Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပုဂ္ဂလပညတ္တိပာဠိ • Puggalapaññattipāḷi |
၂. ဒုကပုဂ္ဂလပညတ္တိ
2. Dukapuggalapaññatti
၄၅. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ကောဓနော? တတ္ထ ကတမော ကောဓော? ယော ကောဓော ကုဇ္ဈနာ ကုဇ္ဈိတတ္တံ ဒောသော ဒုသ္သနာ ဒုသ္သိတတ္တံ 1 ဗ္ယာပတ္တိ ဗ္ယာပဇ္ဇနာ ဗ္ယာပဇ္ဇိတတ္တံ ဝိရောဓော ပဋိဝိရောဓော စဏ္ဍိက္ကံ အသုရောပော အနတ္တမနတာ စိတ္တသ္သ – အယံ ဝုစ္စတိ ကောဓော။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ ကောဓော အပ္ပဟီနော – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘ကောဓနော’’။
45. Katamo ca puggalo kodhano? Tattha katamo kodho? Yo kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ 2 byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaṃ kodho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kodhano’’.
၄၆. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဥပနာဟီ? တတ္ထ ကတမော ဥပနာဟော? ပုဗ္ဗကာလံ ကောဓော အပရကာလံ ဥပနာဟော။ ယော ဧဝရူပော ဥပနာဟော ဥပနယ္ဟနာ ဥပနယ္ဟိတတ္တံ အဋ္ဌပနာ 3 ဌပနာ သဏ္ဌပနာ အနုသံသန္ဒနာ အနုပ္ပဗန္ဓနာ ဒဠ္ဟီကမ္မံ ကောဓသ္သ – အယံ ဝုစ္စတိ ဥပနာဟော ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ ဥပနာဟော အပ္ပဟီနော – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘ဥပနာဟီ’’။
46. Katamo ca puggalo upanāhī? Tattha katamo upanāho? Pubbakālaṃ kodho aparakālaṃ upanāho. Yo evarūpo upanāho upanayhanā upanayhitattaṃ aṭṭhapanā 4 ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkammaṃ kodhassa – ayaṃ vuccati upanāho . Yassa puggalassa ayaṃ upanāho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘upanāhī’’.
၄၇. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော မက္ခီ? တတ္ထ ကတမော မက္ခော? ယော မက္ခော မက္ခာယနာ မက္ခာယိတတ္တံ 5 နိဋ္ဌုရိယံ နိဋ္ဌုရိယကမ္မံ – အယံ ဝုစ္စတိ မက္ခော။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ မက္ခော အပ္ပဟီနော – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘မက္ခီ’’။
47. Katamo ca puggalo makkhī? Tattha katamo makkho? Yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ 6 niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ – ayaṃ vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaṃ makkho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘makkhī’’.
၄၈. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ပဠာသီ? တတ္ထ ကတမော ပဠာသော? ယော ပဠာသော ပဠာသာယနာ ပဠာသာယိတတ္တံ ပဠာသာဟာရော ဝိဝာဒဋ္ဌာနံ ယုဂဂ္ဂာဟော အပ္ပဋိနိသ္သဂ္ဂော – အယံ ဝုစ္စတိ ပဠာသော။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ ပဠာသော အပ္ပဟီနော – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘ပဠာသီ’’။
48. Katamo ca puggalo paḷāsī? Tattha katamo paḷāso? Yo paḷāso paḷāsāyanā paḷāsāyitattaṃ paḷāsāhāro vivādaṭṭhānaṃ yugaggāho appaṭinissaggo – ayaṃ vuccati paḷāso. Yassa puggalassa ayaṃ paḷāso appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paḷāsī’’.
၄၉. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဣသ္သုကီ? တတ္ထ ကတမာ ဣသ္သာ? ယာ ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု ဣသ္သာ ဣသ္သာယနာ ဣသ္သာယိတတ္တံ ဥသူယာ ဥသူယနာ 7 ဥသူယိတတ္တံ – အယံ ဝုစ္စတိ ဣသ္သာ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ ဣသ္သာ အပ္ပဟီနာ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘ဣသ္သုကီ’’။
49. Katamo ca puggalo issukī? Tattha katamā issā? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā 8 usūyitattaṃ – ayaṃ vuccati issā. Yassa puggalassa ayaṃ issā appahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘issukī’’.
၅၀. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော မစ္ဆရီ? တတ္ထ ကတမံ မစ္ဆရိယံ? ပဉ္စ မစ္ဆရိယာနိ – အာဝာသမစ္ဆရိယံ, ကုလမစ္ဆရိယံ, လာဘမစ္ဆရိယံ, ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယံ, ဓမ္မမစ္ဆရိယံ။ ယံ ဧဝရူပံ မစ္ဆေရံ မစ္ဆရာယနာ မစ္ဆရာယိတတ္တံ ဝေဝိစ္ဆံ ကဒရိယံ ကဋုကဉ္စုကတာ အဂ္ဂဟိတတ္တံ စိတ္တသ္သ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ မစ္ဆရိယံ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဣဒံ မစ္ဆရိယံ အပ္ပဟီနံ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘မစ္ဆရီ’’။
50. Katamo ca puggalo maccharī? Tattha katamaṃ macchariyaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ macchariyaṃ appahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘maccharī’’.
၅၁. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သဌော? တတ္ထ ကတမံ သာဌေယ္ယံ? ဣဓေကစ္စော သဌော ဟောတိ ပရိသဌော။ ယံ တတ္ထ သဌံ သဌတာ သာဌေယ္ယံ ကက္ကရတာ ကက္ကရိယံ 9 ပရိက္ခတ္တတ္တာ ပာရိက္ခတ္တိယံ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ သာဌေယ္ယံ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဣဒံ သာဌေယ္ယံ အပ္ပဟီနံ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘သဌော’’။
51. Katamo ca puggalo saṭho? Tattha katamaṃ sāṭheyyaṃ? Idhekacco saṭho hoti parisaṭho. Yaṃ tattha saṭhaṃ saṭhatā sāṭheyyaṃ kakkaratā kakkariyaṃ 10 parikkhattattā pārikkhattiyaṃ – idaṃ vuccati sāṭheyyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ sāṭheyyaṃ appahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘saṭho’’.
၅၂. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော မာယာဝီ? တတ္ထ ကတမာ မာယာ? ဣဓေကစ္စော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ ဝာစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ တသ္သ ပဋိစ္ဆာဒနဟေတု ပာပိကံ ဣစ္ဆံ ပဏိဒဟတိ – ‘‘မာ မံ ဇညာ’’တိ ဣစ္ဆတိ, ‘‘မာ မံ ဇညာ’’တိ သင္ကပ္ပတိ ‘‘မာ မံ ဇညာ’’တိ ဝာစံ ဘာသတိ, ‘‘မာ မံ ဇညာ’’တိ ကာယေန ပရက္ကမတိ။ ယာ ဧဝရူပာ မာယာ မာယာဝိတာ အစ္စာသရာ ဝဉ္စနာ နိကတိ ဝိကိရဏာ ပရိဟရဏာ ဂူဟနာ ပရိဂူဟနာ ဆာဒနာ ပဋိစ္ဆာဒနာ အနုတ္တာနီကမ္မံ အနာဝိကမ္မံ ဝောစ္ဆာဒနာ ပာပကိရိယာ – အယံ ဝုစ္စတိ မာယာ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ မာယာ အပ္ပဟီနာ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘မာယာဝီ’’။
52. Katamo ca puggalo māyāvī? Tattha katamā māyā? Idhekacco kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati – ‘‘mā maṃ jaññā’’ti icchati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti saṅkappati ‘‘mā maṃ jaññā’’ti vācaṃ bhāsati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accāsarā vañcanā nikati vikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paṭicchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā – ayaṃ vuccati māyā. Yassa puggalassa ayaṃ māyā appahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘māyāvī’’.
၅၃. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အဟိရိကော? တတ္ထ ကတမံ အဟိရိကံ? ယံ န ဟိရီယတိ ဟိရိယိတဗ္ဗေန န ဟိရီယတိ ပာပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ အဟိရိကံ။ ဣမိနာ အဟိရိကေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘အဟိရိကော’’။
53. Katamo ca puggalo ahiriko? Tattha katamaṃ ahirikaṃ? Yaṃ na hirīyati hiriyitabbena na hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ahirikaṃ. Iminā ahirikena samannāgato puggalo ‘‘ahiriko’’.
၅၄. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အနောတ္တပ္ပီ? တတ္ထ ကတမံ အနောတ္တပ္ပံ? ယံ န ဩတ္တပ္ပတိ ဩတ္တပ္ပိတဗ္ဗေန န ဩတ္တပ္ပတိ ပာပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ အနောတ္တပ္ပံ။ ဣမိနာ အနောတ္တပ္ပေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘အနောတ္တပ္ပီ’’။
54. Katamo ca puggalo anottappī? Tattha katamaṃ anottappaṃ? Yaṃ na ottappati ottappitabbena na ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati anottappaṃ. Iminā anottappena samannāgato puggalo ‘‘anottappī’’.
၅၅. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဒုဗ္ဗစော? တတ္ထ ကတမော ဒောဝစသ္သတာ? သဟဓမ္မိကေ ဝုစ္စမာနေ ဒောဝစသ္သာယံ ဒောဝစသ္သိယံ ဒောဝစသ္သတာ ဝိပ္ပဋိကုလဂ္ဂာဟိတာ ဝိပစ္စနီကသာတတာ အနာဒရိယံ အနာဒရိယတာ အဂာရဝတာ အပ္ပတိသ္သဝတာ – အယံ ဝုစ္စတိ ဒောဝစသ္သတာ။ ဣမာယ ဒောဝစသ္သတာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဒုဗ္ဗစော’’။
55. Katamo ca puggalo dubbaco? Tattha katamo dovacassatā? Sahadhammike vuccamāne dovacassāyaṃ dovacassiyaṃ dovacassatā vippaṭikulaggāhitā vipaccanīkasātatā anādariyaṃ anādariyatā agāravatā appatissavatā – ayaṃ vuccati dovacassatā. Imāya dovacassatāya samannāgato puggalo ‘‘dubbaco’’.
