| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / མིལིནྡཔཉྷཔཱལི༹ • Milindapañhapāḷi |
༣. དུཀྑཔྤཧཱནཝཱཡམཔཉྷོ
3. Dukkhappahānavāyamapañho
༣. རཱཛཱ ཨཱཧ ‘‘བྷནྟེ ནཱགསེན, ཀིཾ ཏུམྷེ ཨཏཱིཏསྶ དུཀྑསྶ པཧཱནཱཡ ཝཱཡམཐཱ’’ཏི? ‘‘ན ཧི, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི། ‘‘ཀིཾ པན, བྷནྟེ, ཨནཱགཏསྶ དུཀྑསྶ པཧཱནཱཡ ཝཱཡམཐཱ’’ཏི? ‘‘ན ཧི, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི། ‘‘ཀིཾ པན པཙྩུཔྤནྣསྶ དུཀྑསྶ པཧཱནཱཡ ཝཱཡམཐཱ’’ཏི? ‘‘ན ཧི, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི། ‘‘ཡདི ཏུམྷེ ན ཨཏཱིཏསྶ དུཀྑསྶ པཧཱནཱཡ ཝཱཡམཐ, ན ཨནཱགཏསྶ དུཀྑསྶ པཧཱནཱཡ ཝཱཡམཐ, ན པཙྩུཔྤནྣསྶ དུཀྑསྶ པཧཱནཱཡ ཝཱཡམཐ, ཨཐ ཀིམཏྠཱཡ ཝཱཡམཐཱ’’ཏི། ཐེརོ ཨཱཧ ‘ཀིནྟི, མཧཱརཱཛ, ཨིདཉྩ དུཀྑཾ ནིརུཛ྄ཛྷེཡྻ, ཨཉྙཉྩ དུཀྑཾ ནུཔྤཛྫེཡྻཱ’ཏི ཨེཏདཏྠཱཡ ཝཱཡམཱམཱ’’ཏི།
3. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, kiṃ tumhe atītassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, anāgatassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana paccuppannassa dukkhassa pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Yadi tumhe na atītassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, na anāgatassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, na paccuppannassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, atha kimatthāya vāyamathā’’ti. Thero āha ‘kinti, mahārāja, idañca dukkhaṃ nirujjheyya, aññañca dukkhaṃ nuppajjeyyā’ti etadatthāya vāyamāmā’’ti.
‘‘ཨཏྠི པན ཏེ, བྷནྟེ ནཱགསེན, ཨནཱགཏཾ དུཀྑ’’ནྟི? ‘‘ནཏྠི 1, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི ‘‘ཏུམྷེ ཁོ, བྷནྟེ ནཱགསེན, ཨཏིཔཎྜིཏཱ, ཡེ ཏུམྷེ ཨསནྟཱནཾ ཨནཱགཏཱནཾ དུཀྑཱནཾ པཧཱནཱཡ ཝཱཡམཐཱ’’ཏི? ‘‘ཨཏྠི པན ཏེ, མཧཱརཱཛ, ཀེཙི པཊིརཱཛཱནོ པཙྩཏྠིཀཱ པཙྩཱམིཏྟཱ པཙྩུཔཊྛིཏཱ ཧོནྟཱི’’ཏི? ‘‘ཨཱམ, བྷནྟེ, ཨཏྠཱི’’ཏི། ‘‘ཀིཾནུ ཁོ, མཧཱརཱཛ, ཏདཱ ཏུམྷེ པརིཁཾ ཁཎཱཔེཡྻཱཐ, པཱཀཱརཾ ཙིནཱཔེཡྻཱཐ གོཔུརཾ ཀཱརཱཔེཡྻཱཐ, ཨཊྚཱལཀཾ ཀཱརཱཔེཡྻཱཐ, དྷཉྙཾ ཨཏིཧརཱཔེཡྻཱཐཱ’’ཏི? ‘‘ན ཧི, བྷནྟེ, པཊིཀཙྩེཝ ཏཾ པཊིཡཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི། ‘‘ཀིཾ ཏུམྷེ, མཧཱརཱཛ, ཏདཱ ཧཏྠིསྨིཾ སིཀྑེཡྻཱཐ, ཨསྶསྨིཾ སིཀྑེཡྻཱཐ, རཐསྨིཾ སིཀྑེཡྻཱཐ, དྷནུསྨིཾ སིཀྑེཡྻཱཐ, ཐརུསྨིཾ སིཀྑེཡྻཱཐཱ’’ཏི? ‘‘ན ཧི, བྷནྟེ, པཊིཀཙྩེཝ ཏཾ སིཀྑིཏཾ ཧོཏཱི’’ཏི། ‘‘ཀིསྶཏྠཱཡཱ’’ཏི? ‘‘ཨནཱགཏཱནཾ, བྷནྟེ, བྷཡཱནཾ པཊིབཱཧནཏྠཱཡཱ’’ཏི། ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ, མཧཱརཱཛ, ཨཏྠི ཨནཱགཏཾ བྷཡ’’ནྟི? ‘‘ནཏྠི, བྷནྟེ’’ཏི ། ‘‘ཏུམྷེ ཙ ཁོ, མཧཱརཱཛ, ཨཏིཔཎྜིཏཱ, ཡེ ཏུམྷེ ཨསནྟཱནཾ ཨནཱགཏཱནཾ བྷཡཱནཾ པཊིབཱཧནཏྠཱཡ པཊིཡཱདེཐཱ’’ཏི།
‘‘Atthi pana te, bhante nāgasena, anāgataṃ dukkha’’nti? ‘‘Natthi 2, mahārājā’’ti ‘‘tumhe kho, bhante nāgasena, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ dukkhānaṃ pahānāya vāyamathā’’ti? ‘‘Atthi pana te, mahārāja, keci paṭirājāno paccatthikā paccāmittā paccupaṭṭhitā hontī’’ti? ‘‘Āma, bhante, atthī’’ti. ‘‘Kiṃnu kho, mahārāja, tadā tumhe parikhaṃ khaṇāpeyyātha, pākāraṃ cināpeyyātha gopuraṃ kārāpeyyātha, aṭṭālakaṃ kārāpeyyātha, dhaññaṃ atiharāpeyyāthā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kiṃ tumhe, mahārāja, tadā hatthismiṃ sikkheyyātha, assasmiṃ sikkheyyātha, rathasmiṃ sikkheyyātha, dhanusmiṃ sikkheyyātha, tharusmiṃ sikkheyyāthā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ sikkhitaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti? ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, bhayānaṃ paṭibāhanatthāyā’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, atthi anāgataṃ bhaya’’nti? ‘‘Natthi, bhante’’ti . ‘‘Tumhe ca kho, mahārāja, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ bhayānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyādethā’’ti.
‘‘བྷིཡྻོ ཨོཔམྨཾ ཀརོཧཱིཏི། ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙསི, མཧཱརཱཛ, ཡདཱ ཏྭཾ པིཔཱསིཏོ བྷཝེཡྻཱསི, ཏདཱ ཏྭཾ ཨུདཔཱནཾ ཁཎཱཔེཡྻཱསི, པོཀྑརཎིཾ ཁཎཱཔེཡྻཱསི, ཏལཱ༹ཀཾ ཁཎཱཔེཡྻཱསི ‘པཱནཱིཡཾ པིཝིསྶཱམཱི’’’ཏི? ‘‘ན ཧི, བྷནྟེ, པཊིཀཙྩེཝ ཏཾ པཊིཡཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི། ‘‘ཀིསྶཏྠཱཡཱ’’ཏི? ‘‘ཨནཱགཏཱནཾ, བྷནྟེ, པིཔཱསཱནཾ པཊིབཱཧནཏྠཱཡ པཊིཡཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི། ‘‘ཨཏྠི པན, མཧཱརཱཛ, ཨནཱགཏཱ པིཔཱསཱ’’ཏི? ‘‘ནཏྠི, བྷནྟེ’’ཏི། ‘‘ཏུམྷེ ཁོ, མཧཱརཱཛ, ཨཏིཔཎྜིཏཱ , ཡེ ཏུམྷེ ཨསནྟཱནཾ ཨནཱགཏཱནཾ པིཔཱསཱནཾ པཊིབཱཧནཏྠཱཡ ཏཾ པཊིཡཱདེཐཱ’’ཏི།
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohīti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ pipāsito bhaveyyāsi, tadā tvaṃ udapānaṃ khaṇāpeyyāsi, pokkharaṇiṃ khaṇāpeyyāsi, taḷākaṃ khaṇāpeyyāsi ‘pānīyaṃ pivissāmī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti? ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, pipāsānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Atthi pana, mahārāja, anāgatā pipāsā’’ti? ‘‘Natthi, bhante’’ti. ‘‘Tumhe kho, mahārāja, atipaṇḍitā , ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ pipāsānaṃ paṭibāhanatthāya taṃ paṭiyādethā’’ti.
‘‘བྷིཡྻོ ཨོཔམྨཾ ཀརོཧཱི’’ཏི། ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙསི, མཧཱརཱཛ, ཡདཱ ཏྭཾ བུབྷུཀྑིཏོ བྷཝེཡྻཱསི, ཏདཱ ཏྭཾ ཁེཏྟཾ ཀསཱཔེཡྻཱསི, སཱལིཾ ཝཔཱཔེཡྻཱསི ‘བྷཏྟཾ བྷུཉྫིསྶཱམཱི’’’ཏི? ‘‘ན ཧི, བྷནྟེ, པཊིཀཙྩེཝ ཏཾ པཊིཡཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི། ‘‘ཀིསྶཏྠཱཡཱ’’ཏི། ‘‘ཨནཱགཏཱནཾ, བྷནྟེ, བུབྷུཀྑཱནཾ པཊིབཱཧནཏྠཱཡཱ’’ཏི། ‘‘ཨཏྠི པན, མཧཱརཱཛ, ཨནཱགཏཱ བུབྷུཀྑཱ’’ཏི? ‘‘ནཏྠི, བྷནྟེ’’ཏི། ‘‘ཏུམྷེ ཁོ, མཧཱརཱཛ, ཨཏིཔཎྜིཏཱ, ཡེ ཏུམྷེ ཨསནྟཱནཾ ཨནཱགཏཱནཾ བུབྷུཀྑཱནཾ པཊིབཱཧནཏྠཱཡ པཊིཡཱདེཐཱ’’ཏི།
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ bubhukkhito bhaveyyāsi, tadā tvaṃ khettaṃ kasāpeyyāsi, sāliṃ vapāpeyyāsi ‘bhattaṃ bhuñjissāmī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, paṭikacceva taṃ paṭiyattaṃ hotī’’ti. ‘‘Kissatthāyā’’ti. ‘‘Anāgatānaṃ, bhante, bubhukkhānaṃ paṭibāhanatthāyā’’ti. ‘‘Atthi pana, mahārāja, anāgatā bubhukkhā’’ti? ‘‘Natthi, bhante’’ti. ‘‘Tumhe kho, mahārāja, atipaṇḍitā, ye tumhe asantānaṃ anāgatānaṃ bubhukkhānaṃ paṭibāhanatthāya paṭiyādethā’’ti.
‘‘ཀལློསི, བྷནྟེ ནཱགསེནཱ’’ཏི།
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
དུཀྑཔྤཧཱནཝཱཡམཔཉྷོ ཏཏིཡོ།
Dukkhappahānavāyamapañho tatiyo.
Footnotes:
