Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පුග්‌ගලපඤ්‌ඤත්‌තිපාළි • Puggalapaññattipāḷi

    2. දුකපුග්‌ගලපඤ්‌ඤත්‌ති

    2. Dukapuggalapaññatti

    45. කතමො ච පුග්‌ගලො කොධනො? තත්‌ථ කතමො කොධො? යො කොධො කුජ්‌ඣනා කුජ්‌ඣිතත්‌තං දොසො දුස්‌සනා දුස්‌සිතත්‌තං 1 බ්‍යාපත්‌ති බ්‍යාපජ්‌ජනා බ්‍යාපජ්‌ජිතත්‌තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්‌ඩික්‌කං අසුරොපො අනත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස – අයං වුච්‌චති කොධො. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං කොධො අප්‌පහීනො – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘කොධනො’’.

    45. Katamo ca puggalo kodhano? Tattha katamo kodho? Yo kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ 2 byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaṃ kodho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kodhano’’.

    46. කතමො ච පුග්‌ගලො උපනාහී? තත්‌ථ කතමො උපනාහො? පුබ්‌බකාලං කොධො අපරකාලං උපනාහො. යො එවරූපො උපනාහො උපනය්‌හනා උපනය්‌හිතත්‌තං අට්‌ඨපනා 3 ඨපනා සණ්‌ඨපනා අනුසංසන්‌දනා අනුප්‌පබන්‌ධනා දළ්‌හීකම්‌මං කොධස්‌ස – අයං වුච්‌චති උපනාහො . යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං උපනාහො අප්‌පහීනො – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘උපනාහී’’.

    46. Katamo ca puggalo upanāhī? Tattha katamo upanāho? Pubbakālaṃ kodho aparakālaṃ upanāho. Yo evarūpo upanāho upanayhanā upanayhitattaṃ aṭṭhapanā 4 ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkammaṃ kodhassa – ayaṃ vuccati upanāho . Yassa puggalassa ayaṃ upanāho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘upanāhī’’.

    47. කතමො ච පුග්‌ගලො මක්‌ඛී? තත්‌ථ කතමො මක්‌ඛො? යො මක්‌ඛො මක්‌ඛායනා මක්‌ඛායිතත්‌තං 5 නිට්‌ඨුරියං නිට්‌ඨුරියකම්‌මං – අයං වුච්‌චති මක්‌ඛො. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං මක්‌ඛො අප්‌පහීනො – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘මක්‌ඛී’’.

    47. Katamo ca puggalo makkhī? Tattha katamo makkho? Yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ 6 niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ – ayaṃ vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaṃ makkho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘makkhī’’.

    48. කතමො ච පුග්‌ගලො පළාසී? තත්‌ථ කතමො පළාසො? යො පළාසො පළාසායනා පළාසායිතත්‌තං පළාසාහාරො විවාදට්‌ඨානං යුගග්‌ගාහො අප්‌පටිනිස්‌සග්‌ගො – අයං වුච්‌චති පළාසො. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං පළාසො අප්‌පහීනො – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘පළාසී’’.

    48. Katamo ca puggalo paḷāsī? Tattha katamo paḷāso? Yo paḷāso paḷāsāyanā paḷāsāyitattaṃ paḷāsāhāro vivādaṭṭhānaṃ yugaggāho appaṭinissaggo – ayaṃ vuccati paḷāso. Yassa puggalassa ayaṃ paḷāso appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paḷāsī’’.

    49. කතමො ච පුග්‌ගලො ඉස්‌සුකී? තත්‌ථ කතමා ඉස්‌සා? යා පරලාභසක්‌කාරගරුකාරමානනවන්‌දනපූජනාසු ඉස්‌සා ඉස්‌සායනා ඉස්‌සායිතත්‌තං උසූයා උසූයනා 7 උසූයිතත්‌තං – අයං වුච්‌චති ඉස්‌සා. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං ඉස්‌සා අප්‌පහීනා – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘ඉස්‌සුකී’’.

    49. Katamo ca puggalo issukī? Tattha katamā issā? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā 8 usūyitattaṃ – ayaṃ vuccati issā. Yassa puggalassa ayaṃ issā appahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘issukī’’.

    50. කතමො ච පුග්‌ගලො මච්‌ඡරී? තත්‌ථ කතමං මච්‌ඡරියං? පඤ්‌ච මච්‌ඡරියානි – ආවාසමච්‌ඡරියං, කුලමච්‌ඡරියං, ලාභමච්‌ඡරියං, වණ්‌ණමච්‌ඡරියං, ධම්‌මමච්‌ඡරියං. යං එවරූපං මච්‌ඡෙරං මච්‌ඡරායනා මච්‌ඡරායිතත්‌තං වෙවිච්‌ඡං කදරියං කටුකඤ්‌චුකතා අග්‌ගහිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස – ඉදං වුච්‌චති මච්‌ඡරියං. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස ඉදං මච්‌ඡරියං අප්‌පහීනං – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘මච්‌ඡරී’’.

    50. Katamo ca puggalo maccharī? Tattha katamaṃ macchariyaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ macchariyaṃ appahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘maccharī’’.

    51. කතමො ච පුග්‌ගලො සඨො? තත්‌ථ කතමං සාඨෙය්‍යං? ඉධෙකච්‌චො සඨො හොති පරිසඨො. යං තත්‌ථ සඨං සඨතා සාඨෙය්‍යං කක්‌කරතා කක්‌කරියං 9 පරික්‌ඛත්‌තත්‌තා පාරික්‌ඛත්‌තියං – ඉදං වුච්‌චති සාඨෙය්‍යං. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස ඉදං සාඨෙය්‍යං අප්‌පහීනං – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘සඨො’’.

    51. Katamo ca puggalo saṭho? Tattha katamaṃ sāṭheyyaṃ? Idhekacco saṭho hoti parisaṭho. Yaṃ tattha saṭhaṃ saṭhatā sāṭheyyaṃ kakkaratā kakkariyaṃ 10 parikkhattattā pārikkhattiyaṃ – idaṃ vuccati sāṭheyyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ sāṭheyyaṃ appahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘saṭho’’.

    52. කතමො ච පුග්‌ගලො මායාවී? තත්‌ථ කතමා මායා? ඉධෙකච්‌චො කායෙන දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා වාචාය දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා මනසා දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා තස්‌ස පටිච්‌ඡාදනහෙතු පාපිකං ඉච්‌ඡං පණිදහති – ‘‘මා මං ජඤ්‌ඤා’’ති ඉච්‌ඡති, ‘‘මා මං ජඤ්‌ඤා’’ති සඞ්‌කප්‌පති ‘‘මා මං ජඤ්‌ඤා’’ති වාචං භාසති, ‘‘මා මං ජඤ්‌ඤා’’ති කායෙන පරක්‌කමති. යා එවරූපා මායා මායාවිතා අච්‌චාසරා වඤ්‌චනා නිකති විකිරණා පරිහරණා ගූහනා පරිගූහනා ඡාදනා පටිච්‌ඡාදනා අනුත්‌තානීකම්‌මං අනාවිකම්‌මං වොච්‌ඡාදනා පාපකිරියා – අයං වුච්‌චති මායා. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං මායා අප්‌පහීනා – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘මායාවී’’.

    52. Katamo ca puggalo māyāvī? Tattha katamā māyā? Idhekacco kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati – ‘‘mā maṃ jaññā’’ti icchati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti saṅkappati ‘‘mā maṃ jaññā’’ti vācaṃ bhāsati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accāsarā vañcanā nikati vikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paṭicchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā – ayaṃ vuccati māyā. Yassa puggalassa ayaṃ māyā appahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘māyāvī’’.

    53. කතමො ච පුග්‌ගලො අහිරිකො? තත්‌ථ කතමං අහිරිකං? යං න හිරීයති හිරියිතබ්‌බෙන න හිරීයති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – ඉදං වුච්‌චති අහිරිකං. ඉමිනා අහිරිකෙන සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘අහිරිකො’’.

    53. Katamo ca puggalo ahiriko? Tattha katamaṃ ahirikaṃ? Yaṃ na hirīyati hiriyitabbena na hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ahirikaṃ. Iminā ahirikena samannāgato puggalo ‘‘ahiriko’’.

    54. කතමො ච පුග්‌ගලො අනොත්‌තප්‌පී? තත්‌ථ කතමං අනොත්‌තප්‌පං? යං න ඔත්‌තප්‌පති ඔත්‌තප්‌පිතබ්‌බෙන න ඔත්‌තප්‌පති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – ඉදං වුච්‌චති අනොත්‌තප්‌පං. ඉමිනා අනොත්‌තප්‌පෙන සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘අනොත්‌තප්‌පී’’.

    54. Katamo ca puggalo anottappī? Tattha katamaṃ anottappaṃ? Yaṃ na ottappati ottappitabbena na ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati anottappaṃ. Iminā anottappena samannāgato puggalo ‘‘anottappī’’.

    55. කතමො ච පුග්‌ගලො දුබ්‌බචො? තත්‌ථ කතමො දොවචස්‌සතා? සහධම්‌මිකෙ වුච්‌චමානෙ දොවචස්‌සායං දොවචස්‌සියං දොවචස්‌සතා විප්‌පටිකුලග්‌ගාහිතා විපච්‌චනීකසාතතා අනාදරියං අනාදරියතා අගාරවතා අප්‌පතිස්‌සවතා – අයං වුච්‌චති දොවචස්‌සතා. ඉමාය දොවචස්‌සතාය සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘දුබ්‌බචො’’.

    55. Katamo ca puggalo dubbaco? Tattha katamo dovacassatā? Sahadhammike vuccamāne dovacassāyaṃ dovacassiyaṃ dovacassatā vippaṭikulaggāhitā vipaccanīkasātatā anādariyaṃ anādariyatā agāravatā appatissavatā – ayaṃ vuccati dovacassatā. Imāya dovacassatāya samannāgato puggalo ‘‘dubbaco’’.

    56. කතමො ච පුග්‌ගලො පාපමිත්‌තො? තත්‌ථ කතමා පාපමිත්‌තතා? යෙ තෙ පුග්‌ගලා අස්‌සද්‌ධා දුස්‌සීලා අප්‌පස්‌සුතා මච්‌ඡරිනො දුප්‌පඤ්‌ඤා, යා තෙසං සෙවනා නිසෙවනා සංසෙවනා භජනා සම්‌භජනා භත්‌ති සම්‌භත්‌ති සම්‌පවඞ්‌කතා – අයං වුච්‌චති පාපමිත්‌තතා. ඉමාය පාපමිත්‌තතාය සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘පාපමිත්‌තො’’.

    56. Katamo ca puggalo pāpamitto? Tattha katamā pāpamittatā? Ye te puggalā assaddhā dussīlā appassutā maccharino duppaññā, yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā – ayaṃ vuccati pāpamittatā. Imāya pāpamittatāya samannāgato puggalo ‘‘pāpamitto’’.

    57. කතමො ච පුග්‌ගලො ඉන්‌ද්‍රියෙසු අගුත්‌තද්‌වාරො? තත්‌ථ කතමා ඉන්‌ද්‍රියෙසු අගුත්‌තද්‌වාරතා? ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොති අනුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහී; යත්‌වාධිකරණමෙනං චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්‌තං අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අන්‌වාස්‌සවෙය්‍යුං, තස්‌ස සංවරාය න පටිපජ්‌ජති, න රක්‌ඛති චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං, චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියෙ න සංවරං ආපජ්‌ජති. සොතෙන සද්‌දං සුත්‌වා…පෙ.… ඝානෙන ගන්‌ධං ඝායිත්‌වා…පෙ.… ජිව්‌හාය රසං සායිත්‌වා…පෙ.… කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං ඵුසිත්‌වා…පෙ.… මනසා ධම්‌මං විඤ්‌ඤාය නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොති අනුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහී; යත්‌වාධිකරණමෙනං මනින්‌ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්‌තං අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අන්‌වාස්‌සවෙය්‍යුං, තස්‌ස සංවරාය න පටිපජ්‌ජති, න රක්‌ඛති මනින්‌ද්‍රියං, මනින්‌ද්‍රියෙ න සංවරං ආපජ්‌ජති. යා ඉමෙසං ඡන්‌නං ඉන්‌ද්‍රියානං අගුත්‌ති අගොපනා අනාරක්‌ඛො අසංවරො – අයං වුච්‌චති ඉන්‌ද්‍රියෙසු අගුත්‌තද්‌වාරතා. ඉමාය ඉන්‌ද්‍රියෙසු අගුත්‌තද්‌වාරතාය සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘ඉන්‌ද්‍රියෙසු අගුත්‌තද්‌වාරො’’.

    57. Katamo ca puggalo indriyesu aguttadvāro? Tattha katamā indriyesu aguttadvāratā? Idhekacco puggalo cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṃ, manindriye na saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ agutti agopanā anārakkho asaṃvaro – ayaṃ vuccati indriyesu aguttadvāratā. Imāya indriyesu aguttadvāratāya samannāgato puggalo ‘‘indriyesu aguttadvāro’’.

    58. කතමො ච පුග්‌ගලො භොජනෙ අමත්‌තඤ්‌ඤූ? තත්‌ථ කතමා භොජනෙ අමත්‌තඤ්‌ඤුතා? ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො අප්‌පටිසඞ්‌ඛා අයොනිසො ආහාරං ආහාරෙති දවාය මදාය මණ්‌ඩනාය විභූසනාය, යා තත්‌ථ අසන්‌තුට්‌ඨිතා අමත්‌තඤ්‌ඤුතා අප්‌පටිසඞ්‌ඛා භොජනෙ – අයං වුච්‌චති භොජනෙ අමත්‌තඤ්‌ඤුතා. ඉමාය භොජනෙ අමත්‌තඤ්‌ඤුතාය සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘භොජනෙ අමත්‌තඤ්‌ඤූ’’.

    58. Katamo ca puggalo bhojane amattaññū? Tattha katamā bhojane amattaññutā? Idhekacco puggalo appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṃ āhāreti davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya, yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati bhojane amattaññutā. Imāya bhojane amattaññutāya samannāgato puggalo ‘‘bhojane amattaññū’’.

    59. කතමො ච පුග්‌ගලො මුට්‌ඨස්‌සති? තත්‌ථ කතමං මුට්‌ඨස්‌සච්‌චං? යා අස්‌සති අනනුස්‌සති අප්‌පටිස්‌සති අස්‌සති අස්‌සරණතා අධාරණතා පිලාපනතා සම්‌මුසනතා – ඉදං වුච්‌චති මුට්‌ඨස්‌සච්‌චං. ඉමිනා මුට්‌ඨස්‌සච්‌චෙන සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘මුට්‌ඨස්‌සති’’.

    59. Katamo ca puggalo muṭṭhassati? Tattha katamaṃ muṭṭhassaccaṃ? Yā assati ananussati appaṭissati assati assaraṇatā adhāraṇatā pilāpanatā sammusanatā – idaṃ vuccati muṭṭhassaccaṃ. Iminā muṭṭhassaccena samannāgato puggalo ‘‘muṭṭhassati’’.

    60. කතමො ච පුග්‌ගලො අසම්‌පජානො? තත්‌ථ කතමං අසම්‌පජඤ්‌ඤං? යං අඤ්‌ඤාණං අදස්‌සනං අනභිසමයො අනනුබොධො අසම්‌බොධො අප්‌පටිවෙධො අසඞ්‌ගාහණා අපරියොගාහණා 11 අසමපෙක්‌ඛණා අපච්‌චවෙක්‌ඛණා අපච්‌චක්‌ඛකම්‌මං දුම්‌මෙජ්‌ඣං බාල්‍යං අසම්‌පජඤ්‌ඤං මොහො පමොහො සම්‌මොහො අවිජ්‌ජා අවිජ්‌ජොඝො අවිජ්‌ජායොගො අවිජ්‌ජානුසයො අවිජ්‌ජාපරියුට්‌ඨානං අවිජ්‌ජාලඞ්‌ගී මොහො අකුසලමූලං – ඉදං වුච්‌චති අසම්‌පජඤ්‌ඤං. ඉමිනා අසම්‌පජඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘අසම්‌පජානො’’.

    60. Katamo ca puggalo asampajāno? Tattha katamaṃ asampajaññaṃ? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhaṇā apariyogāhaṇā 12 asamapekkhaṇā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – idaṃ vuccati asampajaññaṃ. Iminā asampajaññena samannāgato puggalo ‘‘asampajāno’’.

