| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
၃. ဒုက္ခပ္ပဟာနဝာယမပဉ္ဟော
3. Dukkhappahānavāyamapañho
၃. ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ကိံ တုမ္ဟေ အတီတသ္သ ဒုက္ခသ္သ ပဟာနာယ ဝာယမထာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, အနာဂတသ္သ ဒုက္ခသ္သ ပဟာနာယ ဝာယမထာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ပစ္စုပ္ပန္နသ္သ ဒုက္ခသ္သ ပဟာနာယ ဝာယမထာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ တုမ္ဟေ န အတီတသ္သ ဒုက္ခသ္သ ပဟာနာယ ဝာယမထ, န အနာဂတသ္သ ဒုက္ခသ္သ ပဟာနာယ ဝာယမထ, န ပစ္စုပ္ပန္နသ္သ ဒုက္ခသ္သ ပဟာနာယ ဝာယမထ, အထ ကိမတ္ထာယ ဝာယမထာ’’တိ။ ထေရော အာဟ ‘ကိန္တိ, မဟာရာဇ, ဣဒဉ္စ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈေယ္ယ, အညဉ္စ ဒုက္ခံ နုပ္ပဇ္ဇေယ္ယာ’တိ ဧတဒတ္ထာယ ဝာယမာမာ’’တိ။
3. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, kiṃ tumhe atītassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, anāgatassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana paccuppannassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Yadi tumhe na atītassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, na anāgatassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, na paccuppannassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, atha kimatthāya vāyamathā’’ti. Thero āha ‘kinti, mahārāja, idañca dukkhaṃ nirujjheyya, aññañca dukkhaṃ nuppajjeyyā’ti etadatthāya vāyamāmā’’ti.
‘‘အတ္ထိ ပန တေ, ဘန္တေ နာဂသေန, အနာဂတံ ဒုက္ခ’’န္တိ? ‘‘နတ္ထိ 1, မဟာရာဇာ’’တိ ‘‘တုမ္ဟေ ခော, ဘန္တေ နာဂသေန, အတိပဏ္ဍိတာ, ယေ တုမ္ဟေ အသန္တာနံ အနာဂတာနံ ဒုက္ခာနံ ပဟာနာယ ဝာယမထာ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ပန တေ, မဟာရာဇ, ကေစိ ပဋိရာဇာနော ပစ္စတ္ထိကာ ပစ္စာမိတ္တာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ, အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိံနု ခော, မဟာရာဇ, တဒာ တုမ္ဟေ ပရိခံ ခဏာပေယ္ယာထ, ပာကာရံ စိနာပေယ္ယာထ ဂောပုရံ ကာရာပေယ္ယာထ, အဋ္ဋာလကံ ကာရာပေယ္ယာထ, ဓညံ အတိဟရာပေယ္ယာထာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, ပဋိကစ္စေဝ တံ ပဋိယတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ တုမ္ဟေ, မဟာရာဇ, တဒာ ဟတ္ထိသ္မိံ သိက္ခေယ္ယာထ, အသ္သသ္မိံ သိက္ခေယ္ယာထ, ရထသ္မိံ သိက္ခေယ္ယာထ, ဓနုသ္မိံ သိက္ခေယ္ယာထ, ထရုသ္မိံ သိက္ခေယ္ယာထာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, ပဋိကစ္စေဝ တံ သိက္ခိတံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ကိသ္သတ္ထာယာ’’တိ? ‘‘အနာဂတာနံ, ဘန္တေ, ဘယာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခော, မဟာရာဇ, အတ္ထိ အနာဂတံ ဘယ’’န္တိ? ‘‘နတ္ထိ, ဘန္တေ’’တိ ။ ‘‘တုမ္ဟေ စ ခော, မဟာရာဇ, အတိပဏ္ဍိတာ, ယေ တုမ္ဟေ အသန္တာနံ အနာဂတာနံ ဘယာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယ ပဋိယာဒေထာ’’တိ။
‘‘Atthi pana te, bhante nāgasena, anāgataṃ dukkha’’nti? ‘‘Natthi 2, mahārājā’’ti ‘‘tumhe kho, bhante nāgasena, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ dukkhānaṃ pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Atthi pana te, mahārāja, keci paṭirājāno paccatthikā paccāmittā paccupaṭṭhitā hontī’’ti? ‘‘Āma, bhante, atthī’’ti. ‘‘Kiṃnu kho, mahārāja, tadā tumhe parikhaṃ khaṇāpeyyātha, pākāraṃ cināpeyyātha gopuraṃ kārāpeyyātha, aṭṭālakaṃ kārāpeyyātha, dhaññaṃ atiharāpeyyāthā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kiṃ tumhe, mahārāja, tadā hatthismiṃ sikkheyyātha, assasmiṃ sikkheyyātha, rathasmiṃ sikkheyyātha, dhanusmiṃ sikkheyyātha, tharusmiṃ sikkheyyāthā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ sikkhitaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti? ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, bhayānaṃ paṭibāhanatthāyā’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, atthi anāgataṃ bhaya’’nti? ‘‘Natthi, bhante’’ti . ‘‘Tumhe ca kho, mahārāja, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ bhayānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyādethā’’ti.
‘‘ဘိယ္ယော ဩပမ္မံ ကရောဟီတိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒာ တ္ဝံ ပိပာသိတော ဘဝေယ္ယာသိ, တဒာ တ္ဝံ ဥဒပာနံ ခဏာပေယ္ယာသိ, ပောက္ခရဏိံ ခဏာပေယ္ယာသိ, တဠာကံ ခဏာပေယ္ယာသိ ‘ပာနီယံ ပိဝိသ္သာမီ’’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, ပဋိကစ္စေဝ တံ ပဋိယတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ကိသ္သတ္ထာယာ’’တိ? ‘‘အနာဂတာနံ, ဘန္တေ, ပိပာသာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယ ပဋိယတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန, မဟာရာဇ, အနာဂတာ ပိပာသာ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တုမ္ဟေ ခော, မဟာရာဇ, အတိပဏ္ဍိတာ , ယေ တုမ္ဟေ အသန္တာနံ အနာဂတာနံ ပိပာသာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယ တံ ပဋိယာဒေထာ’’တိ။
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohīti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ pipāsito bhaveyyāsi, tadā tvaṃ udapānaṃ khaṇāpeyyāsi, pokkharaṇiṃ khaṇāpeyyāsi, taḷākaṃ khaṇāpeyyāsi ‘pānīyaṃ pivissāmī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti? ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, pipāsānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Atthi pana, mahārāja, anāgatā pipāsā’’ti? ‘‘Natthi, bhante’’ti. ‘‘Tumhe kho, mahārāja, atipaṇḍitā , ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ pipāsānaṃ paṭibāhanatthāya taṃ paṭiyādethā’’ti.
‘‘ဘိယ္ယော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒာ တ္ဝံ ဗုဘုက္ခိတော ဘဝေယ္ယာသိ, တဒာ တ္ဝံ ခေတ္တံ ကသာပေယ္ယာသိ, သာလိံ ဝပာပေယ္ယာသိ ‘ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိသ္သာမီ’’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, ပဋိကစ္စေဝ တံ ပဋိယတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ကိသ္သတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘အနာဂတာနံ, ဘန္တေ, ဗုဘုက္ခာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန, မဟာရာဇ, အနာဂတာ ဗုဘုက္ခာ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တုမ္ဟေ ခော, မဟာရာဇ, အတိပဏ္ဍိတာ, ယေ တုမ္ဟေ အသန္တာနံ အနာဂတာနံ ဗုဘုက္ခာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယ ပဋိယာဒေထာ’’တိ။
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ bubhukkhito bhaveyyāsi, tadā tvaṃ khettaṃ kasāpeyyāsi, sāliṃ vapāpeyyāsi ‘bhattaṃ bhuñjissāmī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti. ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, bubhukkhānaṃ paṭibāhanatthāyā’’ti. ‘‘Atthi pana, mahārāja, anāgatā bubhukkhā’’ti? ‘‘Natthi, bhante’’ti. ‘‘Tumhe kho, mahārāja, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ bubhukkhānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyādethā’’ti.
‘‘ကလ္လောသိ, ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
ဒုက္ခပ္ပဟာနဝာယမပဉ္ဟော တတိယော။
Dukkhappahānavāyamapañho tatiyo.
Footnotes:
