Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
౨. దుతియఅనియతసిక్ఖాపదవణ్ణనా
2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
౪౫౨. ‘‘ఏకో’’తి వుత్తత్తా ‘‘నిసజ్జం కప్పేతుం పటిక్ఖిత్త’’న్తి ఇమినా సమ్బన్ధో న ఘటతీతి ఆహ ‘‘యం ఏకో…పే॰… సమ్బన్ధో వేదితబ్బో’’తి. ఏతం పచ్చత్తవచనన్తి ‘‘ఏకో’’తి ఇదం పచ్చత్తవచనం.
452. ‘‘Eko’’ti vuttattā ‘‘nisajjaṃ kappetuṃ paṭikkhitta’’nti iminā sambandho na ghaṭatīti āha ‘‘yaṃ eko…pe… sambandho veditabbo’’ti. Etaṃ paccattavacananti ‘‘eko’’ti idaṃ paccattavacanaṃ.
౪౫౩. బహి పరిక్ఖిత్తన్తి బహి పాకారాదినా పరిక్ఖిత్తం. పరివేణఙ్గణన్తి పరివేణమాళకం సన్ధాయ వుత్తం. ఇత్థీపి పురిసోపీతి ఏత్థ పఠమే కస్మా ఇత్థిసతమ్పి అనాపత్తిం న కరోతి, ఇధ ఏకాపి కస్మా అనాపత్తిం కరోతీతి? వుచ్చతే – పఠమసిక్ఖాపదం ‘‘సక్కా హోతి మేథునం ధమ్మం పటిసేవితు’’న్తి వుత్తత్తా మేథునధమ్మవసేన ఆగతం, న చ మేథునస్స మాతుగామో దుతియో హోతి. ఇత్థియో హి అఞ్ఞమఞ్ఞిస్సా వజ్జం పటిచ్ఛాదేన్తి, తేనేవ వేసాలియం మహావనే ద్వారం వివరిత్వా నిపన్నే భిక్ఖుమ్హి సమ్బహులా ఇత్థియో యావదత్థం కత్వా పక్కమింసు, తస్మా తత్థ ‘‘ఇత్థిసతమ్పి అనాపత్తిం న కరోతీ’’తి వుత్తం. ఇదం పన సిక్ఖాపదం దుట్ఠుల్లవాచావసేన ఆగతం ‘‘అలఞ్చ ఖో హోతి మాతుగామం దుట్ఠుల్లాహి వాచాహి ఓభాసితు’’న్తి వుత్తత్తా. దుట్ఠుల్లవాచఞ్చ సుత్వా మాతుగామోపి న పటిచ్ఛాదేతి. తేనేవ దుట్ఠుల్లవాచాసిక్ఖాపదే యా తా ఇత్థియో హిరిమనా, తా నిక్ఖమిత్వా భిక్ఖూ ఉజ్ఝాపేసుం, తస్మా ఇధ ‘‘ఇత్థీపి అనాపత్తిం కరోతీ’’తి వుత్తం. ఇధ అప్పటిచ్ఛన్నత్తా ఇత్థీపి అనాపత్తిం కరోతి, తత్థ పటిచ్ఛన్నత్తా ఇత్థిసతమ్పి అనాపత్తిం న కరోతీతి చ వదన్తి.
453.Bahi parikkhittanti bahi pākārādinā parikkhittaṃ. Pariveṇaṅgaṇanti pariveṇamāḷakaṃ sandhāya vuttaṃ. Itthīpi purisopīti ettha paṭhame kasmā itthisatampi anāpattiṃ na karoti, idha ekāpi kasmā anāpattiṃ karotīti? Vuccate – paṭhamasikkhāpadaṃ ‘‘sakkā hoti methunaṃ dhammaṃ paṭisevitu’’nti vuttattā methunadhammavasena āgataṃ, na ca methunassa mātugāmo dutiyo hoti. Itthiyo hi aññamaññissā vajjaṃ paṭicchādenti, teneva vesāliyaṃ mahāvane dvāraṃ vivaritvā nipanne bhikkhumhi sambahulā itthiyo yāvadatthaṃ katvā pakkamiṃsu, tasmā tattha ‘‘itthisatampi anāpattiṃ na karotī’’ti vuttaṃ. Idaṃ pana sikkhāpadaṃ duṭṭhullavācāvasena āgataṃ ‘‘alañca kho hoti mātugāmaṃ duṭṭhullāhi vācāhi obhāsitu’’nti vuttattā. Duṭṭhullavācañca sutvā mātugāmopi na paṭicchādeti. Teneva duṭṭhullavācāsikkhāpade yā tā itthiyo hirimanā, tā nikkhamitvā bhikkhū ujjhāpesuṃ, tasmā idha ‘‘itthīpi anāpattiṃ karotī’’ti vuttaṃ. Idha appaṭicchannattā itthīpi anāpattiṃ karoti, tattha paṭicchannattā itthisatampi anāpattiṃ na karotīti ca vadanti.
కాయసంసగ్గవసేన అనన్ధో వుత్తో, దుట్ఠుల్లవాచావసేన అబధిరో. అన్తోద్వాదసహత్థే ఓకాసేతి సోతస్స రహాభావో వుత్తో, ఏతేన ‘‘సోతస్స రహో ద్వాదసహత్థేన పరిచ్ఛిన్దితబ్బో’’తి దస్సేతి . తస్మా ద్వాదసహత్థతో బహి నిసిన్నో అనాపత్తిం న కరోతి సతిపి చక్ఖుస్స రహాభావే సోతస్స రహసబ్భావతో. ఇమస్మిఞ్హి సిక్ఖాపదే అప్పటిచ్ఛన్నత్తా సోతస్స రహోయేవ అధిప్పేతో. పాళియం పన ‘‘చక్ఖుస్స రహో’’తి అత్థుద్ధారవసేన వుత్తం. కేనచి పన ‘‘ద్వేపి రహా ఇధ అధిప్పేతా’’తి వుత్తం, తం న గహేతబ్బం. న హి అప్పటిచ్ఛన్నే ఓకాసే చక్ఖుస్స రహో సమ్భవతి ద్వాదసహత్థతో బహి దస్సనవిసయే దూరతరే నిసిన్నస్సపి దట్ఠుం సక్కుణేయ్యభావతో. నిద్దాయన్తోపీతి ఇమినా ‘‘నిపజ్జిత్వా నిద్దాయన్తోపి గహితోయేవా’’తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. ‘‘నిపజ్జిత్వా నిద్దాయన్తేపి సతిపి చక్ఖుస్స రహే అబధిరత్తా సోతస్స రహో నత్థీ’’తి గణ్ఠిపదకారానం అధిప్పాయో. యథా పన నిపజ్జిత్వా నిద్దాయన్తో అన్ధో వియ కిఞ్చి న పస్సతీతి చక్ఖుస్స రహో సమ్భవతి, తథా బధిరో వియ కిఞ్చి సద్దం న సుణాతీతి సోతస్స రహోపి సమ్భవతీతి సక్కా వత్తుం. అట్ఠకథాయఞ్చ ఠితో వా నిసిన్నో వాతి ఏత్తకమేవ వుత్తం, పఠమసిక్ఖాపదే వియ ‘‘నిపజ్జిత్వా నిద్దాయన్తోపి అనాపత్తిం న కరోతీ’’తి ఇదం పన న వుత్తం, తస్మా వీమంసిత్వా యథా న విరుజ్ఝతి, తథా గహేతబ్బం.
Kāyasaṃsaggavasena anandho vutto, duṭṭhullavācāvasena abadhiro. Antodvādasahatthe okāseti sotassa rahābhāvo vutto, etena ‘‘sotassa raho dvādasahatthena paricchinditabbo’’ti dasseti . Tasmā dvādasahatthato bahi nisinno anāpattiṃ na karoti satipi cakkhussa rahābhāve sotassa rahasabbhāvato. Imasmiñhi sikkhāpade appaṭicchannattā sotassa rahoyeva adhippeto. Pāḷiyaṃ pana ‘‘cakkhussa raho’’ti atthuddhāravasena vuttaṃ. Kenaci pana ‘‘dvepi rahā idha adhippetā’’ti vuttaṃ, taṃ na gahetabbaṃ. Na hi appaṭicchanne okāse cakkhussa raho sambhavati dvādasahatthato bahi dassanavisaye dūratare nisinnassapi daṭṭhuṃ sakkuṇeyyabhāvato. Niddāyantopīti iminā ‘‘nipajjitvā niddāyantopi gahitoyevā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. ‘‘Nipajjitvā niddāyantepi satipi cakkhussa rahe abadhirattā sotassa raho natthī’’ti gaṇṭhipadakārānaṃ adhippāyo. Yathā pana nipajjitvā niddāyanto andho viya kiñci na passatīti cakkhussa raho sambhavati, tathā badhiro viya kiñci saddaṃ na suṇātīti sotassa rahopi sambhavatīti sakkā vattuṃ. Aṭṭhakathāyañca ṭhito vā nisinno vāti ettakameva vuttaṃ, paṭhamasikkhāpade viya ‘‘nipajjitvā niddāyantopi anāpattiṃ na karotī’’ti idaṃ pana na vuttaṃ, tasmā vīmaṃsitvā yathā na virujjhati, tathā gahetabbaṃ.
సోతస్స రహస్సేవ ఇధాధిప్పేతత్తా ‘‘బధిరో పన చక్ఖుమాపీ’’తి వుత్తం. అన్ధస్స అప్పటిచ్ఛన్నమ్పి పటిచ్ఛన్నపక్ఖం భజతీతి పఠమసిక్ఖాపదస్స విసయత్తా వుత్తం ‘‘అన్ధో వా అబధిరోపి న కరోతీ’’తి. యథేవ హి తత్థ అపిహితకవాటస్స గబ్భస్స అన్తో సమీపేపి ఠితో అన్ధో అనాపత్తిం న కరోతి, ఏవమయమ్పీతి దట్ఠబ్బం. ఉభయత్థాపీతి ద్వీసుపి అనియతేసు. యస్మా ద్వీహి సిక్ఖాపదేహి ఉదాయిత్థేరం ఆరబ్భ విసుం పఞ్ఞత్తా కాచి ఆపత్తి నామ నత్థి, తస్మా తస్స తస్స సిక్ఖాపదస్స ఆదికమ్మికే సన్ధాయ ఆదికమ్మికానం అనాపత్తి వుత్తా. ఉపనన్దత్థేరాదయో హి రహో నిసజ్జాదీనం ఆదికమ్మికా. భగవతా పన పఠమం పఞ్ఞత్తసిక్ఖాపదానియేవ గహేత్వా ఉపనన్దవత్థుస్మిం అనియతక్కమో దస్సితో. యది ఇమేహి సిక్ఖాపదేహి విసుం పఞ్ఞత్తా ఆపత్తి నామ నత్థి, అథ కస్మా భగవతా అనియతద్వయం పఞ్ఞత్తన్తి? ఏవరూపాయపి ఉపాసికాయ వుచ్చమానో పటిజానమానోయేవ ఆపత్తియా కారేతబ్బో, న అప్పటిజానమానోతి దస్సేన్తేన భగవతా యాయ కాయచి ఆపత్తియా యేన కేనచి చోదితే పటిఞ్ఞాతకరణంయేవ దళ్హం కత్వా వినయవినిచ్ఛయలక్ఖణం ఠపితం. అథ భిక్ఖునీనం అనియతం కస్మా న వుత్తన్తి? ఇదమేవ లక్ఖణం సబ్బత్థ అనుగతన్తి న వుత్తం.
Sotassa rahasseva idhādhippetattā ‘‘badhiro pana cakkhumāpī’’ti vuttaṃ. Andhassa appaṭicchannampi paṭicchannapakkhaṃ bhajatīti paṭhamasikkhāpadassa visayattā vuttaṃ ‘‘andho vā abadhiropi na karotī’’ti. Yatheva hi tattha apihitakavāṭassa gabbhassa anto samīpepi ṭhito andho anāpattiṃ na karoti, evamayampīti daṭṭhabbaṃ. Ubhayatthāpīti dvīsupi aniyatesu. Yasmā dvīhi sikkhāpadehi udāyittheraṃ ārabbha visuṃ paññattā kāci āpatti nāma natthi, tasmā tassa tassa sikkhāpadassa ādikammike sandhāya ādikammikānaṃ anāpatti vuttā. Upanandattherādayo hi raho nisajjādīnaṃ ādikammikā. Bhagavatā pana paṭhamaṃ paññattasikkhāpadāniyeva gahetvā upanandavatthusmiṃ aniyatakkamo dassito. Yadi imehi sikkhāpadehi visuṃ paññattā āpatti nāma natthi, atha kasmā bhagavatā aniyatadvayaṃ paññattanti? Evarūpāyapi upāsikāya vuccamāno paṭijānamānoyeva āpattiyā kāretabbo, na appaṭijānamānoti dassentena bhagavatā yāya kāyaci āpattiyā yena kenaci codite paṭiññātakaraṇaṃyeva daḷhaṃ katvā vinayavinicchayalakkhaṇaṃ ṭhapitaṃ. Atha bhikkhunīnaṃ aniyataṃ kasmā na vuttanti? Idameva lakkhaṇaṃ sabbattha anugatanti na vuttaṃ.
దుతియఅనియతసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
ఇతి సమన్తపాసాదికాయ వినయట్ఠకథాయ సారత్థదీపనియం
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya sāratthadīpaniyaṃ
అనియతవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Aniyatavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౨. దుతియఅనియతసిక్ఖాపదం • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౨. దుతియఅనియతసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ౨. దుతియఅనియతసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ౨. దుతియఅనియతసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā