Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సంయుత్తనికాయ • Saṃyuttanikāya |
౭. దుక్ఖధమ్మసుత్తం
7. Dukkhadhammasuttaṃ
౨౪౪. యతో ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సబ్బేసంయేవ దుక్ఖధమ్మానం సముదయఞ్చ అత్థఙ్గమఞ్చ యథాభూతం పజానాతి. తథా ఖో పనస్స కామా దిట్ఠా హోన్తి, యథాస్స కామే పస్సతో, యో కామేసు కామచ్ఛన్దో కామస్నేహో కామముచ్ఛా కామపరిళాహో, సో నానుసేతి. తథా ఖో పనస్స చారో చ విహారో చ అనుబుద్ధో హోతి, యథా చరన్తం విహరన్తం అభిజ్ఝాదోమనస్సా పాపకా అకుసలా ధమ్మా నానుసేన్తి.
244. Yato kho, bhikkhave, bhikkhu sabbesaṃyeva dukkhadhammānaṃ samudayañca atthaṅgamañca yathābhūtaṃ pajānāti. Tathā kho panassa kāmā diṭṭhā honti, yathāssa kāme passato, yo kāmesu kāmacchando kāmasneho kāmamucchā kāmapariḷāho, so nānuseti. Tathā kho panassa cāro ca vihāro ca anubuddho hoti, yathā carantaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā nānusenti.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సబ్బేసంయేవ దుక్ఖధమ్మానం సముదయఞ్చ అత్థఙ్గమఞ్చ యథాభూతం పజానాతి? ‘ఇతి రూపం, ఇతి రూపస్స సముదయో, ఇతి రూపస్స అత్థఙ్గమో; ఇతి వేదనా… ఇతి సఞ్ఞా… ఇతి సఙ్ఖారా… ఇతి విఞ్ఞాణం, ఇతి విఞ్ఞాణస్స సముదయో, ఇతి విఞ్ఞాణస్స అత్థఙ్గమో’తి – ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సబ్బేసంయేవ దుక్ఖధమ్మానం సముదయఞ్చ అత్థఙ్గమఞ్చ యథాభూతం పజానాతి.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu sabbesaṃyeva dukkhadhammānaṃ samudayañca atthaṅgamañca yathābhūtaṃ pajānāti? ‘Iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā… iti saññā… iti saṅkhārā… iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti – evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sabbesaṃyeva dukkhadhammānaṃ samudayañca atthaṅgamañca yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో కామా దిట్ఠా హోన్తి? యథాస్స కామే పస్సతో, యో కామేసు కామచ్ఛన్దో కామస్నేహో కామముచ్ఛా కామపరిళాహో, సో నానుసేతి. సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, అఙ్గారకాసు సాధికపోరిసా పుణ్ణా అఙ్గారానం వీతచ్చికానం వీతధూమానం. అథ పురిసో ఆగచ్ఛేయ్య జీవితుకామో అమరితుకామో సుఖకామో దుక్ఖపటికూలో. తమేనం ద్వే బలవన్తో పురిసా నానాబాహాసు గహేత్వా, తం అఙ్గారకాసుం ఉపకడ్ఢేయ్యుం. సో ఇతిచీతిచేవ కాయం సన్నామేయ్య. తం కిస్స హేతు? ఞాత 1 ఞ్హి, భిక్ఖవే, తస్స పురిసస్స 2 ఇమం చాహం అఙ్గారకాసుం పపతిస్సామి, తతోనిదానం మరణం వా నిగచ్ఛిస్సామి మరణమత్తం వా దుక్ఖన్తి. ఏవమేవ ఖో , భిక్ఖవే , భిక్ఖునో అఙ్గారకాసూపమా కామా దిట్ఠా హోన్తి, యథాస్స కామే పస్సతో, యో కామేసు కామచ్ఛన్దో కామస్నేహో కామముచ్ఛా కామపరిళాహో, సో నానుసేతి.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhuno kāmā diṭṭhā honti? Yathāssa kāme passato, yo kāmesu kāmacchando kāmasneho kāmamucchā kāmapariḷāho, so nānuseti. Seyyathāpi, bhikkhave, aṅgārakāsu sādhikaporisā puṇṇā aṅgārānaṃ vītaccikānaṃ vītadhūmānaṃ. Atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikūlo. Tamenaṃ dve balavanto purisā nānābāhāsu gahetvā, taṃ aṅgārakāsuṃ upakaḍḍheyyuṃ. So iticīticeva kāyaṃ sannāmeyya. Taṃ kissa hetu? Ñāta 3 ñhi, bhikkhave, tassa purisassa 4 imaṃ cāhaṃ aṅgārakāsuṃ papatissāmi, tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigacchissāmi maraṇamattaṃ vā dukkhanti. Evameva kho , bhikkhave , bhikkhuno aṅgārakāsūpamā kāmā diṭṭhā honti, yathāssa kāme passato, yo kāmesu kāmacchando kāmasneho kāmamucchā kāmapariḷāho, so nānuseti.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో చారో చ విహారో చ అనుబుద్ధో హోతి, యథా చరన్తం విహరన్తం అభిజ్ఝాదోమనస్సా పాపకా అకుసలా ధమ్మా నానుస్సవన్తి 5? సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, పురిసో బహుకణ్టకం దాయం పవిసేయ్య. తస్స పురతోపి కణ్టకో, పచ్ఛతోపి కణ్టకో, ఉత్తరతోపి కణ్టకో, దక్ఖిణతోపి కణ్టకో, హేట్ఠతోపి కణ్టకో, ఉపరితోపి కణ్టకో. సో సతోవ అభిక్కమేయ్య, సతోవ పటిక్కమేయ్య – ‘మా మం కణ్టకో’తి. ఏవమేవ ఖో, భిక్ఖవే, యం లోకే పియరూపం సాతరూపం, అయం వుచ్చతి అరియస్స వినయే కణ్టకో’’తి. ఇతి విదిత్వా 6 సంవరో చ అసంవరో చ వేదితబ్బో.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhuno cāro ca vihāro ca anubuddho hoti, yathā carantaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā nānussavanti 7? Seyyathāpi, bhikkhave, puriso bahukaṇṭakaṃ dāyaṃ paviseyya. Tassa puratopi kaṇṭako, pacchatopi kaṇṭako, uttaratopi kaṇṭako, dakkhiṇatopi kaṇṭako, heṭṭhatopi kaṇṭako, uparitopi kaṇṭako. So satova abhikkameyya, satova paṭikkameyya – ‘mā maṃ kaṇṭako’ti. Evameva kho, bhikkhave, yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, ayaṃ vuccati ariyassa vinaye kaṇṭako’’ti. Iti viditvā 8 saṃvaro ca asaṃvaro ca veditabbo.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, అసంవరో హోతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు చక్ఖునా రూపం దిస్వా పియరూపే రూపే అధిముచ్చతి, అప్పియరూపే రూపే బ్యాపజ్జతి, అనుపట్ఠితకాయస్సతి చ విహరతి పరిత్తచేతసో, తఞ్చ చేతోవిముత్తిం పఞ్ఞావిముత్తిం యథాభూతం నప్పజానాతి, యత్థస్స తే ఉప్పన్నా పాపకా అకుసలా ధమ్మా అపరిసేసా నిరుజ్ఝన్తి…పే॰… జివ్హాయ రసం సాయిత్వా…పే॰… మనసా ధమ్మం విఞ్ఞాయ పియరూపే ధమ్మే అధిముచ్చతి, అప్పియరూపే ధమ్మే బ్యాపజ్జతి, అనుపట్ఠితకాయస్సతి చ విహరతి పరిత్తచేతసో, తఞ్చ చేతోవిముత్తిం పఞ్ఞావిముత్తిం యథాభూతం నప్పజానాతి యత్థస్స తే ఉప్పన్నా పాపకా అకుసలా ధమ్మా అపరిసేసా నిరుజ్ఝన్తి. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, అసంవరో హోతి.
‘‘Kathañca, bhikkhave, asaṃvaro hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe adhimuccati, appiyarūpe rūpe byāpajjati, anupaṭṭhitakāyassati ca viharati parittacetaso, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya piyarūpe dhamme adhimuccati, appiyarūpe dhamme byāpajjati, anupaṭṭhitakāyassati ca viharati parittacetaso, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti. Evaṃ kho, bhikkhave, asaṃvaro hoti.
‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, సంవరో హోతి? ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు చక్ఖునా రూపం దిస్వా పియరూపే రూపే నాధిముచ్చతి, అప్పియరూపే రూపే న బ్యాపజ్జతి, ఉపట్ఠితకాయస్సతి చ విహరతి అప్పమాణచేతసో, తఞ్చ చేతోవిముత్తిం పఞ్ఞావిముత్తిం యథాభూతం పజానాతి, యత్థస్స తే ఉప్పన్నా పాపకా అకుసలా ధమ్మా అపరిసేసా నిరుజ్ఝన్తి…పే॰… జివ్హా రసం సాయిత్వా…పే॰… మనసా ధమ్మం విఞ్ఞాయ పియరూపే ధమ్మే నాధిముచ్చతి, అప్పియరూపే ధమ్మే న బ్యాపజ్జతి, ఉపట్ఠితకాయస్సతి చ విహరతి అప్పమాణచేతసో, తఞ్చ చేతోవిముత్తిం పఞ్ఞావిముత్తిం యథాభూతం పజానాతి, యత్థస్స తే ఉప్పన్నా పాపకా అకుసలా ధమ్మా అపరిసేసా నిరుజ్ఝన్తి. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, సంవరో హోతి.
‘‘Kathañca, bhikkhave, saṃvaro hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe nādhimuccati, appiyarūpe rūpe na byāpajjati, upaṭṭhitakāyassati ca viharati appamāṇacetaso, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti…pe… jivhā rasaṃ sāyitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya piyarūpe dhamme nādhimuccati, appiyarūpe dhamme na byāpajjati, upaṭṭhitakāyassati ca viharati appamāṇacetaso, tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti. Evaṃ kho, bhikkhave, saṃvaro hoti.
‘‘తస్స చే, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో ఏవం చరతో ఏవం విహరతో కదాచి కరహచి సతిసమ్మోసా ఉప్పజ్జన్తి, పాపకా అకుసలా సరసఙ్కప్పా సంయోజనియా, దన్ధో, భిక్ఖవే, సతుప్పాదో. అథ ఖో నం ఖిప్పమేవ పజహతి వినోదేతి బ్యన్తీకరోతి అనభావం గమేతి.
‘‘Tassa ce, bhikkhave, bhikkhuno evaṃ carato evaṃ viharato kadāci karahaci satisammosā uppajjanti, pāpakā akusalā sarasaṅkappā saṃyojaniyā, dandho, bhikkhave, satuppādo. Atha kho naṃ khippameva pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti.
‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, పురిసో దివసంసన్తత్తే 9 అయోకటాహే ద్వే వా తీణి వా ఉదకఫుసితాని నిపాతేయ్య. దన్ధో, భిక్ఖవే, ఉదకఫుసితానం నిపాతో, అథ ఖో నం ఖిప్పమేవ పరిక్ఖయం పరియాదానం గచ్ఛేయ్య. ఏవమేవ ఖో, భిక్ఖవే, తస్స చే భిక్ఖునో ఏవం చరతో, ఏవం విహరతో కదాచి కరహచి సతిసమ్మోసా ఉప్పజ్జన్తి పాపకా అకుసలా సరసఙ్కప్పా సంయోజనియా, దన్ధో, భిక్ఖవే, సతుప్పాదో. అథ ఖో నం ఖిప్పమేవ పజహతి వినోదేతి బ్యన్తీకరోతి అనభావం గమేతి. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో చారో చ విహారో చ అనుబుద్ధో హోతి; యథా చరన్తం విహరన్తం అభిజ్ఝాదోమనస్సా పాపకా అకుసలా ధమ్మా నానుస్సవన్తి. తఞ్చే, భిక్ఖవే, భిక్ఖుం ఏవం చరన్తం ఏవం విహరన్తం రాజానో వా రాజమహామత్తా వా మిత్తా వా అమచ్చా వా ఞాతీ వా సాలోహితా వా, భోగేహి అభిహట్ఠుం పవారేయ్యుం – ‘ఏహి 10, భో పురిస, కిం తే ఇమే కాసావా అనుదహన్తి, కిం ముణ్డో కపాలమనుచరసి, ఏహి హీనాయావత్తిత్వా భోగే చ భుఞ్జస్సు, పుఞ్ఞాని చ కరోహీ’తి. సో వత, భిక్ఖవే, భిక్ఖు ఏవం చరన్తో ఏవం విహరన్తో సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తిస్సతీతి నేతం ఠానం విజ్జతి.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso divasaṃsantatte 11 ayokaṭāhe dve vā tīṇi vā udakaphusitāni nipāteyya. Dandho, bhikkhave, udakaphusitānaṃ nipāto, atha kho naṃ khippameva parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyya. Evameva kho, bhikkhave, tassa ce bhikkhuno evaṃ carato, evaṃ viharato kadāci karahaci satisammosā uppajjanti pāpakā akusalā sarasaṅkappā saṃyojaniyā, dandho, bhikkhave, satuppādo. Atha kho naṃ khippameva pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhuno cāro ca vihāro ca anubuddho hoti; yathā carantaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā nānussavanti. Tañce, bhikkhave, bhikkhuṃ evaṃ carantaṃ evaṃ viharantaṃ rājāno vā rājamahāmattā vā mittā vā amaccā vā ñātī vā sālohitā vā, bhogehi abhihaṭṭhuṃ pavāreyyuṃ – ‘ehi 12, bho purisa, kiṃ te ime kāsāvā anudahanti, kiṃ muṇḍo kapālamanucarasi, ehi hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjassu, puññāni ca karohī’ti. So vata, bhikkhave, bhikkhu evaṃ caranto evaṃ viharanto sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
‘‘సేయ్యథాపి , భిక్ఖవే, గఙ్గా నదీ పాచీననిన్నా పాచీనపోణా పాచీనపబ్భారా. అథ మహాజనకాయో ఆగచ్ఛేయ్య కుద్దాల-పిటకం ఆదాయ – ‘మయం ఇమం గఙ్గం నదిం పచ్ఛానిన్నం కరిస్సామ పచ్ఛాపోణం పచ్ఛాపబ్భార’న్తి. తం కిం మఞ్ఞథ, భిక్ఖవే, అపి ను ఖో సో మహాజనకాయో గఙ్గం నదిం పచ్ఛానిన్నం కరేయ్య పచ్ఛాపోణం పచ్ఛాపబ్భార’’న్తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘తం కిస్స హేతు’’? ‘‘గఙ్గా, భన్తే, నదీ పాచీననిన్నా పాచీనపోణా పాచీనపబ్భారా; సా న సుకరా పచ్ఛానిన్నా కాతుం పచ్ఛాపోణా పచ్ఛాపబ్భారా. యావదేవ చ పన సో మహాజనకాయో కిలమథస్స విఘాతస్స భాగీ అస్సా’’తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, భిక్ఖవే, తఞ్చే భిక్ఖుం ఏవం చరన్తం ఏవం విహరన్తం రాజానో వా రాజమహామత్తా వా మిత్తా వా అమచ్చా వా ఞాతీ వా సాలోహితా వా భోగేహి అభిహట్ఠుం పవారేయ్యుం – ‘ఏహి, భో పురిస, కిం తే ఇమే కాసావా అనుదహన్తి, కిం ముణ్డో కపాలమనుచరసి, ఏహి హీనాయావత్తిత్వా భోగే చ భుఞ్జస్సు, పుఞ్ఞాని చ కరోహీ’తి. సో వత, భిక్ఖవే, భిక్ఖు ఏవం చరన్తో ఏవం విహరన్తో సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తిస్సతీతి నేతం ఠానం విజ్జతి. తం కిస్స హేతు? యఞ్హి తం, భిక్ఖవే, చిత్తం దీఘరత్తం వివేకనిన్నం వివేకపోణం వివేకపబ్భారం, తథా 13 హీనాయావత్తిస్సతీతి నేతం ఠానం విజ్జతీ’’తి. సత్తమం.
‘‘Seyyathāpi , bhikkhave, gaṅgā nadī pācīnaninnā pācīnapoṇā pācīnapabbhārā. Atha mahājanakāyo āgaccheyya kuddāla-piṭakaṃ ādāya – ‘mayaṃ imaṃ gaṅgaṃ nadiṃ pacchāninnaṃ karissāma pacchāpoṇaṃ pacchāpabbhāra’nti. Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu kho so mahājanakāyo gaṅgaṃ nadiṃ pacchāninnaṃ kareyya pacchāpoṇaṃ pacchāpabbhāra’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Gaṅgā, bhante, nadī pācīnaninnā pācīnapoṇā pācīnapabbhārā; sā na sukarā pacchāninnā kātuṃ pacchāpoṇā pacchāpabbhārā. Yāvadeva ca pana so mahājanakāyo kilamathassa vighātassa bhāgī assā’’ti. ‘‘Evameva kho, bhikkhave, tañce bhikkhuṃ evaṃ carantaṃ evaṃ viharantaṃ rājāno vā rājamahāmattā vā mittā vā amaccā vā ñātī vā sālohitā vā bhogehi abhihaṭṭhuṃ pavāreyyuṃ – ‘ehi, bho purisa, kiṃ te ime kāsāvā anudahanti, kiṃ muṇḍo kapālamanucarasi, ehi hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjassu, puññāni ca karohī’ti. So vata, bhikkhave, bhikkhu evaṃ caranto evaṃ viharanto sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Taṃ kissa hetu? Yañhi taṃ, bhikkhave, cittaṃ dīgharattaṃ vivekaninnaṃ vivekapoṇaṃ vivekapabbhāraṃ, tathā 14 hīnāyāvattissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti. Sattamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / సంయుత్తనికాయ (అట్ఠకథా) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ౭. దుక్ఖధమ్మసుత్తవణ్ణనా • 7. Dukkhadhammasuttavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / సంయుత్తనికాయ (టీకా) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ౭. దుక్ఖధమ్మసుత్తవణ్ణనా • 7. Dukkhadhammasuttavaṇṇanā