| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
३. दुक्खप्पहानवायमपञ्हो
3. Dukkhappahānavāyamapañho
३. राजा आह ‘‘भन्ते नागसेन, किं तुम्हे अतीतस्स दुक्खस्स पहानाय वायमथा’’ति? ‘‘न हि, महाराजा’’ति। ‘‘किं पन, भन्ते, अनागतस्स दुक्खस्स पहानाय वायमथा’’ति? ‘‘न हि, महाराजा’’ति। ‘‘किं पन पच्चुप्पन्नस्स दुक्खस्स पहानाय वायमथा’’ति? ‘‘न हि, महाराजा’’ति। ‘‘यदि तुम्हे न अतीतस्स दुक्खस्स पहानाय वायमथ, न अनागतस्स दुक्खस्स पहानाय वायमथ, न पच्चुप्पन्नस्स दुक्खस्स पहानाय वायमथ, अथ किमत्थाय वायमथा’’ति। थेरो आह ‘किन्ति, महाराज, इदञ्च दुक्खं निरुज्झेय्य, अञ्ञञ्च दुक्खं नुप्पज्जेय्या’ति एतदत्थाय वायमामा’’ति।
3. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, kiṃ tumhe atītassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, anāgatassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana paccuppannassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Yadi tumhe na atītassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, na anāgatassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, na paccuppannassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, atha kimatthāya vāyamathā’’ti. Thero āha ‘kinti, mahārāja, idañca dukkhaṃ nirujjheyya, aññañca dukkhaṃ nuppajjeyyā’ti etadatthāya vāyamāmā’’ti.
‘‘अत्थि पन ते, भन्ते नागसेन, अनागतं दुक्ख’’न्ति? ‘‘नत्थि 1, महाराजा’’ति ‘‘तुम्हे खो, भन्ते नागसेन, अतिपण्डिता, ये तुम्हे असन्तानं अनागतानं दुक्खानं पहानाय वायमथा’’ति? ‘‘अत्थि पन ते, महाराज, केचि पटिराजानो पच्चत्थिका पच्चामित्ता पच्चुपट्ठिता होन्ती’’ति? ‘‘आम, भन्ते, अत्थी’’ति। ‘‘किंनु खो, महाराज, तदा तुम्हे परिखं खणापेय्याथ, पाकारं चिनापेय्याथ गोपुरं कारापेय्याथ, अट्टालकं कारापेय्याथ, धञ्ञं अतिहरापेय्याथा’’ति? ‘‘न हि, भन्ते, पटिकच्चेव तं पटियत्तं होती’’ति। ‘‘किं तुम्हे, महाराज, तदा हत्थिस्मिं सिक्खेय्याथ, अस्सस्मिं सिक्खेय्याथ, रथस्मिं सिक्खेय्याथ, धनुस्मिं सिक्खेय्याथ, थरुस्मिं सिक्खेय्याथा’’ति? ‘‘न हि, भन्ते, पटिकच्चेव तं सिक्खितं होती’’ति। ‘‘किस्सत्थाया’’ति? ‘‘अनागतानं, भन्ते, भयानं पटिबाहनत्थाया’’ति। ‘‘किं नु खो, महाराज, अत्थि अनागतं भय’’न्ति? ‘‘नत्थि, भन्ते’’ति । ‘‘तुम्हे च खो, महाराज, अतिपण्डिता, ये तुम्हे असन्तानं अनागतानं भयानं पटिबाहनत्थाय पटियादेथा’’ति।
‘‘Atthi pana te, bhante nāgasena, anāgataṃ dukkha’’nti? ‘‘Natthi 2, mahārājā’’ti ‘‘tumhe kho, bhante nāgasena, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ dukkhānaṃ pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Atthi pana te, mahārāja, keci paṭirājāno paccatthikā paccāmittā paccupaṭṭhitā hontī’’ti? ‘‘Āma, bhante, atthī’’ti. ‘‘Kiṃnu kho, mahārāja, tadā tumhe parikhaṃ khaṇāpeyyātha, pākāraṃ cināpeyyātha gopuraṃ kārāpeyyātha, aṭṭālakaṃ kārāpeyyātha, dhaññaṃ atiharāpeyyāthā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kiṃ tumhe, mahārāja, tadā hatthismiṃ sikkheyyātha, assasmiṃ sikkheyyātha, rathasmiṃ sikkheyyātha, dhanusmiṃ sikkheyyātha, tharusmiṃ sikkheyyāthā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ sikkhitaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti? ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, bhayānaṃ paṭibāhanatthāyā’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, atthi anāgataṃ bhaya’’nti? ‘‘Natthi, bhante’’ti . ‘‘Tumhe ca kho, mahārāja, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ bhayānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyādethā’’ti.
‘‘भिय्यो ओपम्मं करोहीति। ‘‘तं किं मञ्ञसि, महाराज, यदा त्वं पिपासितो भवेय्यासि, तदा त्वं उदपानं खणापेय्यासि, पोक्खरणिं खणापेय्यासि, तळाकं खणापेय्यासि ‘पानीयं पिविस्सामी’’’ति? ‘‘न हि, भन्ते, पटिकच्चेव तं पटियत्तं होती’’ति। ‘‘किस्सत्थाया’’ति? ‘‘अनागतानं, भन्ते, पिपासानं पटिबाहनत्थाय पटियत्तं होती’’ति। ‘‘अत्थि पन, महाराज, अनागता पिपासा’’ति? ‘‘नत्थि, भन्ते’’ति। ‘‘तुम्हे खो, महाराज, अतिपण्डिता , ये तुम्हे असन्तानं अनागतानं पिपासानं पटिबाहनत्थाय तं पटियादेथा’’ति।
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohīti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ pipāsito bhaveyyāsi, tadā tvaṃ udapānaṃ khaṇāpeyyāsi, pokkharaṇiṃ khaṇāpeyyāsi, taḷākaṃ khaṇāpeyyāsi ‘pānīyaṃ pivissāmī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti? ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, pipāsānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Atthi pana, mahārāja, anāgatā pipāsā’’ti? ‘‘Natthi, bhante’’ti. ‘‘Tumhe kho, mahārāja, atipaṇḍitā , ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ pipāsānaṃ paṭibāhanatthāya taṃ paṭiyādethā’’ti.
‘‘भिय्यो ओपम्मं करोही’’ति। ‘‘तं किं मञ्ञसि, महाराज, यदा त्वं बुभुक्खितो भवेय्यासि, तदा त्वं खेत्तं कसापेय्यासि, सालिं वपापेय्यासि ‘भत्तं भुञ्जिस्सामी’’’ति? ‘‘न हि, भन्ते, पटिकच्चेव तं पटियत्तं होती’’ति। ‘‘किस्सत्थाया’’ति। ‘‘अनागतानं, भन्ते, बुभुक्खानं पटिबाहनत्थाया’’ति। ‘‘अत्थि पन, महाराज, अनागता बुभुक्खा’’ति? ‘‘नत्थि, भन्ते’’ति। ‘‘तुम्हे खो, महाराज, अतिपण्डिता, ये तुम्हे असन्तानं अनागतानं बुभुक्खानं पटिबाहनत्थाय पटियादेथा’’ति।
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ bubhukkhito bhaveyyāsi, tadā tvaṃ khettaṃ kasāpeyyāsi, sāliṃ vapāpeyyāsi ‘bhattaṃ bhuñjissāmī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti. ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, bubhukkhānaṃ paṭibāhanatthāyā’’ti. ‘‘Atthi pana, mahārāja, anāgatā bubhukkhā’’ti? ‘‘Natthi, bhante’’ti. ‘‘Tumhe kho, mahārāja, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ bubhukkhānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyādethā’’ti.
‘‘कल्लोसि, भन्ते नागसेना’’ति।
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
दुक्खप्पहानवायमपञ्हो ततियो।
Dukkhappahānavāyamapañho tatiyo.
Footnotes:
