Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఉదాన-అట్ఠకథా • Udāna-aṭṭhakathā |
౨. దుతియబోధిసుత్తవణ్ణనా
2. Dutiyabodhisuttavaṇṇanā
౨. దుతియే పటిలోమన్తి ‘‘అవిజ్జానిరోధా సఙ్ఖారనిరోధో’’తిఆదినా నయేన వుత్తో అవిజ్జాదికోయేవ పచ్చయాకారో అనుప్పాదనిరోధేన నిరుజ్ఝమానో అత్తనో కత్తబ్బకిచ్చస్స అకరణతో పటిలోమోతి వుచ్చతి. పవత్తియా వా విలోమనతో పటిలోమో, అన్తతో పన మజ్ఝతో వా పట్ఠాయ ఆదిం పాపేత్వా అవుత్తత్తా ఇతో అఞ్ఞేనత్థేనేత్థ పటిలోమతా న యుజ్జతి. పటిలోమన్తి చ ‘‘విసమం చన్దసూరియా పరివత్తన్తీ’’తిఆదీసు వియ భావనపుంసకనిద్దేసో. ఇమస్మిం అసతి ఇదం న హోతీతి ఇమస్మిం అవిజ్జాదికే పచ్చయే అసతి మగ్గేన పహీనే ఇదం సఙ్ఖారాదికం ఫలం న హోతి నప్పవత్తతి. ఇమస్స నిరోధా ఇదం నిరుజ్ఝతీతి ఇమస్స అవిజ్జాదికస్స పచ్చయస్స నిరోధా మగ్గేన అనుప్పత్తిధమ్మతం ఆపాదితత్తా ఇదం సఙ్ఖారాదికం ఫలం నిరుజ్ఝతి, నప్పవత్తతీతి అత్థో. ఇధాపి యథా ‘‘ఇమస్మిం సతి ఇదం హోతి, ఇమస్సుప్పాదా ఇదం ఉప్పజ్జతీ’’తి ఏత్థ ‘‘ఇమస్మిం సతియేవ, నాసతి, ఇమస్స ఉప్పాదా ఏవ, న నిరోధా’’తి అన్తోగధనియమతా దస్సితా. ఏవం ఇమస్మిం అసతియేవ, న సతి, ఇమస్స నిరోధా ఏవ, న ఉప్పాదాతి అన్తోగధనియమతాలక్ఖణా దస్సితాతి వేదితబ్బం. సేసమేత్థ యం వత్తబ్బం, తం పఠమబోధిసుత్తవణ్ణనాయ వుత్తనయానుసారేన వేదితబ్బం.
2. Dutiye paṭilomanti ‘‘avijjānirodhā saṅkhāranirodho’’tiādinā nayena vutto avijjādikoyeva paccayākāro anuppādanirodhena nirujjhamāno attano kattabbakiccassa akaraṇato paṭilomoti vuccati. Pavattiyā vā vilomanato paṭilomo, antato pana majjhato vā paṭṭhāya ādiṃ pāpetvā avuttattā ito aññenatthenettha paṭilomatā na yujjati. Paṭilomanti ca ‘‘visamaṃ candasūriyā parivattantī’’tiādīsu viya bhāvanapuṃsakaniddeso. Imasmiṃ asati idaṃ na hotīti imasmiṃ avijjādike paccaye asati maggena pahīne idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ na hoti nappavattati. Imassa nirodhā idaṃ nirujjhatīti imassa avijjādikassa paccayassa nirodhā maggena anuppattidhammataṃ āpāditattā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ nirujjhati, nappavattatīti attho. Idhāpi yathā ‘‘imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjatī’’ti ettha ‘‘imasmiṃ satiyeva, nāsati, imassa uppādā eva, na nirodhā’’ti antogadhaniyamatā dassitā. Evaṃ imasmiṃ asatiyeva, na sati, imassa nirodhā eva, na uppādāti antogadhaniyamatālakkhaṇā dassitāti veditabbaṃ. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ paṭhamabodhisuttavaṇṇanāya vuttanayānusārena veditabbaṃ.
ఏవం యథా భగవా పటిలోమపటిచ్చసముప్పాదం మనసి అకాసి, తం సఙ్ఖేపేన దస్సేత్వా ఇదాని విత్థారేన దస్సేతుం ‘‘అవిజ్జానిరోధా సఙ్ఖారనిరోధో’’తిఆది వుత్తం. తత్థ అవిజ్జానిరోధాతి అరియమగ్గేన అవిజ్జాయ అనవసేసనిరోధా, అనుసయప్పహానవసేన అగ్గమగ్గేన అవిజ్జాయ అచ్చన్తసముగ్ఘాటతోతి అత్థో. యదిపి హేట్ఠిమమగ్గేహి పహీయమానా అవిజ్జా అచ్చన్తసముగ్ఘాటవసేనేవ పహీయతి, తథాపి న అనవసేసతో పహీయతి. అపాయగామినియా హి అవిజ్జా పఠమమగ్గేన పహీయతి. తథా సకిదేవ ఇమస్మిం లోకే సబ్బత్థ చ అనరియభూమియం ఉపపత్తిపచ్చయభూతా అవిజ్జా యథాక్కమం దుతియతతియమగ్గేహి పహీయతి, న ఇతరాతి. అరహత్తమగ్గేనేవ హి సా అనవసేసం పహీయతీతి. సఙ్ఖారనిరోధోతి సఙ్ఖారానం అనుప్పాదనిరోధో హోతి. ఏవం నిరుద్ధానం పన సఙ్ఖారానం నిరోధా విఞ్ఞాణం, విఞ్ఞాణాదీనఞ్చ నిరోధా నామరూపాదీని నిరుద్ధాని ఏవ హోన్తీతి దస్సేతుం ‘‘సఙ్ఖారనిరోధా విఞ్ఞాణనిరోధో’’తిఆదిం వత్వా ‘‘ఏవమేతస్స కేవలస్స దుక్ఖక్ఖన్ధస్స నిరోధో హోతీ’’తి వుత్తం. తత్థ యం వత్తబ్బం, తం హేట్ఠా వుత్తనయమేవ.
Evaṃ yathā bhagavā paṭilomapaṭiccasamuppādaṃ manasi akāsi, taṃ saṅkhepena dassetvā idāni vitthārena dassetuṃ ‘‘avijjānirodhā saṅkhāranirodho’’tiādi vuttaṃ. Tattha avijjānirodhāti ariyamaggena avijjāya anavasesanirodhā, anusayappahānavasena aggamaggena avijjāya accantasamugghāṭatoti attho. Yadipi heṭṭhimamaggehi pahīyamānā avijjā accantasamugghāṭavaseneva pahīyati, tathāpi na anavasesato pahīyati. Apāyagāminiyā hi avijjā paṭhamamaggena pahīyati. Tathā sakideva imasmiṃ loke sabbattha ca anariyabhūmiyaṃ upapattipaccayabhūtā avijjā yathākkamaṃ dutiyatatiyamaggehi pahīyati, na itarāti. Arahattamaggeneva hi sā anavasesaṃ pahīyatīti. Saṅkhāranirodhoti saṅkhārānaṃ anuppādanirodho hoti. Evaṃ niruddhānaṃ pana saṅkhārānaṃ nirodhā viññāṇaṃ, viññāṇādīnañca nirodhā nāmarūpādīni niruddhāni eva hontīti dassetuṃ ‘‘saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho’’tiādiṃ vatvā ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti vuttaṃ. Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.
అపిచేత్థ కిఞ్చాపి ‘‘అవిజ్జానిరోధా సఙ్ఖారనిరోధో, సఙ్ఖారనిరోధా విఞ్ఞాణనిరోధో’’తి ఏత్తావతాపి సకలస్స దుక్ఖక్ఖన్ధస్స అనవసేసతో నిరోధో వుత్తో హోతి, తథాపి యథా అనులోమే యస్స యస్స పచ్చయధమ్మస్స అత్థితాయ యో యో పచ్చయుప్పన్నధమ్మో న నిరుజ్ఝతి పవత్తతి ఏవాతి ఇమస్స అత్థస్స దస్సనత్థం ‘‘అవిజ్జాపచ్చయా సఙ్ఖారా…పే॰… సముదయో హోతీ’’తి వుత్తం. ఏవం తప్పటిపక్ఖతో తస్స తస్స పచ్చయధమ్మస్స అభావే సో సో పచ్చయుప్పన్నధమ్మో నిరుజ్ఝతి నప్పవత్తతీతి దస్సనత్థం ఇధ ‘‘అవిజ్జానిరోధా సఙ్ఖారనిరోధో, సఙ్ఖారనిరోధా విఞ్ఞాణనిరోధో…పే॰… దుక్ఖక్ఖన్ధస్స నిరోధో హోతీ’’తి వుత్తం, న పన అనులోమే వియ కాలత్తయపరియాపన్నస్స దుక్ఖక్ఖన్ధస్స నిరోధదస్సనత్థం. అనాగతస్సేవ హి అరియమగ్గభావనాయ అసతి ఉప్పజ్జనారహస్స దుక్ఖక్ఖన్ధస్స అరియమగ్గభావనాయ నిరోధో ఇచ్ఛితోతి అయమ్పి విసేసో వేదితబ్బో.
Apicettha kiñcāpi ‘‘avijjānirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho’’ti ettāvatāpi sakalassa dukkhakkhandhassa anavasesato nirodho vutto hoti, tathāpi yathā anulome yassa yassa paccayadhammassa atthitāya yo yo paccayuppannadhammo na nirujjhati pavattati evāti imassa atthassa dassanatthaṃ ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā…pe… samudayo hotī’’ti vuttaṃ. Evaṃ tappaṭipakkhato tassa tassa paccayadhammassa abhāve so so paccayuppannadhammo nirujjhati nappavattatīti dassanatthaṃ idha ‘‘avijjānirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho…pe… dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti vuttaṃ, na pana anulome viya kālattayapariyāpannassa dukkhakkhandhassa nirodhadassanatthaṃ. Anāgatasseva hi ariyamaggabhāvanāya asati uppajjanārahassa dukkhakkhandhassa ariyamaggabhāvanāya nirodho icchitoti ayampi viseso veditabbo.
ఏతమత్థం విదిత్వాతి య్వాయం ‘‘అవిజ్జానిరోధాదివసేన సఙ్ఖారాదికస్స దుక్ఖక్ఖన్ధస్స నిరోధో హోతీ’’తి వుత్తో, సబ్బాకారేన ఏతమత్థం విదిత్వా. ఇమం ఉదానం ఉదానేసీతి ఇమస్మిం అత్థే విదితే ‘‘అవిజ్జానిరోధా సఙ్ఖారనిరోధో’’తి ఏవం పకాసితస్స అవిజ్జాదీనం పచ్చయానం ఖయస్స అవబోధానుభావదీపకం ఉదానం ఉదానేసీతి అత్థో.
Etamatthaṃ viditvāti yvāyaṃ ‘‘avijjānirodhādivasena saṅkhārādikassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti vutto, sabbākārena etamatthaṃ viditvā. Imaṃ udānaṃ udānesīti imasmiṃ atthe vidite ‘‘avijjānirodhā saṅkhāranirodho’’ti evaṃ pakāsitassa avijjādīnaṃ paccayānaṃ khayassa avabodhānubhāvadīpakaṃ udānaṃ udānesīti attho.
తత్రాయం సఙ్ఖేపత్థో – యస్మా అవిజ్జాదీనం పచ్చయానం అనుప్పాదనిరోధసఙ్ఖాతం ఖయం అవేది అఞ్ఞాసి పటివిజ్ఝి, తస్మా ఏతస్స వుత్తనయేన ఆతాపినో ఝాయతో బ్రాహ్మణస్స వుత్తప్పకారా బోధిపక్ఖియధమ్మా చతుసచ్చధమ్మా వా పాతుభవన్తి ఉప్పజ్జన్తి పకాసేన్తి వా. అథ యా పచ్చయనిరోధస్స సమ్మా అవిదితత్తా ఉప్పజ్జేయ్యుం పుబ్బే వుత్తప్పభేదా కఙ్ఖా, తా సబ్బాపి వపయన్తి నిరుజ్ఝన్తీతి. సేసం హేట్ఠా వుత్తనయమేవ.
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yasmā avijjādīnaṃ paccayānaṃ anuppādanirodhasaṅkhātaṃ khayaṃ avedi aññāsi paṭivijjhi, tasmā etassa vuttanayena ātāpino jhāyato brāhmaṇassa vuttappakārā bodhipakkhiyadhammā catusaccadhammā vā pātubhavanti uppajjanti pakāsenti vā. Atha yā paccayanirodhassa sammā aviditattā uppajjeyyuṃ pubbe vuttappabhedā kaṅkhā, tā sabbāpi vapayanti nirujjhantīti. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
దుతియబోధిసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dutiyabodhisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఉదానపాళి • Udānapāḷi / ౨. దుతియబోధిసుత్తం • 2. Dutiyabodhisuttaṃ