Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਾਲ਼ਿ • Puggalapaññattipāḷi

    ੨. ਦੁਕਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ

    2. Dukapuggalapaññatti

    ੪੫. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕੋਧਨੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਕੋਧੋ? ਯੋ ਕੋਧੋ ਕੁਜ੍ਝਨਾ ਕੁਜ੍ਝਿਤਤ੍ਤਂ ਦੋਸੋ ਦੁਸ੍ਸਨਾ ਦੁਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਂ 1 ਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਨਾ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਿਤਤ੍ਤਂ વਿਰੋਧੋ ਪਟਿવਿਰੋਧੋ ਚਣ੍ਡਿਕ੍ਕਂ ਅਸੁਰੋਪੋ ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕੋਧੋ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਕੋਧੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਕੋਧਨੋ’’।

    45. Katamo ca puggalo kodhano? Tattha katamo kodho? Yo kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ 2 byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaṃ kodho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kodhano’’.

    ੪੬. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਪਨਾਹੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਉਪਨਾਹੋ? ਪੁਬ੍ਬਕਾਲਂ ਕੋਧੋ ਅਪਰਕਾਲਂ ਉਪਨਾਹੋ। ਯੋ ਏવਰੂਪੋ ਉਪਨਾਹੋ ਉਪਨਯ੍ਹਨਾ ਉਪਨਯ੍ਹਿਤਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਪਨਾ 3 ਠਪਨਾ ਸਣ੍ਠਪਨਾ ਅਨੁਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਅਨੁਪ੍ਪਬਨ੍ਧਨਾ ਦਲ਼੍ਹੀਕਮ੍ਮਂ ਕੋਧਸ੍ਸ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਉਪਨਾਹੋ । ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਉਪਨਾਹੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਉਪਨਾਹੀ’’।

    46. Katamo ca puggalo upanāhī? Tattha katamo upanāho? Pubbakālaṃ kodho aparakālaṃ upanāho. Yo evarūpo upanāho upanayhanā upanayhitattaṃ aṭṭhapanā 4 ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkammaṃ kodhassa – ayaṃ vuccati upanāho . Yassa puggalassa ayaṃ upanāho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘upanāhī’’.

    ੪੭. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਕ੍ਖੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਮਕ੍ਖੋ? ਯੋ ਮਕ੍ਖੋ ਮਕ੍ਖਾਯਨਾ ਮਕ੍ਖਾਯਿਤਤ੍ਤਂ 5 ਨਿਟ੍ਠੁਰਿਯਂ ਨਿਟ੍ਠੁਰਿਯਕਮ੍ਮਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮਕ੍ਖੋ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਮਕ੍ਖੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਮਕ੍ਖੀ’’।

    47. Katamo ca puggalo makkhī? Tattha katamo makkho? Yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ 6 niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ – ayaṃ vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaṃ makkho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘makkhī’’.

    ੪੮. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਲ਼ਾਸੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪਲ਼ਾਸੋ? ਯੋ ਪਲ਼ਾਸੋ ਪਲ਼ਾਸਾਯਨਾ ਪਲ਼ਾਸਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਪਲ਼ਾਸਾਹਾਰੋ વਿવਾਦਟ੍ਠਾਨਂ ਯੁਗਗ੍ਗਾਹੋ ਅਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਲ਼ਾਸੋ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਪਲ਼ਾਸੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਪਲ਼ਾਸੀ’’।

    48. Katamo ca puggalo paḷāsī? Tattha katamo paḷāso? Yo paḷāso paḷāsāyanā paḷāsāyitattaṃ paḷāsāhāro vivādaṭṭhānaṃ yugaggāho appaṭinissaggo – ayaṃ vuccati paḷāso. Yassa puggalassa ayaṃ paḷāso appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paḷāsī’’.

    ੪੯. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਸ੍ਸੁਕੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਇਸ੍ਸਾ? ਯਾ ਪਰਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਗਰੁਕਾਰਮਾਨਨવਨ੍ਦਨਪੂਜਨਾਸੁ ਇਸ੍ਸਾ ਇਸ੍ਸਾਯਨਾ ਇਸ੍ਸਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਉਸੂਯਾ ਉਸੂਯਨਾ 7 ਉਸੂਯਿਤਤ੍ਤਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਇਸ੍ਸਾ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਇਸ੍ਸਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਇਸ੍ਸੁਕੀ’’।

    49. Katamo ca puggalo issukī? Tattha katamā issā? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā 8 usūyitattaṃ – ayaṃ vuccati issā. Yassa puggalassa ayaṃ issā appahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘issukī’’.

    ੫੦. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਚ੍ਛਰੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ? ਪਞ੍ਚ ਮਚ੍ਛਰਿਯਾਨਿ – ਆવਾਸਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਕੁਲਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਲਾਭਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, વਣ੍ਣਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਧਮ੍ਮਮਚ੍ਛਰਿਯਂ। ਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਮਚ੍ਛੇਰਂ ਮਚ੍ਛਰਾਯਨਾ ਮਚ੍ਛਰਾਯਿਤਤ੍ਤਂ વੇવਿਚ੍ਛਂ ਕਦਰਿਯਂ ਕਟੁਕਞ੍ਚੁਕਤਾ ਅਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਇਦਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਮਚ੍ਛਰੀ’’।

    50. Katamo ca puggalo maccharī? Tattha katamaṃ macchariyaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ macchariyaṃ appahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘maccharī’’.

    ੫੧. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਠੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਾਠੇਯ੍ਯਂ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਠੋ ਹੋਤਿ ਪਰਿਸਠੋ। ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਸਠਂ ਸਠਤਾ ਸਾਠੇਯ੍ਯਂ ਕਕ੍ਕਰਤਾ ਕਕ੍ਕਰਿਯਂ 9 ਪਰਿਕ੍ਖਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਾਰਿਕ੍ਖਤ੍ਤਿਯਂ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਾਠੇਯ੍ਯਂ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਇਦਂ ਸਾਠੇਯ੍ਯਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਸਠੋ’’।

    51. Katamo ca puggalo saṭho? Tattha katamaṃ sāṭheyyaṃ? Idhekacco saṭho hoti parisaṭho. Yaṃ tattha saṭhaṃ saṭhatā sāṭheyyaṃ kakkaratā kakkariyaṃ 10 parikkhattattā pārikkhattiyaṃ – idaṃ vuccati sāṭheyyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ sāṭheyyaṃ appahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘saṭho’’.

    ੫੨. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਾਯਾવੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਮਾਯਾ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਹੇਤੁ ਪਾਪਿਕਂ ਇਚ੍ਛਂ ਪਣਿਦਹਤਿ – ‘‘ਮਾ ਮਂ ਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਮਾ ਮਂ ਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਤਿ ‘‘ਮਾ ਮਂ ਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ, ‘‘ਮਾ ਮਂ ਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਕਾਯੇਨ ਪਰਕ੍ਕਮਤਿ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਮਾਯਾ ਮਾਯਾવਿਤਾ ਅਚ੍ਚਾਸਰਾ વਞ੍ਚਨਾ ਨਿਕਤਿ વਿਕਿਰਣਾ ਪਰਿਹਰਣਾ ਗੂਹਨਾ ਪਰਿਗੂਹਨਾ ਛਾਦਨਾ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਾ ਅਨੁਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਂ ਅਨਾવਿਕਮ੍ਮਂ વੋਚ੍ਛਾਦਨਾ ਪਾਪਕਿਰਿਯਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮਾਯਾ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਮਾਯਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਮਾਯਾવੀ’’।

    52. Katamo ca puggalo māyāvī? Tattha katamā māyā? Idhekacco kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati – ‘‘mā maṃ jaññā’’ti icchati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti saṅkappati ‘‘mā maṃ jaññā’’ti vācaṃ bhāsati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accāsarā vañcanā nikati vikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paṭicchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā – ayaṃ vuccati māyā. Yassa puggalassa ayaṃ māyā appahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘māyāvī’’.

    ੫੩. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਹਿਰਿਕੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਹਿਰਿਕਂ? ਯਂ ਨ ਹਿਰੀਯਤਿ ਹਿਰਿਯਿਤਬ੍ਬੇਨ ਨ ਹਿਰੀਯਤਿ ਪਾਪਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਹਿਰਿਕਂ। ਇਮਿਨਾ ਅਹਿਰਿਕੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਹਿਰਿਕੋ’’।

    53. Katamo ca puggalo ahiriko? Tattha katamaṃ ahirikaṃ? Yaṃ na hirīyati hiriyitabbena na hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ahirikaṃ. Iminā ahirikena samannāgato puggalo ‘‘ahiriko’’.

    ੫੪. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ? ਯਂ ਨ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਤਿ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਿਤਬ੍ਬੇਨ ਨ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਤਿ ਪਾਪਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ। ਇਮਿਨਾ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪੀ’’।

    54. Katamo ca puggalo anottappī? Tattha katamaṃ anottappaṃ? Yaṃ na ottappati ottappitabbena na ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati anottappaṃ. Iminā anottappena samannāgato puggalo ‘‘anottappī’’.

    ੫੫. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦੁਬ੍ਬਚੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਦੋવਚਸ੍ਸਤਾ? ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੇ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਦੋવਚਸ੍ਸਾਯਂ ਦੋવਚਸ੍ਸਿਯਂ ਦੋવਚਸ੍ਸਤਾ વਿਪ੍ਪਟਿਕੁਲਗ੍ਗਾਹਿਤਾ વਿਪਚ੍ਚਨੀਕਸਾਤਤਾ ਅਨਾਦਰਿਯਂ ਅਨਾਦਰਿਯਤਾ ਅਗਾਰવਤਾ ਅਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸવਤਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਦੋવਚਸ੍ਸਤਾ। ਇਮਾਯ ਦੋવਚਸ੍ਸਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਦੁਬ੍ਬਚੋ’’।

    55. Katamo ca puggalo dubbaco? Tattha katamo dovacassatā? Sahadhammike vuccamāne dovacassāyaṃ dovacassiyaṃ dovacassatā vippaṭikulaggāhitā vipaccanīkasātatā anādariyaṃ anādariyatā agāravatā appatissavatā – ayaṃ vuccati dovacassatā. Imāya dovacassatāya samannāgato puggalo ‘‘dubbaco’’.

    ੫੬. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਾ? ਯੇ ਤੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤਾ ਮਚ੍ਛਰਿਨੋ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਾ, ਯਾ ਤੇਸਂ ਸੇવਨਾ ਨਿਸੇવਨਾ ਸਂਸੇવਨਾ ਭਜਨਾ ਸਮ੍ਭਜਨਾ ਭਤ੍ਤਿ ਸਮ੍ਭਤ੍ਤਿ ਸਮ੍ਪવਙ੍ਕਤਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਾ। ਇਮਾਯ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਪਾਪਮਿਤ੍ਤੋ’’।

    56. Katamo ca puggalo pāpamitto? Tattha katamā pāpamittatā? Ye te puggalā assaddhā dussīlā appassutā maccharino duppaññā, yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā – ayaṃ vuccati pāpamittatā. Imāya pāpamittatāya samannāgato puggalo ‘‘pāpamitto’’.

    ੫੭. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਅਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਅਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ; ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਨ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਰਕ੍ਖਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਨ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਞ੍ਞਾਯ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ; ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਨ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਰਕ੍ਖਤਿ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਨ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਯਾ ਇਮੇਸਂ ਛਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਅਗੁਤ੍ਤਿ ਅਗੋਪਨਾ ਅਨਾਰਕ੍ਖੋ ਅਸਂવਰੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਅਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾ। ਇਮਾਯ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਅਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਅਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ’’।

    57. Katamo ca puggalo indriyesu aguttadvāro? Tattha katamā indriyesu aguttadvāratā? Idhekacco puggalo cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṃ, manindriye na saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ agutti agopanā anārakkho asaṃvaro – ayaṃ vuccati indriyesu aguttadvāratā. Imāya indriyesu aguttadvāratāya samannāgato puggalo ‘‘indriyesu aguttadvāro’’.

    ੫੮. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਭੋਜਨੇ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਭੋਜਨੇ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਅਯੋਨਿਸੋ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤਿ ਦવਾਯ ਮਦਾਯ ਮਣ੍ਡਨਾਯ વਿਭੂਸਨਾਯ, ਯਾ ਤਤ੍ਥ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਤਾ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ ਅਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਭੋਜਨੇ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਭੋਜਨੇ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ। ਇਮਾਯ ਭੋਜਨੇ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਭੋਜਨੇ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ’’।

    58. Katamo ca puggalo bhojane amattaññū? Tattha katamā bhojane amattaññutā? Idhekacco puggalo appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṃ āhāreti davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya, yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati bhojane amattaññutā. Imāya bhojane amattaññutāya samannāgato puggalo ‘‘bhojane amattaññū’’.

    ੫੯. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਚ੍ਚਂ? ਯਾ ਅਸ੍ਸਤਿ ਅਨਨੁਸ੍ਸਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਸ੍ਸਤਿ ਅਸ੍ਸਤਿ ਅਸ੍ਸਰਣਤਾ ਅਧਾਰਣਤਾ ਪਿਲਾਪਨਤਾ ਸਮ੍ਮੁਸਨਤਾ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਚ੍ਚਂ। ਇਮਿਨਾ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਚ੍ਚੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿ’’।

    59. Katamo ca puggalo muṭṭhassati? Tattha katamaṃ muṭṭhassaccaṃ? Yā assati ananussati appaṭissati assati assaraṇatā adhāraṇatā pilāpanatā sammusanatā – idaṃ vuccati muṭṭhassaccaṃ. Iminā muṭṭhassaccena samannāgato puggalo ‘‘muṭṭhassati’’.

    ੬੦. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ? ਯਂ ਅਞ੍ਞਾਣਂ ਅਦਸ੍ਸਨਂ ਅਨਭਿਸਮਯੋ ਅਨਨੁਬੋਧੋ ਅਸਮ੍ਬੋਧੋ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧੋ ਅਸਙ੍ਗਾਹਣਾ ਅਪਰਿਯੋਗਾਹਣਾ 11 ਅਸਮਪੇਕ੍ਖਣਾ ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ ਅਪਚ੍ਚਕ੍ਖਕਮ੍ਮਂ ਦੁਮ੍ਮੇਜ੍ਝਂ ਬਾਲ੍ਯਂ ਅਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਮੋਹੋ ਪਮੋਹੋ ਸਮ੍ਮੋਹੋ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਅવਿਜ੍ਜੋਘੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਯੋਗੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਲਙ੍ਗੀ ਮੋਹੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ। ਇਮਿਨਾ ਅਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੋ’’।

    60. Katamo ca puggalo asampajāno? Tattha katamaṃ asampajaññaṃ? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhaṇā apariyogāhaṇā 12 asamapekkhaṇā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – idaṃ vuccati asampajaññaṃ. Iminā asampajaññena samannāgato puggalo ‘‘asampajāno’’.

    ੬੧. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੀਲવਿਪਨ੍ਨੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿ? ਕਾਯਿਕੋ વੀਤਿਕ੍ਕਮੋ વਾਚਸਿਕੋ વੀਤਿਕ੍ਕਮੋ ਕਾਯਿਕવਾਚਸਿਕੋ વੀਤਿਕ੍ਕਮੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਦੁਸ੍ਸਿਲ੍ਯਂ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿ। ਇਮਾਯ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਸੀਲવਿਪਨ੍ਨੋ’’।

    61. Katamo ca puggalo sīlavipanno? Tattha katamā sīlavipatti? Kāyiko vītikkamo vācasiko vītikkamo kāyikavācasiko vītikkamo – ayaṃ vuccati sīlavipatti. Sabbampi dussilyaṃ sīlavipatti. Imāya sīlavipattiyā samannāgato puggalo ‘‘sīlavipanno’’.

    ੬੨. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪਨ੍ਨੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪਤ੍ਤਿ? ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਯਿਟ੍ਠਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਹੁਤਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ 13 ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਅਯਂ ਲੋਕੋ , ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ , ਨਤ੍ਥਿ ਮਾਤਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਿਤਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਲੋਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਮ੍ਮਗ੍ਗਤਾ 14 ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਯੇ ਇਮਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਹਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਕਨ੍ਤਾਰੋ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੂਕਾਯਿਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪ੍ਫਨ੍ਦਿਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਯੋਜਨਂ ਗਾਹੋ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹੋ ਅਭਿਨਿવੇਸੋ ਪਰਾਮਾਸੋ ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗੋ ਮਿਚ੍ਛਾਪਥੋ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨਂ વਿਪਰਿਯਾਸਗ੍ਗਾਹੋ 15, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪਤ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪਤ੍ਤਿ। ਇਮਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪਨ੍ਨੋ’’।

    62. Katamo ca puggalo diṭṭhivipanno? Tattha katamā diṭṭhivipatti? ‘‘Natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ 16 kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko , natthi paro loko , natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā 17 sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’’ti. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho 18, ayaṃ vuccati diṭṭhivipatti. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Imāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo ‘‘diṭṭhivipanno’’.

    ੬੩. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਂਯੋਜਨੋ? ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚੋਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਿ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾਨਿ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਂਯੋਜਨੋ’’।

    63. Katamo ca puggalo ajjhattasaṃyojano? Yassa puggalassa pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ajjhattasaṃyojano’’.

    ੬੪. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾਸਂਯੋਜਨੋ? ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚੁਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਿ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾਨਿ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਬਹਿਦ੍ਧਾਸਂਯੋਜਨੋ’’।

    64. Katamo ca puggalo bahiddhāsaṃyojano? Yassa puggalassa pañcuddhambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘bahiddhāsaṃyojano’’.

    ੬੫. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਕ੍ਕੋਧਨੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਕੋਧੋ? ਯੋ ਕੋਧੋ ਕੁਜ੍ਝਨਾ ਕੁਜ੍ਝਿਤਤ੍ਤਂ ਦੋਸੋ ਦੁਸ੍ਸਨਾ ਦੁਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਂ ਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਨਾ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਿਤਤ੍ਤਂ વਿਰੋਧੋ ਪਟਿવਿਰੋਧੋ ਚਣ੍ਡਿਕ੍ਕਂ ਅਸੁਰੋਪੋ ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕੋਧੋ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਕੋਧੋ ਪਹੀਨੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਕ੍ਕੋਧਨੋ’’।

    65. Katamo ca puggalo akkodhano? Tattha katamo kodho? Yo kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaṃ kodho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘akkodhano’’.

    ੬੬. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਨੁਪਨਾਹੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਉਪਨਾਹੋ? ਪੁਬ੍ਬਕਾਲਂ ਕੋਧੋ ਅਪਰਕਾਲਂ ਉਪਨਾਹੋ ਯੋ ਏવਰੂਪੋ ਉਪਨਾਹੋ ਉਪਨਯ੍ਹਨਾ ਉਪਨਯ੍ਹਿਤਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਪਨਾ ਠਪਨਾ ਸਣ੍ਠਪਨਾ ਅਨੁਸਂਸਨ੍ਦਨਾ ਅਨੁਪ੍ਪਬਨ੍ਧਨਾ ਦਲ਼੍ਹੀਕਮ੍ਮਂ ਕੋਧਸ੍ਸ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਉਪਨਾਹੋ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਉਪਨਾਹੋ ਪਹੀਨੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਨੁਪਨਾਹੀ’’।

    66. Katamo ca puggalo anupanāhī? Tattha katamo upanāho? Pubbakālaṃ kodho aparakālaṃ upanāho yo evarūpo upanāho upanayhanā upanayhitattaṃ aṭṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkammaṃ kodhassa – ayaṃ vuccati upanāho. Yassa puggalassa ayaṃ upanāho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anupanāhī’’.

    ੬੭. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਮਕ੍ਖੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਮਕ੍ਖੋ? ਯੋ ਮਕ੍ਖੋ ਮਕ੍ਖਾਯਨਾ ਮਕ੍ਖਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠੁਰਿਯਂ ਨਿਟ੍ਠੁਰਿਯਕਮ੍ਮਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮਕ੍ਖੋ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਮਕ੍ਖੋ ਪਹੀਨੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਮਕ੍ਖੀ’’।

    67. Katamo ca puggalo amakkhī? Tattha katamo makkho? Yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ – ayaṃ vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaṃ makkho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amakkhī’’.

    ੬੮. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਪਲ਼ਾਸੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪਲ਼ਾਸੋ? ਯੋ ਪਲ਼ਾਸੋ ਪਲ਼ਾਸਾਯਨਾ ਪਲ਼ਾਸਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਪਲ਼ਾਸਾਹਾਰੋ વਿવਾਦਟ੍ਠਾਨਂ ਯੁਗਗ੍ਗਾਹੋ ਅਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਲ਼ਾਸੋ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਪਲ਼ਾਸੋ ਪਹੀਨੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਪਲ਼ਾਸੀ’’।

    68. Katamo ca puggalo apaḷāsī? Tattha katamo paḷāso? Yo paḷāso paḷāsāyanā paḷāsāyitattaṃ paḷāsāhāro vivādaṭṭhānaṃ yugaggāho appaṭinissaggo – ayaṃ vuccati paḷāso. Yassa puggalassa ayaṃ paḷāso pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘apaḷāsī’’.

    ੬੯. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਨਿਸ੍ਸੁਕੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਇਸ੍ਸਾ? ਯਾ ਪਰਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਗਰੁਕਾਰਮਾਨਨવਨ੍ਦਨਪੂਜਨਾਸੁ ਇਸ੍ਸਾ ਇਸ੍ਸਾਯਨਾ ਇਸ੍ਸਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਉਸੂਯਾ ਉਸੂਯਨਾ ਉਸੂਯਿਤਤ੍ਤਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਇਸ੍ਸਾ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਇਸ੍ਸਾ ਪਹੀਨਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਨਿਸ੍ਸੁਕੀ’’।

    69. Katamo ca puggalo anissukī? Tattha katamā issā? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā usūyitattaṃ – ayaṃ vuccati issā. Yassa puggalassa ayaṃ issā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anissukī’’.

    ੭੦. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗਲੋ ਅਮਚ੍ਛਰੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ? ਪਞ੍ਚ ਮਚ੍ਛਰਿਯਾਨਿ – ਆવਾਸਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਕੁਲਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਲਾਭਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, વਣ੍ਣਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਧਮ੍ਮਮਚ੍ਛਰਿਯਂ। ਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਮਚ੍ਛੇਰਂ ਮਚ੍ਛਰਾਯਨਾ ਮਚ੍ਛਰਾਯਿਤਤ੍ਤਂ વੇવਿਚ੍ਛਂ ਕਦਰਿਯਂ ਕਟੁਕਞ੍ਚੁਕਤਾ ਅਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਇਦਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ ਪਹੀਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਮਚ੍ਛਰੀ’’।

    70. Katamo ca pugalo amaccharī? Tattha katamaṃ macchariyaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ macchariyaṃ pahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amaccharī’’.

    ੭੧. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਸਠੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਾਠੇਯ੍ਯਂ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਠੋ ਹੋਤਿ ਪਰਿਸਠੋ। ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਸਠਂ ਸਠਤਾ ਸਾਠੇਯ੍ਯਂ ਕਕ੍ਕਰਤਾ ਕਕ੍ਕਰਿਯਂ ਪਰਿਕ੍ਖਤ੍ਤਤਾ ਪਾਰਿਕ੍ਖਤ੍ਤਿਯਂ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਾਠੇਯ੍ਯਂ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਇਦਂ ਸਾਠੇਯ੍ਯਂ ਪਹੀਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਸਠੋ’’।

    71. Katamo ca puggalo asaṭho? Tattha katamaṃ sāṭheyyaṃ? Idhekacco saṭho hoti parisaṭho. Yaṃ tattha saṭhaṃ saṭhatā sāṭheyyaṃ kakkaratā kakkariyaṃ parikkhattatā pārikkhattiyaṃ – idaṃ vuccati sāṭheyyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ sāṭheyyaṃ pahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘asaṭho’’.

    ੭੨. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਮਾਯਾવੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਮਾਯਾ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਹੇਤੁ ਪਾਪਿਕਂ ਇਚ੍ਛਂ ਪਣਿਦਹਤਿ – ‘‘ਮਾ ਮਂ ਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਮਾ ਮਂ ਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਤਿ, ‘‘ਮਾ ਮਂ ਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ, ‘‘ਮਾ ਮਂ ਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਕਾਯੇਨ ਪਰਕ੍ਕਮਤਿ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਮਾਯਾ ਮਾਯਾવਿਤਾ ਅਚ੍ਚਾਸਰਾ વਞ੍ਚਨਾ ਨਿਕਤਿ વਿਕਿਰਣਾ ਪਰਿਹਰਣਾ ਗੂਹਨਾ ਪਰਿਗੂਹਨਾ ਛਾਦਨਾ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਾ ਅਨੁਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਂ ਅਨਾવਿਕਮ੍ਮਂ વੋਚ੍ਛਾਦਨਾ ਪਾਪਕਿਰਿਯਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮਾਯਾ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਮਾਯਾ ਪਹੀਨਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਅਮਾਯਾવੀ’’।

    72. Katamo ca puggalo amāyāvī? Tattha katamā māyā? Idhekacco puggalo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati – ‘‘mā maṃ jaññā’’ti icchati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti saṅkappati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti vācaṃ bhāsati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accāsarā vañcanā nikati vikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paṭicchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā – ayaṃ vuccati māyā. Yassa puggalassa ayaṃ māyā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amāyāvī’’.

    ੭੩. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹਿਰਿਮਾ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਹਿਰੀ? ਯਂ ਹਿਰੀਯਤਿ ਹਿਰਿਯਿਤਬ੍ਬੇਨ ਹਿਰੀਯਤਿ ਪਾਪਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਹਿਰੀ। ਇਮਾਯ ਹਿਰਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਹਿਰਿਮਾ’’।

    73. Katamo ca puggalo hirimā? Tattha katamā hirī? Yaṃ hirīyati hiriyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ vuccati hirī. Imāya hiriyā samannāgato puggalo ‘‘hirimā’’.

    ੭੪. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪੀ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਂ? ਯਂ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਤਿ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਿਤਬ੍ਬੇਨ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਤਿ ਪਾਪਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਂ। ਇਮਿਨਾ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਓਤ੍ਤਪ੍ਪੀ’’।

    74. Katamo ca puggalo ottappī? Tattha katamaṃ ottappaṃ? Yaṃ ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ottappaṃ. Iminā ottappena samannāgato puggalo ‘‘ottappī’’.

    ੭੫. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁવਚੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਸੋવਚਸ੍ਸਤਾ? ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੇ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਸੋવਚਸ੍ਸਾਯਂ ਸੋવਚਸ੍ਸਿਯਂ ਸੋવਚਸ੍ਸਤਾ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਕੁਲਗ੍ਗਾਹਿਤਾ ਅવਿਪਚ੍ਚਨੀਕਸਾਤਤਾ ਸਾਦਰਿਯਂ ਸਾਦਰਿਯਤਾ ਸਗਾਰવਤਾ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸવਤਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸੋવਚਸ੍ਸਤਾ। ਇਮਾਯ ਸੋવਚਸ੍ਸਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਸੁવਚੋ’’।

    75. Katamo ca puggalo suvaco? Tattha katamā sovacassatā? Sahadhammike vuccamāne sovacassāyaṃ sovacassiyaṃ sovacassatā avippaṭikulaggāhitā avipaccanīkasātatā sādariyaṃ sādariyatā sagāravatā sappatissavatā – ayaṃ vuccati sovacassatā. Imāya sovacassatāya samannāgato puggalo ‘‘suvaco’’.

    ੭੬. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ? ਯੇ ਤੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਦ੍ਧਾ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਚਾਗવਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤੋ, ਯਾ ਤੇਸਂ ਸੇવਨਾ ਨਿਸੇવਨਾ ਸਂਸੇવਨਾ ਭਜਨਾ ਸਮ੍ਭਜਨਾ ਭਤ੍ਤਿ ਸਮ੍ਭਤ੍ਤਿ ਸਮ੍ਪવਙ੍ਕਤਾ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ। ਇਮਾਯ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੋ’’।

    76. Katamo ca puggalo kalyāṇamitto? Tattha katamā kalyāṇamittatā? Ye te puggalā saddhā sīlavanto bahussutā cāgavanto paññavanto, yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā – ayaṃ vuccati kalyāṇamittatā. Imāya kalyāṇamittatāya samannāgato puggalo ‘‘kalyāṇamitto’’.

    ੭੭. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਨਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ; ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਞ੍ਞਾਯ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਨਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ; ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਯਾ ਇਮੇਸਂ ਛਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਗੁਤ੍ਤਿ ਗੋਪਨਾ ਆਰਕ੍ਖੋ ਸਂવਰੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾ। ਇਮਾਯ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ’’।

    77. Katamo ca puggalo indriyesu guttadvāro? Tattha katamā indriyesu guttadvāratā? Idhekacco puggalo cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ gutti gopanā ārakkho saṃvaro – ayaṃ vuccati indriyesu guttadvāratā. Imāya indriyesu guttadvāratāya samannāgato puggalo ‘‘indriyesu guttadvāro’’.

    ੭੮. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤਿ – ‘‘ਨੇવ ਦવਾਯ, ਨ ਮਦਾਯ, ਨ ਮਣ੍ਡਨਾਯ, ਨ વਿਭੂਸਨਾਯ; ਯਾવਦੇવ ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾ ਯਾਪਨਾਯ વਿਹਿਂਸੂਪਰਤਿਯਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਨੁਗ੍ਗਹਾਯ। ਇਤਿ ਪੁਰਾਣਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਪਟਿਹਙ੍ਖਾਮਿ, ਨવਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾਤ੍ਰਾ ਚ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਅਨવਜ੍ਜਤਾ ਚ ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਚਾ’’ਤਿ। ਯਾ ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਤਾ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਭੋਜਨੇ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ। ਇਮਾਯ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ’’।

    78. Katamo ca puggalo bhojane mattaññū? Tattha katamā bhojane mattaññutā? Idhekacco puggalo paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘‘neva davāya, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya; yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya. Iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cā’’ti. Yā tattha santuṭṭhitā mattaññutā paṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati bhojane mattaññutā. Imāya bhojane mattaññutāya samannāgato puggalo ‘‘bhojane mattaññū’’.

    ੭੯. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਸਤਿ? ਯਾ ਸਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸਤਿ ਸਤਿ ਸਰਣਤਾ ਧਾਰਣਤਾ ਅਪਿਲਾਪਨਤਾ ਅਸਮ੍ਮੁਸਨਤਾ ਸਤਿ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਤਿਬਲਂ ਸਮ੍ਮਾਸਤਿ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਤਿ। ਇਮਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿ’’।

    79. Katamo ca puggalo upaṭṭhitassati? Tattha katamā sati? Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammusanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ vuccati sati. Imāya satiyā samannāgato puggalo ‘‘upaṭṭhitassati’’.

    ੮੦. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ? ਯਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਜਾਨਨਾ વਿਚਯੋ ਪવਿਚਯੋ ਧਮ੍ਮવਿਚਯੋ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਾ ਉਪਲਕ੍ਖਣਾ ਪਚ੍ਚੁਪਲਕ੍ਖਣਾ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚਂ ਕੋਸਲ੍ਲਂ ਨੇਪੁਞ੍ਞਂ વੇਭਬ੍ਯਾ ਚਿਨ੍ਤਾ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾ ਭੂਰੀ ਮੇਧਾ ਪਰਿਣਾਯਿਕਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਪਤੋਦੋ ਪਞ੍ਞਾ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਞ੍ਞਾਬਲਂ ਪਞ੍ਞਾਸਤ੍ਥਂ ਪਞ੍ਞਾਪਾਸਾਦੋ ਪਞ੍ਞਾਆਲੋਕੋ ਪਞ੍ਞਾਓਭਾਸੋ ਪਞ੍ਞਾਪਜ੍ਜੋਤੋ ਪਞ੍ਞਾਰਤਨਂ ਅਮੋਹੋ ਧਮ੍ਮવਿਚਯੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ। ਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ’’।

    80. Katamo ca puggalo sampajāno? Tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati sampajaññaṃ. Iminā sampajaññena samannāgato puggalo ‘‘sampajāno’’.

    ੮੧. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾ? ਕਾਯਿਕੋ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮੋ વਾਚਸਿਕੋ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮੋ ਕਾਯਿਕવਾਚਸਿਕੋ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾ। ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਸੀਲਸਂવਰੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾ। ਇਮਾਯ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’।

    81. Katamo ca puggalo sīlasampanno? Tattha katamā sīlasampadā? Kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo kāyikavācasiko avītikkamo – ayaṃ vuccati sīlasampadā. Sabbopi sīlasaṃvaro sīlasampadā. Imāya sīlasampadāya samannāgato puggalo ‘‘sīlasampanno’’.

    ੮੨. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ? ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਦਾ? ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਯਿਟ੍ਠਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਹੁਤਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਯਂ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਮਾਤਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਿਤਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਲੋਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਮ੍ਮਗ੍ਗਤਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਯੇ ਇਮਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਜਾਨਨਾ…ਪੇ॰… ਅਮੋਹੋ ਧਮ੍ਮવਿਚਯੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਦਾ। ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਦਾ। ਇਮਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਦਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’।

    82. Katamo ca puggalo diṭṭhisampanno? Tattha katamā diṭṭhisampadā? ‘‘Atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭhaṃ, atthi hutaṃ, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, atthi ayaṃ loko, atthi paro loko, atthi mātā, atthi pitā, atthi sattā opapātikā, atthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’’ti. Yā evarūpā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati diṭṭhisampadā. Sabbāpi sammādiṭṭhi diṭṭhisampadā. Imāya diṭṭhisampadāya samannāgato puggalo ‘‘diṭṭhisampanno’’.

    ੮੩. ਕਤਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਦੁਲ੍ਲਭਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ? ਯੋ ਚ ਪੁਬ੍ਬਕਾਰੀ, ਯੋ ਚ ਕਤਞ੍ਞੂ ਕਤવੇਦੀ – ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਦੁਲ੍ਲਭਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ।

    83. Katame dve puggalā dullabhā lokasmiṃ? Yo ca pubbakārī, yo ca kataññū katavedī – ime dve puggalā dullabhā lokasmiṃ.

    ੮੪. ਕਤਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਦੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯਾ? ਯੋ ਚ ਲਦ੍ਧਂ ਲਦ੍ਧਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਯੋ ਚ ਲਦ੍ਧਂ ਲਦ੍ਧਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ – ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ‘‘ਦੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯਾ’’।

    84. Katame dve puggalā duttappayā? Yo ca laddhaṃ laddhaṃ nikkhipati, yo ca laddhaṃ laddhaṃ vissajjeti – ime dve puggalā ‘‘duttappayā’’.

    ੮੫. ਕਤਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸੁਤਪ੍ਪਯਾ? ਯੋ ਚ ਲਦ੍ਧਂ ਲਦ੍ਧਂ ਨ ਨਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਯੋ ਚ ਲਦ੍ਧਂ ਲਦ੍ਧਂ ਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ – ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ‘‘ਸੁਤਪ੍ਪਯਾ’’।

    85. Katame dve puggalā sutappayā? Yo ca laddhaṃ laddhaṃ na nikkhipati, yo ca laddhaṃ laddhaṃ na vissajjeti – ime dve puggalā ‘‘sutappayā’’.

    ੮੬. ਕਤਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਆਸવਾ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ? ਯੋ ਚ ਨ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਿਤਬ੍ਬਂ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਤਿ, ਯੋ ਚ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਿਤਬ੍ਬਂ ਨ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਤਿ – ਇਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਆਸવਾ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ।

    86. Katamesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā vaḍḍhanti? Yo ca na kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyati, yo ca kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati – imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā vaḍḍhanti.

    ੮੭. ਕਤਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਆਸવਾ ਨ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ? ਯੋ ਚ ਨ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਿਤਬ੍ਬਂ ਨ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਤਿ, ਯੋ ਚ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਿਤਬ੍ਬਂ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਤਿ – ਇਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਆਸવਾ ਨ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ।

    87. Katamesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā na vaḍḍhanti? Yo ca na kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati, yo ca kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyati – imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā na vaḍḍhanti.

    ੮੮. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਹੋਤਿ ਪਾਪਧਮ੍ਮੋ, ਸੋ ਅਞ੍ਞਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਂ ਪਾਪਧਮ੍ਮਂ ਸੇવਤਿ ਭਜਤਿ ਪਯਿਰੁਪਾਸਤਿ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’।

    88. Katamo ca puggalo hīnādhimutto? Idhekacco puggalo dussīlo hoti pāpadhammo, so aññaṃ dussīlaṃ pāpadhammaṃ sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘hīnādhimutto’’.

    ੮੯. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਣੀਤਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੀਲવਾ ਹੋਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮੋ, ਸੋ ਅਞ੍ਞਂ ਸੀਲવਨ੍ਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮਂ ਸੇવਤਿ ਭਜਤਿ ਪਯਿਰੁਪਾਸਤਿ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਪਣੀਤਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’।

    89. Katamo ca puggalo paṇītādhimutto? Idhekacco puggalo sīlavā hoti kalyāṇadhammo, so aññaṃ sīlavantaṃ kalyāṇadhammaṃ sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paṇītādhimutto’’.

    ੯੦. ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਿਤ੍ਤੋ? ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ 19 ਯੇ ਚ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਾવਕਾ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਤਿਤ੍ਤਾ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਤਿਤ੍ਤੋ ਚ ਤਪ੍ਪੇਤਾ ਚ 20

    90. Katamo ca puggalo titto? Paccekasambuddhā 21 ye ca tathāgatassa sāvakā arahanto tittā. Sammāsambuddho titto ca tappetā ca 22.

    ਦੁਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ।

    Dukaniddeso.







    Footnotes:
    1. ਦੂਸਨਾ ਦੂਸਿਤਤ੍ਤਂ (ਸ੍ਯਾ॰)
    2. dūsanā dūsitattaṃ (syā.)
    3. ਆਠਪਨਾ (ਕ॰) વਿਭ॰ ੮੯੧
    4. āṭhapanā (ka.) vibha. 891
    5. ਮਕ੍ਖੀਯਨਾ ਮਕ੍ਖੀਯਿਤਤ੍ਤਂ (ਸੀ॰), ਮਕ੍ਖਿਯਨਾ ਮਕ੍ਖਿਯਿਤਤ੍ਤਂ (ਕ॰)
    6. makkhīyanā makkhīyitattaṃ (sī.), makkhiyanā makkhiyitattaṃ (ka.)
    7. ਉਸ੍ਸੁਯਾ ਉਸ੍ਸੁਯਨਾ (ਕ॰) વਿਭ॰ ੮੯੩
    8. ussuyā ussuyanā (ka.) vibha. 893
    9. ਕਕ੍ਖਲ਼ਤਾ ਕਕ੍ਖਲ਼ਿਯਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਏવਂ ਖੁਦ੍ਦਕવਿਭਙ੍ਗਦੁਕਨਿਦ੍ਦੇਸੇਪਿ
    10. kakkhaḷatā kakkhaḷiyaṃ (syā.) evaṃ khuddakavibhaṅgadukaniddesepi
    11. ਅਸਂਗਾਹਨਾ ਅਪਰਿਯੋਗਾਹਨਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰)
    12. asaṃgāhanā apariyogāhanā (sī. syā. ka.)
    13. ਸੁਕਟਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ (ਸੀ॰)
    14. ਸਮਗ੍ਗਤਾ (ਕ॰)
    15. વਿਪਰਿਯੇਸਗ੍ਗਾਹੋ (ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ) ਪਦਸਿਦ੍ਧਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾ
    16. sukaṭadukkaṭānaṃ (sī.)
    17. samaggatā (ka.)
    18. vipariyesaggāho (sabbattha) padasiddhi cintetabbā
    19. ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ (ਸੀ॰)
    20. ਤਪ੍ਪੇਤਾ ਚ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਿਤ੍ਤੋ (ਸੀ॰)
    21. paccekabuddho (sī.)
    22. tappetā ca, ayaṃ vuccati puggalo titto (sī.)



    Related texts:



    ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ੨. ਦੁਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੨. ਦੁਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ੨. ਦੁਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact