| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
१०. दुतियअपुत्तकसुत्तं
10. Dutiyaaputtakasuttaṃ
१३१. अथ खो राजा पसेनदि कोसलो दिवा दिवस्स येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा एकमन्तं निसिन्नं खो राजानं पसेनदिं कोसलं भगवा एतदवोच – ‘‘हन्द, कुतो नु त्वं, महाराज, आगच्छसि दिवा दिवस्सा’’ति?
131. Atha kho rājā pasenadi kosalo divā divassa yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ nisinnaṃ kho rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘handa, kuto nu tvaṃ, mahārāja, āgacchasi divā divassā’’ti?
‘‘इध, भन्ते, सावत्थियं सेट्ठि गहपति कालङ्कतो। तमहं अपुत्तकं सापतेय्यं राजन्तेपुरं अतिहरित्वा आगच्छामि। सतं, भन्ते, सतसहस्सानि हिरञ्ञस्सेव, को पन वादो रूपियस्स! तस्स खो पन, भन्ते, सेट्ठिस्स गहपतिस्स एवरूपो भत्तभोगो अहोसि – कणाजकं भुञ्जति बिलङ्गदुतियं। एवरूपो वत्थभोगो अहोसि – साणं धारेति तिपक्खवसनं । एवरूपो यानभोगो अहोसि – जज्जररथकेन याति पण्णछत्तकेन धारियमानेना’’ति।
‘‘Idha, bhante, sāvatthiyaṃ seṭṭhi gahapati kālaṅkato. Tamahaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājantepuraṃ atiharitvā āgacchāmi. Sataṃ, bhante, satasahassāni hiraññasseva, ko pana vādo rūpiyassa! Tassa kho pana, bhante, seṭṭhissa gahapatissa evarūpo bhattabhogo ahosi – kaṇājakaṃ bhuñjati bilaṅgadutiyaṃ. Evarūpo vatthabhogo ahosi – sāṇaṃ dhāreti tipakkhavasanaṃ . Evarūpo yānabhogo ahosi – jajjararathakena yāti paṇṇachattakena dhāriyamānenā’’ti.
‘‘एवमेतं, महाराज, एवमेतं, महाराज! भूतपुब्बं सो, महाराज, सेट्ठि गहपति तग्गरसिखिं नाम पच्चेकसम्बुद्धं पिण्डपातेन पटिपादेसि। ‘देथ समणस्स पिण्ड’न्ति वत्वा उट्ठायासना पक्कामि। दत्वा च पन पच्छा विप्पटिसारी अहोसि – ‘वरमेतं पिण्डपातं दासा वा कम्मकरा वा भुञ्जेय्यु’न्ति। भातु च पन एकपुत्तकं सापतेय्यस्स कारणा जीविता वोरोपेसि।
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja! Bhūtapubbaṃ so, mahārāja, seṭṭhi gahapati taggarasikhiṃ nāma paccekasambuddhaṃ piṇḍapātena paṭipādesi. ‘Detha samaṇassa piṇḍa’nti vatvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Datvā ca pana pacchā vippaṭisārī ahosi – ‘varametaṃ piṇḍapātaṃ dāsā vā kammakarā vā bhuñjeyyu’nti. Bhātu ca pana ekaputtakaṃ sāpateyyassa kāraṇā jīvitā voropesi.
‘‘यं खो सो, महाराज, सेट्ठि गहपति तग्गरसिखिं पच्चेकसम्बुद्धं पिण्डपातेन पटिपादेसि, तस्स कम्मस्स विपाकेन सत्तक्खत्तुं सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जि। तस्सेव कम्मस्स विपाकावसेसेन इमिस्सायेव सावत्थिया सत्तक्खत्तुं सेट्ठित्तं कारेसि। यं खो सो, महाराज, सेट्ठि गहपति दत्वा पच्छा विप्पटिसारी अहोसि – ‘वरमेतं पिण्डपातं दासा वा कम्मकरा वा भुञ्जेय्यु’न्ति, तस्स कम्मस्स विपाकेन नास्सुळाराय भत्तभोगाय चित्तं नमति, नास्सुळाराय वत्थभोगाय चित्तं नमति, नास्सुळाराय यानभोगाय चित्तं नमति, नास्सुळारानं पञ्चन्नं कामगुणानं भोगाय चित्तं नमति। यं खो सो, महाराज, सेट्ठि गहपति भातु च पन एकपुत्तकं सापतेय्यस्स कारणा जीविता वोरोपेसि, तस्स कम्मस्स विपाकेन बहूनि वस्सानि बहूनि वस्ससतानि बहूनि वस्ससहस्सानि बहूनि वस्ससतसहस्सानि निरये पच्चित्थ। तस्सेव कम्मस्स विपाकावसेसेन इदं सत्तमं अपुत्तकं सापतेय्यं राजकोसं पवेसेति। तस्स खो, महाराज, सेट्ठिस्स गहपतिस्स पुराणञ्च पुञ्ञं परिक्खीणं, नवञ्च पुञ्ञं अनुपचितं। अज्ज पन, महाराज, सेट्ठि गहपति महारोरुवे निरये पच्चती’’ति । ‘‘एवं, भन्ते, सेट्ठि गहपति महारोरुवं निरयं उपपन्नो’’ति। ‘‘एवं , महाराज, सेट्ठि गहपति महारोरुवं निरयं उपपन्नो’’ति। इदमवोच…पे॰…।
‘‘Yaṃ kho so, mahārāja, seṭṭhi gahapati taggarasikhiṃ paccekasambuddhaṃ piṇḍapātena paṭipādesi, tassa kammassa vipākena sattakkhattuṃ sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajji. Tasseva kammassa vipākāvasesena imissāyeva sāvatthiyā sattakkhattuṃ seṭṭhittaṃ kāresi. Yaṃ kho so, mahārāja, seṭṭhi gahapati datvā pacchā vippaṭisārī ahosi – ‘varametaṃ piṇḍapātaṃ dāsā vā kammakarā vā bhuñjeyyu’nti, tassa kammassa vipākena nāssuḷārāya bhattabhogāya cittaṃ namati, nāssuḷārāya vatthabhogāya cittaṃ namati, nāssuḷārāya yānabhogāya cittaṃ namati, nāssuḷārānaṃ pañcannaṃ kāmaguṇānaṃ bhogāya cittaṃ namati. Yaṃ kho so, mahārāja, seṭṭhi gahapati bhātu ca pana ekaputtakaṃ sāpateyyassa kāraṇā jīvitā voropesi, tassa kammassa vipākena bahūni vassāni bahūni vassasatāni bahūni vassasahassāni bahūni vassasatasahassāni niraye paccittha. Tasseva kammassa vipākāvasesena idaṃ sattamaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājakosaṃ paveseti. Tassa kho, mahārāja, seṭṭhissa gahapatissa purāṇañca puññaṃ parikkhīṇaṃ, navañca puññaṃ anupacitaṃ. Ajja pana, mahārāja, seṭṭhi gahapati mahāroruve niraye paccatī’’ti . ‘‘Evaṃ, bhante, seṭṭhi gahapati mahāroruvaṃ nirayaṃ upapanno’’ti. ‘‘Evaṃ , mahārāja, seṭṭhi gahapati mahāroruvaṃ nirayaṃ upapanno’’ti. Idamavoca…pe….
‘‘धञ्ञं धनं रजतं जातरूपं, परिग्गहं वापि यदत्थि किञ्चि।
‘‘Dhaññaṃ dhanaṃ rajataṃ jātarūpaṃ, pariggahaṃ vāpi yadatthi kiñci;
दासा कम्मकरा पेस्सा, ये चस्स अनुजीविनो॥
Dāsā kammakarā pessā, ye cassa anujīvino.
‘‘सब्बं नादाय गन्तब्बं, सब्बं निक्खिप्पगामिनं 1।
‘‘Sabbaṃ nādāya gantabbaṃ, sabbaṃ nikkhippagāminaṃ 2;
यञ्च करोति कायेन, वाचाय उद चेतसा॥
Yañca karoti kāyena, vācāya uda cetasā.
‘‘तञ्हि तस्स सकं होति, तञ्च आदाय गच्छति।
‘‘Tañhi tassa sakaṃ hoti, tañca ādāya gacchati;
तञ्चस्स अनुगं होति, छायाव अनपायिनी॥
Tañcassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī.
‘‘तस्मा करेय्य कल्याणं, निचयं सम्परायिकं।
‘‘Tasmā kareyya kalyāṇaṃ, nicayaṃ samparāyikaṃ;
पुञ्ञानि परलोकस्मिं, पतिट्ठा होन्ति पाणिन’’न्त्न्त्ति॥
Puññāni paralokasmiṃ, patiṭṭhā honti pāṇina’’ntntti.
दुतियो वग्गो।
Dutiyo vaggo.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
जटिला पञ्च राजानो, दोणपाककुरेन च।
Jaṭilā pañca rājāno, doṇapākakurena ca;
सङ्गामेन द्वे वुत्तानि, मल्लिका 3 द्वे अप्पमादेन च।
Saṅgāmena dve vuttāni, mallikā 4 dve appamādena ca;
अपुत्तकेन द्वे वुत्ता, वग्गो तेन पवुच्चतीति॥
Aputtakena dve vuttā, vaggo tena pavuccatīti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १०. दुतियअपुत्तकसुत्तवण्णना • 10. Dutiyaaputtakasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / १०. दुतियअपुत्तकसुत्तवण्णना • 10. Dutiyaaputtakasuttavaṇṇanā
