| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पुग्गलपञ्ञत्तिपाळि • Puggalapaññattipāḷi |
२. दुकपुग्गलपञ्ञत्ति
2. Dukapuggalapaññatti
४५. कतमो च पुग्गलो कोधनो? तत्थ कतमो कोधो? यो कोधो कुज्झना कुज्झितत्तं दोसो दुस्सना दुस्सितत्तं 1 ब्यापत्ति ब्यापज्जना ब्यापज्जितत्तं विरोधो पटिविरोधो चण्डिक्कं असुरोपो अनत्तमनता चित्तस्स – अयं वुच्चति कोधो। यस्स पुग्गलस्स अयं कोधो अप्पहीनो – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘कोधनो’’।
45. Katamo ca puggalo kodhano? Tattha katamo kodho? Yo kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ 2 byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaṃ kodho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kodhano’’.
४६. कतमो च पुग्गलो उपनाही? तत्थ कतमो उपनाहो? पुब्बकालं कोधो अपरकालं उपनाहो। यो एवरूपो उपनाहो उपनय्हना उपनय्हितत्तं अट्ठपना 3 ठपना सण्ठपना अनुसंसन्दना अनुप्पबन्धना दळ्हीकम्मं कोधस्स – अयं वुच्चति उपनाहो । यस्स पुग्गलस्स अयं उपनाहो अप्पहीनो – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘उपनाही’’।
46. Katamo ca puggalo upanāhī? Tattha katamo upanāho? Pubbakālaṃ kodho aparakālaṃ upanāho. Yo evarūpo upanāho upanayhanā upanayhitattaṃ aṭṭhapanā 4 ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkammaṃ kodhassa – ayaṃ vuccati upanāho . Yassa puggalassa ayaṃ upanāho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘upanāhī’’.
४७. कतमो च पुग्गलो मक्खी? तत्थ कतमो मक्खो? यो मक्खो मक्खायना मक्खायितत्तं 5 निट्ठुरियं निट्ठुरियकम्मं – अयं वुच्चति मक्खो। यस्स पुग्गलस्स अयं मक्खो अप्पहीनो – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘मक्खी’’।
47. Katamo ca puggalo makkhī? Tattha katamo makkho? Yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ 6 niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ – ayaṃ vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaṃ makkho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘makkhī’’.
४८. कतमो च पुग्गलो पळासी? तत्थ कतमो पळासो? यो पळासो पळासायना पळासायितत्तं पळासाहारो विवादट्ठानं युगग्गाहो अप्पटिनिस्सग्गो – अयं वुच्चति पळासो। यस्स पुग्गलस्स अयं पळासो अप्पहीनो – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘पळासी’’।
48. Katamo ca puggalo paḷāsī? Tattha katamo paḷāso? Yo paḷāso paḷāsāyanā paḷāsāyitattaṃ paḷāsāhāro vivādaṭṭhānaṃ yugaggāho appaṭinissaggo – ayaṃ vuccati paḷāso. Yassa puggalassa ayaṃ paḷāso appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paḷāsī’’.
४९. कतमो च पुग्गलो इस्सुकी? तत्थ कतमा इस्सा? या परलाभसक्कारगरुकारमाननवन्दनपूजनासु इस्सा इस्सायना इस्सायितत्तं उसूया उसूयना 7 उसूयितत्तं – अयं वुच्चति इस्सा। यस्स पुग्गलस्स अयं इस्सा अप्पहीना – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘इस्सुकी’’।
49. Katamo ca puggalo issukī? Tattha katamā issā? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā 8 usūyitattaṃ – ayaṃ vuccati issā. Yassa puggalassa ayaṃ issā appahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘issukī’’.
५०. कतमो च पुग्गलो मच्छरी? तत्थ कतमं मच्छरियं? पञ्च मच्छरियानि – आवासमच्छरियं, कुलमच्छरियं, लाभमच्छरियं, वण्णमच्छरियं, धम्ममच्छरियं। यं एवरूपं मच्छेरं मच्छरायना मच्छरायितत्तं वेविच्छं कदरियं कटुकञ्चुकता अग्गहितत्तं चित्तस्स – इदं वुच्चति मच्छरियं। यस्स पुग्गलस्स इदं मच्छरियं अप्पहीनं – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘मच्छरी’’।
50. Katamo ca puggalo maccharī? Tattha katamaṃ macchariyaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ macchariyaṃ appahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘maccharī’’.
५१. कतमो च पुग्गलो सठो? तत्थ कतमं साठेय्यं? इधेकच्चो सठो होति परिसठो। यं तत्थ सठं सठता साठेय्यं कक्करता कक्करियं 9 परिक्खत्तत्ता पारिक्खत्तियं – इदं वुच्चति साठेय्यं। यस्स पुग्गलस्स इदं साठेय्यं अप्पहीनं – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘सठो’’।
51. Katamo ca puggalo saṭho? Tattha katamaṃ sāṭheyyaṃ? Idhekacco saṭho hoti parisaṭho. Yaṃ tattha saṭhaṃ saṭhatā sāṭheyyaṃ kakkaratā kakkariyaṃ 10 parikkhattattā pārikkhattiyaṃ – idaṃ vuccati sāṭheyyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ sāṭheyyaṃ appahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘saṭho’’.
५२. कतमो च पुग्गलो मायावी? तत्थ कतमा माया? इधेकच्चो कायेन दुच्चरितं चरित्वा वाचाय दुच्चरितं चरित्वा मनसा दुच्चरितं चरित्वा तस्स पटिच्छादनहेतु पापिकं इच्छं पणिदहति – ‘‘मा मं जञ्ञा’’ति इच्छति, ‘‘मा मं जञ्ञा’’ति सङ्कप्पति ‘‘मा मं जञ्ञा’’ति वाचं भासति, ‘‘मा मं जञ्ञा’’ति कायेन परक्कमति। या एवरूपा माया मायाविता अच्चासरा वञ्चना निकति विकिरणा परिहरणा गूहना परिगूहना छादना पटिच्छादना अनुत्तानीकम्मं अनाविकम्मं वोच्छादना पापकिरिया – अयं वुच्चति माया। यस्स पुग्गलस्स अयं माया अप्पहीना – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘मायावी’’।
52. Katamo ca puggalo māyāvī? Tattha katamā māyā? Idhekacco kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati – ‘‘mā maṃ jaññā’’ti icchati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti saṅkappati ‘‘mā maṃ jaññā’’ti vācaṃ bhāsati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accāsarā vañcanā nikati vikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paṭicchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā – ayaṃ vuccati māyā. Yassa puggalassa ayaṃ māyā appahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘māyāvī’’.
५३. कतमो च पुग्गलो अहिरिको? तत्थ कतमं अहिरिकं? यं न हिरीयति हिरियितब्बेन न हिरीयति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – इदं वुच्चति अहिरिकं। इमिना अहिरिकेन समन्नागतो पुग्गलो ‘‘अहिरिको’’।
53. Katamo ca puggalo ahiriko? Tattha katamaṃ ahirikaṃ? Yaṃ na hirīyati hiriyitabbena na hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ahirikaṃ. Iminā ahirikena samannāgato puggalo ‘‘ahiriko’’.
५४. कतमो च पुग्गलो अनोत्तप्पी? तत्थ कतमं अनोत्तप्पं? यं न ओत्तप्पति ओत्तप्पितब्बेन न ओत्तप्पति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – इदं वुच्चति अनोत्तप्पं। इमिना अनोत्तप्पेन समन्नागतो पुग्गलो ‘‘अनोत्तप्पी’’।
54. Katamo ca puggalo anottappī? Tattha katamaṃ anottappaṃ? Yaṃ na ottappati ottappitabbena na ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati anottappaṃ. Iminā anottappena samannāgato puggalo ‘‘anottappī’’.
५५. कतमो च पुग्गलो दुब्बचो? तत्थ कतमो दोवचस्सता? सहधम्मिके वुच्चमाने दोवचस्सायं दोवचस्सियं दोवचस्सता विप्पटिकुलग्गाहिता विपच्चनीकसातता अनादरियं अनादरियता अगारवता अप्पतिस्सवता – अयं वुच्चति दोवचस्सता। इमाय दोवचस्सताय समन्नागतो पुग्गलो ‘‘दुब्बचो’’।
55. Katamo ca puggalo dubbaco? Tattha katamo dovacassatā? Sahadhammike vuccamāne dovacassāyaṃ dovacassiyaṃ dovacassatā vippaṭikulaggāhitā vipaccanīkasātatā anādariyaṃ anādariyatā agāravatā appatissavatā – ayaṃ vuccati dovacassatā. Imāya dovacassatāya samannāgato puggalo ‘‘dubbaco’’.
५६. कतमो च पुग्गलो पापमित्तो? तत्थ कतमा पापमित्तता? ये ते पुग्गला अस्सद्धा दुस्सीला अप्पस्सुता मच्छरिनो दुप्पञ्ञा, या तेसं सेवना निसेवना संसेवना भजना सम्भजना भत्ति सम्भत्ति सम्पवङ्कता – अयं वुच्चति पापमित्तता। इमाय पापमित्तताय समन्नागतो पुग्गलो ‘‘पापमित्तो’’।
56. Katamo ca puggalo pāpamitto? Tattha katamā pāpamittatā? Ye te puggalā assaddhā dussīlā appassutā maccharino duppaññā, yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā – ayaṃ vuccati pāpamittatā. Imāya pāpamittatāya samannāgato puggalo ‘‘pāpamitto’’.
५७. कतमो च पुग्गलो इन्द्रियेसु अगुत्तद्वारो? तत्थ कतमा इन्द्रियेसु अगुत्तद्वारता? इधेकच्चो पुग्गलो चक्खुना रूपं दिस्वा निमित्तग्गाही होति अनुब्यञ्जनग्गाही; यत्वाधिकरणमेनं चक्खुन्द्रियं असंवुतं विहरन्तं अभिज्झादोमनस्सा पापका अकुसला धम्मा अन्वास्सवेय्युं, तस्स संवराय न पटिपज्जति, न रक्खति चक्खुन्द्रियं, चक्खुन्द्रिये न संवरं आपज्जति। सोतेन सद्दं सुत्वा…पे॰… घानेन गन्धं घायित्वा…पे॰… जिव्हाय रसं सायित्वा…पे॰… कायेन फोट्ठब्बं फुसित्वा…पे॰… मनसा धम्मं विञ्ञाय निमित्तग्गाही होति अनुब्यञ्जनग्गाही; यत्वाधिकरणमेनं मनिन्द्रियं असंवुतं विहरन्तं अभिज्झादोमनस्सा पापका अकुसला धम्मा अन्वास्सवेय्युं, तस्स संवराय न पटिपज्जति, न रक्खति मनिन्द्रियं, मनिन्द्रिये न संवरं आपज्जति। या इमेसं छन्नं इन्द्रियानं अगुत्ति अगोपना अनारक्खो असंवरो – अयं वुच्चति इन्द्रियेसु अगुत्तद्वारता। इमाय इन्द्रियेसु अगुत्तद्वारताय समन्नागतो पुग्गलो ‘‘इन्द्रियेसु अगुत्तद्वारो’’।
57. Katamo ca puggalo indriyesu aguttadvāro? Tattha katamā indriyesu aguttadvāratā? Idhekacco puggalo cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṃ, manindriye na saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ agutti agopanā anārakkho asaṃvaro – ayaṃ vuccati indriyesu aguttadvāratā. Imāya indriyesu aguttadvāratāya samannāgato puggalo ‘‘indriyesu aguttadvāro’’.
५८. कतमो च पुग्गलो भोजने अमत्तञ्ञू? तत्थ कतमा भोजने अमत्तञ्ञुता? इधेकच्चो पुग्गलो अप्पटिसङ्खा अयोनिसो आहारं आहारेति दवाय मदाय मण्डनाय विभूसनाय, या तत्थ असन्तुट्ठिता अमत्तञ्ञुता अप्पटिसङ्खा भोजने – अयं वुच्चति भोजने अमत्तञ्ञुता। इमाय भोजने अमत्तञ्ञुताय समन्नागतो पुग्गलो ‘‘भोजने अमत्तञ्ञू’’।
58. Katamo ca puggalo bhojane amattaññū? Tattha katamā bhojane amattaññutā? Idhekacco puggalo appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṃ āhāreti davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya, yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati bhojane amattaññutā. Imāya bhojane amattaññutāya samannāgato puggalo ‘‘bhojane amattaññū’’.
५९. कतमो च पुग्गलो मुट्ठस्सति? तत्थ कतमं मुट्ठस्सच्चं? या अस्सति अननुस्सति अप्पटिस्सति अस्सति अस्सरणता अधारणता पिलापनता सम्मुसनता – इदं वुच्चति मुट्ठस्सच्चं। इमिना मुट्ठस्सच्चेन समन्नागतो पुग्गलो ‘‘मुट्ठस्सति’’।
59. Katamo ca puggalo muṭṭhassati? Tattha katamaṃ muṭṭhassaccaṃ? Yā assati ananussati appaṭissati assati assaraṇatā adhāraṇatā pilāpanatā sammusanatā – idaṃ vuccati muṭṭhassaccaṃ. Iminā muṭṭhassaccena samannāgato puggalo ‘‘muṭṭhassati’’.
६०. कतमो च पुग्गलो असम्पजानो? तत्थ कतमं असम्पजञ्ञं? यं अञ्ञाणं अदस्सनं अनभिसमयो अननुबोधो असम्बोधो अप्पटिवेधो असङ्गाहणा अपरियोगाहणा 11 असमपेक्खणा अपच्चवेक्खणा अपच्चक्खकम्मं दुम्मेज्झं बाल्यं असम्पजञ्ञं मोहो पमोहो सम्मोहो अविज्जा अविज्जोघो अविज्जायोगो अविज्जानुसयो अविज्जापरियुट्ठानं अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – इदं वुच्चति असम्पजञ्ञं। इमिना असम्पजञ्ञेन समन्नागतो पुग्गलो ‘‘असम्पजानो’’।
60. Katamo ca puggalo asampajāno? Tattha katamaṃ asampajaññaṃ? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhaṇā apariyogāhaṇā 12 asamapekkhaṇā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – idaṃ vuccati asampajaññaṃ. Iminā asampajaññena samannāgato puggalo ‘‘asampajāno’’.
६१. कतमो च पुग्गलो सीलविपन्नो? तत्थ कतमा सीलविपत्ति? कायिको वीतिक्कमो वाचसिको वीतिक्कमो कायिकवाचसिको वीतिक्कमो – अयं वुच्चति सीलविपत्ति। सब्बम्पि दुस्सिल्यं सीलविपत्ति। इमाय सीलविपत्तिया समन्नागतो पुग्गलो ‘‘सीलविपन्नो’’।
61. Katamo ca puggalo sīlavipanno? Tattha katamā sīlavipatti? Kāyiko vītikkamo vācasiko vītikkamo kāyikavācasiko vītikkamo – ayaṃ vuccati sīlavipatti. Sabbampi dussilyaṃ sīlavipatti. Imāya sīlavipattiyā samannāgato puggalo ‘‘sīlavipanno’’.
६२. कतमो च पुग्गलो दिट्ठिविपन्नो? तत्थ कतमा दिट्ठिविपत्ति? ‘‘नत्थि दिन्नं, नत्थि यिट्ठं, नत्थि हुतं, नत्थि सुकतदुक्कटानं 13 कम्मानं फलं विपाको, नत्थि अयं लोको , नत्थि परो लोको , नत्थि माता, नत्थि पिता, नत्थि सत्ता ओपपातिका, नत्थि लोके समणब्राह्मणा सम्मग्गता 14 सम्मापटिपन्ना ये इमञ्च लोकं परञ्च लोकं सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती’’ति। या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पटिग्गाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो 15, अयं वुच्चति दिट्ठिविपत्ति। सब्बापि मिच्छादिट्ठि दिट्ठिविपत्ति। इमाय दिट्ठिविपत्तिया समन्नागतो पुग्गलो ‘‘दिट्ठिविपन्नो’’।
62. Katamo ca puggalo diṭṭhivipanno? Tattha katamā diṭṭhivipatti? ‘‘Natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ 16 kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko , natthi paro loko , natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā 17 sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’’ti. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho 18, ayaṃ vuccati diṭṭhivipatti. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Imāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo ‘‘diṭṭhivipanno’’.
६३. कतमो च पुग्गलो अज्झत्तसंयोजनो? यस्स पुग्गलस्स पञ्चोरम्भागियानि संयोजनानि अप्पहीनानि – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘अज्झत्तसंयोजनो’’।
63. Katamo ca puggalo ajjhattasaṃyojano? Yassa puggalassa pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ajjhattasaṃyojano’’.
६४. कतमो च पुग्गलो बहिद्धासंयोजनो? यस्स पुग्गलस्स पञ्चुद्धम्भागियानि संयोजनानि अप्पहीनानि – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘बहिद्धासंयोजनो’’।
64. Katamo ca puggalo bahiddhāsaṃyojano? Yassa puggalassa pañcuddhambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘bahiddhāsaṃyojano’’.
६५. कतमो च पुग्गलो अक्कोधनो? तत्थ कतमो कोधो? यो कोधो कुज्झना कुज्झितत्तं दोसो दुस्सना दुस्सितत्तं ब्यापत्ति ब्यापज्जना ब्यापज्जितत्तं विरोधो पटिविरोधो चण्डिक्कं असुरोपो अनत्तमनता चित्तस्स – अयं वुच्चति कोधो। यस्स पुग्गलस्स अयं कोधो पहीनो – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘अक्कोधनो’’।
65. Katamo ca puggalo akkodhano? Tattha katamo kodho? Yo kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaṃ kodho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘akkodhano’’.
६६. कतमो च पुग्गलो अनुपनाही? तत्थ कतमो उपनाहो? पुब्बकालं कोधो अपरकालं उपनाहो यो एवरूपो उपनाहो उपनय्हना उपनय्हितत्तं अट्ठपना ठपना सण्ठपना अनुसंसन्दना अनुप्पबन्धना दळ्हीकम्मं कोधस्स – अयं वुच्चति उपनाहो। यस्स पुग्गलस्स अयं उपनाहो पहीनो – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘अनुपनाही’’।
66. Katamo ca puggalo anupanāhī? Tattha katamo upanāho? Pubbakālaṃ kodho aparakālaṃ upanāho yo evarūpo upanāho upanayhanā upanayhitattaṃ aṭṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkammaṃ kodhassa – ayaṃ vuccati upanāho. Yassa puggalassa ayaṃ upanāho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anupanāhī’’.