၅၆. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ပာပမိတ္တော? တတ္ထ ကတမာ ပာပမိတ္တတာ? ယေ တေ ပုဂ္ဂလာ အသ္သဒ္ဓာ ဒုသ္သီလာ အပ္ပသ္သုတာ မစ္ဆရိနော ဒုပ္ပညာ, ယာ တေသံ သေဝနာ နိသေဝနာ သံသေဝနာ ဘဇနာ သမ္ဘဇနာ ဘတ္တိ သမ္ဘတ္တိ သမ္ပဝင္ကတာ – အယံ ဝုစ္စတိ ပာပမိတ္တတာ။ ဣမာယ ပာပမိတ္တတာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ပာပမိတ္တော’’။
56. Katamo ca puggalo pāpamitto? Tattha katamā pāpamittatā? Ye te puggalā assaddhā dussīlā appassutā maccharino duppaññā, yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā – ayaṃ vuccati pāpamittatā. Imāya pāpamittatāya samannāgato puggalo ‘‘pāpamitto’’.
၅၇. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဣန္ဒ္ရိယေသု အဂုတ္တဒ္ဝာရော? တတ္ထ ကတမာ ဣန္ဒ္ရိယေသု အဂုတ္တဒ္ဝာရတာ? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ ဟောတိ အနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟီ; ယတ္ဝာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသ္သဝေယ္ယုံ, တသ္သ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတိ, န ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ, စက္ခုန္ဒ္ရိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ။ပေ.။ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ။ပေ.။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ။ပေ.။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ ဟောတိ အနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟီ; ယတ္ဝာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသ္သဝေယ္ယုံ, တသ္သ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတိ, န ရက္ခတိ မနိန္ဒ္ရိယံ, မနိန္ဒ္ရိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ ယာ ဣမေသံ ဆန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ အဂုတ္တိ အဂောပနာ အနာရက္ခော အသံဝရော – အယံ ဝုစ္စတိ ဣန္ဒ္ရိယေသု အဂုတ္တဒ္ဝာရတာ။ ဣမာယ ဣန္ဒ္ရိယေသု အဂုတ္တဒ္ဝာရတာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဣန္ဒ္ရိယေသု အဂုတ္တဒ္ဝာရော’’။
57. Katamo ca puggalo indriyesu aguttadvāro? Tattha katamā indriyesu aguttadvāratā? Idhekacco puggalo cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṃ, manindriye na saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ agutti agopanā anārakkho asaṃvaro – ayaṃ vuccati indriyesu aguttadvāratā. Imāya indriyesu aguttadvāratāya samannāgato puggalo ‘‘indriyesu aguttadvāro’’.
၅၈. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဘောဇနေ အမတ္တညူ? တတ္ထ ကတမာ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာ? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အပ္ပဋိသင္ခာ အယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ ဒဝာယ မဒာယ မဏ္ဍနာယ ဝိဘူသနာယ, ယာ တတ္ထ အသန္တုဋ္ဌိတာ အမတ္တညုတာ အပ္ပဋိသင္ခာ ဘောဇနေ – အယံ ဝုစ္စတိ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာ။ ဣမာယ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဘောဇနေ အမတ္တညူ’’။
58. Katamo ca puggalo bhojane amattaññū? Tattha katamā bhojane amattaññutā? Idhekacco puggalo appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṃ āhāreti davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya, yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati bhojane amattaññutā. Imāya bhojane amattaññutāya samannāgato puggalo ‘‘bhojane amattaññū’’.
၅၉. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော မုဋ္ဌသ္သတိ? တတ္ထ ကတမံ မုဋ္ဌသ္သစ္စံ? ယာ အသ္သတိ အနနုသ္သတိ အပ္ပဋိသ္သတိ အသ္သတိ အသ္သရဏတာ အဓာရဏတာ ပိလာပနတာ သမ္မုသနတာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ မုဋ္ဌသ္သစ္စံ။ ဣမိနာ မုဋ္ဌသ္သစ္စေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘မုဋ္ဌသ္သတိ’’။
59. Katamo ca puggalo muṭṭhassati? Tattha katamaṃ muṭṭhassaccaṃ? Yā assati ananussati appaṭissati assati assaraṇatā adhāraṇatā pilāpanatā sammusanatā – idaṃ vuccati muṭṭhassaccaṃ. Iminā muṭṭhassaccena samannāgato puggalo ‘‘muṭṭhassati’’.
၆၀. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အသမ္ပဇာနော? တတ္ထ ကတမံ အသမ္ပဇညံ? ယံ အညာဏံ အဒသ္သနံ အနဘိသမယော အနနုဗောဓော အသမ္ဗောဓော အပ္ပဋိဝေဓော အသင္ဂာဟဏာ အပရိယောဂာဟဏာ 11 အသမပေက္ခဏာ အပစ္စဝေက္ခဏာ အပစ္စက္ခကမ္မံ ဒုမ္မေဇ္ဈံ ဗာလ္ယံ အသမ္ပဇညံ မောဟော ပမောဟော သမ္မောဟော အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇောဃော အဝိဇ္ဇာယောဂော အဝိဇ္ဇာနုသယော အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနံ အဝိဇ္ဇာလင္ဂီ မောဟော အကုသလမူလံ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ အသမ္ပဇညံ။ ဣမိနာ အသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘အသမ္ပဇာနော’’။
60. Katamo ca puggalo asampajāno? Tattha katamaṃ asampajaññaṃ? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhaṇā apariyogāhaṇā 12 asamapekkhaṇā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – idaṃ vuccati asampajaññaṃ. Iminā asampajaññena samannāgato puggalo ‘‘asampajāno’’.
၆၁. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သီလဝိပန္နော? တတ္ထ ကတမာ သီလဝိပတ္တိ? ကာယိကော ဝီတိက္ကမော ဝာစသိကော ဝီတိက္ကမော ကာယိကဝာစသိကော ဝီတိက္ကမော – အယံ ဝုစ္စတိ သီလဝိပတ္တိ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုသ္သိလ္ယံ သီလဝိပတ္တိ။ ဣမာယ သီလဝိပတ္တိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘သီလဝိပန္နော’’။
61. Katamo ca puggalo sīlavipanno? Tattha katamā sīlavipatti? Kāyiko vītikkamo vācasiko vītikkamo kāyikavācasiko vītikkamo – ayaṃ vuccati sīlavipatti. Sabbampi dussilyaṃ sīlavipatti. Imāya sīlavipattiyā samannāgato puggalo ‘‘sīlavipanno’’.
၆၂. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော? တတ္ထ ကတမာ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ? ‘‘နတ္ထိ ဒိန္နံ, နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, နတ္ထိ ဟုတံ, နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ 13 ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပာကော, နတ္ထိ အယံ လောကော , နတ္ထိ ပရော လောကော , နတ္ထိ မာတာ, နတ္ထိ ပိတာ, နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပာတိကာ, နတ္ထိ လောကေ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ 14 သမ္မာပဋိပန္နာ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ပဝေဒေန္တီ’’တိ။ ယာ ဧဝရူပာ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ ဒိဋ္ဌိကန္တာရော ဒိဋ္ဌိဝိသူကာယိကံ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတံ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ ဂာဟော ပဋိဂ္ဂာဟော အဘိနိဝေသော ပရာမာသော ကုမ္မဂ္ဂော မိစ္ဆာပထော မိစ္ဆတ္တံ တိတ္ထာယတနံ ဝိပရိယာသဂ္ဂာဟော 15, အယံ ဝုစ္စတိ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ။ သဗ္ဗာပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ။ ဣမာယ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော’’။
62. Katamo ca puggalo diṭṭhivipanno? Tattha katamā diṭṭhivipatti? ‘‘Natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ 16 kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko , natthi paro loko , natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā 17 sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’’ti. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho 18, ayaṃ vuccati diṭṭhivipatti. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Imāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo ‘‘diṭṭhivipanno’’.
၆၃. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အဇ္ဈတ္တသံယောဇနော? ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘အဇ္ဈတ္တသံယောဇနော’’။
63. Katamo ca puggalo ajjhattasaṃyojano? Yassa puggalassa pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ajjhattasaṃyojano’’.
၆၄. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဗဟိဒ္ဓာသံယောဇနော? ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ပဉ္စုဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘ဗဟိဒ္ဓာသံယောဇနော’’။
64. Katamo ca puggalo bahiddhāsaṃyojano? Yassa puggalassa pañcuddhambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘bahiddhāsaṃyojano’’.
၆၅. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အက္ကောဓနော? တတ္ထ ကတမော ကောဓော? ယော ကောဓော ကုဇ္ဈနာ ကုဇ္ဈိတတ္တံ ဒောသော ဒုသ္သနာ ဒုသ္သိတတ္တံ ဗ္ယာပတ္တိ ဗ္ယာပဇ္ဇနာ ဗ္ယာပဇ္ဇိတတ္တံ ဝိရောဓော ပဋိဝိရောဓော စဏ္ဍိက္ကံ အသုရောပော အနတ္တမနတာ စိတ္တသ္သ – အယံ ဝုစ္စတိ ကောဓော။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ ကောဓော ပဟီနော – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘အက္ကောဓနော’’။
65. Katamo ca puggalo akkodhano? Tattha katamo kodho? Yo kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaṃ kodho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘akkodhano’’.
၆၆. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အနုပနာဟီ? တတ္ထ ကတမော ဥပနာဟော? ပုဗ္ဗကာလံ ကောဓော အပရကာလံ ဥပနာဟော ယော ဧဝရူပော ဥပနာဟော ဥပနယ္ဟနာ ဥပနယ္ဟိတတ္တံ အဋ္ဌပနာ ဌပနာ သဏ္ဌပနာ အနုသံသန္ဒနာ အနုပ္ပဗန္ဓနာ ဒဠ္ဟီကမ္မံ ကောဓသ္သ – အယံ ဝုစ္စတိ ဥပနာဟော။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ ဥပနာဟော ပဟီနော – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘အနုပနာဟီ’’။
66. Katamo ca puggalo anupanāhī? Tattha katamo upanāho? Pubbakālaṃ kodho aparakālaṃ upanāho yo evarūpo upanāho upanayhanā upanayhitattaṃ aṭṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkammaṃ kodhassa – ayaṃ vuccati upanāho. Yassa puggalassa ayaṃ upanāho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anupanāhī’’.
၆၇. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အမက္ခီ? တတ္ထ ကတမော မက္ခော? ယော မက္ခော မက္ခာယနာ မက္ခာယိတတ္တံ နိဋ္ဌုရိယံ နိဋ္ဌုရိယကမ္မံ – အယံ ဝုစ္စတိ မက္ခော။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ မက္ခော ပဟီနော – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘အမက္ခီ’’။
67. Katamo ca puggalo amakkhī? Tattha katamo makkho? Yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ – ayaṃ vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaṃ makkho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amakkhī’’.
၆၈. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အပဠာသီ? တတ္ထ ကတမော ပဠာသော? ယော ပဠာသော ပဠာသာယနာ ပဠာသာယိတတ္တံ ပဠာသာဟာရော ဝိဝာဒဋ္ဌာနံ ယုဂဂ္ဂာဟော အပ္ပဋိနိသ္သဂ္ဂော – အယံ ဝုစ္စတိ ပဠာသော။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ ပဠာသော ပဟီနော – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘အပဠာသီ’’။
68. Katamo ca puggalo apaḷāsī? Tattha katamo paḷāso? Yo paḷāso paḷāsāyanā paḷāsāyitattaṃ paḷāsāhāro vivādaṭṭhānaṃ yugaggāho appaṭinissaggo – ayaṃ vuccati paḷāso. Yassa puggalassa ayaṃ paḷāso pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘apaḷāsī’’.
၆၉. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အနိသ္သုကီ? တတ္ထ ကတမာ ဣသ္သာ? ယာ ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု ဣသ္သာ ဣသ္သာယနာ ဣသ္သာယိတတ္တံ ဥသူယာ ဥသူယနာ ဥသူယိတတ္တံ – အယံ ဝုစ္စတိ ဣသ္သာ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ ဣသ္သာ ပဟီနာ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘အနိသ္သုကီ’’။
69. Katamo ca puggalo anissukī? Tattha katamā issā? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā usūyitattaṃ – ayaṃ vuccati issā. Yassa puggalassa ayaṃ issā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anissukī’’.
၇၀. ကတမော စ ပုဂလော အမစ္ဆရီ? တတ္ထ ကတမံ မစ္ဆရိယံ? ပဉ္စ မစ္ဆရိယာနိ – အာဝာသမစ္ဆရိယံ, ကုလမစ္ဆရိယံ, လာဘမစ္ဆရိယံ, ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယံ, ဓမ္မမစ္ဆရိယံ။ ယံ ဧဝရူပံ မစ္ဆေရံ မစ္ဆရာယနာ မစ္ဆရာယိတတ္တံ ဝေဝိစ္ဆံ ကဒရိယံ ကဋုကဉ္စုကတာ အဂ္ဂဟိတတ္တံ စိတ္တသ္သ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ မစ္ဆရိယံ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဣဒံ မစ္ဆရိယံ ပဟီနံ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘အမစ္ဆရီ’’။
70. Katamo ca pugalo amaccharī? Tattha katamaṃ macchariyaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ macchariyaṃ pahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amaccharī’’.
၇၁. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အသဌော? တတ္ထ ကတမံ သာဌေယ္ယံ? ဣဓေကစ္စော သဌော ဟောတိ ပရိသဌော။ ယံ တတ္ထ သဌံ သဌတာ သာဌေယ္ယံ ကက္ကရတာ ကက္ကရိယံ ပရိက္ခတ္တတာ ပာရိက္ခတ္တိယံ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ သာဌေယ္ယံ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဣဒံ သာဌေယ္ယံ ပဟီနံ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘အသဌော’’။
71. Katamo ca puggalo asaṭho? Tattha katamaṃ sāṭheyyaṃ? Idhekacco saṭho hoti parisaṭho. Yaṃ tattha saṭhaṃ saṭhatā sāṭheyyaṃ kakkaratā kakkariyaṃ parikkhattatā pārikkhattiyaṃ – idaṃ vuccati sāṭheyyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ sāṭheyyaṃ pahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘asaṭho’’.
၇၂. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော အမာယာဝီ? တတ္ထ ကတမာ မာယာ? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ ဝာစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတ္ဝာ တသ္သ ပဋိစ္ဆာဒနဟေတု ပာပိကံ ဣစ္ဆံ ပဏိဒဟတိ – ‘‘မာ မံ ဇညာ’’တိ ဣစ္ဆတိ, ‘‘မာ မံ ဇညာ’’တိ သင္ကပ္ပတိ, ‘‘မာ မံ ဇညာ’’တိ ဝာစံ ဘာသတိ, ‘‘မာ မံ ဇညာ’’တိ ကာယေန ပရက္ကမတိ။ ယာ ဧဝရူပာ မာယာ မာယာဝိတာ အစ္စာသရာ ဝဉ္စနာ နိကတိ ဝိကိရဏာ ပရိဟရဏာ ဂူဟနာ ပရိဂူဟနာ ဆာဒနာ ပဋိစ္ဆာဒနာ အနုတ္တာနီကမ္မံ အနာဝိကမ္မံ ဝောစ္ဆာဒနာ ပာပကိရိယာ – အယံ ဝုစ္စတိ မာယာ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အယံ မာယာ ပဟီနာ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘အမာယာဝီ’’။
72. Katamo ca puggalo amāyāvī? Tattha katamā māyā? Idhekacco puggalo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati – ‘‘mā maṃ jaññā’’ti icchati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti saṅkappati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti vācaṃ bhāsati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accāsarā vañcanā nikati vikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paṭicchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā – ayaṃ vuccati māyā. Yassa puggalassa ayaṃ māyā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amāyāvī’’.
၇၃. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဟိရိမာ? တတ္ထ ကတမာ ဟိရီ? ယံ ဟိရီယတိ ဟိရိယိတဗ္ဗေန ဟိရီယတိ ပာပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ – အယံ ဝုစ္စတိ ဟိရီ။ ဣမာယ ဟိရိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဟိရိမာ’’။
73. Katamo ca puggalo hirimā? Tattha katamā hirī? Yaṃ hirīyati hiriyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ vuccati hirī. Imāya hiriyā samannāgato puggalo ‘‘hirimā’’.
၇၄. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဩတ္တပ္ပီ? တတ္ထ ကတမံ ဩတ္တပ္ပံ? ယံ ဩတ္တပ္ပတိ ဩတ္တပ္ပိတဗ္ဗေန ဩတ္တပ္ပတိ ပာပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဩတ္တပ္ပံ။ ဣမိနာ ဩတ္တပ္ပေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဩတ္တပ္ပီ’’။
74. Katamo ca puggalo ottappī? Tattha katamaṃ ottappaṃ? Yaṃ ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ottappaṃ. Iminā ottappena samannāgato puggalo ‘‘ottappī’’.
၇၅. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သုဝစော? တတ္ထ ကတမာ သောဝစသ္သတာ? သဟဓမ္မိကေ ဝုစ္စမာနေ သောဝစသ္သာယံ သောဝစသ္သိယံ သောဝစသ္သတာ အဝိပ္ပဋိကုလဂ္ဂာဟိတာ အဝိပစ္စနီကသာတတာ သာဒရိယံ သာဒရိယတာ သဂာရဝတာ သပ္ပတိသ္သဝတာ – အယံ ဝုစ္စတိ သောဝစသ္သတာ။ ဣမာယ သောဝစသ္သတာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘သုဝစော’’။
75. Katamo ca puggalo suvaco? Tattha katamā sovacassatā? Sahadhammike vuccamāne sovacassāyaṃ sovacassiyaṃ sovacassatā avippaṭikulaggāhitā avipaccanīkasātatā sādariyaṃ sādariyatā sagāravatā sappatissavatā – ayaṃ vuccati sovacassatā. Imāya sovacassatāya samannāgato puggalo ‘‘suvaco’’.
၇၆. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ကလ္ယာဏမိတ္တော? တတ္ထ ကတမာ ကလ္ယာဏမိတ္တတာ? ယေ တေ ပုဂ္ဂလာ သဒ္ဓာ သီလဝန္တော ဗဟုသ္သုတာ စာဂဝန္တော ပညဝန္တော, ယာ တေသံ သေဝနာ နိသေဝနာ သံသေဝနာ ဘဇနာ သမ္ဘဇနာ ဘတ္တိ သမ္ဘတ္တိ သမ္ပဝင္ကတာ – အယံ ဝုစ္စတိ ကလ္ယာဏမိတ္တတာ။ ဣမာယ ကလ္ယာဏမိတ္တတာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ကလ္ယာဏမိတ္တော’’။
76. Katamo ca puggalo kalyāṇamitto? Tattha katamā kalyāṇamittatā? Ye te puggalā saddhā sīlavanto bahussutā cāgavanto paññavanto, yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā – ayaṃ vuccati kalyāṇamittatā. Imāya kalyāṇamittatāya samannāgato puggalo ‘‘kalyāṇamitto’’.
၇၇. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော? တတ္ထ ကတမာ ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရတာ? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ န နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ ဟောတိ နာနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟီ; ယတ္ဝာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသ္သဝေယ္ယုံ, တသ္သ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ စက္ခုန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ။ပေ.။ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ။ပေ.။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ။ပေ.။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ ဟောတိ နာနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟီ; ယတ္ဝာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသ္သဝေယ္ယုံ, တသ္သ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ မနိန္ဒ္ရိယံ, မနိန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ ယာ ဣမေသံ ဆန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဂုတ္တိ ဂောပနာ အာရက္ခော သံဝရော – အယံ ဝုစ္စတိ ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရတာ။ ဣမာယ ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရတာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော’’။
77. Katamo ca puggalo indriyesu guttadvāro? Tattha katamā indriyesu guttadvāratā? Idhekacco puggalo cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ gutti gopanā ārakkho saṃvaro – ayaṃ vuccati indriyesu guttadvāratā. Imāya indriyesu guttadvāratāya samannāgato puggalo ‘‘indriyesu guttadvāro’’.
၇၈. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဘောဇနေ မတ္တညူ? တတ္ထ ကတမာ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပဋိသင္ခာ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘‘နေဝ ဒဝာယ, န မဒာယ, န မဏ္ဍနာယ, န ဝိဘူသနာယ; ယာဝဒေဝ ဣမသ္သ ကာယသ္သ ဌိတိယာ ယာပနာယ ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗ္ရဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ။ ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင္ခာမိ, နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေသ္သာမိ, ယာတ္ရာ စ မေ ဘဝိသ္သတိ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’’တိ။ ယာ တတ္ထ သန္တုဋ္ဌိတာ မတ္တညုတာ ပဋိသင္ခာ ဘောဇနေ – အယံ ဝုစ္စတိ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ။ ဣမာယ ဘောဇနေ မတ္တညုတာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဘောဇနေ မတ္တညူ’’။
78. Katamo ca puggalo bhojane mattaññū? Tattha katamā bhojane mattaññutā? Idhekacco puggalo paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘‘neva davāya, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya; yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya. Iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cā’’ti. Yā tattha santuṭṭhitā mattaññutā paṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati bhojane mattaññutā. Imāya bhojane mattaññutāya samannāgato puggalo ‘‘bhojane mattaññū’’.
၇၉. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဥပဋ္ဌိတသ္သတိ? တတ္ထ ကတမာ သတိ? ယာ သတိ အနုသ္သတိ ပဋိသ္သတိ သတိ သရဏတာ ဓာရဏတာ အပိလာပနတာ အသမ္မုသနတာ သတိ သတိန္ဒ္ရိယံ သတိဗလံ သမ္မာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ သတိ။ ဣမာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဥပဋ္ဌိတသ္သတိ’’။
79. Katamo ca puggalo upaṭṭhitassati? Tattha katamā sati? Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammusanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ vuccati sati. Imāya satiyā samannāgato puggalo ‘‘upaṭṭhitassati’’.
၈၀. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သမ္ပဇာနော? တတ္ထ ကတမံ သမ္ပဇညံ? ယာ ပညာ ပဇာနနာ ဝိစယော ပဝိစယော ဓမ္မဝိစယော သလ္လက္ခဏာ ဥပလက္ခဏာ ပစ္စုပလက္ခဏာ ပဏ္ဍိစ္စံ ကောသလ္လံ နေပုညံ ဝေဘဗ္ယာ စိန္တာ ဥပပရိက္ခာ ဘူရီ မေဓာ ပရိဏာယိကာ ဝိပသ္သနာ သမ္ပဇညံ ပတောဒော ပညာ ပညိန္ဒ္ရိယံ ပညာဗလံ ပညာသတ္ထံ ပညာပာသာဒော ပညာအာလောကော ပညာဩဘာသော ပညာပဇ္ဇောတော ပညာရတနံ အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ သမ္ပဇညံ။ ဣမိနာ သမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘သမ္ပဇာနော’’။
80. Katamo ca puggalo sampajāno? Tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati sampajaññaṃ. Iminā sampajaññena samannāgato puggalo ‘‘sampajāno’’.
၈၁. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သီလသမ္ပန္နော? တတ္ထ ကတမာ သီလသမ္ပဒာ? ကာယိကော အဝီတိက္ကမော ဝာစသိကော အဝီတိက္ကမော ကာယိကဝာစသိကော အဝီတိက္ကမော – အယံ ဝုစ္စတိ သီလသမ္ပဒာ။ သဗ္ဗောပိ သီလသံဝရော သီလသမ္ပဒာ။ ဣမာယ သီလသမ္ပဒာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘သီလသမ္ပန္နော’’။
81. Katamo ca puggalo sīlasampanno? Tattha katamā sīlasampadā? Kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo kāyikavācasiko avītikkamo – ayaṃ vuccati sīlasampadā. Sabbopi sīlasaṃvaro sīlasampadā. Imāya sīlasampadāya samannāgato puggalo ‘‘sīlasampanno’’.
၈၂. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော? တတ္ထ ကတမာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒာ? ‘‘အတ္ထိ ဒိန္နံ, အတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, အတ္ထိ ဟုတံ, အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပာကော, အတ္ထိ အယံ လောကော, အတ္ထိ ပရော လောကော, အတ္ထိ မာတာ, အတ္ထိ ပိတာ, အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပာတိကာ, အတ္ထိ လောကေ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာပဋိပန္နာ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ပဝေဒေန္တီ’’တိ။ ယာ ဧဝရူပာ ပညာ ပဇာနနာ။ပေ.။ အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ – အယံ ဝုစ္စတိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒာ။ သဗ္ဗာပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒာ။ ဣမာယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော’’။
82. Katamo ca puggalo diṭṭhisampanno? Tattha katamā diṭṭhisampadā? ‘‘Atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭhaṃ, atthi hutaṃ, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, atthi ayaṃ loko, atthi paro loko, atthi mātā, atthi pitā, atthi sattā opapātikā, atthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’’ti. Yā evarūpā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati diṭṭhisampadā. Sabbāpi sammādiṭṭhi diṭṭhisampadā. Imāya diṭṭhisampadāya samannāgato puggalo ‘‘diṭṭhisampanno’’.
၈၃. ကတမေ ဒ္ဝေ ပုဂ္ဂလာ ဒုလ္လဘာ လောကသ္မိံ? ယော စ ပုဗ္ဗကာရီ, ယော စ ကတညူ ကတဝေဒီ – ဣမေ ဒ္ဝေ ပုဂ္ဂလာ ဒုလ္လဘာ လောကသ္မိံ။
83. Katame dve puggalā dullabhā lokasmiṃ? Yo ca pubbakārī, yo ca kataññū katavedī – ime dve puggalā dullabhā lokasmiṃ.
၈၄. ကတမေ ဒ္ဝေ ပုဂ္ဂလာ ဒုတ္တပ္ပယာ? ယော စ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ နိက္ခိပတိ, ယော စ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဝိသ္သဇ္ဇေတိ – ဣမေ ဒ္ဝေ ပုဂ္ဂလာ ‘‘ဒုတ္တပ္ပယာ’’။
84. Katame dve puggalā duttappayā? Yo ca laddhaṃ laddhaṃ nikkhipati, yo ca laddhaṃ laddhaṃ vissajjeti – ime dve puggalā ‘‘duttappayā’’.
၈၅. ကတမေ ဒ္ဝေ ပုဂ္ဂလာ သုတပ္ပယာ? ယော စ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ န နိက္ခိပတိ, ယော စ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ န ဝိသ္သဇ္ဇေတိ – ဣမေ ဒ္ဝေ ပုဂ္ဂလာ ‘‘သုတပ္ပယာ’’။
85. Katame dve puggalā sutappayā? Yo ca laddhaṃ laddhaṃ na nikkhipati, yo ca laddhaṃ laddhaṃ na vissajjeti – ime dve puggalā ‘‘sutappayā’’.
၈၆. ကတမေသံ ဒ္ဝိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အာသဝာ ဝဍ္ဎန္တိ? ယော စ န ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ ကုက္ကုစ္စာယတိ, ယော စ ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ န ကုက္ကုစ္စာယတိ – ဣမေသံ ဒ္ဝိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အာသဝာ ဝဍ္ဎန္တိ။
86. Katamesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā vaḍḍhanti? Yo ca na kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyati, yo ca kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati – imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā vaḍḍhanti.
၈၇. ကတမေသံ ဒ္ဝိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အာသဝာ န ဝဍ္ဎန္တိ? ယော စ န ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ န ကုက္ကုစ္စာယတိ, ယော စ ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ ကုက္ကုစ္စာယတိ – ဣမေသံ ဒ္ဝိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အာသဝာ န ဝဍ္ဎန္တိ။
87. Katamesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā na vaḍḍhanti? Yo ca na kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati, yo ca kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyati – imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā na vaḍḍhanti.
၈၈. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဟီနာဓိမုတ္တော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဒုသ္သီလော ဟောတိ ပာပဓမ္မော, သော အညံ ဒုသ္သီလံ ပာပဓမ္မံ သေဝတိ ဘဇတိ ပယိရုပာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘ဟီနာဓိမုတ္တော’’။
88. Katamo ca puggalo hīnādhimutto? Idhekacco puggalo dussīlo hoti pāpadhammo, so aññaṃ dussīlaṃ pāpadhammaṃ sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘hīnādhimutto’’.
၈၉. ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ပဏီတာဓိမုတ္တော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလဝာ ဟောတိ ကလ္ယာဏဓမ္မော, သော အညံ သီလဝန္တံ ကလ္ယာဏဓမ္မံ သေဝတိ ဘဇတိ ပယိရုပာသတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ‘‘ပဏီတာဓိမုတ္တော’’။
89. Katamo ca puggalo paṇītādhimutto? Idhekacco puggalo sīlavā hoti kalyāṇadhammo, so aññaṃ sīlavantaṃ kalyāṇadhammaṃ sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paṇītādhimutto’’.
ဒုကနိဒ္ဒေသော။
Dukaniddeso.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / အဘိဓမ္မပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ပဉ္စပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ၂. ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-မူလဋီကာ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ၂. ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-အနုဋီကာ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ၂. ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā