Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തിപാളി • Puggalapaññattipāḷi

    ൨. ദുകപുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തി

    2. Dukapuggalapaññatti

    ൪൫. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ കോധനോ? തത്ഥ കതമോ കോധോ? യോ കോധോ കുജ്ഝനാ കുജ്ഝിതത്തം ദോസോ ദുസ്സനാ ദുസ്സിതത്തം 1 ബ്യാപത്തി ബ്യാപജ്ജനാ ബ്യാപജ്ജിതത്തം വിരോധോ പടിവിരോധോ ചണ്ഡിക്കം അസുരോപോ അനത്തമനതാ ചിത്തസ്സ – അയം വുച്ചതി കോധോ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം കോധോ അപ്പഹീനോ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘കോധനോ’’.

    45. Katamo ca puggalo kodhano? Tattha katamo kodho? Yo kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ 2 byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaṃ kodho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kodhano’’.

    ൪൬. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഉപനാഹീ? തത്ഥ കതമോ ഉപനാഹോ? പുബ്ബകാലം കോധോ അപരകാലം ഉപനാഹോ. യോ ഏവരൂപോ ഉപനാഹോ ഉപനയ്ഹനാ ഉപനയ്ഹിതത്തം അട്ഠപനാ 3 ഠപനാ സണ്ഠപനാ അനുസംസന്ദനാ അനുപ്പബന്ധനാ ദള്ഹീകമ്മം കോധസ്സ – അയം വുച്ചതി ഉപനാഹോ . യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം ഉപനാഹോ അപ്പഹീനോ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ഉപനാഹീ’’.

    46. Katamo ca puggalo upanāhī? Tattha katamo upanāho? Pubbakālaṃ kodho aparakālaṃ upanāho. Yo evarūpo upanāho upanayhanā upanayhitattaṃ aṭṭhapanā 4 ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkammaṃ kodhassa – ayaṃ vuccati upanāho . Yassa puggalassa ayaṃ upanāho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘upanāhī’’.

    ൪൭. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ മക്ഖീ? തത്ഥ കതമോ മക്ഖോ? യോ മക്ഖോ മക്ഖായനാ മക്ഖായിതത്തം 5 നിട്ഠുരിയം നിട്ഠുരിയകമ്മം – അയം വുച്ചതി മക്ഖോ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം മക്ഖോ അപ്പഹീനോ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘മക്ഖീ’’.

    47. Katamo ca puggalo makkhī? Tattha katamo makkho? Yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ 6 niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ – ayaṃ vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaṃ makkho appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘makkhī’’.

    ൪൮. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ പളാസീ? തത്ഥ കതമോ പളാസോ? യോ പളാസോ പളാസായനാ പളാസായിതത്തം പളാസാഹാരോ വിവാദട്ഠാനം യുഗഗ്ഗാഹോ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗോ – അയം വുച്ചതി പളാസോ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം പളാസോ അപ്പഹീനോ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘പളാസീ’’.

    48. Katamo ca puggalo paḷāsī? Tattha katamo paḷāso? Yo paḷāso paḷāsāyanā paḷāsāyitattaṃ paḷāsāhāro vivādaṭṭhānaṃ yugaggāho appaṭinissaggo – ayaṃ vuccati paḷāso. Yassa puggalassa ayaṃ paḷāso appahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paḷāsī’’.

    ൪൯. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഇസ്സുകീ? തത്ഥ കതമാ ഇസ്സാ? യാ പരലാഭസക്കാരഗരുകാരമാനനവന്ദനപൂജനാസു ഇസ്സാ ഇസ്സായനാ ഇസ്സായിതത്തം ഉസൂയാ ഉസൂയനാ 7 ഉസൂയിതത്തം – അയം വുച്ചതി ഇസ്സാ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം ഇസ്സാ അപ്പഹീനാ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ഇസ്സുകീ’’.

    49. Katamo ca puggalo issukī? Tattha katamā issā? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā 8 usūyitattaṃ – ayaṃ vuccati issā. Yassa puggalassa ayaṃ issā appahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘issukī’’.

    ൫൦. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ മച്ഛരീ? തത്ഥ കതമം മച്ഛരിയം? പഞ്ച മച്ഛരിയാനി – ആവാസമച്ഛരിയം, കുലമച്ഛരിയം, ലാഭമച്ഛരിയം, വണ്ണമച്ഛരിയം, ധമ്മമച്ഛരിയം. യം ഏവരൂപം മച്ഛേരം മച്ഛരായനാ മച്ഛരായിതത്തം വേവിച്ഛം കദരിയം കടുകഞ്ചുകതാ അഗ്ഗഹിതത്തം ചിത്തസ്സ – ഇദം വുച്ചതി മച്ഛരിയം. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഇദം മച്ഛരിയം അപ്പഹീനം – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘മച്ഛരീ’’.

    50. Katamo ca puggalo maccharī? Tattha katamaṃ macchariyaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ macchariyaṃ appahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘maccharī’’.

    ൫൧. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സഠോ? തത്ഥ കതമം സാഠേയ്യം? ഇധേകച്ചോ സഠോ ഹോതി പരിസഠോ. യം തത്ഥ സഠം സഠതാ സാഠേയ്യം കക്കരതാ കക്കരിയം 9 പരിക്ഖത്തത്താ പാരിക്ഖത്തിയം – ഇദം വുച്ചതി സാഠേയ്യം. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഇദം സാഠേയ്യം അപ്പഹീനം – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘സഠോ’’.

    51. Katamo ca puggalo saṭho? Tattha katamaṃ sāṭheyyaṃ? Idhekacco saṭho hoti parisaṭho. Yaṃ tattha saṭhaṃ saṭhatā sāṭheyyaṃ kakkaratā kakkariyaṃ 10 parikkhattattā pārikkhattiyaṃ – idaṃ vuccati sāṭheyyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ sāṭheyyaṃ appahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘saṭho’’.

    ൫൨. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ മായാവീ? തത്ഥ കതമാ മായാ? ഇധേകച്ചോ കായേന ദുച്ചരിതം ചരിത്വാ വാചായ ദുച്ചരിതം ചരിത്വാ മനസാ ദുച്ചരിതം ചരിത്വാ തസ്സ പടിച്ഛാദനഹേതു പാപികം ഇച്ഛം പണിദഹതി – ‘‘മാ മം ജഞ്ഞാ’’തി ഇച്ഛതി, ‘‘മാ മം ജഞ്ഞാ’’തി സങ്കപ്പതി ‘‘മാ മം ജഞ്ഞാ’’തി വാചം ഭാസതി, ‘‘മാ മം ജഞ്ഞാ’’തി കായേന പരക്കമതി. യാ ഏവരൂപാ മായാ മായാവിതാ അച്ചാസരാ വഞ്ചനാ നികതി വികിരണാ പരിഹരണാ ഗൂഹനാ പരിഗൂഹനാ ഛാദനാ പടിച്ഛാദനാ അനുത്താനീകമ്മം അനാവികമ്മം വോച്ഛാദനാ പാപകിരിയാ – അയം വുച്ചതി മായാ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം മായാ അപ്പഹീനാ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘മായാവീ’’.

    52. Katamo ca puggalo māyāvī? Tattha katamā māyā? Idhekacco kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati – ‘‘mā maṃ jaññā’’ti icchati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti saṅkappati ‘‘mā maṃ jaññā’’ti vācaṃ bhāsati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accāsarā vañcanā nikati vikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paṭicchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā – ayaṃ vuccati māyā. Yassa puggalassa ayaṃ māyā appahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘māyāvī’’.

    ൫൩. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അഹിരികോ? തത്ഥ കതമം അഹിരികം? യം ന ഹിരീയതി ഹിരിയിതബ്ബേന ന ഹിരീയതി പാപകാനം അകുസലാനം ധമ്മാനം സമാപത്തിയാ – ഇദം വുച്ചതി അഹിരികം. ഇമിനാ അഹിരികേന സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘അഹിരികോ’’.

    53. Katamo ca puggalo ahiriko? Tattha katamaṃ ahirikaṃ? Yaṃ na hirīyati hiriyitabbena na hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ahirikaṃ. Iminā ahirikena samannāgato puggalo ‘‘ahiriko’’.

    ൫൪. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അനോത്തപ്പീ? തത്ഥ കതമം അനോത്തപ്പം? യം ന ഓത്തപ്പതി ഓത്തപ്പിതബ്ബേന ന ഓത്തപ്പതി പാപകാനം അകുസലാനം ധമ്മാനം സമാപത്തിയാ – ഇദം വുച്ചതി അനോത്തപ്പം. ഇമിനാ അനോത്തപ്പേന സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘അനോത്തപ്പീ’’.

    54. Katamo ca puggalo anottappī? Tattha katamaṃ anottappaṃ? Yaṃ na ottappati ottappitabbena na ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati anottappaṃ. Iminā anottappena samannāgato puggalo ‘‘anottappī’’.

    ൫൫. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ദുബ്ബചോ? തത്ഥ കതമോ ദോവചസ്സതാ? സഹധമ്മികേ വുച്ചമാനേ ദോവചസ്സായം ദോവചസ്സിയം ദോവചസ്സതാ വിപ്പടികുലഗ്ഗാഹിതാ വിപച്ചനീകസാതതാ അനാദരിയം അനാദരിയതാ അഗാരവതാ അപ്പതിസ്സവതാ – അയം വുച്ചതി ദോവചസ്സതാ. ഇമായ ദോവചസ്സതായ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ദുബ്ബചോ’’.

    55. Katamo ca puggalo dubbaco? Tattha katamo dovacassatā? Sahadhammike vuccamāne dovacassāyaṃ dovacassiyaṃ dovacassatā vippaṭikulaggāhitā vipaccanīkasātatā anādariyaṃ anādariyatā agāravatā appatissavatā – ayaṃ vuccati dovacassatā. Imāya dovacassatāya samannāgato puggalo ‘‘dubbaco’’.

    ൫൬. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ പാപമിത്തോ? തത്ഥ കതമാ പാപമിത്തതാ? യേ തേ പുഗ്ഗലാ അസ്സദ്ധാ ദുസ്സീലാ അപ്പസ്സുതാ മച്ഛരിനോ ദുപ്പഞ്ഞാ, യാ തേസം സേവനാ നിസേവനാ സംസേവനാ ഭജനാ സമ്ഭജനാ ഭത്തി സമ്ഭത്തി സമ്പവങ്കതാ – അയം വുച്ചതി പാപമിത്തതാ. ഇമായ പാപമിത്തതായ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘പാപമിത്തോ’’.

    56. Katamo ca puggalo pāpamitto? Tattha katamā pāpamittatā? Ye te puggalā assaddhā dussīlā appassutā maccharino duppaññā, yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā – ayaṃ vuccati pāpamittatā. Imāya pāpamittatāya samannāgato puggalo ‘‘pāpamitto’’.

    ൫൭. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഇന്ദ്രിയേസു അഗുത്തദ്വാരോ? തത്ഥ കതമാ ഇന്ദ്രിയേസു അഗുത്തദ്വാരതാ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി അനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ; യത്വാധികരണമേനം ചക്ഖുന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ ന പടിപജ്ജതി, ന രക്ഖതി ചക്ഖുന്ദ്രിയം, ചക്ഖുന്ദ്രിയേ ന സംവരം ആപജ്ജതി. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… ഘാനേന ഗന്ധം ഘായിത്വാ…പേ॰… ജിവ്ഹായ രസം സായിത്വാ…പേ॰… കായേന ഫോട്ഠബ്ബം ഫുസിത്വാ…പേ॰… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി അനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ; യത്വാധികരണമേനം മനിന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ ന പടിപജ്ജതി, ന രക്ഖതി മനിന്ദ്രിയം, മനിന്ദ്രിയേ ന സംവരം ആപജ്ജതി. യാ ഇമേസം ഛന്നം ഇന്ദ്രിയാനം അഗുത്തി അഗോപനാ അനാരക്ഖോ അസംവരോ – അയം വുച്ചതി ഇന്ദ്രിയേസു അഗുത്തദ്വാരതാ. ഇമായ ഇന്ദ്രിയേസു അഗുത്തദ്വാരതായ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ഇന്ദ്രിയേസു അഗുത്തദ്വാരോ’’.

    57. Katamo ca puggalo indriyesu aguttadvāro? Tattha katamā indriyesu aguttadvāratā? Idhekacco puggalo cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṃ, manindriye na saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ agutti agopanā anārakkho asaṃvaro – ayaṃ vuccati indriyesu aguttadvāratā. Imāya indriyesu aguttadvāratāya samannāgato puggalo ‘‘indriyesu aguttadvāro’’.

    ൫൮. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഭോജനേ അമത്തഞ്ഞൂ? തത്ഥ കതമാ ഭോജനേ അമത്തഞ്ഞുതാ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ അപ്പടിസങ്ഖാ അയോനിസോ ആഹാരം ആഹാരേതി ദവായ മദായ മണ്ഡനായ വിഭൂസനായ, യാ തത്ഥ അസന്തുട്ഠിതാ അമത്തഞ്ഞുതാ അപ്പടിസങ്ഖാ ഭോജനേ – അയം വുച്ചതി ഭോജനേ അമത്തഞ്ഞുതാ. ഇമായ ഭോജനേ അമത്തഞ്ഞുതായ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ഭോജനേ അമത്തഞ്ഞൂ’’.

    58. Katamo ca puggalo bhojane amattaññū? Tattha katamā bhojane amattaññutā? Idhekacco puggalo appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṃ āhāreti davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya, yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati bhojane amattaññutā. Imāya bhojane amattaññutāya samannāgato puggalo ‘‘bhojane amattaññū’’.

    ൫൯. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ മുട്ഠസ്സതി? തത്ഥ കതമം മുട്ഠസ്സച്ചം? യാ അസ്സതി അനനുസ്സതി അപ്പടിസ്സതി അസ്സതി അസ്സരണതാ അധാരണതാ പിലാപനതാ സമ്മുസനതാ – ഇദം വുച്ചതി മുട്ഠസ്സച്ചം. ഇമിനാ മുട്ഠസ്സച്ചേന സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘മുട്ഠസ്സതി’’.

    59. Katamo ca puggalo muṭṭhassati? Tattha katamaṃ muṭṭhassaccaṃ? Yā assati ananussati appaṭissati assati assaraṇatā adhāraṇatā pilāpanatā sammusanatā – idaṃ vuccati muṭṭhassaccaṃ. Iminā muṭṭhassaccena samannāgato puggalo ‘‘muṭṭhassati’’.

    ൬൦. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അസമ്പജാനോ? തത്ഥ കതമം അസമ്പജഞ്ഞം? യം അഞ്ഞാണം അദസ്സനം അനഭിസമയോ അനനുബോധോ അസമ്ബോധോ അപ്പടിവേധോ അസങ്ഗാഹണാ അപരിയോഗാഹണാ 11 അസമപേക്ഖണാ അപച്ചവേക്ഖണാ അപച്ചക്ഖകമ്മം ദുമ്മേജ്ഝം ബാല്യം അസമ്പജഞ്ഞം മോഹോ പമോഹോ സമ്മോഹോ അവിജ്ജാ അവിജ്ജോഘോ അവിജ്ജായോഗോ അവിജ്ജാനുസയോ അവിജ്ജാപരിയുട്ഠാനം അവിജ്ജാലങ്ഗീ മോഹോ അകുസലമൂലം – ഇദം വുച്ചതി അസമ്പജഞ്ഞം. ഇമിനാ അസമ്പജഞ്ഞേന സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘അസമ്പജാനോ’’.

    60. Katamo ca puggalo asampajāno? Tattha katamaṃ asampajaññaṃ? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhaṇā apariyogāhaṇā 12 asamapekkhaṇā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – idaṃ vuccati asampajaññaṃ. Iminā asampajaññena samannāgato puggalo ‘‘asampajāno’’.

    ൬൧. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സീലവിപന്നോ? തത്ഥ കതമാ സീലവിപത്തി? കായികോ വീതിക്കമോ വാചസികോ വീതിക്കമോ കായികവാചസികോ വീതിക്കമോ – അയം വുച്ചതി സീലവിപത്തി. സബ്ബമ്പി ദുസ്സില്യം സീലവിപത്തി. ഇമായ സീലവിപത്തിയാ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘സീലവിപന്നോ’’.

    61. Katamo ca puggalo sīlavipanno? Tattha katamā sīlavipatti? Kāyiko vītikkamo vācasiko vītikkamo kāyikavācasiko vītikkamo – ayaṃ vuccati sīlavipatti. Sabbampi dussilyaṃ sīlavipatti. Imāya sīlavipattiyā samannāgato puggalo ‘‘sīlavipanno’’.

    ൬൨. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ദിട്ഠിവിപന്നോ? തത്ഥ കതമാ ദിട്ഠിവിപത്തി? ‘‘നത്ഥി ദിന്നം, നത്ഥി യിട്ഠം, നത്ഥി ഹുതം, നത്ഥി സുകതദുക്കടാനം 13 കമ്മാനം ഫലം വിപാകോ, നത്ഥി അയം ലോകോ , നത്ഥി പരോ ലോകോ , നത്ഥി മാതാ, നത്ഥി പിതാ, നത്ഥി സത്താ ഓപപാതികാ, നത്ഥി ലോകേ സമണബ്രാഹ്മണാ സമ്മഗ്ഗതാ 14 സമ്മാപടിപന്നാ യേ ഇമഞ്ച ലോകം പരഞ്ച ലോകം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദേന്തീ’’തി. യാ ഏവരൂപാ ദിട്ഠി ദിട്ഠിഗതം ദിട്ഠിഗഹനം ദിട്ഠികന്താരോ ദിട്ഠിവിസൂകായികം ദിട്ഠിവിപ്ഫന്ദിതം ദിട്ഠിസംയോജനം ഗാഹോ പടിഗ്ഗാഹോ അഭിനിവേസോ പരാമാസോ കുമ്മഗ്ഗോ മിച്ഛാപഥോ മിച്ഛത്തം തിത്ഥായതനം വിപരിയാസഗ്ഗാഹോ 15, അയം വുച്ചതി ദിട്ഠിവിപത്തി. സബ്ബാപി മിച്ഛാദിട്ഠി ദിട്ഠിവിപത്തി. ഇമായ ദിട്ഠിവിപത്തിയാ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ദിട്ഠിവിപന്നോ’’.

    62. Katamo ca puggalo diṭṭhivipanno? Tattha katamā diṭṭhivipatti? ‘‘Natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ 16 kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko , natthi paro loko , natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā 17 sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’’ti. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho 18, ayaṃ vuccati diṭṭhivipatti. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. Imāya diṭṭhivipattiyā samannāgato puggalo ‘‘diṭṭhivipanno’’.

    ൬൩. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അജ്ഝത്തസംയോജനോ? യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ പഞ്ചോരമ്ഭാഗിയാനി സംയോജനാനി അപ്പഹീനാനി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അജ്ഝത്തസംയോജനോ’’.

    63. Katamo ca puggalo ajjhattasaṃyojano? Yassa puggalassa pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ajjhattasaṃyojano’’.

    ൬൪. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ബഹിദ്ധാസംയോജനോ? യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ പഞ്ചുദ്ധമ്ഭാഗിയാനി സംയോജനാനി അപ്പഹീനാനി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ബഹിദ്ധാസംയോജനോ’’.

    64. Katamo ca puggalo bahiddhāsaṃyojano? Yassa puggalassa pañcuddhambhāgiyāni saṃyojanāni appahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘bahiddhāsaṃyojano’’.

    ൬൫. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അക്കോധനോ? തത്ഥ കതമോ കോധോ? യോ കോധോ കുജ്ഝനാ കുജ്ഝിതത്തം ദോസോ ദുസ്സനാ ദുസ്സിതത്തം ബ്യാപത്തി ബ്യാപജ്ജനാ ബ്യാപജ്ജിതത്തം വിരോധോ പടിവിരോധോ ചണ്ഡിക്കം അസുരോപോ അനത്തമനതാ ചിത്തസ്സ – അയം വുച്ചതി കോധോ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം കോധോ പഹീനോ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അക്കോധനോ’’.

    65. Katamo ca puggalo akkodhano? Tattha katamo kodho? Yo kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaṃ kodho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘akkodhano’’.

    ൬൬. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അനുപനാഹീ? തത്ഥ കതമോ ഉപനാഹോ? പുബ്ബകാലം കോധോ അപരകാലം ഉപനാഹോ യോ ഏവരൂപോ ഉപനാഹോ ഉപനയ്ഹനാ ഉപനയ്ഹിതത്തം അട്ഠപനാ ഠപനാ സണ്ഠപനാ അനുസംസന്ദനാ അനുപ്പബന്ധനാ ദള്ഹീകമ്മം കോധസ്സ – അയം വുച്ചതി ഉപനാഹോ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം ഉപനാഹോ പഹീനോ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അനുപനാഹീ’’.

    66. Katamo ca puggalo anupanāhī? Tattha katamo upanāho? Pubbakālaṃ kodho aparakālaṃ upanāho yo evarūpo upanāho upanayhanā upanayhitattaṃ aṭṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkammaṃ kodhassa – ayaṃ vuccati upanāho. Yassa puggalassa ayaṃ upanāho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anupanāhī’’.

    ൬൭. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അമക്ഖീ? തത്ഥ കതമോ മക്ഖോ? യോ മക്ഖോ മക്ഖായനാ മക്ഖായിതത്തം നിട്ഠുരിയം നിട്ഠുരിയകമ്മം – അയം വുച്ചതി മക്ഖോ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം മക്ഖോ പഹീനോ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അമക്ഖീ’’.

    67. Katamo ca puggalo amakkhī? Tattha katamo makkho? Yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ – ayaṃ vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaṃ makkho pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amakkhī’’.

    ൬൮. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അപളാസീ? തത്ഥ കതമോ പളാസോ? യോ പളാസോ പളാസായനാ പളാസായിതത്തം പളാസാഹാരോ വിവാദട്ഠാനം യുഗഗ്ഗാഹോ അപ്പടിനിസ്സഗ്ഗോ – അയം വുച്ചതി പളാസോ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം പളാസോ പഹീനോ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അപളാസീ’’.

    68. Katamo ca puggalo apaḷāsī? Tattha katamo paḷāso? Yo paḷāso paḷāsāyanā paḷāsāyitattaṃ paḷāsāhāro vivādaṭṭhānaṃ yugaggāho appaṭinissaggo – ayaṃ vuccati paḷāso. Yassa puggalassa ayaṃ paḷāso pahīno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘apaḷāsī’’.

    ൬൯. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അനിസ്സുകീ? തത്ഥ കതമാ ഇസ്സാ? യാ പരലാഭസക്കാരഗരുകാരമാനനവന്ദനപൂജനാസു ഇസ്സാ ഇസ്സായനാ ഇസ്സായിതത്തം ഉസൂയാ ഉസൂയനാ ഉസൂയിതത്തം – അയം വുച്ചതി ഇസ്സാ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം ഇസ്സാ പഹീനാ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അനിസ്സുകീ’’.

    69. Katamo ca puggalo anissukī? Tattha katamā issā? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā usūyitattaṃ – ayaṃ vuccati issā. Yassa puggalassa ayaṃ issā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anissukī’’.

    ൭൦. കതമോ ച പുഗലോ അമച്ഛരീ? തത്ഥ കതമം മച്ഛരിയം? പഞ്ച മച്ഛരിയാനി – ആവാസമച്ഛരിയം, കുലമച്ഛരിയം, ലാഭമച്ഛരിയം, വണ്ണമച്ഛരിയം, ധമ്മമച്ഛരിയം. യം ഏവരൂപം മച്ഛേരം മച്ഛരായനാ മച്ഛരായിതത്തം വേവിച്ഛം കദരിയം കടുകഞ്ചുകതാ അഗ്ഗഹിതത്തം ചിത്തസ്സ – ഇദം വുച്ചതി മച്ഛരിയം. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഇദം മച്ഛരിയം പഹീനം – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അമച്ഛരീ’’.

    70. Katamo ca pugalo amaccharī? Tattha katamaṃ macchariyaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ macchariyaṃ pahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amaccharī’’.

    ൭൧. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അസഠോ? തത്ഥ കതമം സാഠേയ്യം? ഇധേകച്ചോ സഠോ ഹോതി പരിസഠോ. യം തത്ഥ സഠം സഠതാ സാഠേയ്യം കക്കരതാ കക്കരിയം പരിക്ഖത്തതാ പാരിക്ഖത്തിയം – ഇദം വുച്ചതി സാഠേയ്യം. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഇദം സാഠേയ്യം പഹീനം – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അസഠോ’’.

    71. Katamo ca puggalo asaṭho? Tattha katamaṃ sāṭheyyaṃ? Idhekacco saṭho hoti parisaṭho. Yaṃ tattha saṭhaṃ saṭhatā sāṭheyyaṃ kakkaratā kakkariyaṃ parikkhattatā pārikkhattiyaṃ – idaṃ vuccati sāṭheyyaṃ. Yassa puggalassa idaṃ sāṭheyyaṃ pahīnaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘asaṭho’’.

    ൭൨. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അമായാവീ? തത്ഥ കതമാ മായാ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ കായേന ദുച്ചരിതം ചരിത്വാ വാചായ ദുച്ചരിതം ചരിത്വാ മനസാ ദുച്ചരിതം ചരിത്വാ തസ്സ പടിച്ഛാദനഹേതു പാപികം ഇച്ഛം പണിദഹതി – ‘‘മാ മം ജഞ്ഞാ’’തി ഇച്ഛതി, ‘‘മാ മം ജഞ്ഞാ’’തി സങ്കപ്പതി, ‘‘മാ മം ജഞ്ഞാ’’തി വാചം ഭാസതി, ‘‘മാ മം ജഞ്ഞാ’’തി കായേന പരക്കമതി. യാ ഏവരൂപാ മായാ മായാവിതാ അച്ചാസരാ വഞ്ചനാ നികതി വികിരണാ പരിഹരണാ ഗൂഹനാ പരിഗൂഹനാ ഛാദനാ പടിച്ഛാദനാ അനുത്താനീകമ്മം അനാവികമ്മം വോച്ഛാദനാ പാപകിരിയാ – അയം വുച്ചതി മായാ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അയം മായാ പഹീനാ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അമായാവീ’’.

    72. Katamo ca puggalo amāyāvī? Tattha katamā māyā? Idhekacco puggalo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati – ‘‘mā maṃ jaññā’’ti icchati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti saṅkappati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti vācaṃ bhāsati, ‘‘mā maṃ jaññā’’ti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accāsarā vañcanā nikati vikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paṭicchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā – ayaṃ vuccati māyā. Yassa puggalassa ayaṃ māyā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘amāyāvī’’.

    ൭൩. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഹിരിമാ? തത്ഥ കതമാ ഹിരീ? യം ഹിരീയതി ഹിരിയിതബ്ബേന ഹിരീയതി പാപകാനം അകുസലാനം ധമ്മാനം സമാപത്തിയാ – അയം വുച്ചതി ഹിരീ. ഇമായ ഹിരിയാ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ഹിരിമാ’’.

    73. Katamo ca puggalo hirimā? Tattha katamā hirī? Yaṃ hirīyati hiriyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ vuccati hirī. Imāya hiriyā samannāgato puggalo ‘‘hirimā’’.

    ൭൪. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഓത്തപ്പീ? തത്ഥ കതമം ഓത്തപ്പം? യം ഓത്തപ്പതി ഓത്തപ്പിതബ്ബേന ഓത്തപ്പതി പാപകാനം അകുസലാനം ധമ്മാനം സമാപത്തിയാ – ഇദം വുച്ചതി ഓത്തപ്പം. ഇമിനാ ഓത്തപ്പേന സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ഓത്തപ്പീ’’.

    74. Katamo ca puggalo ottappī? Tattha katamaṃ ottappaṃ? Yaṃ ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ottappaṃ. Iminā ottappena samannāgato puggalo ‘‘ottappī’’.

    ൭൫. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സുവചോ? തത്ഥ കതമാ സോവചസ്സതാ? സഹധമ്മികേ വുച്ചമാനേ സോവചസ്സായം സോവചസ്സിയം സോവചസ്സതാ അവിപ്പടികുലഗ്ഗാഹിതാ അവിപച്ചനീകസാതതാ സാദരിയം സാദരിയതാ സഗാരവതാ സപ്പതിസ്സവതാ – അയം വുച്ചതി സോവചസ്സതാ. ഇമായ സോവചസ്സതായ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘സുവചോ’’.

    75. Katamo ca puggalo suvaco? Tattha katamā sovacassatā? Sahadhammike vuccamāne sovacassāyaṃ sovacassiyaṃ sovacassatā avippaṭikulaggāhitā avipaccanīkasātatā sādariyaṃ sādariyatā sagāravatā sappatissavatā – ayaṃ vuccati sovacassatā. Imāya sovacassatāya samannāgato puggalo ‘‘suvaco’’.

    ൭൬. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ കല്യാണമിത്തോ? തത്ഥ കതമാ കല്യാണമിത്തതാ? യേ തേ പുഗ്ഗലാ സദ്ധാ സീലവന്തോ ബഹുസ്സുതാ ചാഗവന്തോ പഞ്ഞവന്തോ, യാ തേസം സേവനാ നിസേവനാ സംസേവനാ ഭജനാ സമ്ഭജനാ ഭത്തി സമ്ഭത്തി സമ്പവങ്കതാ – അയം വുച്ചതി കല്യാണമിത്തതാ. ഇമായ കല്യാണമിത്തതായ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘കല്യാണമിത്തോ’’.

    76. Katamo ca puggalo kalyāṇamitto? Tattha katamā kalyāṇamittatā? Ye te puggalā saddhā sīlavanto bahussutā cāgavanto paññavanto, yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā – ayaṃ vuccati kalyāṇamittatā. Imāya kalyāṇamittatāya samannāgato puggalo ‘‘kalyāṇamitto’’.

    ൭൭. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരോ? തത്ഥ കതമാ ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരതാ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ ന നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി നാനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ; യത്വാധികരണമേനം ചക്ഖുന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ പടിപജ്ജതി, രക്ഖതി ചക്ഖുന്ദ്രിയം ചക്ഖുന്ദ്രിയേ സംവരം ആപജ്ജതി. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… ഘാനേന ഗന്ധം ഘായിത്വാ…പേ॰… ജിവ്ഹായ രസം സായിത്വാ…പേ॰… കായേന ഫോട്ഠബ്ബം ഫുസിത്വാ…പേ॰… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ ന നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി നാനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ; യത്വാധികരണമേനം മനിന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ പടിപജ്ജതി, രക്ഖതി മനിന്ദ്രിയം, മനിന്ദ്രിയേ സംവരം ആപജ്ജതി. യാ ഇമേസം ഛന്നം ഇന്ദ്രിയാനം ഗുത്തി ഗോപനാ ആരക്ഖോ സംവരോ – അയം വുച്ചതി ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരതാ. ഇമായ ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരതായ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരോ’’.

    77. Katamo ca puggalo indriyesu guttadvāro? Tattha katamā indriyesu guttadvāratā? Idhekacco puggalo cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ gutti gopanā ārakkho saṃvaro – ayaṃ vuccati indriyesu guttadvāratā. Imāya indriyesu guttadvāratāya samannāgato puggalo ‘‘indriyesu guttadvāro’’.

    ൭൮. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഭോജനേ മത്തഞ്ഞൂ? തത്ഥ കതമാ ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുതാ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ പടിസങ്ഖാ യോനിസോ ആഹാരം ആഹാരേതി – ‘‘നേവ ദവായ, ന മദായ, ന മണ്ഡനായ, ന വിഭൂസനായ; യാവദേവ ഇമസ്സ കായസ്സ ഠിതിയാ യാപനായ വിഹിംസൂപരതിയാ ബ്രഹ്മചരിയാനുഗ്ഗഹായ. ഇതി പുരാണഞ്ച വേദനം പടിഹങ്ഖാമി, നവഞ്ച വേദനം ന ഉപ്പാദേസ്സാമി, യാത്രാ ച മേ ഭവിസ്സതി അനവജ്ജതാ ച ഫാസുവിഹാരോ ചാ’’തി. യാ തത്ഥ സന്തുട്ഠിതാ മത്തഞ്ഞുതാ പടിസങ്ഖാ ഭോജനേ – അയം വുച്ചതി ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുതാ. ഇമായ ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുതായ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ഭോജനേ മത്തഞ്ഞൂ’’.

    78. Katamo ca puggalo bhojane mattaññū? Tattha katamā bhojane mattaññutā? Idhekacco puggalo paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘‘neva davāya, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya; yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya. Iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cā’’ti. Yā tattha santuṭṭhitā mattaññutā paṭisaṅkhā bhojane – ayaṃ vuccati bhojane mattaññutā. Imāya bhojane mattaññutāya samannāgato puggalo ‘‘bhojane mattaññū’’.

    ൭൯. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഉപട്ഠിതസ്സതി? തത്ഥ കതമാ സതി? യാ സതി അനുസ്സതി പടിസ്സതി സതി സരണതാ ധാരണതാ അപിലാപനതാ അസമ്മുസനതാ സതി സതിന്ദ്രിയം സതിബലം സമ്മാസതി – അയം വുച്ചതി സതി. ഇമായ സതിയാ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ഉപട്ഠിതസ്സതി’’.

    79. Katamo ca puggalo upaṭṭhitassati? Tattha katamā sati? Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammusanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati – ayaṃ vuccati sati. Imāya satiyā samannāgato puggalo ‘‘upaṭṭhitassati’’.

    ൮൦. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സമ്പജാനോ? തത്ഥ കതമം സമ്പജഞ്ഞം? യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ വിചയോ പവിചയോ ധമ്മവിചയോ സല്ലക്ഖണാ ഉപലക്ഖണാ പച്ചുപലക്ഖണാ പണ്ഡിച്ചം കോസല്ലം നേപുഞ്ഞം വേഭബ്യാ ചിന്താ ഉപപരിക്ഖാ ഭൂരീ മേധാ പരിണായികാ വിപസ്സനാ സമ്പജഞ്ഞം പതോദോ പഞ്ഞാ പഞ്ഞിന്ദ്രിയം പഞ്ഞാബലം പഞ്ഞാസത്ഥം പഞ്ഞാപാസാദോ പഞ്ഞാആലോകോ പഞ്ഞാഓഭാസോ പഞ്ഞാപജ്ജോതോ പഞ്ഞാരതനം അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി – ഇദം വുച്ചതി സമ്പജഞ്ഞം. ഇമിനാ സമ്പജഞ്ഞേന സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘സമ്പജാനോ’’.

    80. Katamo ca puggalo sampajāno? Tattha katamaṃ sampajaññaṃ? Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – idaṃ vuccati sampajaññaṃ. Iminā sampajaññena samannāgato puggalo ‘‘sampajāno’’.

    ൮൧. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സീലസമ്പന്നോ? തത്ഥ കതമാ സീലസമ്പദാ? കായികോ അവീതിക്കമോ വാചസികോ അവീതിക്കമോ കായികവാചസികോ അവീതിക്കമോ – അയം വുച്ചതി സീലസമ്പദാ. സബ്ബോപി സീലസംവരോ സീലസമ്പദാ. ഇമായ സീലസമ്പദായ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘സീലസമ്പന്നോ’’.

    81. Katamo ca puggalo sīlasampanno? Tattha katamā sīlasampadā? Kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo kāyikavācasiko avītikkamo – ayaṃ vuccati sīlasampadā. Sabbopi sīlasaṃvaro sīlasampadā. Imāya sīlasampadāya samannāgato puggalo ‘‘sīlasampanno’’.

    ൮൨. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ദിട്ഠിസമ്പന്നോ? തത്ഥ കതമാ ദിട്ഠിസമ്പദാ? ‘‘അത്ഥി ദിന്നം, അത്ഥി യിട്ഠം, അത്ഥി ഹുതം, അത്ഥി സുകതദുക്കടാനം കമ്മാനം ഫലം വിപാകോ, അത്ഥി അയം ലോകോ, അത്ഥി പരോ ലോകോ, അത്ഥി മാതാ, അത്ഥി പിതാ, അത്ഥി സത്താ ഓപപാതികാ, അത്ഥി ലോകേ സമണബ്രാഹ്മണാ സമ്മഗ്ഗതാ സമ്മാപടിപന്നാ യേ ഇമഞ്ച ലോകം പരഞ്ച ലോകം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദേന്തീ’’തി. യാ ഏവരൂപാ പഞ്ഞാ പജാനനാ…പേ॰… അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി – അയം വുച്ചതി ദിട്ഠിസമ്പദാ. സബ്ബാപി സമ്മാദിട്ഠി ദിട്ഠിസമ്പദാ. ഇമായ ദിട്ഠിസമ്പദായ സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ദിട്ഠിസമ്പന്നോ’’.

    82. Katamo ca puggalo diṭṭhisampanno? Tattha katamā diṭṭhisampadā? ‘‘Atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭhaṃ, atthi hutaṃ, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, atthi ayaṃ loko, atthi paro loko, atthi mātā, atthi pitā, atthi sattā opapātikā, atthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’’ti. Yā evarūpā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati diṭṭhisampadā. Sabbāpi sammādiṭṭhi diṭṭhisampadā. Imāya diṭṭhisampadāya samannāgato puggalo ‘‘diṭṭhisampanno’’.

    ൮൩. കതമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ ദുല്ലഭാ ലോകസ്മിം? യോ ച പുബ്ബകാരീ, യോ ച കതഞ്ഞൂ കതവേദീ – ഇമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ ദുല്ലഭാ ലോകസ്മിം.

    83. Katame dve puggalā dullabhā lokasmiṃ? Yo ca pubbakārī, yo ca kataññū katavedī – ime dve puggalā dullabhā lokasmiṃ.

    ൮൪. കതമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ ദുത്തപ്പയാ? യോ ച ലദ്ധം ലദ്ധം നിക്ഖിപതി, യോ ച ലദ്ധം ലദ്ധം വിസ്സജ്ജേതി – ഇമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ ‘‘ദുത്തപ്പയാ’’.

    84. Katame dve puggalā duttappayā? Yo ca laddhaṃ laddhaṃ nikkhipati, yo ca laddhaṃ laddhaṃ vissajjeti – ime dve puggalā ‘‘duttappayā’’.

    ൮൫. കതമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ സുതപ്പയാ? യോ ച ലദ്ധം ലദ്ധം ന നിക്ഖിപതി, യോ ച ലദ്ധം ലദ്ധം ന വിസ്സജ്ജേതി – ഇമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ ‘‘സുതപ്പയാ’’.

    85. Katame dve puggalā sutappayā? Yo ca laddhaṃ laddhaṃ na nikkhipati, yo ca laddhaṃ laddhaṃ na vissajjeti – ime dve puggalā ‘‘sutappayā’’.

    ൮൬. കതമേസം ദ്വിന്നം പുഗ്ഗലാനം ആസവാ വഡ്ഢന്തി? യോ ച ന കുക്കുച്ചായിതബ്ബം കുക്കുച്ചായതി, യോ ച കുക്കുച്ചായിതബ്ബം ന കുക്കുച്ചായതി – ഇമേസം ദ്വിന്നം പുഗ്ഗലാനം ആസവാ വഡ്ഢന്തി.

    86. Katamesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā vaḍḍhanti? Yo ca na kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyati, yo ca kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati – imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā vaḍḍhanti.

    ൮൭. കതമേസം ദ്വിന്നം പുഗ്ഗലാനം ആസവാ ന വഡ്ഢന്തി? യോ ച ന കുക്കുച്ചായിതബ്ബം ന കുക്കുച്ചായതി, യോ ച കുക്കുച്ചായിതബ്ബം കുക്കുച്ചായതി – ഇമേസം ദ്വിന്നം പുഗ്ഗലാനം ആസവാ ന വഡ്ഢന്തി.

    87. Katamesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā na vaḍḍhanti? Yo ca na kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati, yo ca kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyati – imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ āsavā na vaḍḍhanti.

    ൮൮. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഹീനാധിമുത്തോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ദുസ്സീലോ ഹോതി പാപധമ്മോ, സോ അഞ്ഞം ദുസ്സീലം പാപധമ്മം സേവതി ഭജതി പയിരുപാസതി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ഹീനാധിമുത്തോ’’.

    88. Katamo ca puggalo hīnādhimutto? Idhekacco puggalo dussīlo hoti pāpadhammo, so aññaṃ dussīlaṃ pāpadhammaṃ sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘hīnādhimutto’’.

    ൮൯. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ പണീതാധിമുത്തോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ സീലവാ ഹോതി കല്യാണധമ്മോ, സോ അഞ്ഞം സീലവന്തം കല്യാണധമ്മം സേവതി ഭജതി പയിരുപാസതി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘പണീതാധിമുത്തോ’’.

    89. Katamo ca puggalo paṇītādhimutto? Idhekacco puggalo sīlavā hoti kalyāṇadhammo, so aññaṃ sīlavantaṃ kalyāṇadhammaṃ sevati bhajati payirupāsati – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paṇītādhimutto’’.

    ൯൦. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ തിത്തോ? പച്ചേകസമ്ബുദ്ധാ 19 യേ ച തഥാഗതസ്സ സാവകാ അരഹന്തോ തിത്താ. സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ തിത്തോ ച തപ്പേതാ ച 20.

    90. Katamo ca puggalo titto? Paccekasambuddhā 21 ye ca tathāgatassa sāvakā arahanto tittā. Sammāsambuddho titto ca tappetā ca 22.

    ദുകനിദ്ദേസോ.

    Dukaniddeso.







    Footnotes:
    1. ദൂസനാ ദൂസിതത്തം (സ്യാ॰)
    2. dūsanā dūsitattaṃ (syā.)
    3. ആഠപനാ (ക॰) വിഭ॰ ൮൯൧
    4. āṭhapanā (ka.) vibha. 891
    5. മക്ഖീയനാ മക്ഖീയിതത്തം (സീ॰), മക്ഖിയനാ മക്ഖിയിതത്തം (ക॰)
    6. makkhīyanā makkhīyitattaṃ (sī.), makkhiyanā makkhiyitattaṃ (ka.)
    7. ഉസ്സുയാ ഉസ്സുയനാ (ക॰) വിഭ॰ ൮൯൩
    8. ussuyā ussuyanā (ka.) vibha. 893
    9. കക്ഖളതാ കക്ഖളിയം (സ്യാ॰) ഏവം ഖുദ്ദകവിഭങ്ഗദുകനിദ്ദേസേപി
    10. kakkhaḷatā kakkhaḷiyaṃ (syā.) evaṃ khuddakavibhaṅgadukaniddesepi
    11. അസംഗാഹനാ അപരിയോഗാഹനാ (സീ॰ സ്യാ॰ ക॰)
    12. asaṃgāhanā apariyogāhanā (sī. syā. ka.)
    13. സുകടദുക്കടാനം (സീ॰)
    14. സമഗ്ഗതാ (ക॰)
    15. വിപരിയേസഗ്ഗാഹോ (സബ്ബത്ഥ) പദസിദ്ധി ചിന്തേതബ്ബാ
    16. sukaṭadukkaṭānaṃ (sī.)
    17. samaggatā (ka.)
    18. vipariyesaggāho (sabbattha) padasiddhi cintetabbā
    19. പച്ചേകബുദ്ധോ (സീ॰)
    20. തപ്പേതാ ച, അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ തിത്തോ (സീ॰)
    21. paccekabuddho (sī.)
    22. tappetā ca, ayaṃ vuccati puggalo titto (sī.)



    Related texts:



    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ൨. ദുകനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ൨. ദുകനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ൨. ദുകനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact