| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๗. ทุกฺขธมฺมสุตฺตวณฺณนา
7. Dukkhadhammasuttavaṇṇanā
๒๔๔. ทุกฺขธมฺมานนฺติ ทุกฺขการณานํฯ เตนาห ‘‘ทุกฺขสมฺภวธมฺมาน’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ กิํ ทุกฺขํ, กา ทุกฺขธมฺมาติ ตทุภยํ ทเสฺสตุํ ‘‘ปญฺจสุ หี’’ติ วุตฺตํฯ เตติ ปญฺจกฺขนฺธาฯ ทุกฺขสมฺภวธมฺมตฺตาติ ทุกฺขุปฺปตฺติการณตฺตาฯ อสฺสาติ เตนฯ กรเณ เหตํ สามิวจนํฯ กาเมติ วตฺถุกาเม กิเลสกาเม จฯ ปุน อสฺสาติ สามิอเตฺถ เอว สามิวจนํฯ จารนฺติ จิตฺตาจารํฯ วิหารนฺติ ปญฺจทฺวารปฺปวตฺติจารวิหารํฯ ‘‘เอกฎฺฐา’’ติ จ วทนฺติฯ เตเนว หิ ‘‘อนุพนฺธิตฺวา จรนฺตํ’’อิเจฺจว วุตฺตํฯ อนุพนฺธิตฺวาติ จ วีถิจิตฺตปฺปวตฺติโต ปฎฺฐาย ยาว ตติยชวนวารา อนุ อนุ พนฺธิตฺวาฯ ปกฺขนฺทนาทีติ อาทิ-สเทฺทน กสิโครกฺขาทิวเสนปิ กามานํ ปริเยสนทุกฺขํ สงฺคณฺหาติฯ
244.Dukkhadhammānanti dukkhakāraṇānaṃ. Tenāha ‘‘dukkhasambhavadhammāna’’ntiādi. Tattha kiṃ dukkhaṃ, kā dukkhadhammāti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘pañcasu hī’’ti vuttaṃ. Teti pañcakkhandhā. Dukkhasambhavadhammattāti dukkhuppattikāraṇattā. Assāti tena. Karaṇe hetaṃ sāmivacanaṃ. Kāmeti vatthukāme kilesakāme ca. Puna assāti sāmiatthe eva sāmivacanaṃ. Cāranti cittācāraṃ. Vihāranti pañcadvārappavatticāravihāraṃ. ‘‘Ekaṭṭhā’’ti ca vadanti. Teneva hi ‘‘anubandhitvā carantaṃ’’icceva vuttaṃ. Anubandhitvāti ca vīthicittappavattito paṭṭhāya yāva tatiyajavanavārā anu anu bandhitvā. Pakkhandanādīti ādi-saddena kasigorakkhādivasenapi kāmānaṃ pariyesanadukkhaṃ saṅgaṇhāti.
ทายตีติ ทาโย, วนํฯ เตนาห ‘‘อฎวิ’’นฺติฯ กณฺฎกคพฺภนฺติ โอวรกสทิสํ วนํฯ นามปทํ นาม กิริยาปทาเปกฺขนฺติ ‘‘วิชฺฌี’’ติ วจนเสเสน กิริยาปทํ คณฺหาติฯ
Dāyatīti dāyo, vanaṃ. Tenāha ‘‘aṭavi’’nti. Kaṇṭakagabbhanti ovarakasadisaṃ vanaṃ. Nāmapadaṃ nāma kiriyāpadāpekkhanti ‘‘vijjhī’’ti vacanasesena kiriyāpadaṃ gaṇhāti.
ทนฺธายิตตฺตํ อุปฺปนฺนกิเลสานํ อวฎฺฐานํฯ เตนาห ‘‘อุปฺปนฺนมตฺตายา’’ติอาทิฯ ตายาติ สติยาฯ กาจิ กิเลสาติ จุทฺทสวิเธ จิตฺตสฺส กิเจฺจ ชวนกิเจฺจ เอว จิตฺตกิเลสานํ อุปฺปตฺติํ กตฺวา ตถา วุตฺตํฯ นิคฺคหิตาว โหนฺติ ปวตฺติตุํ อปฺปทานวเสนฯ เตนาห ‘‘น สณฺฐาตุํ สโกฺกนฺตี’’ติฯ จกฺขุทฺวารสฺมินฺติ ปาฬิยํ ตสฺส ปฐมํ คหิตตาย วุตฺตํ, เตน นเยน เสสทฺวารานิปิ คหิตาเนว โหนฺติฯ ราคาทีสุ อุปฺปเนฺนสุ ปฐมชวนวาเรฯ สติสโมฺมเสน ‘‘กิเลสา เม อุปฺปนฺนา’’ติ ญตฺวา ตถา ปจฺจามาสสติยา ลพฺภนโตฯ เตนาห – ‘‘อนจฺฉริยํ เจต’’นฺติฯ อาวเฎฺฎตฺวาติ อโยนิโส อาวเฎฺฎตฺวาฯ อาวชฺชนาทีสูติ ตโต เอว อโยนิโส อาวชฺชนาทีสุ อุปฺปเนฺนสุ อิฎฺฐารมฺมณสฺส ลทฺธตฺตา ปจฺจยสิทฺธิยา สมฺปตฺตํ ปวตฺตนารหํฯ นิวเตฺตตฺวาติ ทุติยชวนวาเรปิ กิเลสุปฺปตฺติํ นิวเตฺตตฺวาฯ กถํ ปนสฺส เอวํ ลทฺธุํ สกฺกาติ อาห ‘‘อารทฺธวิปสฺสกานํ หี’’ติอาทิฯ ภาวนาปฎิสงฺขาเนติ ภาวนายํ ปฎิสงฺขาเน จ โยคิโน ปติฎฺฐิตภาโวฯ ตสฺส อยมานิสํโส – ยํ ปจฺจยลาเภน อุปฺปชฺชิตุํ ลโทฺธกาสาปิ กิเลสา ปุเพฺพ ปวตฺตภาวนานุภาเวน วิกฺขมฺภิตา ตถา ตถา นิคฺคหิตา เอว หุตฺวา นิวตฺตนฺติ, กุสลา ธมฺมาว ลโทฺธกาสา อุปรูปริ วฑฺฒนฺติฯ
Dandhāyitattaṃ uppannakilesānaṃ avaṭṭhānaṃ. Tenāha ‘‘uppannamattāyā’’tiādi. Tāyāti satiyā. Kāci kilesāti cuddasavidhe cittassa kicce javanakicce eva cittakilesānaṃ uppattiṃ katvā tathā vuttaṃ. Niggahitāva honti pavattituṃ appadānavasena. Tenāha ‘‘na saṇṭhātuṃ sakkontī’’ti. Cakkhudvārasminti pāḷiyaṃ tassa paṭhamaṃ gahitatāya vuttaṃ, tena nayena sesadvārānipi gahitāneva honti. Rāgādīsu uppannesu paṭhamajavanavāre. Satisammosena ‘‘kilesā me uppannā’’ti ñatvā tathā paccāmāsasatiyā labbhanato. Tenāha – ‘‘anacchariyaṃ ceta’’nti. Āvaṭṭetvāti ayoniso āvaṭṭetvā. Āvajjanādīsūti tato eva ayoniso āvajjanādīsu uppannesu iṭṭhārammaṇassa laddhattā paccayasiddhiyā sampattaṃ pavattanārahaṃ. Nivattetvāti dutiyajavanavārepi kilesuppattiṃ nivattetvā. Kathaṃ panassa evaṃ laddhuṃ sakkāti āha ‘‘āraddhavipassakānaṃ hī’’tiādi. Bhāvanāpaṭisaṅkhāneti bhāvanāyaṃ paṭisaṅkhāne ca yogino patiṭṭhitabhāvo. Tassa ayamānisaṃso – yaṃ paccayalābhena uppajjituṃ laddhokāsāpi kilesā pubbe pavattabhāvanānubhāvena vikkhambhitā tathā tathā niggahitā eva hutvā nivattanti, kusalā dhammāva laddhokāsā uparūpari vaḍḍhanti.
อภิหฎฺฐุนฺติ อภิหริตฺวาฯ อนุทหนฺตีติ อนุทหนฺตา วิย โหนฺติฯ อนุเสนฺตีติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ อนาวฎฺฎเนฺตติ อนิวตฺตเนฺต สามญฺญโตติ อธิปฺปาโยฯ วิปสฺสนาพลเมว ทีปิตํ มคฺคผลาธิคมสฺส อโชติตตฺตาฯ
Abhihaṭṭhunti abhiharitvā. Anudahantīti anudahantā viya honti. Anusentīti etthāpi eseva nayo. Anāvaṭṭanteti anivattante sāmaññatoti adhippāyo. Vipassanābalameva dīpitaṃ maggaphalādhigamassa ajotitattā.
ทุกฺขธมฺมสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dukkhadhammasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๗. ทุกฺขธมฺมสุตฺตํ • 7. Dukkhadhammasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๗. ทุกฺขธมฺมสุตฺตวณฺณนา • 7. Dukkhadhammasuttavaṇṇanā