६७. कतमो च पुग्गलो अमक्खी? तत्थ कतमो मक्खो? यो मक्खो मक्खायना मक्खायितत्तं निट्ठुरियं निट्ठुरियकम्मं – अयं वुच्चति मक्खो। यस्स पुग्गलस्स अयं मक्खो पहीनो – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘अमक्खी’’।
67. Katamo ca puggalo amakkhī? Tattha katamo makkho? Yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ – ayaṃ vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaṃ makkho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amakkhī’’.
६८. कतमो च पुग्गलो अपळासी? तत्थ कतमो पळासो? यो पळासो पळासायना पळासायितत्तं पळासाहारो विवादट्ठानं युगग्गाहो अप्पटिनिस्सग्गो – अयं वुच्चति पळासो। यस्स पुग्गलस्स अयं पळासो पहीनो – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘अपळासी’’।
68. Katamo ca puggalo apaḷāsī? Tattha katamo paḷāso? Yo paḷāso paḷāsāyanā paḷāsāyitattaṃ paḷāsāhāro vivādaṭṭhānaṃ yugaggāho appaṭinissaggo – ayaṃ vuccati paḷāso. Yassa puggalassa ayaṃ paḷāso pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘apaḷāsī’’.
६९. कतमो च पुग्गलो अनिस्सुकी? तत्थ कतमा इस्सा? या परलाभसक्कारगरुकारमाननवन्दनपूजनासु इस्सा इस्सायना इस्सायितत्तं उसूया उसूयना उसूयितत्तं – अयं वुच्चति इस्सा। यस्स पुग्गलस्स अयं इस्सा पहीना – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘अनिस्सुकी’’।
69. Katamo ca puggalo anissukī? Tattha katamā issā? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā usūyitattaṃ – ayaṃ vuccati issā. Yassa puggalassa ayaṃ issā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anissukī’’.
७०. कतमो च पुगलो अमच्छरी? तत्थ कतमं मच्छरियं? पञ्च मच्छरियानि – आवासमच्छरियं, कुलमच्छरियं, लाभमच्छरियं, वण्णमच्छरियं, धम्ममच्छरियं। यं एवरूपं मच्छेरं मच्छरायना मच्छरायितत्तं वेविच्छं कदरियं कटुकञ्चुकता अग्गहितत्तं चित्तस्स – इदं वुच्चति मच्छरियं। यस्स पुग्गलस्स इदं मच्छरियं पहीनं – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘अमच्छरी’’।
70. Katamo ca pugalo amaccharī? Tattha katamaṃ macchariyaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ macchariyaṃ pahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amaccharī’’.
७१. कतमो च पुग्गलो असठो? तत्थ कतमं साठेय्यं? इधेकच्चो सठो होति परिसठो। यं तत्थ सठं सठता साठेय्यं कक्करता कक्करियं परिक्खत्तता पारिक्खत्तियं – इदं वुच्चति साठेय्यं। यस्स पुग्गलस्स इदं साठेय्यं पहीनं – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘असठो’’।
71. Katamo ca puggalo asaṭho? Tattha katamaṃ sāṭheyyaṃ? Idhekacco saṭho hoti parisaṭho. Yaṃ tattha saṭhaṃ saṭhatā sāṭheyyaṃ kakkaratā kakkariyaṃ parikkhattatā pārikkhattiyaṃ – idaṃ vuccati sāṭheyyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ sāṭheyyaṃ pahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘asaṭho’’.
७२. कतमो च पुग्गलो अमायावी? तत्थ कतमा माया? इधेकच्चो पुग्गलो कायेन दुच्चरितं चरित्वा वाचाय दुच्चरितं चरित्वा मनसा दुच्चरितं चरित्वा तस्स पटिच्छादनहेतु पापिकं इच्छं पणिदहति – ‘‘मा मं जञ्ञा’’ति इच्छति, ‘‘मा मं जञ्ञा’’ति सङ्कप्पति, ‘‘मा मं जञ्ञा’’ति वाचं भासति, ‘‘मा मं जञ्ञा’’ति कायेन परक्कमति। या एवरूपा माया मायाविता अच्चासरा वञ्चना निकति विकिरणा परिहरणा गूहना परिगूहना छादना पटिच्छादना अनुत्तानीकम्मं अनाविकम्मं वोच्छादना पापकिरिया – अयं वुच्चति माया। यस्स पुग्गलस्स अयं माया पहीना – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘अमायावी’’।
72. Katamo ca puggalo amāyāvī? Tattha katamā māyā? Idhekacco puggalo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati – ‘‘mā maṃ jaññā’’ti icchati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti saṅkappati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti vācaṃ bhāsati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accāsarā vañcanā nikati vikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paṭicchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā – ayaṃ vuccati māyā. Yassa puggalassa ayaṃ māyā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amāyāvī’’.
७३. कतमो च पुग्गलो हिरिमा? तत्थ कतमा हिरी? यं हिरीयति हिरियितब्बेन हिरीयति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – अयं वुच्चति हिरी। इमाय हिरिया समन्नागतो पुग्गलो ‘‘हिरिमा’’।
73. Katamo ca puggalo hirimā? Tattha katamā hirī? Yaṃ hirīyati hiriyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ vuccati hirī. Imāya hiriyā samannāgato puggalo ‘‘hirimā’’.
७४. कतमो च पुग्गलो ओत्तप्पी? तत्थ कतमं ओत्तप्पं? यं ओत्तप्पति ओत्तप्पितब्बेन ओत्तप्पति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – इदं वुच्चति ओत्तप्पं। इमिना ओत्तप्पेन समन्नागतो पुग्गलो ‘‘ओत्तप्पी’’।
74. Katamo ca puggalo ottappī? Tattha katamaṃ ottappaṃ? Yaṃ ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ottappaṃ. Iminā ottappena samannāgato puggalo ‘‘ottappī’’.
७५. कतमो च पुग्गलो सुवचो? तत्थ कतमा सोवचस्सता? सहधम्मिके वुच्चमाने सोवचस्सायं सोवचस्सियं सोवचस्सता अविप्पटिकुलग्गाहिता अविपच्चनीकसातता सादरियं सादरियता सगारवता सप्पतिस्सवता – अयं वुच्चति सोवचस्सता। इमाय सोवचस्सताय समन्नागतो पुग्गलो ‘‘सुवचो’’।
75. Katamo ca puggalo suvaco? Tattha katamā sovacassatā? Sahadhammike vuccamāne sovacassāyaṃ sovacassiyaṃ sovacassatā avippaṭikulaggāhitā avipaccanīkasātatā sādariyaṃ sādariyatā sagāravatā sappatissavatā – ayaṃ vuccati sovacassatā. Imāya sovacassatāya samannāgato puggalo ‘‘suvaco’’.
७६. कतमो च पुग्गलो कल्याणमित्तो? तत्थ कतमा कल्याणमित्तता? ये ते पुग्गला सद्धा सीलवन्तो बहुस्सुता चागवन्तो पञ्ञवन्तो, या तेसं सेवना निसेवना संसेवना भजना सम्भजना भत्ति सम्भत्ति सम्पवङ्कता – अयं वुच्चति कल्याणमित्तता। इमाय कल्याणमित्तताय समन्नागतो पुग्गलो ‘‘कल्याणमित्तो’’।
76. Katamo ca puggalo kalyāṇamitto? Tattha katamā kalyāṇamittatā? Ye te puggalā saddhā sīlavanto bahussutā cāgavanto paññavanto, yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā – ayaṃ vuccati kalyāṇamittatā. Imāya kalyāṇamittatāya samannāgato puggalo ‘‘kalyāṇamitto’’.
७७. कतमो च पुग्गलो इन्द्रियेसु गुत्तद्वारो? तत्थ कतमा इन्द्रियेसु गुत्तद्वारता? इधेकच्चो पुग्गलो चक्खुना रूपं दिस्वा न निमित्तग्गाही होति नानुब्यञ्जनग्गाही; यत्वाधिकरणमेनं चक्खुन्द्रियं असंवुतं विहरन्तं अभिज्झादोमनस्सा पापका अकुसला धम्मा अन्वास्सवेय्युं, तस्स संवराय पटिपज्जति, रक्खति चक्खुन्द्रियं चक्खुन्द्रिये संवरं आपज्जति। सोतेन सद्दं सुत्वा…पे॰… घानेन गन्धं घायित्वा…पे॰… जिव्हाय रसं सायित्वा…पे॰… कायेन फोट्ठब्बं फुसित्वा…पे॰… मनसा धम्मं विञ्ञाय न निमित्तग्गाही होति नानुब्यञ्जनग्गाही; यत्वाधिकरणमेनं मनिन्द्रियं असंवुतं विहरन्तं अभिज्झादोमनस्सा पापका अकुसला धम्मा अन्वास्सवेय्युं, तस्स संवराय पटिपज्जति, रक्खति मनिन्द्रियं, मनिन्द्रिये संवरं आपज्जति। या इमेसं छन्नं इन्द्रियानं गुत्ति गोपना आरक्खो संवरो – अयं वुच्चति इन्द्रियेसु गुत्तद्वारता। इमाय इन्द्रियेसु गुत्तद्वारताय समन्नागतो पुग्गलो ‘‘इन्द्रियेसु गुत्तद्वारो’’।
77. Katamo ca puggalo indriyesu guttadvāro? Tattha katamā indriyesu guttadvāratā? Idhekacco puggalo cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ gutti gopanā ārakkho saṃvaro – ayaṃ vuccati indriyesu guttadvāratā. Imāya indriyesu guttadvāratāya samannāgato puggalo ‘‘indriyesu guttadvāro’’.
७८. कतमो च पुग्गलो भोजने मत्तञ्ञू? तत्थ कतमा भोजने मत्तञ्ञुता? इधेकच्चो पुग्गलो पटिसङ्खा योनिसो आहारं आहारेति – ‘‘नेव दवाय, न मदाय, न मण्डनाय, न विभूसनाय; यावदेव इमस्स कायस्स ठितिया यापनाय विहिंसूपरतिया ब्रह्मचरियानुग्गहाय। इति पुराणञ्च वेदनं पटिहङ्खामि, नवञ्च वेदनं न उप्पादेस्सामि, यात्रा च मे भविस्सति अनवज्जता च फासुविहारो चा’’ति। या तत्थ सन्तुट्ठिता मत्तञ्ञुता पटिसङ्खा भोजने – अयं वुच्चति भोजने मत्तञ्ञुता। इमाय भोजने मत्तञ्ञुताय समन्नागतो पुग्गलो ‘‘भोजने मत्तञ्ञू’’।
78. Katamo ca puggalo bhojane mattaññū? Tattha katamā bhojane mattaññutā? Idhekacco puggalo paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘‘neva davāya, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya; yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya. Iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cā’’ti. Yā tattha santuṭṭhitā mattaññutā paṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati bhojane mattaññutā. Imāya bhojane mattaññutāya samannāgato puggalo ‘‘bhojane mattaññū’’.
७९. कतमो च पुग्गलो उपट्ठितस्सति? तत्थ कतमा सति? या सति अनुस्सति पटिस्सति सति सरणता धारणता अपिलापनता असम्मुसनता सति सतिन्द्रियं सतिबलं सम्मासति – अयं वुच्चति सति। इमाय सतिया समन्नागतो पुग्गलो ‘‘उपट्ठितस्सति’’।
79. Katamo ca puggalo upaṭṭhitassati? Tattha katamā sati? Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammusanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ vuccati sati. Imāya satiyā samannāgato puggalo ‘‘upaṭṭhitassati’’.
८०. कतमो च पुग्गलो सम्पजानो? तत्थ कतमं सम्पजञ्ञं? या पञ्ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्लक्खणा उपलक्खणा पच्चुपलक्खणा पण्डिच्चं कोसल्लं नेपुञ्ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्ञं पतोदो पञ्ञा पञ्ञिन्द्रियं पञ्ञाबलं पञ्ञासत्थं पञ्ञापासादो पञ्ञाआलोको पञ्ञाओभासो पञ्ञापज्जोतो पञ्ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – इदं वुच्चति सम्पजञ्ञं। इमिना सम्पजञ्ञेन समन्नागतो पुग्गलो ‘‘सम्पजानो’’।
80. Katamo ca puggalo sampajāno? Tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati sampajaññaṃ. Iminā sampajaññena samannāgato puggalo ‘‘sampajāno’’.
८१. कतमो च पुग्गलो सीलसम्पन्नो? तत्थ कतमा सीलसम्पदा? कायिको अवीतिक्कमो वाचसिको अवीतिक्कमो कायिकवाचसिको अवीतिक्कमो – अयं वुच्चति सीलसम्पदा। सब्बोपि सीलसंवरो सीलसम्पदा। इमाय सीलसम्पदाय समन्नागतो पुग्गलो ‘‘सीलसम्पन्नो’’।
81. Katamo ca puggalo sīlasampanno? Tattha katamā sīlasampadā? Kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo kāyikavācasiko avītikkamo – ayaṃ vuccati sīlasampadā. Sabbopi sīlasaṃvaro sīlasampadā. Imāya sīlasampadāya samannāgato puggalo ‘‘sīlasampanno’’.
८२. कतमो च पुग्गलो दिट्ठिसम्पन्नो? तत्थ कतमा दिट्ठिसम्पदा? ‘‘अत्थि दिन्नं, अत्थि यिट्ठं, अत्थि हुतं, अत्थि सुकतदुक्कटानं कम्मानं फलं विपाको, अत्थि अयं लोको, अत्थि परो लोको, अत्थि माता, अत्थि पिता, अत्थि सत्ता ओपपातिका, अत्थि लोके समणब्राह्मणा सम्मग्गता सम्मापटिपन्ना ये इमञ्च लोकं परञ्च लोकं सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती’’ति। या एवरूपा पञ्ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – अयं वुच्चति दिट्ठिसम्पदा। सब्बापि सम्मादिट्ठि दिट्ठिसम्पदा। इमाय दिट्ठिसम्पदाय समन्नागतो पुग्गलो ‘‘दिट्ठिसम्पन्नो’’।
82. Katamo ca puggalo diṭṭhisampanno? Tattha katamā diṭṭhisampadā? ‘‘Atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭhaṃ, atthi hutaṃ, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, atthi ayaṃ loko, atthi paro loko, atthi mātā, atthi pitā, atthi sattā opapātikā, atthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’’ti. Yā evarūpā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati diṭṭhisampadā. Sabbāpi sammādiṭṭhi diṭṭhisampadā. Imāya diṭṭhisampadāya samannāgato puggalo ‘‘diṭṭhisampanno’’.
८३. कतमे द्वे पुग्गला दुल्लभा लोकस्मिं? यो च पुब्बकारी, यो च कतञ्ञू कतवेदी – इमे द्वे पुग्गला दुल्लभा लोकस्मिं।
83. Katame dve puggalā dullabhā lokasmiṃ? Yo ca pubbakārī, yo ca kataññū katavedī – ime dve puggalā dullabhā lokasmiṃ.
८४. कतमे द्वे पुग्गला दुत्तप्पया? यो च लद्धं लद्धं निक्खिपति, यो च लद्धं लद्धं विस्सज्जेति – इमे द्वे पुग्गला ‘‘दुत्तप्पया’’।
84. Katame dve puggalā duttappayā? Yo ca laddhaṃ laddhaṃ nikkhipati, yo ca laddhaṃ laddhaṃ vissajjeti – ime dve puggalā ‘‘duttappayā’’.
८५. कतमे द्वे पुग्गला सुतप्पया? यो च लद्धं लद्धं न निक्खिपति, यो च लद्धं लद्धं न विस्सज्जेति – इमे द्वे पुग्गला ‘‘सुतप्पया’’।
85. Katame dve puggalā sutappayā? Yo ca laddhaṃ laddhaṃ na nikkhipati, yo ca laddhaṃ laddhaṃ na vissajjeti – ime dve puggalā ‘‘sutappayā’’.
८६. कतमेसं द्विन्नं पुग्गलानं आसवा वड्ढन्ति? यो च न कुक्कुच्चायितब्बं कुक्कुच्चायति, यो च कुक्कुच्चायितब्बं न कुक्कुच्चायति – इमेसं द्विन्नं पुग्गलानं आसवा वड्ढन्ति।
86. Katamesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā vaḍḍhanti? Yo ca na kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyati, yo ca kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati – imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā vaḍḍhanti.
८७. कतमेसं द्विन्नं पुग्गलानं आसवा न वड्ढन्ति? यो च न कुक्कुच्चायितब्बं न कुक्कुच्चायति, यो च कुक्कुच्चायितब्बं कुक्कुच्चायति – इमेसं द्विन्नं पुग्गलानं आसवा न वड्ढन्ति।
87. Katamesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā na vaḍḍhanti? Yo ca na kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati, yo ca kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyati – imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā na vaḍḍhanti.
८८. कतमो च पुग्गलो हीनाधिमुत्तो? इधेकच्चो पुग्गलो दुस्सीलो होति पापधम्मो, सो अञ्ञं दुस्सीलं पापधम्मं सेवति भजति पयिरुपासति – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘हीनाधिमुत्तो’’।
88. Katamo ca puggalo hīnādhimutto? Idhekacco puggalo dussīlo hoti pāpadhammo, so aññaṃ dussīlaṃ pāpadhammaṃ sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘hīnādhimutto’’.
८९. कतमो च पुग्गलो पणीताधिमुत्तो? इधेकच्चो पुग्गलो सीलवा होति कल्याणधम्मो, सो अञ्ञं सीलवन्तं कल्याणधम्मं सेवति भजति पयिरुपासति – अयं वुच्चति पुग्गलो ‘‘पणीताधिमुत्तो’’।
89. Katamo ca puggalo paṇītādhimutto? Idhekacco puggalo sīlavā hoti kalyāṇadhammo, so aññaṃ sīlavantaṃ kalyāṇadhammaṃ sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paṇītādhimutto’’.
दुकनिद्देसो।
Dukaniddeso.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / २. दुकनिद्देसवण्णना • 2. Dukaniddesavaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / २. दुकनिद्देसवण्णना • 2. Dukaniddesavaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / २. दुकनिद्देसवण्णना • 2. Dukaniddesavaṇṇanā
