| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
२. दुतियअनियतसिक्खापदवण्णना
2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
नहेव खो पन पटिच्छन्नन्ति एत्थ पन यम्पि बहि परिक्खित्तं अन्तो विवटं परिवेणङ्गणादि, तम्पि अन्तोगधन्ति वेदितब्बं। ‘‘एवरूपञ्हि ठानं अप्पटिच्छन्नेयेव गहित’’न्ति महापच्चरियं (पारा॰ अट्ठ॰ २.४५३) वुत्तं। सङ्घादिसेसेन वाति कायसंसग्गदुट्ठुल्लोभासनसङ्खातेन सङ्घादिसेसेन वा। तेनेव हि पदभाजने ‘‘सा चे एवं वदेय्य ‘अय्यो, मया दिट्ठो निसिन्नो मातुगामेन सद्धिं कायसंसग्गं समापज्जन्तो’’’तिआदि (पारा॰ ४५५) वुत्तं। इदं सिक्खापदं दुट्ठुल्लवाचावसेन आगतं। दुट्ठुल्लवाचञ्च सुत्वा तं मातुगामोपि न पटिच्छादेति। तथा हि दुट्ठुल्लवाचासिक्खापदे (पारा॰ २८३ आदयो) या पन ता इत्थियो हिरिमना, ता निक्खमित्वा भिक्खू उज्झापेसुं, तस्मा इध इत्थीपि अनापत्तिं करोतीति आह ‘‘इत्थीपी’’ति। अथ वा इध अप्पटिच्छन्नत्ता इत्थीपि अनापत्तिं करोति, पठमे पन पटिच्छन्नत्ता इत्थिसतम्पि अनापत्तिं न करोतीति एवमेत्थ अत्थो दट्ठब्बो। अनन्धो अबधिरोति एत्थ कायसंसग्गवसेन अनन्धो वुत्तो, दुट्ठुल्लवाचावसेन अबधिरो।
Naheva kho pana paṭicchannanti ettha pana yampi bahi parikkhittaṃ anto vivaṭaṃ pariveṇaṅgaṇādi, tampi antogadhanti veditabbaṃ. ‘‘Evarūpañhi ṭhānaṃ appaṭicchanneyeva gahita’’nti mahāpaccariyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.453) vuttaṃ. Saṅghādisesena vāti kāyasaṃsaggaduṭṭhullobhāsanasaṅkhātena saṅghādisesena vā. Teneva hi padabhājane ‘‘sā ce evaṃ vadeyya ‘ayyo, mayā diṭṭho nisinno mātugāmena saddhiṃ kāyasaṃsaggaṃ samāpajjanto’’’tiādi (pārā. 455) vuttaṃ. Idaṃ sikkhāpadaṃ duṭṭhullavācāvasena āgataṃ. Duṭṭhullavācañca sutvā taṃ mātugāmopi na paṭicchādeti. Tathā hi duṭṭhullavācāsikkhāpade (pārā. 283 ādayo) yā pana tā itthiyo hirimanā, tā nikkhamitvā bhikkhū ujjhāpesuṃ, tasmā idha itthīpi anāpattiṃ karotīti āha ‘‘itthīpī’’ti. Atha vā idha appaṭicchannattā itthīpi anāpattiṃ karoti, paṭhame pana paṭicchannattā itthisatampi anāpattiṃ na karotīti evamettha attho daṭṭhabbo. Anandho abadhiroti ettha kāyasaṃsaggavasena anandho vutto, duṭṭhullavācāvasena abadhiro.
समुट्ठानादीसु इदं सिक्खापदं तिसमुट्ठानं – कायचित्ततो वाचाचित्ततो कायवाचाचित्ततो समुट्ठाति, किरियं, सञ्ञाविमोक्खं, सचित्तकं, लोकवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, अकुसलचित्तं, सुखमज्झत्तवेदनाहि द्विवेदनं। तेनाह ‘‘समुट्ठानादीनि पनेत्थ अदिन्नादानसदिसानेवा’’ति। एत्थ च कायसंसग्गं समापज्जन्तो दुट्ठुल्लम्पि भणति, दुट्ठुल्लं भणन्तो निसीदति चाति ‘‘कायवाचाचित्ततो च समुट्ठाती’’ति वुत्तं, दुट्ठुल्लमेव वा सन्धाय वुत्तन्ति गहेतब्बं।
Samuṭṭhānādīsu idaṃ sikkhāpadaṃ tisamuṭṭhānaṃ – kāyacittato vācācittato kāyavācācittato samuṭṭhāti, kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, sukhamajjhattavedanāhi dvivedanaṃ. Tenāha ‘‘samuṭṭhānādīni panettha adinnādānasadisānevā’’ti. Ettha ca kāyasaṃsaggaṃ samāpajjanto duṭṭhullampi bhaṇati, duṭṭhullaṃ bhaṇanto nisīdati cāti ‘‘kāyavācācittato ca samuṭṭhātī’’ti vuttaṃ, duṭṭhullameva vā sandhāya vuttanti gahetabbaṃ.
दुतियअनियतसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
‘‘अनियतुद्देसो चायं दिट्ठादिसमूलकचोदनाय वत्थुं पटिजानमानोव आपत्तिया कारेतब्बो, न इतरोति आपत्तिरोपनारोपनलक्खणदस्सनत्थं वुत्तो’’ति वदन्ति।
‘‘Aniyatuddeso cāyaṃ diṭṭhādisamūlakacodanāya vatthuṃ paṭijānamānova āpattiyā kāretabbo, na itaroti āpattiropanāropanalakkhaṇadassanatthaṃ vutto’’ti vadanti.
इति कङ्खावितरणिया पातिमोक्खवण्णनाय
Iti kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
विनयत्थमञ्जूसायं लीनत्थप्पकासनियं
Vinayatthamañjūsāyaṃ līnatthappakāsaniyaṃ
अनियतवण्णना निट्ठिता।
Aniyatavaṇṇanā niṭṭhitā.
