Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
10. (දුතිය) දෙවසභත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
10. (Dutiya) devasabhattheragāthāvaṇṇanā
සම්මප්පධානසම්පන්නොති ආයස්මතො දෙවසභත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයං කුසලං උපචිනන්තො සිඛිස්ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො එකදිවසං සිඛිං භගවන්තං දිස්වා පසන්නමානසො බන්ධුජීවකපුප්ඵෙහි පූජං අකාසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ කපිලවත්ථුස්මිං සක්යරාජකුලෙ නිබ්බත්ති, තස්ස දෙවසභොති නාමං අහොසි. සො වයප්පත්තො චුම්බටකලහවූපසමනත්ථං සත්ථරි ආගතෙ බුද්ධානුභාවං දිස්වා පසන්නමානසො සරණෙසු පතිට්ඨිතො පුන නිග්රොධාරාමෙ සත්ථරි විහරන්තෙ සත්ථාරං උපසඞ්කමිත්වා පටිලද්ධසද්ධො පබ්බජිත්වා කතපුබ්බකිච්චො විපස්සනාය කම්මං කරොන්තො නචිරස්සෙව අරහත්තං පාපුණි. තෙන වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.16.1-6) –
Sammappadhānasampannoti āyasmato devasabhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sikhiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso bandhujīvakapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sakyarājakule nibbatti, tassa devasabhoti nāmaṃ ahosi. So vayappatto cumbaṭakalahavūpasamanatthaṃ satthari āgate buddhānubhāvaṃ disvā pasannamānaso saraṇesu patiṭṭhito puna nigrodhārāme satthari viharante satthāraṃ upasaṅkamitvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā katapubbakicco vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.1-6) –
‘‘චන්දංව විමලං සුද්ධං, විප්පසන්නමනාවිලං;
‘‘Candaṃva vimalaṃ suddhaṃ, vippasannamanāvilaṃ;
නන්දීභවපරික්ඛීණං, තිණ්ණං ලොකෙ විසත්තිකං.
Nandībhavaparikkhīṇaṃ, tiṇṇaṃ loke visattikaṃ.
‘‘නිබ්බාපයන්තං ජනතං, තිණ්ණං තාරයතං වරං;
‘‘Nibbāpayantaṃ janataṃ, tiṇṇaṃ tārayataṃ varaṃ;
මුනිං වනම්හි ඣායන්තං, එකග්ගං සුසමාහිතං.
Muniṃ vanamhi jhāyantaṃ, ekaggaṃ susamāhitaṃ.
‘‘බන්ධුජීවකපුප්ඵානි, ලගෙත්වා සුත්තකෙනහං;
‘‘Bandhujīvakapupphāni, lagetvā suttakenahaṃ;
බුද්ධස්ස අභිරොපයිං, සිඛිනො ලොකබන්ධුනො.
Buddhassa abhiropayiṃ, sikhino lokabandhuno.
‘‘එකතිංසෙ ඉතො කප්පෙ, යං කම්මමකරිං තදා;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ඉතො සත්තමකෙ කප්පෙ, මනුජින්දො මහායසො;
‘‘Ito sattamake kappe, manujindo mahāyaso;
සමන්තචක්ඛුනාමාසි, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
Samantacakkhunāmāsi, cakkavattī mahabbalo.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
අරහත්තං පන පත්වා අත්තනා අධිගතං විමුත්තිසුඛං නිස්සාය උප්පන්නපීතිසොමනස්සො උදානවසෙන –
Arahattaṃ pana patvā attanā adhigataṃ vimuttisukhaṃ nissāya uppannapītisomanasso udānavasena –
100.
100.
‘‘සම්මප්පධානසම්පන්නො , සතිපට්ඨානගොචරො;
‘‘Sammappadhānasampanno , satipaṭṭhānagocaro;
විමුත්තිකුසුමසඤ්ඡන්නො, පරිනිබ්බිස්සත්යනාසවො’’ති. – ගාථං අභාසි;
Vimuttikusumasañchanno, parinibbissatyanāsavo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
තත්ථ සම්මප්පධානසම්පන්නොති සම්පන්නචතුබ්බිධසම්මප්පධානො, තෙහි කත්තබ්බකිච්චං සම්පාදෙත්වා ඨිතොති අත්ථො. සතිපට්ඨානගොචරොති කායානුපස්සනාදයො සතිපට්ඨානා ගොචරො පවත්තිට්ඨානං එතස්සාති සතිපට්ඨානගොචරො, චතූසු සතිපට්ඨානෙසු පතිට්ඨිතචිත්තොති අත්ථො. ගුණසොභෙන පරමසුගන්ධා විමුත්තියෙව කුසුමානි, තෙහි සබ්බසො සම්මදෙව සඤ්ඡන්නො විභූසිතො අලඞ්කතොති විමුත්තිකුසුමසඤ්ඡන්නො. පරිනිබ්බිස්සත්යනාසවොති එවං සම්මා පටිපජ්ජන්තො භික්ඛු නචිරස්සෙව අනාසවො හුත්වා පරිනිබ්බිස්සති සඋපාදිසෙසාය අනුපාදිසෙසාය ච නිබ්බානධාතුයාති අත්ථො. ඉදමෙව ච ථෙරස්ස අඤ්ඤාබ්යාකරණං අහොසි.
Tattha sammappadhānasampannoti sampannacatubbidhasammappadhāno, tehi kattabbakiccaṃ sampādetvā ṭhitoti attho. Satipaṭṭhānagocaroti kāyānupassanādayo satipaṭṭhānā gocaro pavattiṭṭhānaṃ etassāti satipaṭṭhānagocaro, catūsu satipaṭṭhānesu patiṭṭhitacittoti attho. Guṇasobhena paramasugandhā vimuttiyeva kusumāni, tehi sabbaso sammadeva sañchanno vibhūsito alaṅkatoti vimuttikusumasañchanno. Parinibbissatyanāsavoti evaṃ sammā paṭipajjanto bhikkhu nacirasseva anāsavo hutvā parinibbissati saupādisesāya anupādisesāya ca nibbānadhātuyāti attho. Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
(දුතිය) දෙවසභත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
(Dutiya) devasabhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
දසමවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Dasamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 10. (දුතිය)-දෙවසභත්ථෙරගාථා • 10. (Dutiya)-devasabhattheragāthā