| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรคาถา-อฎฺฐกถา • Theragāthā-aṭṭhakathā |
๑๐. (ทุติย) เทวสภเตฺถรคาถาวณฺณนา
10. (Dutiya) devasabhattheragāthāvaṇṇanā
สมฺมปฺปธานสมฺปโนฺนติ อายสฺมโต เทวสภเตฺถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินโนฺต สิขิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปโตฺต เอกทิวสํ สิขิํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส พนฺธุชีวกปุเปฺผหิ ปูชํ อกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน เทวมนุเสฺสสุ สํสรโนฺต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กปิลวตฺถุสฺมิํ สกฺยราชกุเล นิพฺพตฺติ, ตสฺส เทวสโภติ นามํ อโหสิฯ โส วยปฺปโตฺต จุมฺพฎกลหวูปสมนตฺถํ สตฺถริ อาคเต พุทฺธานุภาวํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส สรเณสุ ปติฎฺฐิโต ปุน นิโคฺรธาราเม สตฺถริ วิหรเนฺต สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฎิลทฺธสโทฺธ ปพฺพชิตฺวา กตปุพฺพกิโจฺจ วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรโนฺต นจิรเสฺสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร ๑.๑๖.๑-๖) –
Sammappadhānasampannoti āyasmato devasabhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sikhiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso bandhujīvakapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sakyarājakule nibbatti, tassa devasabhoti nāmaṃ ahosi. So vayappatto cumbaṭakalahavūpasamanatthaṃ satthari āgate buddhānubhāvaṃ disvā pasannamānaso saraṇesu patiṭṭhito puna nigrodhārāme satthari viharante satthāraṃ upasaṅkamitvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā katapubbakicco vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.1-6) –
‘‘จนฺทํว วิมลํ สุทฺธํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;
‘‘Candaṃva vimalaṃ suddhaṃ, vippasannamanāvilaṃ;
นนฺทีภวปริกฺขีณํ, ติณฺณํ โลเก วิสตฺติกํฯ
Nandībhavaparikkhīṇaṃ, tiṇṇaṃ loke visattikaṃ.
‘‘นิพฺพาปยนฺตํ ชนตํ, ติณฺณํ ตารยตํ วรํ;
‘‘Nibbāpayantaṃ janataṃ, tiṇṇaṃ tārayataṃ varaṃ;
มุนิํ วนมฺหิ ฌายนฺตํ, เอกคฺคํ สุสมาหิตํฯ
Muniṃ vanamhi jhāyantaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘พนฺธุชีวกปุปฺผานิ, ลเคตฺวา สุตฺตเกนหํ;
‘‘Bandhujīvakapupphāni, lagetvā suttakenahaṃ;
พุทฺธสฺส อภิโรปยิํ, สิขิโน โลกพนฺธุโนฯ
Buddhassa abhiropayiṃ, sikhino lokabandhuno.
‘‘เอกติํเส อิโต กเปฺป, ยํ กมฺมมกริํ ตทา;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘อิโต สตฺตมเก กเปฺป, มนุชิโนฺท มหายโส;
‘‘Ito sattamake kappe, manujindo mahāyaso;
สมนฺตจกฺขุนามาสิ, จกฺกวตฺตี มหพฺพโลฯ
Samantacakkhunāmāsi, cakkavattī mahabbalo.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตนา อธิคตํ วิมุตฺติสุขํ นิสฺสาย อุปฺปนฺนปีติโสมนโสฺส อุทานวเสน –
Arahattaṃ pana patvā attanā adhigataṃ vimuttisukhaṃ nissāya uppannapītisomanasso udānavasena –
๑๐๐.
100.
‘‘สมฺมปฺปธานสมฺปโนฺน , สติปฎฺฐานโคจโร;
‘‘Sammappadhānasampanno , satipaṭṭhānagocaro;
วิมุตฺติกุสุมสญฺฉโนฺน, ปรินิพฺพิสฺสตฺยนาสโว’’ติฯ – คาถํ อภาสิ;
Vimuttikusumasañchanno, parinibbissatyanāsavo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
ตตฺถ สมฺมปฺปธานสมฺปโนฺนติ สมฺปนฺนจตุพฺพิธสมฺมปฺปธาโน, เตหิ กตฺตพฺพกิจฺจํ สมฺปาเทตฺวา ฐิโตติ อโตฺถฯ สติปฎฺฐานโคจโรติ กายานุปสฺสนาทโย สติปฎฺฐานา โคจโร ปวตฺติฎฺฐานํ เอตสฺสาติ สติปฎฺฐานโคจโร, จตูสุ สติปฎฺฐาเนสุ ปติฎฺฐิตจิโตฺตติ อโตฺถฯ คุณโสเภน ปรมสุคนฺธา วิมุตฺติเยว กุสุมานิ, เตหิ สพฺพโส สมฺมเทว สญฺฉโนฺน วิภูสิโต อลงฺกโตติ วิมุตฺติกุสุมสญฺฉโนฺนฯ ปรินิพฺพิสฺสตฺยนาสโวติ เอวํ สมฺมา ปฎิปชฺชโนฺต ภิกฺขุ นจิรเสฺสว อนาสโว หุตฺวา ปรินิพฺพิสฺสติ สอุปาทิเสสาย อนุปาทิเสสาย จ นิพฺพานธาตุยาติ อโตฺถฯ อิทเมว จ เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณํ อโหสิฯ
Tattha sammappadhānasampannoti sampannacatubbidhasammappadhāno, tehi kattabbakiccaṃ sampādetvā ṭhitoti attho. Satipaṭṭhānagocaroti kāyānupassanādayo satipaṭṭhānā gocaro pavattiṭṭhānaṃ etassāti satipaṭṭhānagocaro, catūsu satipaṭṭhānesu patiṭṭhitacittoti attho. Guṇasobhena paramasugandhā vimuttiyeva kusumāni, tehi sabbaso sammadeva sañchanno vibhūsito alaṅkatoti vimuttikusumasañchanno. Parinibbissatyanāsavoti evaṃ sammā paṭipajjanto bhikkhu nacirasseva anāsavo hutvā parinibbissati saupādisesāya anupādisesāya ca nibbānadhātuyāti attho. Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
(ทุติย) เทวสภเตฺถรคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
(Dutiya) devasabhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ทสมวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dasamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรคาถาปาฬิ • Theragāthāpāḷi / ๑๐. (ทุติย)-เทวสภเตฺถรคาถา • 10. (Dutiya)-devasabhattheragāthā
