| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
३. दुक्खसुत्तवण्णना
3. Dukkhasuttavaṇṇanā
४३. समुदयनं समुदयो, समुदेति एतम्हाति समुदयो, एवं उभिन्नं समुदयानमत्थतोपि भेदो वेदितब्बो। पच्चयाव पच्चयसमुदयो। आरद्धविपस्सको ‘‘इमञ्च इमञ्च पच्चयसामग्गिं पटिच्च इमे धम्मा खणे खणे उप्पज्जन्ती’’ति पस्सन्तो ‘‘पच्चयसमुदयं पस्सन्तोपि भिक्खु खणिकसमुदयं पस्सती’’ति वुत्तो पच्चयदस्सनमुखेन निब्बत्तिक्खणस्स दस्सनतो। सो पन खणे खणे सङ्खारानं निब्बत्तिं पस्सितुं आरद्धो ‘‘इमेहि नाम पच्चयेहि निब्बत्तती’’ति पस्सति। ‘‘सो खणिकसमुदयं पस्सन्तो पच्चयं पस्सती’’ति वदन्ति। यस्मा पन पच्चयतो सङ्खारानं उदयं पस्सन्तो खणतो तेसं उदयदस्सनं होति, खणतो एतेसं उदयं पस्सतो पगेव पच्चयानं सुग्गहितत्ता पच्चयतो दस्सनं सुखेन इज्झति, तस्मा वुत्तं ‘‘पच्चयसमुदयं पस्सन्तोपी’’तिआदि। अत्थङ्गमदस्सनेपि एसेव नयो। अच्चन्तत्थङ्गमोति अप्पवत्ति निरोधो निब्बानन्ति। भेदत्थङ्गमोति खणिकनिरोधो। तदुभयं पुब्बभागे उग्गहपरिपुच्छादिवसेन पस्सन्तो अञ्ञतरस्स दस्सने इतरदस्सनम्पि सिद्धमेव होति, पुब्बभागे च आरम्मणवसेन खयतो वयसम्मसनादिकाले भेदत्थङ्गमं पस्सन्तो अतिरेकवसेन अनुस्सवादितो अच्चन्तं अत्थङ्गमं पस्सति। मग्गक्खणे पनारम्मणतो अच्चन्तअत्थङ्गमं पस्सति, असम्मोहतो इतरम्पि पस्सति। तं सन्धायाह ‘‘अच्चन्तत्थङ्गमं पस्सन्तोपी’’तिआदि। समुदयत्थङ्गमं निब्बत्तिभेदन्ति समुदयसङ्खातं निब्बत्तिं अत्थङ्गमसङ्खातं भेदञ्च। निस्सयवसेनाति चक्खुस्स सन्निस्सयवसेन पच्चयं कत्वा। आरम्मणवसेनाति रूपे आरम्मणं कत्वा। यं पनेत्थ वत्तब्बं, तं मधुपिण्डिकसुत्तटीकायं वुत्तनयेन वेदितब्बं। तिण्णं सङ्गति फस्सोति ‘‘चक्खु रूपानि विञ्ञाण’’न्ति इमेसं तिण्णं सङ्गति समागमे निब्बत्ति फस्सोति वुत्तोति आह ‘‘तिण्णं सङ्गतिया फस्सो’’ति। तिण्णन्ति च पाकटपच्चयवसेन वुत्तं, तदञ्ञेपि पन मनसिकारादयो फस्सपच्चया होन्तियेव। एवन्ति तण्हादीनं असेसविरागनिरोधक्कमेन। भिन्नं होतीति अनुप्पादनिरोधेन निरुद्धं होति। तेनाह ‘‘अप्पटिसन्धिय’’न्ति।
43. Samudayanaṃ samudayo, samudeti etamhāti samudayo, evaṃ ubhinnaṃ samudayānamatthatopi bhedo veditabbo. Paccayāva paccayasamudayo. Āraddhavipassako ‘‘imañca imañca paccayasāmaggiṃ paṭicca ime dhammā khaṇe khaṇe uppajjantī’’ti passanto ‘‘paccayasamudayaṃ passantopi bhikkhu khaṇikasamudayaṃ passatī’’ti vutto paccayadassanamukhena nibbattikkhaṇassa dassanato. So pana khaṇe khaṇe saṅkhārānaṃ nibbattiṃ passituṃ āraddho ‘‘imehi nāma paccayehi nibbattatī’’ti passati. ‘‘So khaṇikasamudayaṃ passanto paccayaṃ passatī’’ti vadanti. Yasmā pana paccayato saṅkhārānaṃ udayaṃ passanto khaṇato tesaṃ udayadassanaṃ hoti, khaṇato etesaṃ udayaṃ passato pageva paccayānaṃ suggahitattā paccayato dassanaṃ sukhena ijjhati, tasmā vuttaṃ ‘‘paccayasamudayaṃ passantopī’’tiādi. Atthaṅgamadassanepi eseva nayo. Accantatthaṅgamoti appavatti nirodho nibbānanti. Bhedatthaṅgamoti khaṇikanirodho. Tadubhayaṃ pubbabhāge uggahaparipucchādivasena passanto aññatarassa dassane itaradassanampi siddhameva hoti, pubbabhāge ca ārammaṇavasena khayato vayasammasanādikāle bhedatthaṅgamaṃ passanto atirekavasena anussavādito accantaṃ atthaṅgamaṃ passati. Maggakkhaṇe panārammaṇato accantaatthaṅgamaṃ passati, asammohato itarampi passati. Taṃ sandhāyāha ‘‘accantatthaṅgamaṃ passantopī’’tiādi. Samudayatthaṅgamaṃ nibbattibhedanti samudayasaṅkhātaṃ nibbattiṃ atthaṅgamasaṅkhātaṃ bhedañca. Nissayavasenāti cakkhussa sannissayavasena paccayaṃ katvā. Ārammaṇavasenāti rūpe ārammaṇaṃ katvā. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ madhupiṇḍikasuttaṭīkāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ. Tiṇṇaṃ saṅgati phassoti ‘‘cakkhu rūpāni viññāṇa’’nti imesaṃ tiṇṇaṃ saṅgati samāgame nibbatti phassoti vuttoti āha ‘‘tiṇṇaṃ saṅgatiyā phasso’’ti. Tiṇṇanti ca pākaṭapaccayavasena vuttaṃ, tadaññepi pana manasikārādayo phassapaccayā hontiyeva. Evanti taṇhādīnaṃ asesavirāganirodhakkamena. Bhinnaṃ hotīti anuppādanirodhena niruddhaṃ hoti. Tenāha ‘‘appaṭisandhiya’’nti.
दुक्खसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Dukkhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ३. दुक्खसुत्तं • 3. Dukkhasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ३. दुक्खसुत्तवण्णना • 3. Dukkhasuttavaṇṇanā
