva ganthaniyā ca.
1151. කතමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථනියා චෙව නො ච ගන්‌ථා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා ගන්‌ථනියා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථනියා චෙව නො ච ගන්‌ථා.
1151. Katame dhammā ganthaniyā ceva no ca ganthā? Tehi dhammehi ye dhammā ganthaniyā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā ganthaniyā ceva no ca ganthā.
1152. කතමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථා චෙව ගන්‌ථසම්‌පයුත්‌තා ච? සීලබ්‌බතපරාමාසො කායගන්‌ථො අභිජ්‌ඣාකායගන්‌ථෙන ගන්‌ථො චෙව ගන්‌ථසම්‌පයුත්‌තො ච, අභිජ්‌ඣාකායගන්‌ථො සීලබ්‌බතපරාමාසෙන කායගන්‌ථෙන ගන්‌ථො චෙව ගන්‌ථසම්‌පයුත්‌තො ච, ඉදංසච්‌චාභිනිවෙසො කායගන්‌ථො අභිජ්‌ඣාකායගන්‌ථෙන ගන්‌ථො චෙව ගන්‌ථසම්‌පයුත්‌තො ච, අභිජ්‌ඣාකායගන්‌ථො ඉදංසච්‌චාභිනිවෙසෙන කායගන්‌ථෙන ගන්‌ථො චෙව ගන්‌ථසම්‌පයුත්‌තො ච – ඉමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථා චෙව ගන්‌ථසම්‌පයුත්‌තා ච.
1152. Katame dhammā ganthā ceva ganthasampayuttā ca? Sīlabbataparāmāso kāyagantho abhijjhākāyaganthena gantho ceva ganthasampayutto ca, abhijjhākāyagantho sīlabbataparāmāsena kāyaganthena gantho ceva ganthasampayutto ca, idaṃsaccābhiniveso kāyagantho abhijjhākāyaganthena gantho ceva ganthasampayutto ca, abhijjhākāyagantho idaṃsaccābhinivesena kāyaganthena gantho ceva ganthasampayutto ca – ime dhammā ganthā ceva ganthasampayuttā ca.
1153. කතමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච ගන්‌ථා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච ගන්‌ථා.
1153. Katame dhammā ganthasampayuttā ceva no ca ganthā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā ganthasampayuttā ceva no ca ganthā.
1154. කතමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථවිප්‌පයුත්‌තා ගන්‌ථනියා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථවිප්‌පයුත්‌තා ගන්‌ථනියා.
1154. Katame dhammā ganthavippayuttā ganthaniyā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā ganthavippayuttā ganthaniyā.
1155. කතමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථවිප්‌පයුත්‌තා අගන්‌ථනියා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා ගන්‌ථවිප්‌පයුත්‌තා අගන්‌ථනියා.
1155. Katame dhammā ganthavippayuttā aganthaniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā ganthavippayuttā aganthaniyā.
ඔඝගොච්‌ඡකං
Oghagocchakaṃ
1156. කතමෙ ධම්‌මා ඔඝා? චත්‌තාරො ඔඝා…පෙ.… ඉමෙ ධම්‌මා ඔඝවිප්‌පයුත්‌තා ඔඝනියා.
1156. Katame dhammā oghā? Cattāro oghā…pe… ime dhammā oghavippayuttā oghaniyā.
යොගගොච්‌ඡකං
Yogagocchakaṃ
1157. කතමෙ ධම්‌මා යොගා? චත්‌තාරො යොගා…පෙ.… ඉමෙ ධම්‌මා යොගවිප්‌පයුත්‌තා යොගනියා.
1157. Katame dhammā yogā? Cattāro yogā…pe… ime dhammā yogavippayuttā yoganiyā.
නීවරණගොච්‌ඡකං
Nīvaraṇagocchakaṃ
1158. කතමෙ ධම්‌මා නීවරණා? ඡ නීවරණා 17 – කාමච්‌ඡන්‌දනීවරණං, බ්‍යාපාදනීවරණං, ථිනමිද්‌ධනීවරණං, උද්‌ධච්‌චකුක්‌කුච්‌චනීවරණං, විචිකිච්‌ඡානීවරණං, අවිජ්‌ජානීවරණං.
1158. Katame dhammā nīvaraṇā? Cha nīvaraṇā 18 – kāmacchandanīvaraṇaṃ, byāpādanīvaraṇaṃ, thinamiddhanīvaraṇaṃ, uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ, vicikicchānīvaraṇaṃ, avijjānīvaraṇaṃ.
1159. තත්‌ථ කතමං කාමච්‌ඡන්‌දනීවරණං? යො කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දො කාමරාගො කාමනන්‌දී කාමතණ්‌හා කාමසිනෙහො කාමපරිළාහො කාමමුච්‌ඡා කාමජ්‌ඣොසානං – ඉදං වුච්‌චති කාමච්‌ඡන්‌දනීවරණං.
1159. Tattha katamaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ? Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ – idaṃ vuccati kāmacchandanīvaraṇaṃ.
1160. තත්‌ථ කතමං බ්‍යාපාදනීවරණං? අනත්‌ථං මෙ අචරීති ආඝාතො ජායති, අනත්‌ථං මෙ චරතීති ආඝාතො ජායති; අනත්‌ථං මෙ චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති; පියස්‌ස මෙ මනාපස්‌ස අනත්‌ථං අචරි…පෙ.… අනත්‌ථං චරති…පෙ.… අනත්‌ථං චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, අප්‌පියස්‌ස මෙ අමනාපස්‌ස අත්‌ථං අචරි…පෙ.… අත්‌ථං චරති…පෙ.… අත්‌ථං චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, අට්‌ඨානෙ වා පන ආඝාතො ජායති. යො එවරූපො චිත්‌තස්‌ස ආඝාතො පටිඝාතො පටිඝං පටිවිරොධො කොපො පකොපො සම්‌පකොපො දොසො පදොසො සම්‌පදොසො චිත්‌තස්‌ස බ්‍යාපත්‌ති මනොපදොසො කොධො කුජ්‌ඣනා කුජ්‌ඣිතත්‌තං දොසො දුස්‌සනා දුස්‌සිතත්‌තං බ්‍යාපත්‌ති බ්‍යාපජ්‌ජනා බ්‍යාපජ්‌ජිතත්‌තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්‌ඩික්‌කං අසුරොපො අනත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස – ඉදං වුච්‌චති බ්‍යාපාදනීවරණං.
1160. Tattha katamaṃ byāpādanīvaraṇaṃ? Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati; anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati; piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati. Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – idaṃ vuccati byāpādanīvaraṇaṃ.
1161. තත්‌ථ කතමං ථිනමිද්‌ධනීවරණං? අත්‌ථි ථිනං, අත්‌ථි මිද්‌ධං.
1161. Tattha katamaṃ thinamiddhanīvaraṇaṃ? Atthi thinaṃ, atthi middhaṃ.
1162. තත්‌ථ කතමං ථිනං? යා චිත්‌තස්‌ස අකල්‌ලතා අකම්‌මඤ්‌ඤතා ඔලීයනා සල්‌ලීයනා ලීනං ලීයනා ලීයිතත්‌තං ථිනං ථියනා ථියිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස – ඉදං වුච්‌චති ථිනං.
1162. Tattha katamaṃ thinaṃ? Yā cittassa akallatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati thinaṃ.
1163. තත්‌ථ කතමං මිද්‌ධං? යා කායස්‌ස අකල්‌ලතා අකම්‌මඤ්‌ඤතා ඔනාහො පරියොනාහො අන්‌තොසමොරොධො මිද්‌ධං සොප්‌පං පචලායිකා සොප්‌පං සුපනා සුපිතත්‌තං – ඉදං වුච්‌චති මිද්‌ධං. ඉති ඉදඤ්‌ච ථිනං, ඉදඤ්‌ච මිද්‌ධං – ඉදං වුච්‌චති ථිනමිද්‌ධනීවරණං.
1163. Tattha katamaṃ middhaṃ? Yā kāyassa akallatā akammaññatā onāho pariyonāho antosamorodho middhaṃ soppaṃ pacalāyikā soppaṃ supanā supitattaṃ – idaṃ vuccati middhaṃ. Iti idañca thinaṃ, idañca middhaṃ – idaṃ vuccati thinamiddhanīvaraṇaṃ.
1164. තත්‌ථ කතමං උද්‌ධච්‌චකුක්‌කුච්‌චනීවරණං? අත්‌ථි උද්‌ධච්‌චං, අත්‌ථි කුක්‌කුච්‌චං.
1164. Tattha katamaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ? Atthi uddhaccaṃ, atthi kukkuccaṃ.
1165. තත්‌ථ කතමං උද්‌ධච්‌චං? යං චිත්‌තස්‌ස උද්‌ධච්‌චං අවූපසමො චෙතසො වික්‌ඛෙපො භන්‌තත්‌තං චිත්‌තස්‌ස – ඉදං වුච්‌චති උද්‌ධච්‌චං.
1165. Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa – idaṃ vuccati uddhaccaṃ.
1166. තත්‌ථ කතමං කුක්‌කුච්‌චං? අකප්‌පියෙ කප්‌පියසඤ්‌ඤිතා, කප්‌පියෙ අකප්‌පියසඤ්‌ඤිතා, අවජ්‌ජෙ වජ්‌ජසඤ්‌ඤිතා, වජ්‌ජෙ අවජ්‌ජසඤ්‌ඤිතා. යං එවරූපං කුක්‌කුච්‌චං කුක්‌කුච්‌චායනා කුක්‌කුච්‌චායිතත්‌තං චෙතසො විප්‌පටිසාරො මනොවිලෙඛො – ඉදං වුච්‌චති කුක්‌කුච්‌චං. ඉති ඉදඤ්‌ච උද්‌ධච්‌චං, ඉදඤ්‌ච කුක්‌කුච්‌චං – ඉදං වුච්‌චති උද්‌ධච්‌චකුක්‌කුච්‌චනීවරණං.
1166. Tattha katamaṃ kukkuccaṃ? Akappiye kappiyasaññitā, kappiye akappiyasaññitā, avajje vajjasaññitā, vajje avajjasaññitā. Yaṃ evarūpaṃ kukkuccaṃ kukkuccāyanā kukkuccāyitattaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho – idaṃ vuccati kukkuccaṃ. Iti idañca uddhaccaṃ, idañca kukkuccaṃ – idaṃ vuccati uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ.
1167. තත්‌ථ කතමං විචිකිච්‌ඡානීවරණං? සත්‌ථරි කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, ධම්‌මෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, සඞ්‌ඝෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, සික්‌ඛාය කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, පුබ්‌බන්‌තෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, අපරන්‌තෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, ඉදප්‌පච්‌චයතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති. යා එවරූපා කඞ්‌ඛා කඞ්‌ඛායනා කඞ්‌ඛායිතත්‌තං විමති විචිකිච්‌ඡා ද්‌වෙළ්‌හකං ද්‌වෙධාපථො සංසයො අනෙකංසග්‌ගාහො ආසප්‌පනා පරිසප්‌පනා අපරියොගාහනා ථම්‌භිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස මනොවිලෙඛො – ඉදං වුච්‌චති විචිකිච්‌ඡානීවරණං.
1167. Tattha katamaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ? Satthari kaṅkhati vicikicchati, dhamme kaṅkhati vicikicchati, saṅghe kaṅkhati vicikicchati, sikkhāya kaṅkhati vicikicchati, pubbante kaṅkhati vicikicchati, aparante kaṅkhati vicikicchati, pubbantāparante kaṅkhati vicikicchati, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchati. Yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa manovilekho – idaṃ vuccati vicikicchānīvaraṇaṃ.
1168. තත්‌ථ කතමං අවිජ්‌ජානීවරණං? දුක්‌ඛෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛසමුදයෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අඤ්‌ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, අපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, ඉදප්‌පච්‌චයතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු අඤ්‌ඤාණංः යං එවරූපං අඤ්‌ඤාණං අදස්‌සනං අනභිසමයො අනනුබොධො අසම්‌බොධො අප්‌පටිවෙධො අසංගාහනා අපරියොගාහනා අසමපෙක්‌ඛනා අපච්‌චවෙක්‌ඛණා අපච්‌චක්‌ඛකම්‌මං දුම්‌මෙජ්‌ඣං බාල්‍යං අසම්‌පජඤ්‌ඤං මොහො පමොහො සම්‌මොහො අවිජ්‌ජා අවිජ්‌ජොඝො අවිජ්‌ජායොගො අවිජ්‌ජානුසයො අවිජ්‌ජාපරියුට්‌ඨානං අවිජ්‌ජාලඞ්‌ගී මොහො අකුසලමූලං – ඉදං වුච්‌චති අවිජ්‌ජානීවරණං.
1168. Tattha katamaṃ avijjānīvaraṇaṃ? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃः yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – idaṃ vuccati avijjānīvaraṇaṃ.
ඉමෙ ධම්‌මා නීවරණා.
Ime dhammā nīvaraṇā.
1169. කතමෙ ධම්‌මා නො නීවරණා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො නීවරණා.
1169. Katame dhammā no nīvaraṇā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no nīvaraṇā.
1170. කතමෙ ධම්‌මා නීවරණියා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා නීවරණියා.
1170. Katame dhammā nīvaraṇiyā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā nīvaraṇiyā.
1171. කතමෙ ධම්‌මා අනීවරණියා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අනීවරණියා.
1171. Katame dhammā anīvaraṇiyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anīvaraṇiyā.
1172. කතමෙ ධම්‌මා නීවරණසම්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා නීවරණසම්‌පයුත්‌තා.
1172. Katame dhammā nīvaraṇasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā nīvaraṇasampayuttā.
1173. කතමෙ ධම්‌මා නීවරණවිප්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නීවරණවිප්‌පයුත්‌තා.
1173. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā nīvaraṇavippayuttā.
1174. කතමෙ ධම්‌මා නීවරණා චෙව නීවරණියා ච? තානෙව නීවරණානි නීවරණා චෙව නීවරණියා ච.
1174. Katame dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇiyā ca? Tāneva nīvaraṇāni nīvaraṇā ceva nīvaraṇiyā ca.
1175. කතමෙ ධම්‌මා නීවරණියා චෙව නො ච නීවරණා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා නීවරණියා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා නීවරණියා චෙව නො ච නීවරණා.
1175. Katame dhammā nīvaraṇiyā ceva no ca nīvaraṇā? Tehi dhammehi ye dhammā nīvaraṇiyā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā nīvaraṇiyā ceva no ca nīvaraṇā.
1176. කතමෙ ධම්‌මා නීවරණා චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තා ච? කාමච්‌ඡන්‌දනීවරණං අවිජ්‌ජානීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජානීවරණං කාමච්‌ඡන්‌දනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, බ්‍යාපාදනීවරණං අවිජ්‌ජානීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජානීවරණං බ්‍යාපාදනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, ථිනමිද්‌ධනීවරණං අවිජ්‌ජානීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජානීවරණං ථිනමිද්‌ධනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චනීවරණං අවිජ්‌ජානීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජානීවරණං උද්‌ධච්‌චනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, කුක්‌කුච්‌චනීවරණං අවිජ්‌ජානීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජානීවරණං කුක්‌කුච්‌චනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, විචිකිච්‌ඡානීවරණං අවිජ්‌ජානීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජානීවරණං විචිකිච්‌ඡානීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, කාමච්‌ඡන්‌දනීවරණං උද්‌ධච්‌චනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චනීවරණං කාමච්‌ඡන්‌දනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, බ්‍යාපාදනීවරණං උද්‌ධච්‌චනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චනීවරණං බ්‍යාපාදනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, ථිනමිද්‌ධනීවරණං උද්‌ධච්‌චනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චනීවරණං ථිනමිද්‌ධනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, කුක්‌කුච්‌චනීවරණං උද්‌ධච්‌චනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චනීවරණං කුක්‌කුච්‌චනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, විචිකිච්‌ඡානීවරණං උද්‌ධච්‌චනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චනීවරණං විචිකිච්‌ඡානීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අවිජ්‌ජානීවරණං උද්‌ධච්‌චනීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චනීවරණං අවිජ්‌ජානීවරණෙන නීවරණඤ්‌චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච – ඉමෙ ධම්‌මා නීවරණා චෙව නීවරණසම්‌පයුත්‌තා ච.
1176. Katame dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā ca? Kāmacchandanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ kāmacchandanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, byāpādanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ byāpādanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, thinamiddhanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ thinamiddhanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, kukkuccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ kukkuccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, vicikicchānīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, kāmacchandanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ kāmacchandanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, byāpādanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ byāpādanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ thinamiddhanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, kukkuccanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ kukkuccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, vicikicchānīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca – ime dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā ca.
1177. කතමෙ ධම්‌මා නීවරණසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච නීවරණා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා නීවරණසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච නීවරණා.
1177. Katame dhammā nīvaraṇasampayuttā ceva no ca nīvaraṇā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā nīvaraṇasampayuttā ceva no ca nīvaraṇā.
1178. කතමෙ ධම්‌මා නීවරණවිප්‌පයුත්‌තා නීවරණියා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා සාසවා කුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා නීවරණවිප්‌පයුත්‌තා නීවරණියා.
1178. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā.
1179. කතමෙ ධම්‌මා නීවරණවිප්‌පයුත්‌තා අනීවරණියා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නීවරණවිප්‌පයුත්‌තා අනීවරණියා.
1179. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā.
පරාමාසගොච්‌ඡකං
Parāmāsagocchakaṃ
1180. කතමෙ ධම්‌මා පරාමාසා? දිට්‌ඨිපරාමාසො.
1180. Katame dhammā parāmāsā? Diṭṭhiparāmāso.
1181. තත්‌ථ කතමො දිට්‌ඨිපරාමාසො? සස්‌සතො ලොකොති වා, අසස්‌සතො ලොකොති වා, අන්‌තවා ලොකොති වා, අනන්‌තවා ලොකොති වා, තං ජීවං තං සරීරන්‌ති වා, අඤ්‌ඤං ජීවං අඤ්‌ඤං සරීරන්‌ති වා, හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණාති වාः යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්‌ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියාසග්‌ගාහො – අයං වුච්‌චති දිට්‌ඨිපරාමාසො. සබ්‌බාපි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිපරාමාසො.
1181. Tattha katamo diṭṭhiparāmāso? Sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā, anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vāः yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati diṭṭhiparāmāso. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhiparāmāso.
ඉමෙ ධම්‌මා පරාමාසා.
Ime dhammā parāmāsā.
1182. කතමෙ ධම්‌මා නො පරාමාසා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො පරාමාසා.
1182. Katame dhammā no parāmāsā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no parāmāsā.
1183. කතමෙ ධම්‌මා පරාමට්‌ඨා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා පරාමට්‌ඨා.
1183. Katame dhammā parāmaṭṭhā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā parāmaṭṭhā.
1184. කතමෙ ධම්‌මා අපරාමට්‌ඨා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අපරාමට්‌ඨා.
1184. Katame dhammā aparāmaṭṭhā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā aparāmaṭṭhā.
1185. කතමෙ ධම්‌මා පරාමාසසම්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා පරාමාසසම්‌පයුත්‌තා.
1185. Katame dhammā parāmāsasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā parāmāsasampayuttā.
1186. කතමෙ ධම්‌මා පරාමාසවිප්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා පරාමාසවිප්‌පයුත්‌තා.
1186. Katame dhammā parāmāsavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā parāmāsavippayuttā.
1187. කතමෙ ධම්‌මා පරාමාසා චෙව පරාමට්‌ඨා ච? ස්‌වෙව පරාමාසො පරාමාසො චෙව පරාමට්‌ඨො ච.
1187. Katame dhammā parāmāsā ceva parāmaṭṭhā ca? Sveva parāmāso parāmāso ceva parāmaṭṭho ca.
1188. කතමෙ ධම්‌මා පරාමට්‌ඨා චෙව නො ච පරාමාසා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා පරාමට්‌ඨා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා පරාමට්‌ඨා චෙව නො ච පරාමාසා.
1188. Katame dhammā parāmaṭṭhā ceva no ca parāmāsā? Tehi dhammehi ye dhammā parāmaṭṭhā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā parāmaṭṭhā ceva no ca parāmāsā.
1189. කතමෙ ධම්‌මා පරාමාසවිප්‌පයුත්‌තා පරාමට්‌ඨා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා පරාමාසවිප්‌පයුත්‌තා පරාමට්‌ඨා.
1189. Katame dhammā parāmāsavippayuttā parāmaṭṭhā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā parāmāsavippayuttā parāmaṭṭhā.
1190. කතමෙ ධම්‌මා පරාමාසවිප්‌පයුත්‌තා අපරාමට්‌ඨා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා පරාමාසවිප්‌පයුත්‌තා අපරාමට්‌ඨා.
1190. Katame dhammā parāmāsavippayuttā aparāmaṭṭhā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā parāmāsavippayuttā aparāmaṭṭhā.
මහන්‌තරදුකං
Mahantaradukaṃ
1191. කතමෙ ධම්‌මා සාරම්‌මණා? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සාරම්‌මණා.
1191. Katame dhammā sārammaṇā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime dhammā sārammaṇā.
1192. කතමෙ ධම්‌මා අනාරම්‌මණා? සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අනාරම්‌මණා.
1192. Katame dhammā anārammaṇā? Sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anārammaṇā.
1193. කතමෙ ධම්‌මා චිත්‌තා? චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණං, සොතවිඤ්‌ඤාණං, ඝානවිඤ්‌ඤාණං, ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤාණං, කායවිඤ්‌ඤාණං, මනොධාතු, මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා චිත්‌තා.
1193. Katame dhammā cittā? Cakkhuviññāṇaṃ, sotaviññāṇaṃ, ghānaviññāṇaṃ, jivhāviññāṇaṃ, kāyaviññāṇaṃ, manodhātu, manoviññāṇadhātu – ime dhammā cittā.
1194. කතමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තා? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තා.
1194. Katame dhammā no cittā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittā.
1195. කතමෙ ධම්‌මා චෙතසිකා? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා චෙතසිකා.
1195. Katame dhammā cetasikā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cetasikā.
1196. කතමෙ ධම්‌මා අචෙතසිකා? චිත්‌තඤ්‌ච, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අචෙතසිකා.
1196. Katame dhammā acetasikā? Cittañca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā acetasikā.
1197. කතමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසම්‌පයුත්‌තා? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසම්‌පයුත්‌තා.
1197. Katame dhammā cittasampayuttā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cittasampayuttā.
1198. කතමෙ ධම්‌මා චිත්‌තවිප්‌පයුත්‌තා? සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා චිත්‌තවිප්‌පයුත්‌තා. චිත්‌තං න වත්‌තබ්‌බං – චිත්‌තෙන සම්‌පයුත්‌තන්‌තිපි, චිත්‌තෙන විප්‌පයුත්‌තන්‌තිපි.
1198. Katame dhammā cittavippayuttā? Sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā cittavippayuttā. Cittaṃ na vattabbaṃ – cittena sampayuttantipi, cittena vippayuttantipi.
1199. කතමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසංසට්‌ඨා? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසංසට්‌ඨා.
1199. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cittasaṃsaṭṭhā.
1200. කතමෙ ධම්‌මා චිත්‌තවිසංසට්‌ඨා? සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා චිත්‌තවිසංසට්‌ඨා. චිත්‌තං න වත්‌තබ්‌බං – චිත්‌තෙන සංසට්‌ඨන්‌තිපි, චිත්‌තෙන විසංසට්‌ඨන්‌තිපි.
1200. Katame dhammā cittavisaṃsaṭṭhā? Sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā cittavisaṃsaṭṭhā. Cittaṃ na vattabbaṃ – cittena saṃsaṭṭhantipi, cittena visaṃsaṭṭhantipi.
1201. කතමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසමුට්‌ඨානා? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො; කායවිඤ්‌ඤත්‌ති වචීවිඤ්‌ඤත්‌ති; යං වා පනඤ්‌ඤම්‌පි අත්‌ථි රූපං චිත්‌තජං චිත්‌තහෙතුකං චිත්‌තසමුට්‌ඨානං රූපායතනං සද්‌දායතනං ගන්‌ධායතනං රසායතනං ඵොට්‌ඨබ්‌බායතනං ආකාසධාතු ආපොධාතු රූපස්‌ස ලහුතා රූපස්‌ස මුදුතා රූපස්‌ස කම්‌මඤ්‌ඤතා රූපස්‌ස උපචයො රූපස්‌ස සන්‌තති කබළීකාරො ආහාරො – ඉමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසමුට්‌ඨානා.
1201. Katame dhammā cittasamuṭṭhānā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho; kāyaviññatti vacīviññatti; yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷīkāro āhāro – ime dhammā cittasamuṭṭhānā.
1202. කතමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තසමුට්‌ඨානා? චිත්‌තඤ්‌ච, අවසෙසඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තසමුට්‌ඨානා.
1202. Katame dhammā no cittasamuṭṭhānā? Cittañca, avasesañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittasamuṭṭhānā.
1203. කතමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසහභුනො? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, කායවිඤ්‌ඤත්‌ති, වචීවිඤ්‌ඤත්‌ති – ඉමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසහභුනො.
1203. Katame dhammā cittasahabhuno? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, kāyaviññatti, vacīviññatti – ime dhammā cittasahabhuno.
1204. කතමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තසහභුනො? චිත්‌තඤ්‌ච, අවසෙසඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තසහභුනො.
1204. Katame dhammā no cittasahabhuno? Cittañca, avasesañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittasahabhuno.
1205. කතමෙ ධම්‌මා චිත්‌තානුපරිවත්‌තිනො? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, කායවිඤ්‌ඤත්‌ති, වචීවිඤ්‌ඤත්‌ති – ඉමෙ ධම්‌මා චිත්‌තානුපරිවත්‌තිනො.
1205. Katame dhammā cittānuparivattino? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, kāyaviññatti, vacīviññatti – ime dhammā cittānuparivattino.
1206. කතමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තානුපරිවත්‌තිනො? චිත්‌තඤ්‌ච, අවසෙසඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තානුපරිවත්‌තිනො.
1206. Katame dhammā no cittānuparivattino? Cittañca, avasesañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittānuparivattino.
1207. කතමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානා? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානා.
1207. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā.
1208. කතමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානා? චිත්‌තඤ්‌ච, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානා.
1208. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā? Cittañca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā.
1209. කතමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානසහභුනො? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානසහභුනො.
1209. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno.
1210. කතමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානසහභුනො? චිත්‌තඤ්‌ච, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානසහභුනො.
1210. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno? Cittañca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno.
1211. කතමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානානුපරිවත්‌තිනො? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානානුපරිවත්‌තිනො.
1211. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino.
1212. කතමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානානුපරිවත්‌තිනො? චිත්‌තඤ්‌ච, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානානුපරිවත්‌තිනො.
1212. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino? Cittañca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino.
1213. කතමෙ ධම්‌මා අජ්‌ඣත්‌තිකා? චක්‌ඛායතනං…පෙ.… මනායතනං – ඉමෙ ධම්‌මා අජ්‌ඣත්‌තිකා.
1213. Katame dhammā ajjhattikā? Cakkhāyatanaṃ…pe… manāyatanaṃ – ime dhammā ajjhattikā.
1214. කතමෙ ධම්‌මා බාහිරා? රූපායතනං…පෙ.… ධම්‌මායතනං – ඉමෙ ධම්‌මා බාහිරා.
1214. Katame dhammā bāhirā? Rūpāyatanaṃ…pe… dhammāyatanaṃ – ime dhammā bāhirā.
1215. කතමෙ ධම්‌මා උපාදා? චක්‌ඛායතනං…පෙ.… කබළීකාරො ආහාරො – ඉමෙ ධම්‌මා උපාදා.
1215. Katame dhammā upādā? Cakkhāyatanaṃ…pe… kabaḷīkāro āhāro – ime dhammā upādā.
1216. කතමෙ ධම්‌මා නො උපාදා? වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, චත්‌තාරො ච මහාභූතා, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො උපාදා.
1216. Katame dhammā no upādā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho, cattāro ca mahābhūtā, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no upādā.
1217. කතමෙ ධම්‌මා උපාදිණ්‌ණා? සාසවා කුසලාකුසලානං ධම්‌මානං විපාකා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; යඤ්‌ච රූපං කම්‌මස්‌ස කතත්‌තා – ඉමෙ ධම්‌මා උපාදිණ්‌ණා .
1217. Katame dhammā upādiṇṇā? Sāsavā kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; yañca rūpaṃ kammassa katattā – ime dhammā upādiṇṇā .
1218. කතමෙ ධම්‌මා අනුපාදිණ්‌ණා? සාසවා කුසලාකුසලා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; යෙ ච ධම්‌මා කිරියා නෙව කුසලා නාකුසලා න ච කම්‌මවිපාකා, යඤ්‌ච රූපං න කම්‌මස්‌ස කතත්‌තා, අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අනුපාදිණ්‌ණා.
1218. Katame dhammā anupādiṇṇā? Sāsavā kusalākusalā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, yañca rūpaṃ na kammassa katattā, apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anupādiṇṇā.
උපාදානගොච්‌ඡකං
Upādānagocchakaṃ
1219. කතමෙ ධම්‌මා උපාදානා? චත්‌තාරි උපාදානානි – කාමුපාදානං, දිට්‌ඨුපාදානං, සීලබ්‌බතුපාදානං, අත්‌තවාදුපාදානං 19.
1219. Katame dhammā upādānā? Cattāri upādānāni – kāmupādānaṃ, diṭṭhupādānaṃ, sīlabbatupādānaṃ, attavādupādānaṃ 20.
1220. තත්‌ථ කතමං කාමුපාදානං? යො කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දො කාමරාගො කාමනන්‌දී කාමතණ්‌හා කාමසිනෙහො කාමපරිළාහො කාමමුච්‌ඡා කාමජ්‌ඣොසානං – ඉදං වුච්‌චති කාමුපාදානං.
1220. Tattha katamaṃ kāmupādānaṃ? Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ – idaṃ vuccati kāmupādānaṃ.
1221. තත්‌ථ කතමං දිට්‌ඨුපාදානං? නත්‌ථි දින්‌නං, නත්‌ථි යිට්‌ඨං, නත්‌ථි හුතං, නත්‌ථි සුකතදුක්‌කටානං කම්‌මානං ඵලං විපාකො, නත්‌ථි අයං ලොකො, නත්‌ථි පරො ලොකො, නත්‌ථි මාතා, නත්‌ථි පිතා, නත්‌ථි සත්‌තා ඔපපාතිකා, නත්‌ථි ලොකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා සම්‌මග්‌ගතා 21 සම්‌මාපටිපන්‌නා, යෙ ඉමඤ්‌ච ලොකං පරඤ්‌ච ලොකං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙන්‌තීති – යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්‌ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියාසග්‌ගාහො – ඉදං වුච්‌චති දිට්‌ඨුපාදානං. ඨපෙත්‌වා සීලබ්‌බතුපාදානඤ්‌ච අත්‌තවාදුපාදානඤ්‌ච සබ්‌බාපි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨුපාදානං.
1221. Tattha katamaṃ diṭṭhupādānaṃ? Natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko, natthi paro loko, natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā 22 sammāpaṭipannā, ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti – yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati diṭṭhupādānaṃ. Ṭhapetvā sīlabbatupādānañca attavādupādānañca sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhupādānaṃ.
1222. තත්‌ථ කතමං සීලබ්‌බතුපාදානං? ඉතො බහිද්‌ධා සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සීලෙන සුද්‌ධි, වතෙන සුද්‌ධි, සීලබ්‌බතෙන සුද්‌ධීති – යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්‌ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියාසග්‌ගාහො – ඉදං වුච්‌චති සීලබ්‌බතුපාදානං.
1222. Tattha katamaṃ sīlabbatupādānaṃ? Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi, vatena suddhi, sīlabbatena suddhīti – yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati sīlabbatupādānaṃ.
1223. තත්‌ථ කතමං අත්‌තවාදුපාදානං? ඉධ අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො අරියානං අදස්‌සාවී අරියධම්‌මස්‌ස අකොවිදො අරියධම්‌මෙ අවිනීතො සප්‌පුරිසානං අදස්‌සාවී සප්‌පුරිසධම්‌මස්‌ස අකොවිදො සප්‌පුරිසධම්‌මෙ අවිනීතො රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, රූපවන්‌තං වා අත්‌තානං, අත්‌තනි වා රූපං, රූපස්‌මිං වා අත්‌තානං. වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං…පෙ.… සඞ්‌ඛාරෙ…පෙ.… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, විඤ්‌ඤාණවන්‌තං වා අත්‌තානං, අත්‌තනි වා විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණස්‌මිං වා අත්‌තානං. යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්‌ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියාසග්‌ගාහො – ඉදං වුච්‌චති අත්‌තවාදුපාදානං.
1223. Tattha katamaṃ attavādupādānaṃ? Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati attavādupādānaṃ.
ඉමෙ ධම්‌මා උපාදානා.
Ime dhammā upādānā.
1224. කතමෙ ධම්‌මා නො උපාදානා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො උපාදානා.
1224. Katame dhammā no upādānā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no upādānā.
1225. කතමෙ ධම්‌මා උපාදානියා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා උපාදානියා.
1225. Katame dhammā upādāniyā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā upādāniyā.
1226. කතමෙ ධම්‌මා අනුපාදානියා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අනුපාදානියා.
1226. Katame dhammā anupādāniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anupādāniyā.
1227. කතමෙ ධම්‌මා උපාදානසම්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා උපාදානසම්‌පයුත්‌තා.
1227. Katame dhammā upādānasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā upādānasampayuttā.
1228. කතමෙ ධම්‌මා උපාදානවිප්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා උපාදානවිප්‌පයුත්‌තා.
1228. Katame dhammā upādānavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā upādānavippayuttā.
1229. කතමෙ ධම්‌මා උපාදානා චෙව උපාදානියා ච? තානෙව උපාදානානි උපාදානා චෙව උපාදානියා ච.
1229. Katame dhammā upādānā ceva upādāniyā ca? Tāneva upādānāni upādānā ceva upādāniyā ca.
1230. කතමෙ ධම්‌මා උපාදානියා චෙව නො ච උපාදානා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා උපාදානියා , තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා උපාදානියා චෙව නො ච උපාදානා.
1230. Katame dhammā upādāniyā ceva no ca upādānā? Tehi dhammehi ye dhammā upādāniyā , te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā upādāniyā ceva no ca upādānā.
1231. කතමෙ ධම්‌මා උපාදානා චෙව උපාදානසම්‌පයුත්‌තා ච? දිට්‌ඨුපාදානං කාමුපාදානෙන උපාදානඤ්‌චෙව උපාදානසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, කාමුපාදානං දිට්‌ඨුපාදානෙන උපාදානඤ්‌චෙව උපාදානසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, සීලබ්‌බතුපාදානං කාමුපාදානෙන උපාදානඤ්‌චෙව උපාදානසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, කාමුපාදානං සීලබ්‌බතුපාදානෙන උපාදානඤ්‌චෙව උපාදානසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච , අත්‌තවාදුපාදානං කාමුපාදානෙන උපාදානඤ්‌චෙව උපාදානසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, කාමුපාදානං අත්‌තවාදුපාදානෙන උපාදානඤ්‌චෙව උපාදානසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච – ඉමෙ ධම්‌මා උපාදානා චෙව උපාදානසම්‌පයුත්‌තා ච.
1231. Katame dhammā upādānā ceva upādānasampayuttā ca? Diṭṭhupādānaṃ kāmupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca, kāmupādānaṃ diṭṭhupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca, sīlabbatupādānaṃ kāmupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca, kāmupādānaṃ sīlabbatupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca , attavādupādānaṃ kāmupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca, kāmupādānaṃ attavādupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca – ime dhammā upādānā ceva upādānasampayuttā ca.
1232. කතමෙ ධම්‌මා උපාදානසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච උපාදානා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා උපාදානසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච උපාදානා.
1232. Katame dhammā upādānasampayuttā ceva no ca upādānā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā upādānasampayuttā ceva no ca upādānā.
1233. කතමෙ ධම්‌මා උපාදානවිප්‌පයුත්‌තා උපාදානියා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා , රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා උපාදානවිප්‌පයුත්‌තා උපාදානියා.
1233. Katame dhammā upādānavippayuttā upādāniyā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā , rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā upādānavippayuttā upādāniyā.
1234. කතමෙ ධම්‌මා උපාදානවිප්‌පයුත්‌තා අනුපාදානියා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා උපාදානවිප්‌පයුත්‌තා අනුපාදානියා.
1234. Katame dhammā upādānavippayuttā anupādāniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā upādānavippayuttā anupādāniyā.
නික්‌ඛෙපකණ්‌ඩෙ දුතියභාණවාරො.
Nikkhepakaṇḍe dutiyabhāṇavāro.
කිලෙසගොච්‌ඡකං
Kilesagocchakaṃ
1235. කතමෙ ධම්‌මා කිලෙසා? දස කිලෙසවත්‌ථූනි – ලොභො, දොසො, මොහො, මානො, දිට්‌ඨි, විචිකිච්‌ඡා, ථිනං, උද්‌ධච්‌චං, අහිරීකං, අනොත්‌තප්‌පං.
1235. Katame dhammā kilesā? Dasa kilesavatthūni – lobho, doso, moho, māno, diṭṭhi, vicikicchā, thinaṃ, uddhaccaṃ, ahirīkaṃ, anottappaṃ.
1236. තත්‌ථ කතමො ලොභො? යො රාගො සාරාගො අනුනයො අනුරොධො නන්‌දී නන්‌දීරාගො චිත්‌තස්‌ස සාරාගො ඉච්‌ඡා මුච්‌ඡා අජ්‌ඣොසානං ගෙධො පලිගෙධො සඞ්‌ගො පඞ්‌කො එජා මායා ජනිකා සඤ්‌ජනනී සිබ්‌බිනී ජාලිනී සරිතා විසත්‌තිකා සුත්‌තං විසටා ආයූහිනී දුතියා පණිධි භවනෙත්‌ති වනං වනථො සන්‌ථවො සිනෙහො අපෙක්‌ඛා පටිබන්‌ධු ආසා ආසිසනා ආසිසිතත්‌තං රූපාසා සද්‌දාසා ගන්‌ධාසා රසාසා ඵොට්‌ඨබ්‌බාසා ලාභාසා ධනාසා පුත්‌තාසා ජීවිතාසා ජප්‌පා පජප්‌පා අභිජප්‌පා ජප්‌පා ජප්‌පනා ජප්‌පිතත්‌තං ලොලුප්‌පං ලොලුප්‌පායනා ලොලුප්‌පායිතත්‌තං පුච්‌ඡඤ්‌ජිකතා සාධුකම්‍යතා අධම්‌මරාගො විසමලොභො නිකන්‌ති නිකාමනා පත්‌ථනා පිහනා සම්‌පත්‌ථනා කාමතණ්‌හා භවතණ්‌හා විභවතණ්‌හා රූපතණ්‌හා අරූපතණ්‌හා නිරොධතණ්‌හා රූපතණ්‌හා සද්‌දතණ්‌හා ගන්‌ධතණ්‌හා රසතණ්‌හා ඵොට්‌ඨබ්‌බතණ්‌හා ධම්‌මතණ්‌හා ඔඝො යොගො ගන්‌ථො උපාදානං ආවරණං නීවරණං ඡාදනං බන්‌ධනං උපක්‌කිලෙසො අනුසයො පරියුට්‌ඨානං ලතා වෙවිච්‌ඡං දුක්‌ඛමූලං දුක්‌ඛනිදානං දුක්‌ඛප්‌පභවො මාරපාසො මාරබළිසං මාරවිසයො තණ්‌හානදී තණ්‌හාජාලං තණ්‌හාගද්‌දුලං තණ්‌හාසමුද්‌දො අභිජ්‌ඣා ලොභො අකුසලමූලං – අයං වුච්‌චති ලොභො.
1236. Tattha katamo lobho? Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandīrāgo cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā āyūhinī dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsisanā āsisitattaṃ rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañjikatā sādhukamyatā adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chādanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati lobho.
1237. තත්‌ථ කතමො දොසො? අනත්‌ථං මෙ අචරීති ආඝාතො ජායති, අනත්‌ථං මෙ චරතීති ආඝාතො ජායති, අනත්‌ථං මෙ චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, පියස්‌ස මෙ මනාපස්‌ස අනත්‌ථං අචරි…පෙ.… අනත්‌ථං චරති…පෙ.… අනත්‌ථං චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, අප්‌පියස්‌ස මෙ අමනාපස්‌ස අත්‌ථං අචරි…පෙ.… අත්‌ථං චරති…පෙ.… අත්‌ථං චරිස්‌සතීති ආඝාතො ජායති, අට්‌ඨානෙ වා පන ආඝාතො ජායති. යො එවරූපො චිත්‌තස්‌ස ආඝාතො පටිඝාතො පටිඝං පටිවිරොධො කොපො පකොපො සම්‌පකොපො දොසො පදොසො සම්‌පදොසො චිත්‌තස්‌ස බ්‍යාපත්‌ති මනොපදොසො කොධො කුජ්‌ඣනා කුජ්‌ඣිතත්‌තං දොසො දුස්‌සනා දුස්‌සිතත්‌තං බ්‍යාපත්‌ති බ්‍යාපජ්‌ජනා බ්‍යාපජ්‌ජිතත්‌තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්‌ඩික්‌කං අසුරොපො අනත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස – අයං වුච්‌චති දොසො.
1237. Tattha katamo doso? Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati, anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati. Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati doso.
1238. තත්‌ථ කතමො මොහො? දුක්‌ඛෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛසමුදයෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අඤ්‌ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, අපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, ඉදප්‌පච්‌චයතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු අඤ්‌ඤාණං . යං එවරූපං අඤ්‌ඤාණං අදස්‌සනං අනභිසමයො අනනුබොධො අසම්‌බොධො අප්‌පටිවෙධො අසංගාහනා අපරියොගාහනා අසමපෙක්‌ඛනා අපච්‌චවෙක්‌ඛණා අපච්‌චක්‌ඛකම්‌මං දුම්‌මෙජ්‌ඣං බාල්‍යං අසම්‌පජඤ්‌ඤං මොහො පමොහො සම්‌මොහො අවිජ්‌ජා අවිජ්‌ජොඝො අවිජ්‌ජායොගො අවිජ්‌ජානුසයො අවිජ්‌ජාපරියුට්‌ඨානං අවිජ්‌ජාලඞ්‌ගී මොහො අකුසලමූලං – අයං වුච්‌චති මොහො.
1238. Tattha katamo moho? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ . Yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati moho.
1239. තත්‌ථ කතමො මානො? සෙය්‍යොහමස්‌මීති මානො, සදිසොහමස්‌මීති මානො, හීනොහමස්‌මීති මානො; යො එවරූපො මානො මඤ්‌ඤනා මඤ්‌ඤිතත්‌තං උන්‌නති උන්‌නමො ධජො සම්‌පග්‌ගාහො කෙතුකම්‍යතා චිත්‌තස්‌ස – අයං වුච්‌චති මානො.
1239. Tattha katamo māno? Seyyohamasmīti māno, sadisohamasmīti māno, hīnohamasmīti māno; yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa – ayaṃ vuccati māno.
1240. තත්‌ථ කතමා දිට්‌ඨි? සස්‌සතො ලොකොති වා, අසස්‌සතො ලොකොති වා, අන්‌තවා ලොකොති වා, අනන්‌තවා ලොකොති වා, තං ජීවං තං සරීරන්‌ති වා, අඤ්‌ඤං ජීවං අඤ්‌ඤං සරීරන්‌ති වා, හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණාති වා, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණාති වාः යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පතිට්‌ඨාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියාසග්‌ගාහො – අයං වුච්‌චති දිට්‌ඨි. සබ්‌බාපි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨි.
1240. Tattha katamā diṭṭhi? Sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā, anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vāः yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati diṭṭhi. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhi.
1241. තත්‌ථ කතමා විචිකිච්‌ඡා? සත්‌ථරි කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, ධම්‌මෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, සඞ්‌ඝෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති සික්‌ඛාය කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, පුබ්‌බන්‌තෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, අපරන්‌තෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති, ඉදප්‌පච්‌චයතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡතිः යා එවරූපා කඞ්‌ඛා කඞ්‌ඛායනා කඞ්‌ඛායිතත්‌තං විමති විචිකිච්‌ඡා ද්‌වෙළ්‌හකං ද්‌වෙධාපථො සංසයො, අනෙකංසග්‌ගාහො ආසප්‌පනා පරිසප්‌පනා අපරියොගාහනා ථම්‌භිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස මනොවිලෙඛො – අයං වුච්‌චති විචිකිච්‌ඡා.
1241. Tattha katamā vicikicchā? Satthari kaṅkhati vicikicchati, dhamme kaṅkhati vicikicchati, saṅghe kaṅkhati vicikicchati sikkhāya kaṅkhati vicikicchati, pubbante kaṅkhati vicikicchati, aparante kaṅkhati vicikicchati, pubbantāparante kaṅkhati vicikicchati, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchatiः yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo, anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati vicikicchā.
1242. තත්‌ථ කතමං ථිනං? යා චිත්‌තස්‌ස අකල්‌ලතා අකම්‌මඤ්‌ඤතා ඔලීයනා සල්‌ලීයනා ලීනං ලීයනා ලීයිතත්‌තං ථිනං ථියනා ථියිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස – ඉදං වුච්‌චති ථිනං.
1242. Tattha katamaṃ thinaṃ? Yā cittassa akallatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati thinaṃ.
1243. තත්‌ථ කතමං උද්‌ධච්‌චං? යං චිත්‌තස්‌ස උද්‌ධච්‌චං අවූපසමො චෙතසො වික්‌ඛෙපො භන්‌තත්‌තං චිත්‌තස්‌ස – ඉදං වුච්‌චති උද්‌ධච්‌චං.
1243. Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa – idaṃ vuccati uddhaccaṃ.
1244. තත්‌ථ කතමං අහිරිකං? යං න හිරීයති හිරියිතබ්‌බෙන, න හිරීයති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – ඉදං වුච්‌චති අහිරිකං.
1244. Tattha katamaṃ ahirikaṃ? Yaṃ na hirīyati hiriyitabbena, na hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ahirikaṃ.
1245. තත්‌ථ කතමං අනොත්‌තප්‌පං? යං න ඔත්‌තප්‌පති ඔත්‌තප්‌පිතබ්‌බෙන, න ඔත්‌තප්‌පති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – ඉදං වුච්‌චති අනොත්‌තප්‌පං.
1245. Tattha katamaṃ anottappaṃ? Yaṃ na ottappati ottappitabbena, na ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati anottappaṃ.
ඉමෙ ධම්‌මා කිලෙසා.
Ime dhammā kilesā.
1246. කතමෙ ධම්‌මා නො කිලෙසා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො …පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා නො කිලෙසා.
1246. Katame dhammā no kilesā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho …pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no kilesā.
1247. කතමෙ ධම්‌මා සංකිලෙසිකා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සංකිලෙසිකා.
1247. Katame dhammā saṃkilesikā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃkilesikā.
1248. කතමෙ ධම්‌මා අසංකිලෙසිකා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අසංකිලෙසිකා.
1248. Katame dhammā asaṃkilesikā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā asaṃkilesikā.
1249. කතමෙ ධම්‌මා සංකිලිට්‌ඨා? තීණි අකුසලමූලානි – ලොභො, දොසො, මොහො; තදෙකට්‌ඨා ච කිලෙසා, තංසම්‌පයුත්‌තො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, තංසමුට්‌ඨානං කායකම්‌මං, වචීකම්‌මං, මනොකම්‌මං – ඉමෙ ධම්‌මා සංකිලිට්‌ඨා.
1249. Katame dhammā saṃkiliṭṭhā? Tīṇi akusalamūlāni – lobho, doso, moho; tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ – ime dhammā saṃkiliṭṭhā.
1250. කතමෙ ධම්‌මා අසංකිලිට්‌ඨා? කුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අසංකිලිට්‌ඨා.
1250. Katame dhammā asaṃkiliṭṭhā? Kusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā asaṃkiliṭṭhā.
1251. කතමෙ ධම්‌මා කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා.
1251. Katame dhammā kilesasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā kilesasampayuttā.
1252. කතමෙ ධම්‌මා කිලෙසවිප්‌පයුත්‌තා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො ; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා කිලෙසවිප්‌පයුත්‌තා.
1252. Katame dhammā kilesavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho ; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā kilesavippayuttā.
1253. කතමෙ ධම්‌මා කිලෙසා චෙව සංකිලෙසිකා ච? තෙව කිලෙසා කිලෙසා චෙව සංකිලෙසිකා ච.
1253. Katame dhammā kilesā ceva saṃkilesikā ca? Teva kilesā kilesā ceva saṃkilesikā ca.
1254. කතමෙ ධම්‌මා සංකිලෙසිකා චෙව නො ච කිලෙසා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සංකිලෙසිකා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සංකිලෙසිකා චෙව නො ච කිලෙසා.
1254. Katame dhammā saṃkilesikā ceva no ca kilesā? Tehi dhammehi ye dhammā saṃkilesikā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃkilesikā ceva no ca kilesā.
1255. කතමෙ ධම්‌මා කිලෙසා චෙව සංකිලිට්‌ඨා ච? තෙව කිලෙසා කිලෙසා චෙව සංකිලිට්‌ඨා ච.
1255. Katame dhammā kilesā ceva saṃkiliṭṭhā ca? Teva kilesā kilesā ceva saṃkiliṭṭhā ca.
1256. කතමෙ ධම්‌මා සංකිලිට්‌ඨා චෙව නො ච කිලෙසා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සංකිලිට්‌ඨා, තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සංකිලිට්‌ඨා චෙව නො ච කිලෙසා.
1256. Katame dhammā saṃkiliṭṭhā ceva no ca kilesā? Tehi dhammehi ye dhammā saṃkiliṭṭhā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃkiliṭṭhā ceva no ca kilesā.
1257. කතමෙ ධම්‌මා කිලෙසා චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා ච? ලොභො මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, මොහො ලොභෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, දොසො මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, මොහො දොසෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, මානො මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, මොහො මානෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, දිට්‌ඨි මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා ච, මොහො දිට්‌ඨියා කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච , විචිකිච්‌ඡා මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා ච, මොහො විචිකිච්‌ඡාය කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, ථිනං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මොහො ථිනෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, උද්‌ධච්‌චං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මොහො උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, අහිරිකං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මොහො අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, අනොත්‌තප්‌පං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මොහො අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, ලොභො උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, උද්‌ධච්‌චං ලොභෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, දොසො උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, උද්‌ධච්‌චං දොසෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මොහො උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, උද්‌ධච්‌චං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මානො උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, උද්‌ධච්‌චං මානෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, දිට්‌ඨි උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා ච, උද්‌ධච්‌චං දිට්‌ඨියා කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, විචිකිච්‌ඡා උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා ච, උද්‌ධච්‌චං විචිකිච්‌ඡාය කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, ථිනං උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චං ථිනෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අහිරිකං උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චං අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අනොත්‌තප්‌පං උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චං අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, ලොභො අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, අහිරිකං ලොභෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, දොසො අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, අහිරිකං දොසෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මොහො අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, අහිරිකං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මානො අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච , අහිරිකං මානෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, දිට්‌ඨි අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා ච, අහිරිකං දිට්‌ඨියා කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, විචිකිච්‌ඡා අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා ච, අහිරිකං විචිකිච්‌ඡාය කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, ථිනං අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අහිරිකං ථිනෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චං අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අහිරිකං උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අනොත්‌තප්‌පං අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අහිරිකං අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, ලොභො අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, අනොත්‌තප්‌පං ලොභෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච , දොසො අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, අනොත්‌තප්‌පං දොසෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මොහො අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, අනොත්‌තප්‌පං මොහෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, මානො අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තො ච, අනොත්‌තප්‌පං මානෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, දිට්‌ඨි අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා ච, අනොත්‌තප්‌පං දිට්‌ඨියා කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, විචිකිච්‌ඡා අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා ච, අනොත්‌තප්‌පං විචිකිච්‌ඡාය කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, ථිනං අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අනොත්‌තප්‌පං ථිනෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, උද්‌ධච්‌චං අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අනොත්‌තප්‌පං උද්‌ධච්‌චෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අහිරිකං අනොත්‌තප්‌පෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච, අනොත්‌තප්‌පං අහිරිකෙන කිලෙසො චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තඤ්‌ච – ඉමෙ ධම්‌මා කිලෙසා චෙව කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා ච.
1257. Katame dhammā kilesā ceva kilesasampayuttā ca? Lobho mohena kileso ceva kilesasampayutto ca, moho lobhena kileso ceva kilesasampayutto ca, doso mohena kileso ceva kilesasampayutto ca, moho dosena kileso ceva kilesasampayutto ca, māno mohena kileso ceva kilesasampayutto ca, moho mānena kileso ceva kilesasampayutto ca, diṭṭhi mohena kileso ceva kilesasampayuttā ca, moho diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayutto ca , vicikicchā mohena kileso ceva kilesasampayuttā ca, moho vicikicchāya kileso ceva kilesasampayutto ca, thinaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho thinena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, ahirikaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, lobho uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ lobhena kileso ceva kilesasampayuttañca, doso uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ dosena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, māno uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ mānena kileso ceva kilesasampayuttañca, diṭṭhi uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttā ca, uddhaccaṃ diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayuttañca, vicikicchā uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttā ca, uddhaccaṃ vicikicchāya kileso ceva kilesasampayuttañca, thinaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañca, uddhaccaṃ thinena kileso ceva kilesasampayuttañca, ahirikaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañca, uddhaccaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañca, anottappaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañca, uddhaccaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañca, lobho ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca, ahirikaṃ lobhena kileso ceva kilesasampayuttañca, doso ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca, ahirikaṃ dosena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca, ahirikaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, māno ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca , ahirikaṃ mānena kileso ceva kilesasampayuttañca, diṭṭhi ahirikena kileso ceva kilesasampayuttā ca, ahirikaṃ diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayuttañca, vicikicchā ahirikena kileso ceva kilesasampayuttā ca, ahirikaṃ vicikicchāya kileso ceva kilesasampayuttañca, thinaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañca, ahirikaṃ thinena kileso ceva kilesasampayuttañca, uddhaccaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañca, ahirikaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañca, anottappaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañca, ahirikaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañca, lobho anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ lobhena kileso ceva kilesasampayuttañca , doso anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ dosena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, māno anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ mānena kileso ceva kilesasampayuttañca, diṭṭhi anottappena kileso ceva kilesasampayuttā ca, anottappaṃ diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayuttañca, vicikicchā anottappena kileso ceva kilesasampayuttā ca, anottappaṃ vicikicchāya kileso ceva kilesasampayuttañca, thinaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañca, anottappaṃ thinena kileso ceva kilesasampayuttañca, uddhaccaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañca, anottappaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañca, ahirikaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañca, anottappaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañca – ime dhammā kilesā ceva kilesasampayuttā ca.
1258. කතමෙ ධම්‌මා කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච කිලෙසා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා සම්‌පයුත්‌තා තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා කිලෙසසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච කිලෙසා.
1258. Katame dhammā kilesasampayuttā ceva no ca kilesā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā kilesasampayuttā ceva no ca kilesā.
1259. කතමෙ ධම්‌මා කිලෙසවිප්‌පයුත්‌තා සංකිලෙසිකා? තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා සාසවා කුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා කිලෙසවිප්‌පයුත්‌තා සංකිලෙසිකා.
1259. Katame dhammā kilesavippayuttā saṃkilesikā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā kilesavippayuttā saṃkilesikā.
1260. කතමෙ ධම්‌මා කිලෙසවිප්‌පයුත්‌තා අසංකිලෙසිකා ? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා කිලෙසවිප්‌පයුත්‌තා අසංකිලෙසිකා.
1260. Katame dhammā kilesavippayuttā asaṃkilesikā ? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā kilesavippayuttā asaṃkilesikā.
පිට්‌ඨිදුකං
Piṭṭhidukaṃ
1261. කතමෙ ධම්‌මා දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බා? තීණි සංයොජනානි – සක්‌කායදිට්‌ඨි, විචිකිච්‌ඡා, සීලබ්‌බතපරාමාසො.
1261. Katame dhammā dassanena pahātabbā? Tīṇi saṃyojanāni – sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāso.
1262. තත්‌ථ කතමා සක්‌කායදිට්‌ඨි? ඉධ අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො අරියානං අදස්‌සාවී අරියධම්‌මස්‌ස අකොවිදො අරියධම්‌මෙ අවිනීතො සප්‌පුරිසානං අදස්‌සාවී සප්‌පුරිසධම්‌මස්‌ස අකොවිදො සප්‌පුරිසධම්‌මෙ අවිනීතො රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, රූපවන්‌තං වා අත්‌තානං, අත්‌තනි වා රූපං, රූපස්‌මිං වා අත්‌තානං. වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං…පෙ.… සඞ්‌ඛාරෙ…පෙ.… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, විඤ්‌ඤාණවන්‌තං වා අත්‌තානං, අත්‌තනි වා විඤ්‌ඤාණං, විඤ්‌ඤාණස්‌මිං වා අත්‌තානං. යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං…පෙ.… විපරියාසග්‌ගාහො – අයං වුච්‌චති සක්‌කායදිට්‌ඨි.
1262. Tattha katamā sakkāyadiṭṭhi? Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati sakkāyadiṭṭhi.
1263. තත්‌ථ කතමා විචිකිච්‌ඡා? සත්‌ථරි කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති…පෙ.… ථම්‌භිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස මනොවිලෙඛො – අයං වුච්‌චති විචිකිච්‌ඡා.
1263. Tattha katamā vicikicchā? Satthari kaṅkhati vicikicchati…pe… thambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati vicikicchā.
1264. තත්‌ථ කතමො සීලබ්‌බතපරාමාසො? ඉතො බහිද්‌ධා සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සීලෙන සුද්‌ධි වතෙන සුද්‌ධි සීලබ්‌බතෙන සුද්‌ධීති – යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං…පෙ.… විපරියාසග්‌ගාහො – අයං වුච්‌චති සීලබ්‌බතපරාමාසො. ඉමානි තීණි සංයොජනානි, තදෙකට්‌ඨා ච කිලෙසා, තංසම්‌පයුත්‌තො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, තංසමුට්‌ඨානං කායකම්‌මං වචීකම්‌මං මනොකම්‌මං – ඉමෙ ධම්‌මා දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බා.
1264. Tattha katamo sīlabbataparāmāso? Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi vatena suddhi sīlabbatena suddhīti – yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati sīlabbataparāmāso. Imāni tīṇi saṃyojanāni, tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ – ime dhammā dassanena pahātabbā.
1265. කතමෙ ධම්‌මා න දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා න දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බා.
1265. Katame dhammā na dassanena pahātabbā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na dassanena pahātabbā.
1266. කතමෙ ධම්‌මා භාවනාය පහාතබ්‌බා? අවසෙසො ලොභො දොසො මොහො, තදෙකට්‌ඨා ච කිලෙසා, තංසම්‌පයුත්‌තො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, තංසමුට්‌ඨානං කායකම්‌මං, වචීකම්‌මං මනොකම්‌මං – ඉමෙ ධම්‌මා භාවනාය පහාතබ්‌බා.
1266. Katame dhammā bhāvanāya pahātabbā? Avaseso lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ manokammaṃ – ime dhammā bhāvanāya pahātabbā.
1267. කතමෙ ධම්‌මා න භාවනාය පහාතබ්‌බා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො …පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා න භාවනාය පහාතබ්‌බා.
1267. Katame dhammā na bhāvanāya pahātabbā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho …pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na bhāvanāya pahātabbā.
1268. කතමෙ ධම්‌මා දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බහෙතුකා? තීණි සංයොජනානි – සක්‌කායදිට්‌ඨි, විචිකිච්‌ඡා, සීලබ්‌බතපරාමාසො.
1268. Katame dhammā dassanena pahātabbahetukā? Tīṇi saṃyojanāni – sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāso.
1269. තත්‌ථ කතමා සක්‌කායදිට්‌ඨි? ඉධ අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො අරියානං අදස්‌සාවී අරියධම්‌මස්‌ස අකොවිදො අරියධම්‌මෙ අවිනීතො සප්‌පුරිසානං අදස්‌සාවී සප්‌පුරිසධම්‌මස්‌ස අකොවිදො සප්‌පුරිසධම්‌මෙ අවිනීතො රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, රූපවන්‌තං වා අත්‌තානං, අත්‌තනි වා රූපං, රූපස්‌මිං වා අත්‌තානං. වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං…පෙ.… සඞ්‌ඛාරෙ…පෙ.… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, විඤ්‌ඤාණවන්‌තං වා අත්‌තානං, අත්‌තනි වා විඤ්‌ඤාණං, විඤ්‌ඤාණස්‌මිං වා අත්‌තානං. යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං…පෙ.… විපරියාසග්‌ගාහො – අයං වුච්‌චති සක්‌කායදිට්‌ඨි.
1269. Tattha katamā sakkāyadiṭṭhi? Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati sakkāyadiṭṭhi.
1270. තත්‌ථ කතමා විචිකිච්‌ඡා? සත්‌ථරි කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති…පෙ.… ථම්‌භිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස මනොවිලෙඛො – අයං වුච්‌චති විචිකිච්‌ඡා.
1270. Tattha katamā vicikicchā? Satthari kaṅkhati vicikicchati…pe… thambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati vicikicchā.
1271. තත්‌ථ කතමො සීලබ්‌බතපරාමාසො? ඉතො බහිද්‌ධා සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සීලෙන සුද්‌ධි වතෙන සුද්‌ධි සීලබ්‌බතෙන සුද්‌ධීති – යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං…පෙ.… විපරියාසග්‌ගාහො – අයං වුච්‌චති සීලබ්‌බතපරාමාසො. ඉමානි තීණි සංයොජනානි, තදෙකට්‌ඨා ච කිලෙසා, තංසම්‌පයුත්‌තො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, තංසමුට්‌ඨානං කායකම්‌මං, වචීකම්‌මං, මනොකම්‌මං – ඉමෙ ධම්‌මා දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බහෙතුකා. තීණි සංයොජනානි – සක්‌කායදිට්‌ඨි, විචිකිච්‌ඡා, සීලබ්‌බතපරාමාසො – ඉමෙ ධම්‌මා දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බා. තදෙකට්‌ඨො ලොභො දොසො මොහො – ඉමෙ ධම්‌මා දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බහෙතූ. තදෙකට්‌ඨා ච කිලෙසා, තංසම්‌පයුත්‌තො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, තංසමුට්‌ඨානං කායකම්‌මං, වචීකම්‌මං, මනොකම්‌මං – ඉමෙ ධම්‌මා දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බහෙතුකා.
1271. Tattha katamo sīlabbataparāmāso? Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi vatena suddhi sīlabbatena suddhīti – yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati sīlabbataparāmāso. Imāni tīṇi saṃyojanāni, tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ – ime dhammā dassanena pahātabbahetukā. Tīṇi saṃyojanāni – sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāso – ime dhammā dassanena pahātabbā. Tadekaṭṭho lobho doso moho – ime dhammā dassanena pahātabbahetū. Tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ – ime dhammā dassanena pahātabbahetukā.
1272. කතමෙ ධම්‌මා න දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බහෙතුකා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා , රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා න දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බහෙතුකා.
1272. Katame dhammā na dassanena pahātabbahetukā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā , rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na dassanena pahātabbahetukā.
1273. කතමෙ ධම්‌මා භාවනාය පහාතබ්‌බහෙතුකා? අවසෙසො ලොභො දොසො මොහො – ඉමෙ ධම්‌මා භාවනාය පහාතබ්‌බහෙතූ. තදෙකට්‌ඨා ච කිලෙසා, තංසම්‌පයුත්‌තො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, තංසමුට්‌ඨානං කායකම්‌මං, වචීකම්‌මං, මනොකම්‌මං – ඉමෙ ධම්‌මා භාවනාය පහාතබ්‌බහෙතුකා.
1273. Katame dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā? Avaseso lobho doso moho – ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetū. Tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ – ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā.
1274. කතමෙ ධම්‌මා න භාවනාය පහාතබ්‌බහෙතුකා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා න භාවනාය පහාතබ්‌බහෙතුකා.
1274. Katame dhammā na bhāvanāya pahātabbahetukā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na bhāvanāya pahātabbahetukā.
1275. කතමෙ ධම්‌මා සවිතක්‌කා? සවිතක්‌කභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ, විතක්‌කං ඨපෙත්‌වා, තංසම්‌පයුත්‌තො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සවිතක්‌කා.
1275. Katame dhammā savitakkā? Savitakkabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne, vitakkaṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā savitakkā.
1276. කතමෙ ධම්‌මා අවිතක්‌කා? අවිතක්‌කභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; විතක්‌කො ච, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අවිතක්‌කා.
1276. Katame dhammā avitakkā? Avitakkabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; vitakko ca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā avitakkā.
1277. කතමෙ ධම්‌මා සවිචාරා? සවිචාරභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ, විචාරං ඨපෙත්‌වා, තංසම්‌පයුත්‌තො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සවිචාරා.
1277. Katame dhammā savicārā? Savicārabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne, vicāraṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime dhammā savicārā.
1278. කතමෙ ධම්‌මා අවිචාරා? අවිචාරභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; විචාරො ච, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අවිචාරා.
1278. Katame dhammā avicārā? Avicārabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; vicāro ca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā avicārā.
1279. කතමෙ ධම්‌මා සප්‌පීතිකා? සප්‌පීතිකභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ , පීතිං ඨපෙත්‌වා, තංසම්‌පයුත්‌තො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සප්‌පීතිකා.
1279. Katame dhammā sappītikā? Sappītikabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne , pītiṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sappītikā.
1280. කතමෙ ධම්‌මා අප්‌පීතිකා? අප්‌පීතිකභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; පීති ච, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අප්‌පීතිකා.
1280. Katame dhammā appītikā? Appītikabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; pīti ca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā appītikā.
1281. කතමෙ ධම්‌මා පීතිසහගතා? පීතිභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ, පීතිං ඨපෙත්‌වා, තංසම්‌පයුත්‌තො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා පීතිසහගතා.
1281. Katame dhammā pītisahagatā? Pītibhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne, pītiṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā pītisahagatā.
1282. කතමෙ ධම්‌මා න පීතිසහගතා? න පීතිභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; පීති ච, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා න පීතිසහගතා.
1282. Katame dhammā na pītisahagatā? Na pītibhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; pīti ca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na pītisahagatā.
1283. කතමෙ ධම්‌මා සුඛසහගතා? සුඛභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ, සුඛං ඨපෙත්‌වා, තංසම්‌පයුත්‌තො සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සුඛසහගතා.
1283. Katame dhammā sukhasahagatā? Sukhabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne, sukhaṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime dhammā sukhasahagatā.
1284. කතමෙ ධම්‌මා න සුඛසහගතා? න සුඛභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො; සුඛඤ්‌ච, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා න සුඛසහගතා.
1284. Katame dhammā na sukhasahagatā? Na sukhabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sukhañca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na sukhasahagatā.
1285. කතමෙ ධම්‌මා උපෙක්‌ඛාසහගතා? උපෙක්‌ඛාභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අරූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ, උපෙක්‌ඛං ඨපෙත්‌වා, තංසම්‌පයුත්‌තො සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා උපෙක්‌ඛාසහගතා.
1285. Katame dhammā upekkhāsahagatā? Upekkhābhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne, upekkhaṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime dhammā upekkhāsahagatā.
1286. කතමෙ ධම්‌මා න උපෙක්‌ඛාසහගතා? න උපෙක්‌ඛාභූමියං කාමාවචරෙ රූපාවචරෙ අපරියාපන්‌නෙ, වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, උපෙක්‌ඛා ච, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා න උපෙක්‌ඛාසහගතා.
1286. Katame dhammā na upekkhāsahagatā? Na upekkhābhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne, vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, upekkhā ca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na upekkhāsahagatā.
1287. කතමෙ ධම්‌මා කාමාවචරා? හෙට්‌ඨතො අවිචිනිරයං පරියන්‌තං කරිත්‌වා, උපරිතො පරනිම්‌මිතවසවත්‌තී දෙවෙ 23 අන්‌තො කරිත්‌වා, යං එතස්‌මිං අන්‌තරෙ එත්‌ථාවචරා එත්‌ථ පරියාපන්‌නා ඛන්‌ධධාතු ආයතනා, රූපං වෙදනා සඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරා විඤ්‌ඤාණං – ඉමෙ ධම්‌මා කාමාවචරා.
1287. Katame dhammā kāmāvacarā? Heṭṭhato avicinirayaṃ pariyantaṃ karitvā, uparito paranimmitavasavattī deve 24 anto karitvā, yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā khandhadhātu āyatanā, rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ – ime dhammā kāmāvacarā.
1288. කතමෙ ධම්‌මා න කාමාවචරා? රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා – ඉමෙ ධම්‌මා න කාමාවචරා.
1288. Katame dhammā na kāmāvacarā? Rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā – ime dhammā na kāmāvacarā.
1290. කතමෙ ධම්‌මා න රූපාවචරා? කාමාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා – ඉමෙ ධම්‌මා න රූපාවචරා.
1290. Katame dhammā na rūpāvacarā? Kāmāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā – ime dhammā na rūpāvacarā.
1291. කතමෙ ධම්‌මා අරූපාවචරා? හෙට්‌ඨතො ආකාසානඤ්‌චායතනුපගෙ දෙවෙ පරියන්‌තං කරිත්‌වා, උපරිතො නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනුපගෙ දෙවෙ අන්‌තො කරිත්‌වා, යං එතස්‌මිං අන්‌තරෙ එත්‌ථාවචරා එත්‌ථ පරියාපන්‌නා සමාපන්‌නස්‌ස වා උපපන්‌නස්‌ස වා දිට්‌ඨධම්‌මසුඛවිහාරිස්‌ස වා චිත්‌තචෙතසිකා ධම්‌මා – ඉමෙ ධම්‌මා අරූපාවචරා.
1291. Katame dhammā arūpāvacarā? Heṭṭhato ākāsānañcāyatanupage deve pariyantaṃ karitvā, uparito nevasaññānāsaññāyatanupage deve anto karitvā, yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā – ime dhammā arūpāvacarā.
1292. කතමෙ ධම්‌මා න අරූපාවචරා? කාමාවචරා, රූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා – ඉමෙ ධම්‌මා න අරූපාවචරා.
1292. Katame dhammā na arūpāvacarā? Kāmāvacarā, rūpāvacarā, apariyāpannā – ime dhammā na arūpāvacarā.
1293. කතමෙ ධම්‌මා පරියාපන්‌නා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා පරියාපන්‌නා.
1293. Katame dhammā pariyāpannā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā pariyāpannā.
1294. කතමෙ ධම්‌මා අපරියාපන්‌නා? මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අපරියාපන්‌නා.
1294. Katame dhammā apariyāpannā? Maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā apariyāpannā.
1295. කතමෙ ධම්‌මා නිය්‍යානිකා? චත්‌තාරො මග්‌ගා අපරියාපන්‌නා – ඉමෙ ධම්‌මා නිය්‍යානිකා.
1295. Katame dhammā niyyānikā? Cattāro maggā apariyāpannā – ime dhammā niyyānikā.
1296. කතමෙ ධම්‌මා අනිය්‍යානිකා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අනිය්‍යානිකා.
1296. Katame dhammā aniyyānikā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā aniyyānikā.
1297. කතමෙ ධම්‌මා නියතා? පඤ්‌ච කම්‌මානි ආනන්‌තරිකානි, යා ච මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි නියතා, චත්‌තාරො මග්‌ගා අපරියාපන්‌නා – ඉමෙ ධම්‌මා නියතා.
1297. Katame dhammā niyatā? Pañca kammāni ānantarikāni, yā ca micchādiṭṭhi niyatā, cattāro maggā apariyāpannā – ime dhammā niyatā.
1298. කතමෙ ධම්‌මා අනියතා? තෙ ධම්‌මෙ ඨපෙත්‌වා අවසෙසා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අනියතා.
1298. Katame dhammā aniyatā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā aniyatā.
1299. කතමෙ ධම්‌මා සඋත්‌තරා? සාසවා කුසලාකුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා; රූපක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො – ඉමෙ ධම්‌මා සඋත්‌තරා.
1299. Katame dhammā sauttarā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sauttarā.
1300. කතමෙ ධම්‌මා අනුත්‌තරා? අපරියාපන්‌නා මග්‌ගා ච, මග්‌ගඵලානි ච, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අනුත්‌තරා.
1300. Katame dhammā anuttarā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anuttarā.
1301. කතමෙ ධම්‌මා සරණා? තීණි අකුසලමූලානි ලොභො, දොසො, මොහො; තදෙකට්‌ඨා ච කිලෙසා, තංසම්‌පයුත්‌තො වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, තංසමුට්‌ඨානං කායකම්‌මං, වචීකම්‌මං, මනොකම්‌මං – ඉමෙ ධම්‌මා සරණා.
1301. Katame dhammā saraṇā? Tīṇi akusalamūlāni lobho, doso, moho; tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ – ime dhammā saraṇā.
1302. කතමෙ ධම්‌මා අරණා? කුසලාබ්‍යාකතා ධම්‌මා කාමාවචරා, රූපාවචරා, අරූපාවචරා, අපරියාපන්‌නා; වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො, සබ්‌බඤ්‌ච රූපං, අසඞ්‌ඛතා ච ධාතු – ඉමෙ ධම්‌මා අරණා.
1302. Katame dhammā araṇā? Kusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā araṇā.
අභිධම්‌මදුකං.
Abhidhammadukaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / දුකනික්‌ඛෙපකථා • Dukanikkhepakathā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / දුකනික්‌ඛෙපකථාවණ්‌ණනා • Dukanikkhepakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / දුකනික්‌ඛෙපකථාවණ්‌ණනා • Dukanikkhepakathāvaṇṇanā
