| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā |
๒. ทุติยอนิยตสิกฺขาปทวณฺณนา
2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
๔๕๓. ทุติเย เกสุจิ โปตฺถเกสุ ‘‘น เหว โข ปน ปฎิจฺฉนฺนํ อาสนํ โหติ อาสน’’นฺติ ลิขิตํฯ ‘‘อาสนนฺติ อธิกํ, อุทฺธริตานุรูป’’นฺติ ลิขิตํฯ เทฺวปิ รหา อิธ อธิเปฺปตา กายสํสคฺคทุฎฺฐุลฺลวาจารโหนิสชฺชคฺคหณโตฯ ยทิ เอวํ ‘‘มาตุคาโม นาม วิญฺญู ปฎิพลา’’ติ กิมตฺถํ วุตฺตนฺติ? อยเมว หิ มาตุคาโม ทฺวินฺนมฺปิ กายสํสคฺคทุฎฺฐุลฺลวาจานํ เอกโต วตฺถุภูโต, ตสฺมา วุตฺตํฯ กายสํสคฺคสฺส วตฺถุภูโต ทสฺสิโต, น อิตรสฺสาติ กตฺวา ทุฎฺฐุลฺลวาจเมว สนฺธาย ตสฺสา วตฺถุํ ทเสฺสโนฺต เอวมาหฯ
453. Dutiye kesuci potthakesu ‘‘na heva kho pana paṭicchannaṃ āsanaṃ hoti āsana’’nti likhitaṃ. ‘‘Āsananti adhikaṃ, uddharitānurūpa’’nti likhitaṃ. Dvepi rahā idha adhippetā kāyasaṃsaggaduṭṭhullavācārahonisajjaggahaṇato. Yadi evaṃ ‘‘mātugāmo nāma viññū paṭibalā’’ti kimatthaṃ vuttanti? Ayameva hi mātugāmo dvinnampi kāyasaṃsaggaduṭṭhullavācānaṃ ekato vatthubhūto, tasmā vuttaṃ. Kāyasaṃsaggassa vatthubhūto dassito, na itarassāti katvā duṭṭhullavācameva sandhāya tassā vatthuṃ dassento evamāha.
เอตฺถาห – ยถา ปฐเม อนธิเปฺปตาปิ ทุฎฺฐุลฺลวาจา สมฺภววิเสสทสฺสนตฺถํ วุตฺตา, อิธาปิ กายสํสโคฺค, กสฺมา น ตสฺส วเสน จกฺขุสฺส รโห คเหตโพฺพติ? อาม น คเหตโพฺพ, น จ คหิโต, คหิโต เอว ปน นิสชฺชวเสน, น หิ องฺคสฺส นิสชฺชา วิเสโสติฯ อปฺปฎิจฺฉเนฺน สติ กถํ จกฺขุสฺส รโหติ เจ? ทูรตฺตาฯ ปฐเม กสฺมา อิตฺถิสตมฺปิ อนาปตฺติํ น กโรติ, อิธ กสฺมา เอกาปิ กโรตีติ เจ? โน วุจฺจติ สิทฺธตฺตาฯ สิทฺธํ โหติ, ยทิทํ อญฺญตโร ภิกฺขุ เวสาลิยํ มหาวเน…เป.… ทฺวารํ วิวริตฺวา นิปโนฺน โหติ…เป.… สมฺพหุลา อิตฺถิโย ยาวทตฺถํ กตฺวา ปกฺกมิํสูติ (ปารา. ๗๗)ฯ ตสฺมา น เมถุนสฺส มาตุคาโม ทุติโย โหติฯ อิตฺถิโย หิ อญฺญมญฺญิสฺสา วชฺชํ ปฎิจฺฉาเทนฺติ, เตเนว ภิกฺขุนีนํ วชฺชปฎิจฺฉาทเน ปาราชิกํ ปญฺญตฺตํฯ ตถา ‘‘อายสฺมา อุทายี ตา อิตฺถิโย วิหารํ เปกฺขาเปตฺวา ตาสํ อิตฺถีนํ วจฺจมคฺค’’นฺติ (ปารา. ๒๘๓) เอตฺถ ‘‘ยา ปน ตา อิตฺถิโย หิริมนา, ตา นิกฺขมิตฺวา ภิกฺขู อุชฺฌาเปนฺตี’’ติ (ปารา. ๒๘๓) วจนโต ทุฎฺฐุลฺลสฺส มาตุคาโม ทุติโย โหตีติ สิทฺธนฺติ อธิปฺปาโยฯ อุภยตฺถาปิ อุมฺมตฺตกาทิกมฺมิกานํ อนาปตฺตีติ เตสํ ปาเฎกฺกํ นิทาเน อาคตํ, อาทิกมฺมิกานํ อนาปตฺตีติ อโตฺถฯ อนุคณฺฐิปเท ปน ‘‘อเจลกวเคฺค รโหปฎิจฺฉนฺนาสนสิกฺขาปเท ‘วิญฺญู ปุริโส ทุติโย โหตี’ติ (ปาจิ. ๒๘๘) อิมสฺส อนุรูปโต ‘อิตฺถีนํ สตมฺปิ อนาปตฺติํ น กโรตี’ติ วุตฺต’’นฺติ จ, ‘‘ทุติยานิยเต ‘อิตฺถีปิ ปุริโสปี’ติ อิทํ ภิกฺขุนีวเคฺค โอสานสิกฺขาปทสฺส, อเจลกวเคฺค อปฺปฎิจฺฉนฺนาสนสิกฺขาปทสฺส จ อนาปตฺติวาเร ‘โย โกจิ วิญฺญู ปุริโส ทุติโย’ติ วุตฺตํฯ อิเมสํ อนุรูปโต วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพ’’นฺติ จ วุตฺตํฯ
Etthāha – yathā paṭhame anadhippetāpi duṭṭhullavācā sambhavavisesadassanatthaṃ vuttā, idhāpi kāyasaṃsaggo, kasmā na tassa vasena cakkhussa raho gahetabboti? Āma na gahetabbo, na ca gahito, gahito eva pana nisajjavasena, na hi aṅgassa nisajjā visesoti. Appaṭicchanne sati kathaṃ cakkhussa rahoti ce? Dūrattā. Paṭhame kasmā itthisatampi anāpattiṃ na karoti, idha kasmā ekāpi karotīti ce? No vuccati siddhattā. Siddhaṃ hoti, yadidaṃ aññataro bhikkhu vesāliyaṃ mahāvane…pe… dvāraṃ vivaritvā nipanno hoti…pe… sambahulā itthiyo yāvadatthaṃ katvā pakkamiṃsūti (pārā. 77). Tasmā na methunassa mātugāmo dutiyo hoti. Itthiyo hi aññamaññissā vajjaṃ paṭicchādenti, teneva bhikkhunīnaṃ vajjapaṭicchādane pārājikaṃ paññattaṃ. Tathā ‘‘āyasmā udāyī tā itthiyo vihāraṃ pekkhāpetvā tāsaṃ itthīnaṃ vaccamagga’’nti (pārā. 283) ettha ‘‘yā pana tā itthiyo hirimanā, tā nikkhamitvā bhikkhū ujjhāpentī’’ti (pārā. 283) vacanato duṭṭhullassa mātugāmo dutiyo hotīti siddhanti adhippāyo. Ubhayatthāpi ummattakādikammikānaṃ anāpattīti tesaṃ pāṭekkaṃ nidāne āgataṃ, ādikammikānaṃ anāpattīti attho. Anugaṇṭhipade pana ‘‘acelakavagge rahopaṭicchannāsanasikkhāpade ‘viññū puriso dutiyo hotī’ti (pāci. 288) imassa anurūpato ‘itthīnaṃ satampi anāpattiṃ na karotī’ti vutta’’nti ca, ‘‘dutiyāniyate ‘itthīpi purisopī’ti idaṃ bhikkhunīvagge osānasikkhāpadassa, acelakavagge appaṭicchannāsanasikkhāpadassa ca anāpattivāre ‘yo koci viññū puriso dutiyo’ti vuttaṃ. Imesaṃ anurūpato vuttanti veditabba’’nti ca vuttaṃ.
ทุติยอนิยตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๒. ทุติยอนิยตสิกฺขาปทํ • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๒. ทุติยอนิยตสิกฺขาปทวณฺณนา • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๒. ทุติยอนิยตสิกฺขาปทวณฺณนา • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๒. ทุติยอนิยตสิกฺขาปทวณฺณนา • 2. Dutiyaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
