| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
3. දුක්‌ඛප්‌පහානවායමපඤ්‌හො
3. Dukkhappahānavāyamapañho
3. රාජා ආහ ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, කිං තුම්‌හෙ අතීතස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස පහානාය වායමථා’’ති? ‘‘න හි, මහාරාජා’’ති. ‘‘කිං පන, භන්‌තෙ, අනාගතස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස පහානාය වායමථා’’ති? ‘‘න හි, මහාරාජා’’ති. ‘‘කිං පන පච්‌චුප්‌පන්‌නස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස පහානාය වායමථා’’ති? ‘‘න හි, මහාරාජා’’ති. ‘‘යදි තුම්‌හෙ න අතීතස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස පහානාය වායමථ, න අනාගතස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස පහානාය වායමථ, න පච්‌චුප්‌පන්‌නස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස පහානාය වායමථ, අථ කිමත්‌ථාය වායමථා’’ති. ථෙරො ආහ ‘කින්‌ති, මහාරාජ, ඉදඤ්‌ච දුක්‌ඛං නිරුජ්‌ඣෙය්‍ය, අඤ්‌ඤඤ්‌ච දුක්‌ඛං නුප්‌පජ්‌ජෙය්‍යා’ති එතදත්‌ථාය වායමාමා’’ති.
3. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, kiṃ tumhe atītassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, anāgatassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana paccuppannassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Yadi tumhe na atītassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, na anāgatassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, na paccuppannassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, atha kimatthāya vāyamathā’’ti. Thero āha ‘kinti, mahārāja, idañca dukkhaṃ nirujjheyya, aññañca dukkhaṃ nuppajjeyyā’ti etadatthāya vāyamāmā’’ti.
‘‘අත්‌ථි පන තෙ, භන්‌තෙ නාගසෙන, අනාගතං දුක්‌ඛ’’න්‌ති? ‘‘නත්‌ථි 1, මහාරාජා’’ති ‘‘තුම්‌හෙ ඛො, භන්‌තෙ නාගසෙන, අතිපණ්‌ඩිතා, යෙ තුම්‌හෙ අසන්‌තානං අනාගතානං දුක්‌ඛානං පහානාය වායමථා’’ති? ‘‘අත්‌ථි පන තෙ, මහාරාජ, කෙචි පටිරාජානො පච්‌චත්‌ථිකා පච්‌චාමිත්‌තා පච්‌චුපට්‌ඨිතා හොන්‌තී’’ති? ‘‘ආම, භන්‌තෙ, අත්‌ථී’’ති. ‘‘කිංනු ඛො, මහාරාජ, තදා තුම්‌හෙ පරිඛං ඛණාපෙය්‍යාථ, පාකාරං චිනාපෙය්‍යාථ ගොපුරං කාරාපෙය්‍යාථ, අට්‌ටාලකං කාරාපෙය්‍යාථ, ධඤ්‌ඤං අතිහරාපෙය්‍යාථා’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, පටිකච්‌චෙව තං පටියත්‌තං හොතී’’ති. ‘‘කිං තුම්‌හෙ, මහාරාජ, තදා හත්‌ථිස්‌මිං සික්‌ඛෙය්‍යාථ, අස්‌සස්‌මිං සික්‌ඛෙය්‍යාථ, රථස්‌මිං සික්‌ඛෙය්‍යාථ, ධනුස්‌මිං සික්‌ඛෙය්‍යාථ, ථරුස්‌මිං සික්‌ඛෙය්‍යාථා’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, පටිකච්‌චෙව තං සික්‌ඛිතං හොතී’’ති. ‘‘කිස්‌සත්‌ථායා’’ති? ‘‘අනාගතානං, භන්‌තෙ, භයානං පටිබාහනත්‌ථායා’’ති. ‘‘කිං නු ඛො, මහාරාජ, අත්‌ථි අනාගතං භය’’න්‌ති? ‘‘නත්‌ථි, භන්‌තෙ’’ති . ‘‘තුම්‌හෙ ච ඛො, මහාරාජ, අතිපණ්‌ඩිතා, යෙ තුම්‌හෙ අසන්‌තානං අනාගතානං භයානං පටිබාහනත්‌ථාය පටියාදෙථා’’ති.
‘‘Atthi pana te, bhante nāgasena, anāgataṃ dukkha’’nti? ‘‘Natthi 2, mahārājā’’ti ‘‘tumhe kho, bhante nāgasena, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ dukkhānaṃ pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Atthi pana te, mahārāja, keci paṭirājāno paccatthikā paccāmittā paccupaṭṭhitā hontī’’ti? ‘‘Āma, bhante, atthī’’ti. ‘‘Kiṃnu kho, mahārāja, tadā tumhe parikhaṃ khaṇāpeyyātha, pākāraṃ cināpeyyātha gopuraṃ kārāpeyyātha, aṭṭālakaṃ kārāpeyyātha, dhaññaṃ atiharāpeyyāthā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kiṃ tumhe, mahārāja, tadā hatthismiṃ sikkheyyātha, assasmiṃ sikkheyyātha, rathasmiṃ sikkheyyātha, dhanusmiṃ sikkheyyātha, tharusmiṃ sikkheyyāthā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ sikkhitaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti? ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, bhayānaṃ paṭibāhanatthāyā’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, atthi anāgataṃ bhaya’’nti? ‘‘Natthi, bhante’’ti . ‘‘Tumhe ca kho, mahārāja, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ bhayānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyādethā’’ti.
‘‘භිය්‍යො ඔපම්‌මං කරොහීති. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, යදා ත්‌වං පිපාසිතො භවෙය්‍යාසි, තදා ත්‌වං උදපානං ඛණාපෙය්‍යාසි, පොක්‌ඛරණිං ඛණාපෙය්‍යාසි, තළාකං ඛණාපෙය්‍යාසි ‘පානීයං පිවිස්‌සාමී’’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, පටිකච්‌චෙව තං පටියත්‌තං හොතී’’ති. ‘‘කිස්‌සත්‌ථායා’’ති? ‘‘අනාගතානං, භන්‌තෙ, පිපාසානං පටිබාහනත්‌ථාය පටියත්‌තං හොතී’’ති. ‘‘අත්‌ථි පන, මහාරාජ, අනාගතා පිපාසා’’ති? ‘‘නත්‌ථි, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘තුම්‌හෙ ඛො, මහාරාජ, අතිපණ්‌ඩිතා , යෙ තුම්‌හෙ අසන්‌තානං අනාගතානං පිපාසානං පටිබාහනත්‌ථාය තං පටියාදෙථා’’ති.
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohīti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ pipāsito bhaveyyāsi, tadā tvaṃ udapānaṃ khaṇāpeyyāsi, pokkharaṇiṃ khaṇāpeyyāsi, taḷākaṃ khaṇāpeyyāsi ‘pānīyaṃ pivissāmī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti? ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, pipāsānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Atthi pana, mahārāja, anāgatā pipāsā’’ti? ‘‘Natthi, bhante’’ti. ‘‘Tumhe kho, mahārāja, atipaṇḍitā , ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ pipāsānaṃ paṭibāhanatthāya taṃ paṭiyādethā’’ti.
‘‘භිය්‍යො ඔපම්‌මං කරොහී’’ති. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, යදා ත්‌වං බුභුක්‌ඛිතො භවෙය්‍යාසි, තදා ත්‌වං ඛෙත්‌තං කසාපෙය්‍යාසි, සාලිං වපාපෙය්‍යාසි ‘භත්‌තං භුඤ්‌ජිස්‌සාමී’’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, පටිකච්‌චෙව තං පටියත්‌තං හොතී’’ති. ‘‘කිස්‌සත්‌ථායා’’ති. ‘‘අනාගතානං, භන්‌තෙ, බුභුක්‌ඛානං පටිබාහනත්‌ථායා’’ති. ‘‘අත්‌ථි පන, මහාරාජ, අනාගතා බුභුක්‌ඛා’’ති? ‘‘නත්‌ථි, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘තුම්‌හෙ ඛො, මහාරාජ, අතිපණ්‌ඩිතා, යෙ තුම්‌හෙ අසන්‌තානං අනාගතානං බුභුක්‌ඛානං පටිබාහනත්‌ථාය පටියාදෙථා’’ති.
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ bubhukkhito bhaveyyāsi, tadā tvaṃ khettaṃ kasāpeyyāsi, sāliṃ vapāpeyyāsi ‘bhattaṃ bhuñjissāmī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti. ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, bubhukkhānaṃ paṭibāhanatthāyā’’ti. ‘‘Atthi pana, mahārāja, anāgatā bubhukkhā’’ti? ‘‘Natthi, bhante’’ti. ‘‘Tumhe kho, mahārāja, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ bubhukkhānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyādethā’’ti.
‘‘කල්‌ලොසි, භන්‌තෙ නාගසෙනා’’ති.
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
දුක්‌ඛප්‌පහානවායමපඤ්‌හො තතියො.
Dukkhappahānavāyamapañho tatiyo.
Footnotes:
