| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
२. दुतियअनियतसिक्खापदवण्णना
2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
४५३. दुतिये केसुचि पोत्थकेसु ‘‘न हेव खो पन पटिच्छन्नं आसनं होति आसन’’न्ति लिखितं। ‘‘आसनन्ति अधिकं, उद्धरितानुरूप’’न्ति लिखितं। द्वेपि रहा इध अधिप्पेता कायसंसग्गदुट्ठुल्लवाचारहोनिसज्जग्गहणतो। यदि एवं ‘‘मातुगामो नाम विञ्ञू पटिबला’’ति किमत्थं वुत्तन्ति? अयमेव हि मातुगामो द्विन्नम्पि कायसंसग्गदुट्ठुल्लवाचानं एकतो वत्थुभूतो, तस्मा वुत्तं। कायसंसग्गस्स वत्थुभूतो दस्सितो, न इतरस्साति कत्वा दुट्ठुल्लवाचमेव सन्धाय तस्सा वत्थुं दस्सेन्तो एवमाह।
453. Dutiye kesuci potthakesu ‘‘na heva kho pana paṭicchannaṃ āsanaṃ hoti āsana’’nti likhitaṃ. ‘‘Āsananti adhikaṃ, uddharitānurūpa’’nti likhitaṃ. Dvepi rahā idha adhippetā kāyasaṃsaggaduṭṭhullavācārahonisajjaggahaṇato. Yadi evaṃ ‘‘mātugāmo nāma viññū paṭibalā’’ti kimatthaṃ vuttanti? Ayameva hi mātugāmo dvinnampi kāyasaṃsaggaduṭṭhullavācānaṃ ekato vatthubhūto, tasmā vuttaṃ. Kāyasaṃsaggassa vatthubhūto dassito, na itarassāti katvā duṭṭhullavācameva sandhāya tassā vatthuṃ dassento evamāha.
एत्थाह – यथा पठमे अनधिप्पेतापि दुट्ठुल्लवाचा सम्भवविसेसदस्सनत्थं वुत्ता, इधापि कायसंसग्गो, कस्मा न तस्स वसेन चक्खुस्स रहो गहेतब्बोति? आम न गहेतब्बो, न च गहितो, गहितो एव पन निसज्जवसेन, न हि अङ्गस्स निसज्जा विसेसोति। अप्पटिच्छन्ने सति कथं चक्खुस्स रहोति चे? दूरत्ता। पठमे कस्मा इत्थिसतम्पि अनापत्तिं न करोति, इध कस्मा एकापि करोतीति चे? नो वुच्चति सिद्धत्ता। सिद्धं होति, यदिदं अञ्ञतरो भिक्खु वेसालियं महावने…पे॰… द्वारं विवरित्वा निपन्नो होति…पे॰… सम्बहुला इत्थियो यावदत्थं कत्वा पक्कमिंसूति (पारा॰ ७७)। तस्मा न मेथुनस्स मातुगामो दुतियो होति। इत्थियो हि अञ्ञमञ्ञिस्सा वज्जं पटिच्छादेन्ति, तेनेव भिक्खुनीनं वज्जपटिच्छादने पाराजिकं पञ्ञत्तं। तथा ‘‘आयस्मा उदायी ता इत्थियो विहारं पेक्खापेत्वा तासं इत्थीनं वच्चमग्ग’’न्ति (पारा॰ २८३) एत्थ ‘‘या पन ता इत्थियो हिरिमना, ता निक्खमित्वा भिक्खू उज्झापेन्ती’’ति (पारा॰ २८३) वचनतो दुट्ठुल्लस्स मातुगामो दुतियो होतीति सिद्धन्ति अधिप्पायो। उभयत्थापि उम्मत्तकादिकम्मिकानं अनापत्तीति तेसं पाटेक्कं निदाने आगतं, आदिकम्मिकानं अनापत्तीति अत्थो। अनुगण्ठिपदे पन ‘‘अचेलकवग्गे रहोपटिच्छन्नासनसिक्खापदे ‘विञ्ञू पुरिसो दुतियो होती’ति (पाचि॰ २८८) इमस्स अनुरूपतो ‘इत्थीनं सतम्पि अनापत्तिं न करोती’ति वुत्त’’न्ति च, ‘‘दुतियानियते ‘इत्थीपि पुरिसोपी’ति इदं भिक्खुनीवग्गे ओसानसिक्खापदस्स, अचेलकवग्गे अप्पटिच्छन्नासनसिक्खापदस्स च अनापत्तिवारे ‘यो कोचि विञ्ञू पुरिसो दुतियो’ति वुत्तं। इमेसं अनुरूपतो वुत्तन्ति वेदितब्ब’’न्ति च वुत्तं।
Etthāha – yathā paṭhame anadhippetāpi duṭṭhullavācā sambhavavisesadassanatthaṃ vuttā, idhāpi kāyasaṃsaggo, kasmā na tassa vasena cakkhussa raho gahetabboti? Āma na gahetabbo, na ca gahito, gahito eva pana nisajjavasena, na hi aṅgassa nisajjā visesoti. Appaṭicchanne sati kathaṃ cakkhussa rahoti ce? Dūrattā. Paṭhame kasmā itthisatampi anāpattiṃ na karoti, idha kasmā ekāpi karotīti ce? No vuccati siddhattā. Siddhaṃ hoti, yadidaṃ aññataro bhikkhu vesāliyaṃ mahāvane…pe… dvāraṃ vivaritvā nipanno hoti…pe… sambahulā itthiyo yāvadatthaṃ katvā pakkamiṃsūti (pārā. 77). Tasmā na methunassa mātugāmo dutiyo hoti. Itthiyo hi aññamaññissā vajjaṃ paṭicchādenti, teneva bhikkhunīnaṃ vajjapaṭicchādane pārājikaṃ paññattaṃ. Tathā ‘‘āyasmā udāyī tā itthiyo vihāraṃ pekkhāpetvā tāsaṃ itthīnaṃ vaccamagga’’nti (pārā. 283) ettha ‘‘yā pana tā itthiyo hirimanā, tā nikkhamitvā bhikkhū ujjhāpentī’’ti (pārā. 283) vacanato duṭṭhullassa mātugāmo dutiyo hotīti siddhanti adhippāyo. Ubhayatthāpi ummattakādikammikānaṃ anāpattīti tesaṃ pāṭekkaṃ nidāne āgataṃ, ādikammikānaṃ anāpattīti attho. Anugaṇṭhipade pana ‘‘acelakavagge rahopaṭicchannāsanasikkhāpade ‘viññū puriso dutiyo hotī’ti (pāci. 288) imassa anurūpato ‘itthīnaṃ satampi anāpattiṃ na karotī’ti vutta’’nti ca, ‘‘dutiyāniyate ‘itthīpi purisopī’ti idaṃ bhikkhunīvagge osānasikkhāpadassa, acelakavagge appaṭicchannāsanasikkhāpadassa ca anāpattivāre ‘yo koci viññū puriso dutiyo’ti vuttaṃ. Imesaṃ anurūpato vuttanti veditabba’’nti ca vuttaṃ.
दुतियअनियतसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / २. दुतियअनियतसिक्खापदं • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / २. दुतियअनियतसिक्खापदवण्णना • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / २. दुतियअनियतसिक्खापदवण्णना • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / २. दुतियअनियतसिक्खापदवण्णना • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