    61. කතමො ච පුග්‌ගලො සීලවිපන්‌නො? තත්‌ථ කතමා සීලවිපත්‌ති? කායිකො වීතික්‌කමො වාචසිකො වීතික්‌කමො කායිකවාචසිකො වීතික්‌කමො – අයං වුච්‌චති සීලවිපත්‌ති. සබ්‌බම්‌පි දුස්‌සිල්‍යං සීලවිපත්‌ති. ඉමාය සීලවිපත්‌තියා සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘සීලවිපන්‌නො’’.

    61. Katamo ca puggalo sīlavipanno? Tattha katamā sīlavipatti? Kāyiko vītikkamo vācasiko vītikkamo kāyikavācasiko vītikkamo – ayaṃ vuccati sīlavipatti. Sabbampi dussilyaṃ sīlavipatti. Imāya sīlavipattiyā samannāgato puggalo ‘‘sīlavipanno’’.

    62. කතමො ච පුග්‌ගලො දිට්‌ඨිවිපන්‌නො? තත්‌ථ කතමා දිට්‌ඨිවිපත්‌ති? ‘‘නත්‌ථි දින්‌නං, නත්‌ථි යිට්‌ඨං, නත්‌ථි හුතං, නත්‌ථි සුකතදුක්‌කටානං 13 කම්‌මානං ඵලං විපාකො, නත්‌ථි අයං ලොකො , නත්‌ථි පරො ලොකො , නත්‌ථි මාතා, නත්‌ථි පිතා, නත්‌ථි සත්‌තා ඔපපාතිකා, නත්‌ථි ලොකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා සම්‌මග්‌ගතා 14 සම්‌මාපටිපන්‌නා යෙ ඉමඤ්‌ච ලොකං පරඤ්‌ච ලොකං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙන්‌තී’’ති. යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පටිග්‌ගාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියාසග්‌ගාහො 15, අයං වුච්‌චති දිට්‌ඨිවිපත්‌ති. සබ්‌බාපි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌ති. ඉමාය දිට්‌ඨිවිපත්‌තියා සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘දිට්‌ඨිවිපන්‌නො’’.

    62. Katamo ca puggalo diṭṭhivipanno? Tattha katamā diṭṭhivipatti? ‘‘Natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ 16 kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko , natthi paro loko , natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā 17 sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’’ti. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho 18, ayaṃ vuccati diṭṭhivipatti. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Imāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo ‘‘diṭṭhivipanno’’.

    63. කතමො ච පුග්‌ගලො අජ්‌ඣත්‌තසංයොජනො? යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස පඤ්‌චොරම්‌භාගියානි සංයොජනානි අප්‌පහීනානි – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘අජ්‌ඣත්‌තසංයොජනො’’.

    63. Katamo ca puggalo ajjhattasaṃyojano? Yassa puggalassa pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ajjhattasaṃyojano’’.

    64. කතමො ච පුග්‌ගලො බහිද්‌ධාසංයොජනො? යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස පඤ්‌චුද්‌ධම්‌භාගියානි සංයොජනානි අප්‌පහීනානි – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘බහිද්‌ධාසංයොජනො’’.

    64. Katamo ca puggalo bahiddhāsaṃyojano? Yassa puggalassa pañcuddhambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘bahiddhāsaṃyojano’’.

    65. කතමො ච පුග්‌ගලො අක්‌කොධනො? තත්‌ථ කතමො කොධො? යො කොධො කුජ්‌ඣනා කුජ්‌ඣිතත්‌තං දොසො දුස්‌සනා දුස්‌සිතත්‌තං බ්‍යාපත්‌ති බ්‍යාපජ්‌ජනා බ්‍යාපජ්‌ජිතත්‌තං විරොධො පටිවිරොධො චණ්‌ඩික්‌කං අසුරොපො අනත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස – අයං වුච්‌චති කොධො. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං කොධො පහීනො – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘අක්‌කොධනො’’.

    65. Katamo ca puggalo akkodhano? Tattha katamo kodho? Yo kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaṃ kodho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘akkodhano’’.

    66. කතමො ච පුග්‌ගලො අනුපනාහී? තත්‌ථ කතමො උපනාහො? පුබ්‌බකාලං කොධො අපරකාලං උපනාහො යො එවරූපො උපනාහො උපනය්‌හනා උපනය්‌හිතත්‌තං අට්‌ඨපනා ඨපනා සණ්‌ඨපනා අනුසංසන්‌දනා අනුප්‌පබන්‌ධනා දළ්‌හීකම්‌මං කොධස්‌ස – අයං වුච්‌චති උපනාහො. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං උපනාහො පහීනො – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘අනුපනාහී’’.

    66. Katamo ca puggalo anupanāhī? Tattha katamo upanāho? Pubbakālaṃ kodho aparakālaṃ upanāho yo evarūpo upanāho upanayhanā upanayhitattaṃ aṭṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkammaṃ kodhassa – ayaṃ vuccati upanāho. Yassa puggalassa ayaṃ upanāho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anupanāhī’’.

    67. කතමො ච පුග්‌ගලො අමක්‌ඛී? තත්‌ථ කතමො මක්‌ඛො? යො මක්‌ඛො මක්‌ඛායනා මක්‌ඛායිතත්‌තං නිට්‌ඨුරියං නිට්‌ඨුරියකම්‌මං – අයං වුච්‌චති මක්‌ඛො. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං මක්‌ඛො පහීනො – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘අමක්‌ඛී’’.

    67. Katamo ca puggalo amakkhī? Tattha katamo makkho? Yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ – ayaṃ vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaṃ makkho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amakkhī’’.

    68. කතමො ච පුග්‌ගලො අපළාසී? තත්‌ථ කතමො පළාසො? යො පළාසො පළාසායනා පළාසායිතත්‌තං පළාසාහාරො විවාදට්‌ඨානං යුගග්‌ගාහො අප්‌පටිනිස්‌සග්‌ගො – අයං වුච්‌චති පළාසො. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං පළාසො පහීනො – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘අපළාසී’’.

    68. Katamo ca puggalo apaḷāsī? Tattha katamo paḷāso? Yo paḷāso paḷāsāyanā paḷāsāyitattaṃ paḷāsāhāro vivādaṭṭhānaṃ yugaggāho appaṭinissaggo – ayaṃ vuccati paḷāso. Yassa puggalassa ayaṃ paḷāso pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘apaḷāsī’’.

    69. කතමො ච පුග්‌ගලො අනිස්‌සුකී? තත්‌ථ කතමා ඉස්‌සා? යා පරලාභසක්‌කාරගරුකාරමානනවන්‌දනපූජනාසු ඉස්‌සා ඉස්‌සායනා ඉස්‌සායිතත්‌තං උසූයා උසූයනා උසූයිතත්‌තං – අයං වුච්‌චති ඉස්‌සා. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං ඉස්‌සා පහීනා – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘අනිස්‌සුකී’’.

    69. Katamo ca puggalo anissukī? Tattha katamā issā? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā usūyitattaṃ – ayaṃ vuccati issā. Yassa puggalassa ayaṃ issā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anissukī’’.

    70. කතමො ච පුගලො අමච්‌ඡරී? තත්‌ථ කතමං මච්‌ඡරියං? පඤ්‌ච මච්‌ඡරියානි – ආවාසමච්‌ඡරියං, කුලමච්‌ඡරියං, ලාභමච්‌ඡරියං, වණ්‌ණමච්‌ඡරියං, ධම්‌මමච්‌ඡරියං. යං එවරූපං මච්‌ඡෙරං මච්‌ඡරායනා මච්‌ඡරායිතත්‌තං වෙවිච්‌ඡං කදරියං කටුකඤ්‌චුකතා අග්‌ගහිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස – ඉදං වුච්‌චති මච්‌ඡරියං. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස ඉදං මච්‌ඡරියං පහීනං – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘අමච්‌ඡරී’’.

    70. Katamo ca pugalo amaccharī? Tattha katamaṃ macchariyaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ macchariyaṃ pahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amaccharī’’.

    71. කතමො ච පුග්‌ගලො අසඨො? තත්‌ථ කතමං සාඨෙය්‍යං? ඉධෙකච්‌චො සඨො හොති පරිසඨො. යං තත්‌ථ සඨං සඨතා සාඨෙය්‍යං කක්‌කරතා කක්‌කරියං පරික්‌ඛත්‌තතා පාරික්‌ඛත්‌තියං – ඉදං වුච්‌චති සාඨෙය්‍යං. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස ඉදං සාඨෙය්‍යං පහීනං – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘අසඨො’’.

    71. Katamo ca puggalo asaṭho? Tattha katamaṃ sāṭheyyaṃ? Idhekacco saṭho hoti parisaṭho. Yaṃ tattha saṭhaṃ saṭhatā sāṭheyyaṃ kakkaratā kakkariyaṃ parikkhattatā pārikkhattiyaṃ – idaṃ vuccati sāṭheyyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ sāṭheyyaṃ pahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘asaṭho’’.

    72. කතමො ච පුග්‌ගලො අමායාවී? තත්‌ථ කතමා මායා? ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො කායෙන දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා වාචාය දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා මනසා දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා තස්‌ස පටිච්‌ඡාදනහෙතු පාපිකං ඉච්‌ඡං පණිදහති – ‘‘මා මං ජඤ්‌ඤා’’ති ඉච්‌ඡති, ‘‘මා මං ජඤ්‌ඤා’’ති සඞ්‌කප්‌පති, ‘‘මා මං ජඤ්‌ඤා’’ති වාචං භාසති, ‘‘මා මං ජඤ්‌ඤා’’ති කායෙන පරක්‌කමති. යා එවරූපා මායා මායාවිතා අච්‌චාසරා වඤ්‌චනා නිකති විකිරණා පරිහරණා ගූහනා පරිගූහනා ඡාදනා පටිච්‌ඡාදනා අනුත්‌තානීකම්‌මං අනාවිකම්‌මං වොච්‌ඡාදනා පාපකිරියා – අයං වුච්‌චති මායා. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අයං මායා පහීනා – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘අමායාවී’’.

    72. Katamo ca puggalo amāyāvī? Tattha katamā māyā? Idhekacco puggalo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati – ‘‘mā maṃ jaññā’’ti icchati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti saṅkappati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti vācaṃ bhāsati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accāsarā vañcanā nikati vikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paṭicchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā – ayaṃ vuccati māyā. Yassa puggalassa ayaṃ māyā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amāyāvī’’.

    73. කතමො ච පුග්‌ගලො හිරිමා? තත්‌ථ කතමා හිරී? යං හිරීයති හිරියිතබ්‌බෙන හිරීයති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – අයං වුච්‌චති හිරී. ඉමාය හිරියා සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘හිරිමා’’.

    73. Katamo ca puggalo hirimā? Tattha katamā hirī? Yaṃ hirīyati hiriyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ vuccati hirī. Imāya hiriyā samannāgato puggalo ‘‘hirimā’’.

    74. කතමො ච පුග්‌ගලො ඔත්‌තප්‌පී? තත්‌ථ කතමං ඔත්‌තප්‌පං? යං ඔත්‌තප්‌පති ඔත්‌තප්‌පිතබ්‌බෙන ඔත්‌තප්‌පති පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සමාපත්‌තියා – ඉදං වුච්‌චති ඔත්‌තප්‌පං. ඉමිනා ඔත්‌තප්‌පෙන සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘ඔත්‌තප්‌පී’’.

    74. Katamo ca puggalo ottappī? Tattha katamaṃ ottappaṃ? Yaṃ ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ottappaṃ. Iminā ottappena samannāgato puggalo ‘‘ottappī’’.

    75. කතමො ච පුග්‌ගලො සුවචො? තත්‌ථ කතමා සොවචස්‌සතා? සහධම්‌මිකෙ වුච්‌චමානෙ සොවචස්‌සායං සොවචස්‌සියං සොවචස්‌සතා අවිප්‌පටිකුලග්‌ගාහිතා අවිපච්‌චනීකසාතතා සාදරියං සාදරියතා සගාරවතා සප්‌පතිස්‌සවතා – අයං වුච්‌චති සොවචස්‌සතා. ඉමාය සොවචස්‌සතාය සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘සුවචො’’.

    75. Katamo ca puggalo suvaco? Tattha katamā sovacassatā? Sahadhammike vuccamāne sovacassāyaṃ sovacassiyaṃ sovacassatā avippaṭikulaggāhitā avipaccanīkasātatā sādariyaṃ sādariyatā sagāravatā sappatissavatā – ayaṃ vuccati sovacassatā. Imāya sovacassatāya samannāgato puggalo ‘‘suvaco’’.

    76. කතමො ච පුග්‌ගලො කල්‍යාණමිත්‌තො? තත්‌ථ කතමා කල්‍යාණමිත්‌තතා? යෙ තෙ පුග්‌ගලා සද්‌ධා සීලවන්‌තො බහුස්‌සුතා චාගවන්‌තො පඤ්‌ඤවන්‌තො, යා තෙසං සෙවනා නිසෙවනා සංසෙවනා භජනා සම්‌භජනා භත්‌ති සම්‌භත්‌ති සම්‌පවඞ්‌කතා – අයං වුච්‌චති කල්‍යාණමිත්‌තතා. ඉමාය කල්‍යාණමිත්‌තතාය සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘කල්‍යාණමිත්‌තො’’.

    76. Katamo ca puggalo kalyāṇamitto? Tattha katamā kalyāṇamittatā? Ye te puggalā saddhā sīlavanto bahussutā cāgavanto paññavanto, yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā – ayaṃ vuccati kalyāṇamittatā. Imāya kalyāṇamittatāya samannāgato puggalo ‘‘kalyāṇamitto’’.

    77. කතමො ච පුග්‌ගලො ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො? තත්‌ථ කතමා ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරතා? ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා න නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොති නානුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහී; යත්‌වාධිකරණමෙනං චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්‌තං අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අන්‌වාස්‌සවෙය්‍යුං, තස්‌ස සංවරාය පටිපජ්‌ජති, රක්‌ඛති චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියෙ සංවරං ආපජ්‌ජති. සොතෙන සද්‌දං සුත්‌වා…පෙ.… ඝානෙන ගන්‌ධං ඝායිත්‌වා…පෙ.… ජිව්‌හාය රසං සායිත්‌වා…පෙ.… කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං ඵුසිත්‌වා…පෙ.… මනසා ධම්‌මං විඤ්‌ඤාය න නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොති නානුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහී; යත්‌වාධිකරණමෙනං මනින්‌ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්‌තං අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අන්‌වාස්‌සවෙය්‍යුං, තස්‌ස සංවරාය පටිපජ්‌ජති, රක්‌ඛති මනින්‌ද්‍රියං, මනින්‌ද්‍රියෙ සංවරං ආපජ්‌ජති. යා ඉමෙසං ඡන්‌නං ඉන්‌ද්‍රියානං ගුත්‌ති ගොපනා ආරක්‌ඛො සංවරො – අයං වුච්‌චති ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරතා. ඉමාය ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරතාය සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො’’.

    77. Katamo ca puggalo indriyesu guttadvāro? Tattha katamā indriyesu guttadvāratā? Idhekacco puggalo cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ gutti gopanā ārakkho saṃvaro – ayaṃ vuccati indriyesu guttadvāratā. Imāya indriyesu guttadvāratāya samannāgato puggalo ‘‘indriyesu guttadvāro’’.

    78. කතමො ච පුග්‌ගලො භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤූ? තත්‌ථ කතමා භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤුතා? ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො පටිසඞ්‌ඛා යොනිසො ආහාරං ආහාරෙති – ‘‘නෙව දවාය, න මදාය, න මණ්‌ඩනාය, න විභූසනාය; යාවදෙව ඉමස්‌ස කායස්‌ස ඨිතියා යාපනාය විහිංසූපරතියා බ්‍රහ්‌මචරියානුග්‌ගහාය. ඉති පුරාණඤ්‌ච වෙදනං පටිහඞ්‌ඛාමි, නවඤ්‌ච වෙදනං න උප්‌පාදෙස්‌සාමි, යාත්‍රා ච මෙ භවිස්‌සති අනවජ්‌ජතා ච ඵාසුවිහාරො චා’’ති. යා තත්‌ථ සන්‌තුට්‌ඨිතා මත්‌තඤ්‌ඤුතා පටිසඞ්‌ඛා භොජනෙ – අයං වුච්‌චති භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤුතා. ඉමාය භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤුතාය සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤූ’’.

    78. Katamo ca puggalo bhojane mattaññū? Tattha katamā bhojane mattaññutā? Idhekacco puggalo paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘‘neva davāya, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya; yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya. Iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cā’’ti. Yā tattha santuṭṭhitā mattaññutā paṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati bhojane mattaññutā. Imāya bhojane mattaññutāya samannāgato puggalo ‘‘bhojane mattaññū’’.

    79. කතමො ච පුග්‌ගලො උපට්‌ඨිතස්‌සති? තත්‌ථ කතමා සති? යා සති අනුස්‌සති පටිස්‌සති සති සරණතා ධාරණතා අපිලාපනතා අසම්‌මුසනතා සති සතින්‌ද්‍රියං සතිබලං සම්‌මාසති – අයං වුච්‌චති සති. ඉමාය සතියා සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘උපට්‌ඨිතස්‌සති’’.

    79. Katamo ca puggalo upaṭṭhitassati? Tattha katamā sati? Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammusanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ vuccati sati. Imāya satiyā samannāgato puggalo ‘‘upaṭṭhitassati’’.

    80. කතමො ච පුග්‌ගලො සම්‌පජානො? තත්‌ථ කතමං සම්‌පජඤ්‌ඤං? යා පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – ඉදං වුච්‌චති සම්‌පජඤ්‌ඤං. ඉමිනා සම්‌පජඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘සම්‌පජානො’’.

    80. Katamo ca puggalo sampajāno? Tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati sampajaññaṃ. Iminā sampajaññena samannāgato puggalo ‘‘sampajāno’’.

    81. කතමො ච පුග්‌ගලො සීලසම්‌පන්‌නො? තත්‌ථ කතමා සීලසම්‌පදා? කායිකො අවීතික්‌කමො වාචසිකො අවීතික්‌කමො කායිකවාචසිකො අවීතික්‌කමො – අයං වුච්‌චති සීලසම්‌පදා. සබ්‌බොපි සීලසංවරො සීලසම්‌පදා. ඉමාය සීලසම්‌පදාය සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘සීලසම්‌පන්‌නො’’.

    81. Katamo ca puggalo sīlasampanno? Tattha katamā sīlasampadā? Kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo kāyikavācasiko avītikkamo – ayaṃ vuccati sīlasampadā. Sabbopi sīlasaṃvaro sīlasampadā. Imāya sīlasampadāya samannāgato puggalo ‘‘sīlasampanno’’.

    82. කතමො ච පුග්‌ගලො දිට්‌ඨිසම්‌පන්‌නො? තත්‌ථ කතමා දිට්‌ඨිසම්‌පදා? ‘‘අත්‌ථි දින්‌නං, අත්‌ථි යිට්‌ඨං, අත්‌ථි හුතං, අත්‌ථි සුකතදුක්‌කටානං කම්‌මානං ඵලං විපාකො, අත්‌ථි අයං ලොකො, අත්‌ථි පරො ලොකො, අත්‌ථි මාතා, අත්‌ථි පිතා, අත්‌ථි සත්‌තා ඔපපාතිකා, අත්‌ථි ලොකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා සම්‌මග්‌ගතා සම්‌මාපටිපන්‌නා යෙ ඉමඤ්‌ච ලොකං පරඤ්‌ච ලොකං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙන්‌තී’’ති. යා එවරූපා පඤ්‌ඤා පජානනා…පෙ.… අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – අයං වුච්‌චති දිට්‌ඨිසම්‌පදා. සබ්‌බාපි සම්‌මාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිසම්‌පදා. ඉමාය දිට්‌ඨිසම්‌පදාය සමන්‌නාගතො පුග්‌ගලො ‘‘දිට්‌ඨිසම්‌පන්‌නො’’.

    82. Katamo ca puggalo diṭṭhisampanno? Tattha katamā diṭṭhisampadā? ‘‘Atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭhaṃ, atthi hutaṃ, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, atthi ayaṃ loko, atthi paro loko, atthi mātā, atthi pitā, atthi sattā opapātikā, atthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’’ti. Yā evarūpā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati diṭṭhisampadā. Sabbāpi sammādiṭṭhi diṭṭhisampadā. Imāya diṭṭhisampadāya samannāgato puggalo ‘‘diṭṭhisampanno’’.

    83. කතමෙ ද්‌වෙ පුග්‌ගලා දුල්‌ලභා ලොකස්‌මිං? යො ච පුබ්‌බකාරී, යො ච කතඤ්‌ඤූ කතවෙදී – ඉමෙ ද්‌වෙ පුග්‌ගලා දුල්‌ලභා ලොකස්‌මිං.

    83. Katame dve puggalā dullabhā lokasmiṃ? Yo ca pubbakārī, yo ca kataññū katavedī – ime dve puggalā dullabhā lokasmiṃ.

    84. කතමෙ ද්‌වෙ පුග්‌ගලා දුත්‌තප්‌පයා? යො ච ලද්‌ධං ලද්‌ධං නික්‌ඛිපති, යො ච ලද්‌ධං ලද්‌ධං විස්‌සජ්‌ජෙති – ඉමෙ ද්‌වෙ පුග්‌ගලා ‘‘දුත්‌තප්‌පයා’’.

    84. Katame dve puggalā duttappayā? Yo ca laddhaṃ laddhaṃ nikkhipati, yo ca laddhaṃ laddhaṃ vissajjeti – ime dve puggalā ‘‘duttappayā’’.

    85. කතමෙ ද්‌වෙ පුග්‌ගලා සුතප්‌පයා? යො ච ලද්‌ධං ලද්‌ධං න නික්‌ඛිපති, යො ච ලද්‌ධං ලද්‌ධං න විස්‌සජ්‌ජෙති – ඉමෙ ද්‌වෙ පුග්‌ගලා ‘‘සුතප්‌පයා’’.

    85. Katame dve puggalā sutappayā? Yo ca laddhaṃ laddhaṃ na nikkhipati, yo ca laddhaṃ laddhaṃ na vissajjeti – ime dve puggalā ‘‘sutappayā’’.

    86. කතමෙසං ද්‌වින්‌නං පුග්‌ගලානං ආසවා වඩ්‌ඪන්‌ති? යො ච න කුක්‌කුච්‌චායිතබ්‌බං කුක්‌කුච්‌චායති, යො ච කුක්‌කුච්‌චායිතබ්‌බං න කුක්‌කුච්‌චායති – ඉමෙසං ද්‌වින්‌නං පුග්‌ගලානං ආසවා වඩ්‌ඪන්‌ති.

    86. Katamesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā vaḍḍhanti? Yo ca na kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyati, yo ca kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati – imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā vaḍḍhanti.

    87. කතමෙසං ද්‌වින්‌නං පුග්‌ගලානං ආසවා න වඩ්‌ඪන්‌ති? යො ච න කුක්‌කුච්‌චායිතබ්‌බං න කුක්‌කුච්‌චායති, යො ච කුක්‌කුච්‌චායිතබ්‌බං කුක්‌කුච්‌චායති – ඉමෙසං ද්‌වින්‌නං පුග්‌ගලානං ආසවා න වඩ්‌ඪන්‌ති.

    87. Katamesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā na vaḍḍhanti? Yo ca na kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati, yo ca kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyati – imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā na vaḍḍhanti.

    88. කතමො ච පුග්‌ගලො හීනාධිමුත්‌තො? ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො දුස්‌සීලො හොති පාපධම්‌මො, සො අඤ්‌ඤං දුස්‌සීලං පාපධම්‌මං සෙවති භජති පයිරුපාසති – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘හීනාධිමුත්‌තො’’.

    88. Katamo ca puggalo hīnādhimutto? Idhekacco puggalo dussīlo hoti pāpadhammo, so aññaṃ dussīlaṃ pāpadhammaṃ sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘hīnādhimutto’’.

    89. කතමො ච පුග්‌ගලො පණීතාධිමුත්‌තො? ඉධෙකච්‌චො පුග්‌ගලො සීලවා හොති කල්‍යාණධම්‌මො, සො අඤ්‌ඤං සීලවන්‌තං කල්‍යාණධම්‌මං සෙවති භජති පයිරුපාසති – අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො ‘‘පණීතාධිමුත්‌තො’’.

    89. Katamo ca puggalo paṇītādhimutto? Idhekacco puggalo sīlavā hoti kalyāṇadhammo, so aññaṃ sīlavantaṃ kalyāṇadhammaṃ sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paṇītādhimutto’’.

    90. කතමො ච පුග්‌ගලො තිත්‌තො? පච්‌චෙකසම්‌බුද්‌ධා 19 යෙ ච තථාගතස්‌ස සාවකා අරහන්‌තො තිත්‌තා. සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො තිත්‌තො ච තප්‌පෙතා ච 20.

    90. Katamo ca puggalo titto? Paccekasambuddhā 21 ye ca tathāgatassa sāvakā arahanto tittā. Sammāsambuddho titto ca tappetā ca 22.

    දුකනිද්‌දෙසො.

    Dukaniddeso.







    Footnotes:
    1. දූසනා දූසිතත්‌තං (ස්‍යා.)
    2. dūsanā dūsitattaṃ (syā.)
    3. ආඨපනා (ක.) විභ. 891
    4. āṭhapanā (ka.) vibha. 891
    5. මක්‌ඛීයනා මක්‌ඛීයිතත්‌තං (සී.), මක්‌ඛියනා මක්‌ඛියිතත්‌තං (ක.)
    6. makkhīyanā makkhīyitattaṃ (sī.), makkhiyanā makkhiyitattaṃ (ka.)
    7. උස්‌සුයා උස්‌සුයනා (ක.) විභ. 893
    8. ussuyā ussuyanā (ka.) vibha. 893
    9. කක්‌ඛළතා කක්‌ඛළියං (ස්‍යා.) එවං ඛුද්‌දකවිභඞ්‌ගදුකනිද්‌දෙසෙපි
    10. kakkhaḷatā kakkhaḷiyaṃ (syā.) evaṃ khuddakavibhaṅgadukaniddesepi
    11. අසංගාහනා අපරියොගාහනා (සී. ස්‍යා. ක.)
    12. asaṃgāhanā apariyogāhanā (sī. syā. ka.)
    13. සුකටදුක්‌කටානං (සී.)
    14. සමග්‌ගතා (ක.)
    15. විපරියෙසග්‌ගාහො (සබ්‌බත්‌ථ) පදසිද්‌ධි චින්‌තෙතබ්‌බා
    16. sukaṭadukkaṭānaṃ (sī.)
    17. samaggatā (ka.)
    18. vipariyesaggāho (sabbattha) padasiddhi cintetabbā
    19. පච්‌චෙකබුද්‌ධො (සී.)
    20. තප්‌පෙතා ච, අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො තිත්‌තො (සී.)
    21. paccekabuddho (sī.)
    22. tappetā ca, ayaṃ vuccati puggalo titto (sī.)



    Related texts:



    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 2. දුකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 2. Dukaniddesavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 2. දුකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 2. Dukaniddesavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 2. දුකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 2. Dukaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact